AP State Important Questions

These AP 10th Class Physics Important Questions and Answers 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం will help students prepare well for the exams.

AP Board 10th Class Physical Science 3rd Lesson Important Questions and Answers సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం

10th Class Physics 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 1 Mark Important Questions and Answers

ప్రశ్న 1.
ప్రకాశవంతమైన ఒక లోహపు గోళాన్ని తీసుకొని, కొవ్వొత్తి నుండి వచ్చే మసితో గోళాన్ని నల్లగా చేయండి. ఆ గోళాన్ని నీటిలో ముంచండి. నీవు గుర్తించిన ఒక పరిశీలన వ్రాయుము.
జవాబు:

1. పరిశీలన : లోహపు గోళం మెరుస్తూ కనబడుతుంది.
2. నీటిలో పైకి లేచినట్లు కనబడుతుంది.

ప్రశ్న 2.
సందిగ్ధ కోణంను నిర్వచింపుము.
జవాబు:
సాంద్రతర యానకం నుండి విరళ యానకంలోకి ప్రయాణించే కాంతికిరణం ఏ పతన కోణం వద్ద యానకాలను విభజించే తలానికి సమాంతరంగా ప్రయాణిస్తుందో ఆ పతనకోణాన్ని ఆ రెండు యానకాలకు సంబంధించిన “సందిగ్ధ కోణం” అంటారు.

ప్రశ్న 3.
ఒక గాజు యొక్క వక్రీభవన గుణకము 3/2. అయిన ఆ గాజులో కాంతి వేగము ఎంత?
జవాబు:

ప్రశ్న 4.
ఎండమావులు ఏర్పడే విధానంపై ఏవైనా రెండు ప్రశ్నలు రాయండి.
జవాబు:

1. ఎండమావులు ఎలా ఏర్పడుతాయి?
2. ఎండమావులకి, సంపూర్ణాంతర పరావర్తనానికి సంబంధం ఉందా?
3. ఎండమావులు ఏర్పడడంలో ఉన్న సైన్సు సూత్రం ఏమిటి?

ప్రశ్న 5.
దృశ్యా తంతువు (OFC)లను సమాచార ప్రసారం కోసం తరచూ వినియోగిస్తూ ఉంటాము. ఇది ఏ సూత్రంపై ఆధారపడి పనిచేస్తుంది?
జవాబు:
సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం

ప్రశ్న 6.
గాజు, వజ్రాలతో తయారైన వస్తువులను పరిశీలిస్తే ఏది ఎక్కువగా మెరుస్తుంది? ఎందుకు?
జవాబు:
వజ్రాలతో తయారైన వస్తువు ఎక్కువగా మెరుయును. ఎందుకనగా దీని సందిగ్ధకోణం విలువ 24.4° కన్నా తక్కువగా ఉండుటయే.

ప్రశ్న 7.
నక్షత్రాలు మిణుకు మిణుకుమనడం అనే దృగ్విషయానికి గల కారణంను వివరించండి.
జవాబు:
నక్షత్రాలు మిణుకు మిణుకుమనడానికి కారణం కాంతి వక్రీభవనం.

ప్రశ్న 8.
కాంతి కిరణం సాంద్రతర యానకం నుండి విరళయానకంలోకి వెళ్తున్నపుడు సందిగ్ధ కోణం కన్నా పతన కోణం ఎక్కువైనపుడు కాంతి కిరణ మార్గాన్ని చూపు పటం గీయుము.
జవాబు:

ప్రశ్న 9.
ఏ సందర్భంలో పతనకోణం, వక్రీభవన కోణం సమానంగా ఉంటాయి?
జవాబు:
రెండు యానకాల యొక్క వక్రీభవన గుణకాలు సమానమైనప్పుడు, పతనకోణం మరియు వక్రీభవన కోణాలు సమానంగా ఉంటాయి.

ప్రశ్న 10.
నీటిలో ఏర్పడ్డ చిన్న గాలిబుడగలపై కాంతిని పతనం చెందిస్తే, ఆ కాంతిని ఆ బుడగలు అపసరణం (diverge) చేస్తున్నాయి. దీనికి గల కారణాన్ని తెలపండి.
జవాబు:
కుంభాకార కటకాన్ని, దాని వక్రీభవన గుణకం కన్నా ఎక్కువ వక్రీభవన గుణకం గల యానకంలో ఉంచిన, ఆ కటకం వికేంద్రీకరణ కటకం వలె పని చేయును. నీరు వక్రీభవన గుణకం 1.33 మరియు గాలి వక్రీభవన గుణకం ‘1’ కనుక నీటిలో ఏర్పడిన చిన్న చిన్న గాలి బుడగలపై పడిన కాంతిని ఆ బుడగలు అపసరణం చెందిస్తాయి.

ప్రశ్న 11.
నాని, అనిల్ స్నేహితులు. వీరు మధ్యాహ్న సమయంలో తారు రోడ్డుపై నడుస్తున్నారు. అనిల్ రోడ్డుపై నీటిఛాయలు చూశాడు. నానికి చూపించాడు. అనిల్, నానికి ఆ నీటి ఛాయలకు కారణాలను ఊహించమన్నాడు. నీవయితే ఏమి ఊహిస్తావు?
జవాబు:

1. ఎండాకాలంలో కొన్నిసార్లు తారురోడ్లపై ప్రయాణిస్తున్నప్పుడు రోడ్డుపై నీటి ఛాయలు గమనిస్తుంటాము. అదే విధంగా ఇవి ఏర్పడి ఉంటాయని భావించాను.
2. ఇది దృఢమ వలన ఏర్పడతాయి.
3. ఇవి యానకంలోని వక్రీభవన గుణకంలోని భేదాలు మరియు సంపూర్ణాంతర పరావర్తనాల వలన ఏర్పడతాయి.

ప్రశ్న 12.
కటకాన్ని నీటిలో ముంచి, ఆ నీటి అడుగుభాగాన ఉన్న రాయిని చూస్తూ మీరు నిర్వహించిన ప్రయోగం ద్వారా ఏం తెలుసుకున్నారు?
జవాబు:
ఈ ప్రయోగం నుండి నీటిలో ఉంచినపుడు కటకం యొక్క నాభ్యంతరం పెరిగినదని తెలుసుకున్నాను.

ప్రశ్న 13.
క్రింది పట్టికను గమనించండి.

పదార్థం	వక్రీభవన గుణకం
మంచు	1.31
నీరు	1.33
బెంజీన్	1.5
కార్బన్ డై సల్ఫైడ్	1.63

పై విలువల ఆధారంగా, ఏ పదార్థంలో కాంతి వేగం స్వల్పం?
జవాబు:
యానకంలో కాంతివేగం దాని వక్రీభవన గుణకంకు విలోమానుపాతంలో ఉండును. పై పట్టిక నుండి కార్బన్ డై సల్ఫైడ్ . నందు కొంతి వేగం స్వల్పం.

ప్రశ్న 14.
“ఫెర్మాట్ సూత్రం” అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
ఏవైనా రెండు బిందువుల మధ్య కాంతి ప్రయాణించేటప్పుడు అతి తక్కువ సమయం పట్టే మార్గంలోనే ప్రయాణించును.

ప్రశ్న 15.
కొంతి ఒక యానకం నుండి వేరొక యానకంలోకి ప్రయాణించునపుడు ఏమి జరుగును?
జవాబు:
కాంతి ఒక యానకం నుండి మరొక యానకంలోకి ప్రయాణించునపుడు కాంతి ప్రయాణదిశ మారుతుంది. కాంతి లంబం వద్ద, లంబానికి దగ్గరగా గాని లేదా దూరంగా గాని వంగి ప్రయాణించును.

ప్రశ్న 16.
కాంతి వేగం ఎప్పుడు తగ్గును?
జవాబు:
కాంతి విరళయానకం నుండి సాంద్రతర యానకంలోకి ప్రయాణించేటప్పుడు దాని వేగం తగ్గును.

ప్రశ్న 17.
సాంద్రతర యానకమంటే ఏమిటి?
జవాబు:
ఏ యానకానికైతే ఎక్కువ దృక్ సాంద్రత ఉండునో దానిని “సాంద్రతర యానకం” అంటారు.

ప్రశ్న 18.
వక్రీభవనం అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
వక్రీభవనం :
ఒక యానకం నుండి మరొక యానకంలోకి కాంతి ప్రయాణించేటప్పుడు రెండు యానకాలను వేరు చేసే తలం వద్ద కాంతి దిశ మారే దృగ్విషయాన్ని కాంతి “వక్రీభవనం” అంటారు.

ప్రశ్న 19.
వక్రీభవన గుణకం (లేదా) పరమ వక్రీభవన గుణకం అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
ఏదైనా యానకపు కాంతి వేగానికి, శూన్యంలో కాంతి వేగానికి గల నిష్పత్తిని ఆ యానకపు “వక్రీభవన గుణకం” (లేదా) “పరమ వక్రీభవన గుణకం” అంటారు.

ప్రశ్న 20.
ఒక యానకం యొక్క వక్రీభవన గుణకము ఏ అంశాలపై ఆధారపడును?
జవాబు:
వక్రీభవన గుణకము పదార్థ స్వభావం మరియు కాంతి తరంగదైర్ఘ్యంపై ఆధారపడును.

ప్రశ్న 21.
సాపేక్ష వక్రీభవన గుణకం (లేదా) తారతమ్య వక్రీభవన గుణకం అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
ఏవైనా రెండు యానకాలలో రెండవ యానకపు వక్రీభవన గుణకం (n₂), మొదటి యానకపు వక్రీభవన గుణకం (n₁) లకు గల నిష్పత్తిని “సాపేక్ష వక్రీభవన గుణకం (లేదా) తారతమ్య వక్రీభవన గుణకం” అంటారు.

ప్రశ్న 22.
కాంతి సాంద్రతర యానకం నుండి విరళయానకంలోకి ప్రయాణించేటప్పుడు ఏమి జరుగును?
జవాబు:
కాంతి సాంద్రతర యానకం నుండి విరళయానకంలోకి ప్రయాణించునపుడు లంబానికి దూరంగా వంగుతుంది.

ప్రశ్న 23.
కాంతి విరళయానకం నుండి సాంద్రతర యానకంలోకి ప్రయాణించేటప్పుడు ఏమి జరుగును?
జవాబు:
కాంతి విరళయానకం నుండి సాంద్రతర యానకంలోకి ప్రయాణించునపుడు లంబానికి దగ్గరగా వంగుతుంది.

ప్రశ్న 24.
విస్థాపనము అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
ఒక గాజు దిమ్మె నుండి వెలువడిన పతనకిరణాలు మరియు వక్రీభవన కిరణాలను పొడిగించగా ఏర్పడిన సమాంతర రేఖల మధ్య దూరాన్ని “విస్థాపనం” అంటారు.

ప్రశ్న 25.
స్నెల్ నియమాన్ని నిర్వచించుము.
జవాబు:
కాంతి ఒక యానకం నుండి మరొక యానకంలోకి ప్రయాణించేటప్పుడు ఆ యానకాలలో కాంతి వేగాల నిష్పత్తి \(\frac{\mathrm{v}_{1}}{\mathrm{v}_{2}}\) , ఆ యానకాల వక్రీభవన గుణకాల నిష్పత్తి \(\frac{\mathrm{n}_{2}}{\mathrm{n}_{1}}\) కు సమానంగా ఉంటుంది. దీనినే “స్నెల్ నియమం” అంటారు.

ప్రశ్న 26.
కాంతి శూన్యంలో ఎందుకు ప్రయాణించును?
జవాబు:
కాంతి ప్రసరించుటకు యానకముపై ఆధారపడదు కావున శూన్యంలో కూడా ప్రయాణించును.

ప్రశ్న 27.
ఏ రకపు కోణం పతన కోణం వద్ద వక్రీభవన కిరణం యానకాలను వేరుచేసే రేఖ వెంబడి ప్రయాణించును?
జవాబు:
సందిగ్ధ కోణం వద్ద ఇది సాధ్యపడును.

ప్రశ్న 28.
వక్రీభవన గుణకం ఆధారపడు అంశాలేవో సమాచారం సేకరించుము.
జవాబు:
వక్రీభవన గుణకం 1) పదార్థ స్వభావం 2) వాడిన పదార్థపు తరంగదైర్ఘ్యాలపై ఆధారపడును.

ప్రశ్న 29.
పరావర్తన కోణపు sin విలువకు, వక్రీభవన కోణపు sin విలువకు గల నిష్పత్తి దేనిని తెల్పును?
జవాబు:
వక్రీభవనపు గుణకం పరావర్తన కోణపు sin విలువకు, వక్రీభవన కోణపు sin విలువకు గల నిష్పత్తిని తెల్పును.

ప్రశ్న 30.
ఒక పాత్రలోని నీటిలో వేసిన నాణెం కొంత ఎత్తులో కనబడుటకు కారణమేమి?
జవాబు:
కాంతి యొక్క వక్రీభవన లక్షణం వలన ఇది సాధ్యపడును.

ప్రశ్న 31.
కాగితంపై గల అక్షరాలపై ఒక మందపాటి గాజు పలక ఉంచి చూసిన ఆ అక్షరాలు కాగితంపై నుండి కొంత ఎత్తులో కనపడుటకు కారణం ఏమిటి?
జవాబు:
కాంతి యొక్క వక్రీభవన లక్షణం వలన అక్షరాలు అలా ఎత్తుగా కనబడతాయి.

ప్రశ్న 32.
ఒక గాజు గ్లాసులోని నీటిలో ఉంచిన నిమ్మకాయ పరిమాణం పెరిగినట్లు కనపడుతుంది. దీనికి కారణం ఏమిటి?
జవాబు:
కాంతి యొక్క వక్రీభవన లక్షణం వలన నిమ్మకాయ పరిమాణం పెరిగినట్లు కనబడుతుంది.

ప్రశ్న 33.
వేసవి కాలంలో తారురోడ్ల మీద మనం ప్రయాణించేటప్పుడు కనబడే “ఎండమావులు” దేనికి ఉదాహరణ?
జవాబు:
ఎండలో తారురోడ్డు మీద కనిపించే ఎండమావులు కాంతి సంపూర్ణాంతర పరావర్తనానికి ఒక నిజజీవిత ఉదాహరణ.

ప్రశ్న 34.
ఎండమావులు దేని వలన ఏర్పడతాయి?
జవాబు:
ఎండమావులు దృఢమ వల్ల ఏర్పడతాయి.

ప్రశ్న 35.
వజ్రాలు ప్రకాశించడానికి ముఖ్య కారణమేమి?
జవాబు:
వజ్రాలు ప్రకాశించడానికి ముఖ్యకారణం సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం.

ప్రశ్న 36.
ఆప్టికల్ ఫైబర్స్ దేనిపై ఆధారపడి పనిచేస్తాయి?
జవాబు:
ఆప్టికల్ ఫైబర్స్ సంపూర్ణాంతర పరావర్తనంపై ఆధారపడి పనిచేస్తాయి.

ప్రశ్న 37.
సమాచార సంకేతాలను ప్రసారం చేయుటకు వేటిని వాడతారు?
జవాబు:
సమాచార సంకేతాలను ప్రసారం చేయుటకు ఆప్టికల్ ఫైబర్స్ ను విరివిగా వాడతారు.

ప్రశ్న 38.
మానవ శరీరంలోని లోపలి అవయవాలను చూచుటకు వైద్యులు వేటిని వాడతారు?
జవాబు:
మానవ శరీరంలోని లోపలి అవయవాలను చూచుటకు వైద్యులు ఆప్టికల్ ఫైబర్స్ ను వాడతారు.

ప్రశ్న 39.
“లైట్ పైప్” అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
సుమారు 1 మైక్రోమీటర్ (10^-6 మీ) వ్యాసార్ధం గల సన్నని తీగల సముదాయాన్ని “లైట్ పైప్” అంటారు.

ప్రశ్న 40.
కాంతి వేగము మరియు వక్రీభవన గుణకముల మధ్య సంబంధమేమిటి?
జవాబు:
ఒక యానకము యొక్క వక్రీభవన గుణకము ఎక్కువగా ఉంటే దానిలో కాంతివేగము తక్కువగా ఉండును.

ప్రశ్న 41.
గాజు యొక్క వక్రీభవన గుణకము 1.5. దీని అర్థమేమిటి?
జవాబు:

1. వక్రీభవన గుణకం ‘n’ అనగా ఆ యానకంలో కాంతి వేగం, శూన్యంలో కాంతి వేగంలో ‘n’ వ భాగం అని అర్థం.
2. గాజు వక్రీభవన గుణకం 1.5 అనగా గాజులో కాంతి వేగం = \(\frac{1}{1.5}\) × 3 × 10⁸ = 2 × 10⁸ మీ/సె.

ప్రశ్న 42.
స్నెల్ సూత్రమును రాయుము.
జవాబు:
స్నెల్ సూత్రము : n₁ sin i = n₂ sin r
n₁ = మొదటి యానకంలో కాంతివేగం
n₂ = రెండవ యానకంలో కాంతివేగం
i = పతన కోణము
r = వక్రీభవన కోణము

ప్రశ్న 43.
వక్రీభవన సూత్రాలను పేర్కొనుము.
జవాబు:

1. పతన కిరణము, వక్రీభవన కిరణము, పతన బిందువు వద్ద రెండు యానకాలు వేరయ్యే తలంలో గీసిన లంబం, ఒకే తలంలో వుంటాయి.
2. వక్రీభవనం చెందునపుడు కాంతి స్నెల్ నియమాన్ని పాటిస్తుంది.
   n₁ sini = n₂ sinr (లేదా) \(\frac{\sin i}{\sin r}\) = స్థిరరాశి

ప్రశ్న 44.
క్రింది పట్టికను పరిశీలించండి.

క్రింది ప్రశ్నలకు సమాధానం రాయండి.
ఎ) అత్యధిక ధృక్ సాంద్రత మరియు అత్యల్ప దృక్ సాంద్రత కలిగిన యానకాలేవి? ఎందుకు?
జవాబు:

1. అత్యధిక దృక్ సాంద్రత కలిగిన యానకం వజ్రం. ఎందుకనగా దాని వక్రీభవన గుణకం అత్యధికం.
2. గాలి అత్యల్ప దృక్ సాంద్రత కలిగిన యానకం, కారణం గాలి యొక్క వక్రీభవన గుణకం చాలా తక్కువ.

బి) కిరోసిన్, టర్పెంటైన్ ఆయిల్ మరియు నీరులలో కాంతి వేగం దేనిలో ఎక్కువ?
జవాబు:
నీటిలో కాంతి ఎక్కువ వేగంతో ప్రయాణించును. ఎందుకనగా మిగిలిన వాటితో పోల్చినపుడు నీటి వక్రీభవన గుణకం తక్కువ. వక్రీభవన గుణకాలు వరుసగా కిరోసిన్ : 1.44; టర్పెంటైన్ ఆయిల్ : 1.47; నీరు : 1:33.

సి) వజ్రం యొక్క వక్రీభవన గుణకం 2.42. దీని అర్థమేమిటి?
జవాబు:
శూన్యంలో కాంతి వేగం, వజ్రంలో కాంతి వేగంకన్నా 2.42 రెట్లు ఎక్కువ.

డి) కాంతి నీటిలోనుండి క్రౌన్ గాజులోకి ప్రవేశించునపుడు ఏమి జరుగును?
జవాబు:
కాంతి కిరణం, లంబము వైపు వంగును.

ఇ) కాంతి కిరణం వజ్రం నుండి గాలిలోకి ప్రవేశించునపుడు ఏమి జరుగును?
జవాబు:
కాంతికిరణం, లంబం నుండి దూరంగా జరుగును.

ప్రశ్న 45.
“పాత్ర నీటిలో అడుగున ఉన్న నాణెం పైకి కొంత ఎత్తులో కనబడుటకు కారణం ఏమి?
జవాబు:
కాంతి విరళయానకం నుండి సాంద్రతర యానకంలో ప్రయాణించడం వలన, లంబంవైపుకు వంగడం వలన నాణెం పైకి వచ్చినట్లు కనబడుతుంది.

ప్రశ్న 46.
వక్రీభవనమును నిర్వచించండి.
జవాబు:
కాంతి వేర్వేరు యానకం గుండా ప్రయాణించునపుడు కాంతివేగం మారడం వలన కాంతి వంగి ప్రయాణించే దృగ్విషయాన్ని వక్రీభవనం అంటారు.

ప్రశ్న 47.
సంపూర్ణాంతర పరావర్తనాన్ని తెలుపుటకు ఒక కృత్యాన్ని వ్రాయండి.
జవాబు:
నీటిలో నూనెను వేస్తే రంగులు ఏర్పడడం.

ప్రశ్న 48.
గాజు దిమ్మెను నిర్వచించండి.
జవాబు:
రెండు సమాంతర తలాలను కలిగియుండి, దాని పరిసరాలలోని యానకం నుండి వేరుచేయబడిన పారదర్శక యానకం.

10th Class Physics 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 2 Marks Important Questions and Answers

ప్రశ్న 1.
గాజు దిమ్మె గుండా ప్రయాణించే కాంతి పొందే విచలన కోణమెంత? దానిని కిరణ చిత్రంతో చూపండి.
జవాబు:

1. విచలన కోణం : పతన కిరణం, బహిర్గత కిరణాల మధ్య కోణమే విచలన కోణం.
2. గాజు దిమ్మె గుండా ప్రయాణించే కాంతి పొందే విచలన కోణం ‘0’ (సున్న).

కారణం :
పతన కిరణం, బహిర్గత కిరణాలు ఒకదానికొకటి సమాంతరంగా ఉంటాయి. దీనిని పటంలో గమనించవచ్చును.

ప్రశ్న 2.
కాంతి గాలి నుండి X అనే యానకంలోకి ప్రవేశించింది. గాలిలో కాంతివేగం 3 × 10⁸ మీ/సె, X యానకంలో కాంతివేగం 1.5 × 10⁸ మీ/సె అయిన X యానకం యొక్క వక్రీభవన గుణకాన్ని కనుగొనండి.
జవాబు:

ప్రశ్న 3.
నిజ జీవితంలో ఫైబర్ ఆప్టిక్స్ ఉపయోగాలను రెండింటిని రాయండి.
జవాబు:

1. సమాచార సంకేతాలను ప్రసారం చేయడానికి ఆప్టికల్ ఫైబర్లను విరివిగా వినియోగిస్తున్నారు. దాదాపు 2000 టెలిఫోన్ సిగ్నళ్ళను ఒకేసారి ఆప్టికల్ ఫైబర్ గుండా ప్రసారం చేయవచ్చును. ఈ సిగ్నల్స్ చాలా స్పష్టంగా, వేగవంతంగా ఉంటాయి.
2. సన్నని ఆప్టికల్ ఫైబర్ తీగలు కొన్ని కలిసి లైట్ పైప్ గా ఏర్పడతాయి. డాక్టర్లు లైట్ పైప్ ను రోగి నోటి ద్వారా పొట్టలోకి పంపుతారు. ఆప్టికల్ ఫైబర్ కాంతిని పొట్టలోకి పంపుతుంది. ఆ కాంతి పొట్టభాగాలను ప్రకాశవంతం చేస్తుంది. లోపలి దృశ్యాలను కంప్యూటర్ ద్వారా చూడవచ్చును.

ప్రశ్న 4.
ఒక గాజుదిమ్మె వల్ల కలిగే లంబ విస్తాపనాన్ని కనుగొనడానికి వస్తువును ఎక్కడ అమర్చాలో తెలిపే పటాన్ని గీయండి.
జవాబు:

ప్రశ్న 5.

ప్రక్క పటంలో NM అనేవి రెండు యానకాలను వేరుచేసే తలం, NN అనేది MM తలానికి, బిందువు వద్ద గీసిన లంబం. MM కు ఇరువైపులా ఉన్న a, b ప్రాంతాలలో ఉన్న యానకాలలో ఏది సాంద్రతర యానకం?
జవాబు:
పటంను గమనించగా కాంతి కిరణము ‘b’ యానకంలో లంబమునకు దూరంగా ప్రయాణించుచున్నది కనుక ‘a’ సాంద్రతర యానకం అగును.

ప్రశ్న 6.
వజ్రాల ప్రకాశం గురించి రాయుము.
జవాబు:

1. వజ్రాల ప్రకాశానికి ముఖ్యకారణం సంపూర్ణాంతర పరావర్తనమే.
2. వజ్రం యొక్క సందిగ్ధ కోణము విలువ చాలా తక్కువ (24.49).
3. కావున వజ్రంలోకి ప్రవేశించే కాంతికిరణం సులభంగా సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం చెంది, వజ్రం ప్రకాశవంతంగా కనబడునట్లు చేస్తుంది.

ప్రశ్న 7.
సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం అనగానేమి? దీని అనువర్తనాలు ఏవి?
జవాబు:
సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం :
సందిగ్ధకోణం కన్నా పతన కోణం ఎక్కువైనపుడు యానకాలను వేరుచేసే తలం వద్ద కాంతికిరణం తిరిగి సాంద్రతర యానకంలోనికి పరావర్తనం చెందుతుంది. ఈ దృగ్విషయాన్ని ‘సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం’ అంటారు.

అనువర్తనాలు :
1) వజ్రాల ప్రకాశం :
వజ్రం యొక్క సందిగ్ధ కోణం విలువ చాలా తక్కువ (24.49) కాబట్టి వజ్రంలోకి ప్రవేశించే కాంతి కిరణం సులభంగా సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం చెంది, వజ్రం ప్రకాశవంతంగా కనబడేటట్లు చేస్తుంది.

2) ఆప్టికల్ ఫైబర్స్ :
సమాచార, సాంకేతిక రంగాలలో వాడే ఆప్టికల్ ఫైబర్స్ కూడా ‘సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం’ అనే సూత్రం ఆధారంగా పనిచేస్తాయి.

ప్రశ్న 8.
గ్రహాలు ఎందుకు మెరవవు?
జవాబు:

1. గ్రహాలు, భూమికి చాలా దగ్గరగా వుండడం వలన అవి భూమిచుట్టూ ఉన్న అదనపు వస్తువులుగా కనిపిస్తాయి.
2. గ్రహాలపై పడిన కాంతి, అనేక సూక్ష్మకాంతి బిందువుల సముదాయమని భావిస్తే, ఆ గ్రహాల నుండి మనకంటిని. చేరే సరాసరి కాంతి, గ్రహాల కాంతితో పోలిస్తే శూన్యము. కావున గ్రహాల ప్రకాశాన్ని మనం చూడలేము.

ప్రశ్న 9.
గాజుగ్లాసులోని నీటిలో ఒక ఖాళీ పరీక్ష నాళికను ఉంచి పై నుండి చూసినపుడు, పాదరసంతో నింపబడినట్లుగా కనబడుతుంది. ఎందుకు?
జవాబు:

1. నీటి గుండా ప్రయాణించే కాంతికిరణాలు, నీటి యొక్క సందిగ్ధ కోణం కన్నా ఎక్కువ కోణంలో, పరీక్షనాళిక, గాజు మరియు నీరుల ఉపరితలాలను వేరుచేసే తలం వద్ద ప్రవేశిస్తాయి. దీనివల్ల ఆ కిరణాలు సంపూర్ణాంతర పరావర్తనానికి గురౌతాయి.
2. ఈ విధంగా సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం చెందిన కిరణాలు, పరీక్షనాళిక ఉపరితలం నుండి వచ్చినట్లుగా కనబడతాయి. అందువల్ల పరీక్షనాళిక పాదరసంలో నిండినట్లుగా కనిపిస్తుంది.

ప్రశ్న 10.
అక్వేరియంలో బుడగలు వెండిలా మెరుస్తుంటాయి. ఎందుకు?
జవాబు:

1. అక్వేరియంలోని నీటిలో ప్రయాణించే కిరణాలు, నీటి సందిగ్ధ కోణం కన్నా ఎక్కువ కోణంలో, నీరు బుడగలను వేరు చేసే యానక ఉపరితలాన్ని ఢీకొంటాయి. అందువల్ల ఇవి సంపూర్ణాంతర పరావర్తనానికి గురవుతాయి.
2. ఈ కిరణాలు కంటిని తాకినపుడు, అవి బుడగల నుండి వస్తున్నట్లుగా అనిపిస్తాయి. అందువల్ల బుడగలు వెండిలా మెరుస్తుంటాయి.

ప్రశ్న 11.
సమాచార విజ్ఞాన శాస్త్రంలో ఆప్టికల్ ఫైబర్స్ యొక్క ఉపయోగమేమిటి?
జవాబు:

1. సమాచార సంకేతాలను లైట్ పైపుల ద్వారా ప్రసారం చేయుటకు ఆప్టికల్ ఫైబర్స్ పాడతారు.
2. సుమారు 2000 టెలిఫోన్ సంకేతాలను, కాంతి తరంగాలతో కలిపి ఒకేసారి ప్రసారం చేయడానికి ఆప్టికల్ ఫైబర్స్ ద్వారా అవకాశం ఉంది.
3. ఈ విధానం ద్వారా ప్రసారం చేయబడిన సంకేతాలు అత్యంత స్పష్టమైనవిగా ఉంటాయి.

ప్రశ్న 12.
వక్రీభవన గుణకం అనగానేమి? యానకం యొక్క వక్రీభవన గుణకానికి, ఆ యానకంలోని కాంతి వేగానికి గల సంబంధాన్ని తెలుపండి.
జవాబు:
వక్రీభవన గుణకం :
శూన్యంలో కాంతి వేగానికి, యానకంలో కాంతి వేగానికి మధ్యగల నిష్పత్తిని యానక వక్రీభవన గుణకం అంటారు.
\(\mathbf{n}=\frac{\mathrm{C}}{\mathrm{V}}\)
వక్రీభవన గుణకం పెరిగితే యానకంలో కాంతివేగం తగ్గుతుంది.

ప్రశ్న 13.
కాంతి వక్రీభవన నియమాలను తెలుపండి.
జవాబు:

1. పతనకిరణం, వక్రీభవన కిరణం, రెండు యానకాలను వేరుచేసే తలం వద్ద, పతన బిందువు వద్ద గీసిన లంబం అన్నీ ఒకే తలంలో ఉంటాయి.
2. వక్రీభవనంలో కాంతి స్నెల్ నియమాన్ని పాటిస్తుంది.
   n₁ sin i = n₂ sin r లేదా sin i/sin r = స్థిరాంకం

ప్రశ్న 14.
పార్శ్వవిస్థాపనము, నిలువు విస్థాపనము అనగానేమి?
జవాబు:
పార్శ్వ విస్థాపనము :
గాజుదిమ్మె ఉంచినపుడు పతన మరియు బహిర్గత సమాంతర కిరణాల మధ్యగల దూరాన్ని పార్శ్వ విస్థాపనము అంటారు.

నిలువు విస్థాపనము :
గాజుదిమ్మె నుంచి చూచినపుడు వస్తువుకు, దాని ప్రతిబింబానికి మధ్యగల లంబ దూరాన్ని నిలువు విస్థాపనము అంటారు.

ప్రశ్న 15.
పతన కోణానికి, వక్రీభవన కోణానికి మధ్యగల సంబంధాన్ని గుర్తించు ప్రయోగంలోని పరికరాలను వ్రాయండి.
జవాబు:
కావలసిన వస్తువులు :
ప్రొ సర్కిల్, తెల్ల డ్రాయింగ్ షీట్, స్కేలు, నలుపురంగు వేసిన చిన్న కార్డ్ బోర్డ్ ముక్క (10 సెం.మీ. × 10 సెం.మీ.), 2 సెం.మీ. మందం గల అర్ధవృత్తాకారపు గాజుపలక, పెన్సిల్ మరియు లేజర్ లైట్.

ప్రశ్న 16.
గాజుదిమ్మె గుండా వక్రీభవనం అను ప్రయోగానికి ఉద్దేశ్యం, కావలసిన వస్తువులను వ్రాయండి.
జవాబు:
ఉద్దేశ్యం :
గాజు దిమ్మెతో ఏర్పడే ప్రతిబింబ స్వభావం, స్థానాలను గుర్తించడం.

కావలసిన వస్తువులు :
డ్రాయింగ్ బోర్డ్, డ్రాయింగ్ చార్ట్, క్లాంట్లు, స్కేలు, పెన్సిలు, పలుచని గాజుదిమ్మె మరియు గుండు సూదులు.

ప్రశ్న 17.
వ్రేలాడే దీపపు స్తంభాలు (షాండ్లియర్స్) నుండి మిరుమిట్లు గొలిపే కాంతి వెదజల్లుటను నీవు ఎలా అభినందిస్తావు?
జవాబు:
వ్రేలాడే దీపపు స్తంభాలు సంపూర్ణ అంతర పరావర్తనం వలన అద్భుతమైన కాంతిని వెదజల్లుతాయి. కాబట్టి దీనికి కారణమైన అంతర పరావర్తన దృగ్విషయాన్ని అభినందిస్తున్నాను.

ప్రశ్న 18.
ఎండమావులు ఏర్పడడానిని గురించి తెలుసుకొనుటకు ప్రశ్నలను తయారుచేయండి.
జవాబు:

1. ఎండమావి అనగానేమి?
2. తారురోడ్డు ఎండాకాలం నీళ్ళు నిలచినట్లు కనపడుతుంది దానికి కారణం తెల్పండి.
3. ఎండమావి ఎక్కడైనా ఏర్పడుతుందా?
4. ఎండమావి ఏర్పడడానికి అవసరమయ్యే పరిస్థితులు తెల్పండి.

ప్రశ్న 19.
ప్రకృతిలోని సంపూర్ణాంతర పరావర్తన ప్రక్రియను నీవు ఎలా అభినందిస్తావు?
జవాబు:

1. వజ్రం ప్రకాశవంతంగా మెరవడానికి సంపూర్ణ అంతర పరావర్తన దృగ్విషయం కారణం.
2. సమాచార ప్రసారణలో, వైద్యరంగంలో ప్రధాన పాత్ర పోషిస్తున్న ఆప్టికల్ ఫైబర్స్ సంపూర్ణ అంతర పరావర్తనం ఆధారంగా పనిచేస్తుంది. కాబట్టి సంపూర్ణ అంతర పరావర్తన పాత్రను అభినందిస్తున్నాను.

ప్రశ్న 20.
ఒక పారదర్శక యానకం (గాజు) యొక్క వక్రీభవన గుణకం 3/2 అయిన ఆ యానకంలో కాంతి వేగాన్ని కనుక్కోండి.
జవాబు:

ప్రశ్న 21.
సందిగ్ధకోణం, సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం మధ్య భేదాలు వ్రాయుము.
జవాబు:

సందిగ్ధకోణం	సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం
సాంద్రతర యానకం నుండి విరళయానకంలోనికి ప్రయాణించే కాంతి కిరణం ఏ పతనకోణం వద్ద యానకాలను విభజించే తలానికి సమాంతరంగా ప్రయాణిస్తుందో ఆ పతనకోణాన్ని ఆ రెండు యానకాలకు సంబంధించిన “సందిగ్ధకోణం” అంటారు.	సందిగ్ధ కోణం కన్నా పతనకోణం ఎక్కువైనపుడు యానకాలను వేరు చేసే తలంవద్ద కాంతి కిరణం తిరిగి సాంద్రతర యానకంలోకి పరావర్తనం చెందుతుంది. ఈ దృగ్విషయాన్ని “సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం” అంటారు.

10th Class Physics 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 4 Marks Important Questions and Answers

ప్రశ్న 1.
సంపూర్ణాంతర పరావర్తనమును తెలిపే ఏవైనా రెండు ఉదాహరణలు వివరించండి.
జవాబు:
సంపూర్ణాంతర పరావర్తనమును తెలిపే ఉదాహరణలు :

1. వజ్రాల ప్రకాశానికి ముఖ్య కారణం సంపూర్ణాంతర పరావర్తనమే. వజ్రం యొక్క సందిగ్ధ కోణం విలువ చాలా తక్కువ (24.49). కావున వజ్రంలోకి ప్రవేశించే కాంతికిరణం సులభంగా సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం చెంది వజ్రం ప్రకాశవంతంగా కనబడేటట్లు చేస్తుంది.
2. ఆప్టికల్ ఫైబర్స్ సంపూర్ణాంతర పరావర్తనంపై ఆధారపడి పనిచేస్తాయి. ఆప్టికల్ ఫైబర్ యొక్క అతి తక్కువ వ్యాసార్ధం వల్ల దానిలోకి ప్రవేశించే కాంతి, దాని లోపలి గోడలకు తగులుతూ పతనం చెందుతుంది. పతనకోణం సందిగ్ధకోణం కన్నా ఎక్కువ ఉండడం వల్ల సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం జరుగుతుంది. తద్వారా ఆప్టికల్ ఫైబర్ గుండా కాంతి ప్రయాణిస్తుంది.

ప్రశ్న 2.
స్నెల్ సూత్రమును రాయుము. (లేక) n₁ sin i = n₂ sin r ను నిరూపించుము.
జవాబు:
1) పటంలో చూపిన విధముగా B అనే బిందువు వద్ద ఒక వ్యక్తి నీటిలో పడి సహాయం కోసం ఎదురుచూస్తున్నాడు అనుకొనుము.
2) పటంలో X బిందువు గుండా అడ్డంగా గీసిన రేఖ నీటి ప్రాంతానికి ఒడ్డును తెలియచేసే రేఖ అని భావించుము.
3) మనం నేలపై A బిందువు దగ్గర ఉన్నామనుకొనుము.

4) మనం ఆ వ్యక్తిని కాపాడాలనుకుంటే కొంతదూరం నేలమీద, కొంతదూరం నీటిలో ప్రయాణించాలి.
5) పటం. 3లో చూపిన విధంగా నేలపై ప్రయాణించు మార్గాలను అనగా AD, AC లను చూడుము.
6) ADB మార్గం గుండా ప్రయాణిస్తే EC దూరం నేల మీద ప్రయాణించడానికి పట్టే కాలం ఆదా అవుతుంది.
7) నీటిలో DF దూరం ప్రయాణించడానికి పట్టేకాలం అధికంగా అవసరం అవుతుంది. ఈ రెండు కాలాలు సమానం కావాలి.

8) E నుండి C కి, D నుండి F కు ప్రయాణించుటకు పట్టేకాలం ∆t అనుకొనుము.
9) నేలపై అతని వేగం v₁, నీటిలో అతని వేగం v₂ అగును.
10) పటం నుండి EC = v₁ ∆t నుండి DF = v₂ ∆t

ప్రశ్న 3.
ఆప్టికల్ ఫైబర్ ద్వారా రోగి శరీరంలోని లోపలి భాగాలను ఎలా చూడగలుగుతారు?
జవాబు:

1. మానవ శరీరం లోపలి అవయవాలను డాక్టర్ కంటితో చూడలేరు.
2. డాక్టర్ ‘లైట్ పైప్’ను నోటి ద్వారా పొట్టలోనికి పంపుతారు. ఆ కాంతి పొట్టలోపలి భాగాన్ని ప్రకాశవంతంగా చేస్తుంది.
3. ఆ లోపలి కాంతి, లైట్ పైలోని మరికొన్ని ఆప్టిక్ ఫైబర్స్ ద్వారా బయటకు వస్తుంది.
4. ఆ ఫైబర్స్ రెండవ చివరి నుండి వచ్చే కాంతిని కంప్యూటర్ స్క్రీన్ పై చూసి పరిశీలించడం ద్వారా పొట్టలోపలి భాగాల చిత్రాన్ని డాక్టర్స్ తెలుసుకుంటారు.

ప్రశ్న 4.
పరావర్తనము, సంపూర్ణాంతర పరావర్తనముల మధ్య ఏవైనా 4 భేదాలను వ్రాయుము.
జవాబు:

పరావర్తనము	సంపూర్ణాంతర పరావర్తనము
1) నునుపైన, మెరుగు పెట్టబడిన ఉపరితలంపై పరావర్తనం జరుగును.	1) సంపూర్ణాతర పరావర్తనం ఏ ఉపరితలం మీదనైనా జరుగును.
2) ఏ పతనకోణం విలువకైనా పరావర్తనం జరుగును.	2) పతనకోణం విలువ, సందిగ్ధ కోణం విలువకన్నా ఎక్కువ అయినపుడు మాత్రమే సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం జరుగును.
3) కాంతికిరణాలు విరళయానకం నుండి సాంద్రతర యానకంలోనికి లేదా అపారదర్శక యానకంలోనికి ప్రవేశించునపుడు పరావర్తనం చెందుతాయి.	3) కాంతి కిరణాలు సాంద్రతర యానకం నుండి విరళ యానకంలోనికి ప్రవేశించునపుడు సంపూర్ణాంతర పరావర్తనానికి గురవుతాయి.
4) పరావర్తన ఉపరితలం కొంతకాంతిని శోషించుకుంటుంది.	4) పరావర్తన ఉపరితలం కాంతిని శోషించుకోదు.

ప్రశ్న 5.
సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం అనగానేమి? సందిగ్ధకోణం, సంపూర్ణాంతర పరావర్తనల మధ్యగల సంబంధాల్ని ఉత్పాదించండి.
జవాబు:
సంపూర్ణ అంతర పరావర్తనం :
సందిగ్ధ కోణం కంటే పతన కోణం ఎక్కువైనప్పుడు యానకాలను వేరుచేసే తలం వద్ద కాంతి కిరణం తిరిగి సాంద్రతర యానకంలోకి పరావర్తనం చెందుతుంది. ఈ దృగ్విషయాన్ని సంపూర్ణ అంతర పరావర్తనం అంటారు.

5) సందిగ్ధ కోణం కన్నా పతన కోణం ఎక్కువయినపుడు యానకాలను వేరుచేసే తలం వద్ద కాంతికిరణం తిరిగి సాంద్రతర యానకంలోకి పరావర్తనం చెందును. దీనినే సంపూర్ణ అంతర పరావర్తనం అంటారు.

ప్రశ్న 6.
స్నెల్ నియమాన్ని వాడి గాజు దిమ్మెపై కొంత పతనకోణంతో పడిన కాంతికిరణం, బహిర్గత కిరణం ఒకదానికొకటి సమాంతరంగా ఉంటాయని నిరూపించండి.
లేదా
గాజు దిమ్మె గుండా ప్రయాణించే కాంతిపొందే విచలన కోణం ఎంత? దానిని కిరణ చిత్రంతో చూపండి.
జవాబు:

1. ఒక గాజు దిమ్మె రెండు జతల సమాంతర భుజాలు కలిగి ఉండును.
2. కాంతికిరణం, ఒక గాజు తలంపై పతనమైనపుడు అనగా విరళ యానకం నుండి సాంద్రతర యానకంలోకి ప్రయాణించుచున్నది.
3. ఈ సందర్భంలో వక్రీభవన కోణం విలువ, పతన కోణం విలువ కన్నా తక్కువగా ఉంటుంది. కావున కాంతి కిరణం లంబంవైపుగా వంగును.
4. గాజు దిమ్మెలోని వక్రీభవన కాంతి రెండవ సమాంతర ‘తలం నుండి బయటకు వచ్చు సందర్భంలో లంబానికి దూరంగా వంగును.
5. దీనికి కారణం కాంతి సాంద్రతర యానకంలో నుండి విరళ యానకంలోకి ప్రయాణించునపుడు వక్రీభవన కోణం విలువ, పతన కోణం కన్నా ఎక్కువగా ఉండును.

ABCD – గాజుదిమ్మె
∠i – పతనకోణం ; ∠r – వక్రీభవన కోణం ; n – వక్రీభవన గుణకం

10th Class Physics 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం ½ Mark Important Questions and Answers

1. క్రింది వానిని జతపరచి, సమాధానం రాయుము.
1. వక్రీభవన గుణక సూత్రం P) \(\frac{v}{c}\)
2. వక్రీభవన గుణకం యొక్క విలువ Q) \(\frac{c}{v}\)
R) > 1
S) < 1
జవాబు:
1 – Q, 2 – R

2.

పై పటంలో చూపిన కృత్యంలో ఇమిడియున్న దృగ్విషయం ఏమిటి?
జవాబు:
సమతలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం

3. కాంతి ఒక యానకం నుండి మరొక యానకంలోనికి ప్రవేశించేటపుడు దేనిలో మార్పు వచ్చును?
జవాబు:
కాంతి వడి

4. “కాంతి కిరణం యానకం – A నుండి యానకం – B లోనికి వెళ్ళినపుడు లంబం వైపు వంగినది”. పై దత్తాంశం ప్రకారం ఏ యానకం సాంద్రతర యానకం?
జవాబు:
యానకం – B.

5.

ప్రక్కన చూపిన కాంతి కిరణం యొక్క పతన కోణం ఎంత?
జవాబు:
50° [∵ 90° = 40° = 50°]

6. శూన్యంలో కాంతి వేగం ఎంత?
జవాబు:
3 × 10⁸ m/s

7. వక్రీభవన గుణకం యొక్క ప్రమాణం ఏమిటి?
జవాబు:
ప్రమాణాలు ఉండవు

8. గాజులో కాంతి వేగం 2 × 10⁸ మీ./సె. అయిన గాజు యొక్క వక్రీభవన గుణకం ఎంత?
జవాబు:

9. ఒక యానకం యొక్క వక్రీభవన గుణకం 1.33 అయిన
జవాబు:

10. వక్రీభవన గుణకం యానకం
1.44 – A
1.71 – B
• పై ఏ యానకంలో కాంతి వేగం ఎక్కువ?
జవాబు:
యానకం – A

• పై ఏ యానకం యొక్క దృక్ సాంద్రత తక్కువ?
జవాబు:
యానకం – A

11. జతపరిచి సరియైన సమాధానం రాయుము.

వక్రీభవన గుణకం	యానకం
a) 1.0003	(1) వజ్రం
b) 1.50	(2) గాలి
c) 2.42	(3) బెంజీన్జ

జవాబు:
a – 2, b – 3, c-1

12. క్రింది వానిలో ఏ వాక్యం సరియైనది?
వాక్యం a : నీటి యొక్క దృశా సాంద్రత కిరోసిన్ కన్నా తక్కువ.
వాక్యం b : కిరోసిన్ యొక్క పదార్ధ సాంద్రత నీటి కన్నా తక్కువ.
A) a
B) b
C) a మరియు b.
D) రెండూ కావు
జవాబు:
B) b

13. వక్రీభవన గుణకం ఆధారపడే అంశాలు ఏవి?
జవాబు:
పదార్థ స్వభావం, కాంతి తరంగదైర్ఘ్యం

14. క్రింది వానిలో సరియైనది ఏది?

c) రెండూ
జవాబు:
c) రెండూ

15. n₁ = 1, n₂ = 1.33 అయిన n₂₁ విలువ ఎంత? ఆ యానకంలో కాంతి వేగం ఎంత?
జవాబు:
1.33

16. పతన కోణం (i), వక్రీభవన కోణం (r) ల మధ్య సంబంధం ఏమిటి?
జవాబు:
\(\frac{\sin i}{\sin r}\) = స్థిరాంకం

17. కాంతి విరళ యానకం నుండి సాంద్రతర యానకంలోనికి ప్రవేశించినపుడు
A) r < i
B) r > i
C) r = i
జవాబు:
A) r < i

18. స్నెల్ నియమంను రాయుము. వక్రీభవన గుణకం యానకం
జవాబు:

19. రెండు యానకాల వక్రీభవన గుణకాలకి, కాంతి వేగాలకి మధ్య సంబంధాన్ని రాయుము. ‘
జవాబు:
\(\frac{\mathbf{v}_{1}}{\mathbf{v}_{2}}\) = \(\frac{\mathrm{n}_{2}}{\mathrm{n}_{1}}\)

20. n₁ = 1.33 అయితే \(\frac{\mathbf{v}_{1}}{\mathbf{v}_{2}}\) ఎంత?
జవాబు:
1.33

21. ‘కాంతి వక్రీభవన గుణకం దృష్ట్యా సరియైనది ఏది?
a) ∠i = ∠r
b) n₁ sin i = n₂ sin r
c) రెండూ
జవాబు:
b) n₁ sin i = n₂ sin r

22. సందిగ్ధ కోణం వద్ద వక్రీభవన కోణం ఎంత ?
జవాబు:
900

23. r= 90° అయితే పతన కోణంను ఏమని పిలుస్తారు?
జవాబు:
సందిగ్ధ కోణం

24. sin C విలువ ఎంత ?
జవాబు:
sin C = \(\frac{1}{\mathrm{n}_{21}}\) (లేదా) sin C = \(\frac{\mathrm{n}_{2}}{\mathrm{n}_{1}}\)

25. సాంద్రతర యానకం నుండి విరళయానకంలోకి ప్రయాణించే కాంతి కిరణానికి ఏ పతనకోణం వద్ద వక్రీభవన కిరణం యానకాలను వేరు చేసే తలం గుండా ప్రయాణిస్తుందో ఆ పతన కోణాన్ని సాంద్రతర యానకం యొక్క ………… అంటారు.
జవాబు:
సందిగ్ధ కోణం

26. సందిగ్ధ కోణం వద్ద వక్రీభవన కిరణం ఎలా ప్రయాణిస్తుంది?
జవాబు:
యానకాలు వేరు చేసే తలం గుండా

27. ఏ సందర్భంలో వక్రీభవన కోణం 90° అవుతుందో ఊహించి రాయుము.
జవాబు:
సందిగ్ధ కోణం వద్ద

28. Sin C = \(\frac{1}{\mathrm{n}_{12}}\) లో ‘C’ అనగానేమి?
జవాబు:
సందిగ్ధ కోణం

29. ‘సందిగ్ధ కోణం కన్నా పతనకోణం ఎక్కువైనపుడు యానకాలను వేరు చేసే తలం వద్ద కాంతి కిరణం తిరిగి సాంద్రతర యానకంలోకి పరావర్తనం చెందుతుంది’. ఈ దృగ్విషయాన్ని ఏమంటారు?
జవాబు:
సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం

30.

‘2’ పతన కిరణం యొక్క వక్రీభవన కిరణం ఏది?
జవాబు:
3

31.

పై పటంలో చూపిన ప్రయోగంలో పరిశీలింపబడే ముఖ్య కాంతి దృగ్విషయం ఏమిటి?
జవాబు:
సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం

32. వేసవి మధ్యాహ్నం సమయంలో తారు రోడ్ పై దూరంగా నీరు కనిపించింది. కానీ అక్కడ నిజానికి నీరు లేదు. కారణం ఏమిటి?
జవాబు:
కాంతి సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం

33. ఒకే యానకంలో వక్రీభవన గుణకం మారే సందర్భానికి ఒక ఉదాహరణనిమ్ము.
జవాబు:
ఎండమావి ఏర్పడుట

34. ఎండమావిలో ఏర్పడే ప్రతిబింబం లక్షణాలేవి?
జవాబు:
మిథ్యా ప్రతిబింబం.

35. ఎండమావిని ఫోటో తీయగలమా?
జవాబు:
తీయగలం

36. వజ్రం యొక్క సందిగ్ధ కోణం (గాలి దృష్ట్యా) ఎంత?
జవాబు:
24.4°

37. వజ్రం మెరవడానికి కారణం ఏమిటి?
జవాబు:
వజ్రం సందిగ్ధ కోణం చాలా తక్కువ

38. వజ్రం మెరవడంలో ఇమిడి వున్న దృగ్విషయం ఏది?
జవాబు:
సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం

39. సన్నని ఫైబర్ తీగలు కొన్ని కలిసి ఏర్పడేది?
a) హాట్ పైప్
b) టైట్ పైప్
c) లైట్ పైప్
d) బ్లాక్ పైప్
జవాబు:
c) లైట్ పైప్

40. సాధారణంగా ఆప్టికల్ ఫైబర్ వ్యాసార్ధం ఎంత వుంటుంది?
జవాబు:
1 మైక్రోమీటర్ (10^-6 మీ.)

41. ఆప్టికల్ ఫైబర్ లో కాంతి ప్రయాణ మార్గం
a) సరళరేఖ
b) జిగ్ జాగ్
c) సర్పిలం
జవాబు:
b) జిగ్ జాగ్

42. ఆప్టికల్ ఫైబర్ ఒక వినియోగం రాయుము.
జవాబు:
సమాచార సాంకేతాలను ప్రసారం చేయడానికి

43. సంపూర్ణాంతర పరావర్తనానికి ఒక నిజజీవిత వినియోగం రాయుము.
జవాబు:
వజ్రం మెరుపు / ఎండమావి / ఆప్టికల్ ఫైబర్

44. రెండు సమాంతర తలాలను కలిగియుండి, దాని పరిసరాలలోని యానకం నుండి వేరు చేయబడివున్న ఒక పారదర్శక యానకం
a) పట్టకం
b) గాజు పలక
c) ఆప్టికల్ ఫైబర్
జవాబు:
b) గాజు పలక

45. గాజు వక్రీభవన గుణకం కనుగొనుటకు సూత్రం రాయుము.
జవాబు:
వక్రీభవన గుణకం =

46. Sin C = \(\frac{\mathrm{n}_{2}}{\mathrm{n}_{1}}\) (n₁ = 1వ యానకం యొక్క వక్రీభవన గుణకం)
(n₂ = 2వ యానకం యొక్క వక్రీభవన గుణకం)
దీనిలో ఏది సాంద్రతర యానకం?
జవాబు:
n₁

47. నీటి పరంగా గాజు వక్రీభవన గుణకం 9/8. గాజు పరంగా నీటి వక్రీభవన గుణకం ఎంత?
జవాబు:
8/9

48. గాజు పలక ద్వారా వచ్చే కాంతి విచలన కోణం ఎంత?
జవాబు:
0°

49. గాజు యొక్క వక్రీభవన గుణకం ‘2’ అయిన గాజు యొక్క సందిగ్ధ కోణం ఎంత?
జవాబు:
30°

50. నక్షత్రాలు మిణుకుమిణుకుమనడానికి కారణం ఏమిటి?
జవాబు:
వాతావరణంలో వివిధ సాంద్రతలు గల పొరల వలన

51. ఒక గాజుపలక మందం 3 సెం.మీ. నిలువు విస్తాపనం 1 సెం.మీ. అయిన గాజుపలక వక్రీభవన గుణకం ఎంత?
జవాబు:

52. నీటిలో ఈదే చేపను తుపాకీతో కాల్చడం కష్టం. కారణం ఏమిటి?
జవాబు:
కాంతి వక్రీభవనం

సాధించిన సమస్యలు

1. కాంతి గాలి నుండి నీటిలోనికి ప్రయాణిస్తున్నపుడు నీటి యొక్క వక్రీభవన గుణకం 1.33 అయిన కాంతి నీటినుండి గాలిలోనికి ప్రయాణిస్తున్నపుడు వక్రీభవన గుణకం ఎంత?
సాధన:
గాలి వక్రీభవన గుణకం (n₁) = 1
నీటి యొక్క వక్రీభవన గుణకం (n₂) = 1.33
కాంతి నీటి నుంచి గాలిలోకి ప్రయాణిస్తున్నప్పుడు వక్రీభవన గుణకం = \(\frac{\mathrm{n}_{1}}{\mathrm{n}_{2}}\) = \(\frac{1}{1.33}\) = 0.75

2. వజ్రం వక్రీభవన గుణకం 2.42, గాజు వక్రీభవన గుణకం 1.5 అయిన సందిగ్ధకోణమును పోల్చండి.
(C = 24° వజ్రంకు) (C = 42° గాజుకు).
సాధన:
వజ్రం వక్రీభవన గుణకం (n₁) = 2.42

10th Class Physics 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 1 Mark Bits Questions and Answers

సరియైన సమాధానమును గుర్తించండి.

1. వక్రీభవన గుణకానికి ప్రమాణాలు
A) సెంటీమీటర్
B) డయాప్టరు
C) డిగ్రీ
D) ప్రమాణాలు లేవు
జవాబు:
D) ప్రమాణాలు లేవు

2. టార్చ్, సెర్చ్ లైట్, వాహనాల హెడ్ లైట్ లో బల్బు ఉంచబడే స్థానం
A) పరావర్తకపు నాభి మరియు ధృవాల వద్ద
B) పరావర్తకం నాభి వద్ద
C) పరావర్తకం యొక్క వక్రతా కేంద్రం వద్ద
D) పరావర్తకం యొక్క నాభి మరియు కేంద్రం మధ్య
జవాబు:
B) పరావర్తకం నాభి వద్ద

3. ఒక పాత్రలోని నీటిలో నిర్దిష్ట కోణంతో ముంచబడిన పరీక్ష నాళికను ఒక ప్రత్యేక స్థానం నుండి చూచినపుడు పరీక్షనాళిక గోడ అద్దం వలె కనిపించడానికి కారణం ……. నోట్ : పరీక్షనాళికలో నీరు చేరరాదు.
A) పరావర్తనం
B) వక్రీభవనం
C) పరీక్షేపణం
D) సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం
జవాబు:
C) పరీక్షేపణం

4. వివిధ పదార్ధ యానకాల వక్రీభవన గుణకాలు క్రింద ఇవ్వబడ్డాయి.
పై వాటిలో దేనిలో కాంతివేగం ఎక్కువగా ఉంటుందో ఊహించండి.
A) సఫైర్
B) క్రౌన్ గాజు
C) మంచుముక్కలు
D) రూబీ
జవాబు:
C) మంచుముక్కలు

5. వస్తువును ఏ స్థానం వద్ద ఉంచినప్పుడు కుంభాకార కటకం అదే పరిమాణంలో తలక్రిందులైన నిజ ప్రతిబింబాన్ని ఏర్పరచును?
A) C వద్ద
B) F వద్ద
C) F మరియు C ల మధ్య
D) F మరియు కటక దృక్ కేంద్రం మధ్య
జవాబు:
B) F వద్ద

6. 10 సెం.మీ. నాభ్యంతరం గల కుంభాకార కటకాన్ని నీటిలో ముంచితే దాని నాభ్యంతరం
A) పెరుగుతుంది
B) తగ్గుతుంది
C) మారదు
D) సున్నాకు చేరును
జవాబు:
A) పెరుగుతుంది

7. పటంలో సరిగా గుర్తించబడిన కోణాలు
A) ∠i మరియు ∠r
B) ∠i మరియు ∠e
C) ∠r మరియు ∠e
D) ∠i, ∠r మరియు ∠e.
జవాబు:
A) ∠i మరియు ∠r

8. నక్షత్రాలు మిణుకు మిణుకుమనడానికి కారణం ……………..
A) సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం
B) పరిక్షేపణం
C) విక్షేపణం
D) వాతావరణంలో కాంతి వక్రీభవనం
జవాబు:
D) వాతావరణంలో కాంతి వక్రీభవనం

9. భావన ‘A’ : గాజు గ్లాసులోని నీటిలో ఉంచిన నిమ్మకాయ పరిమాణం, దాని అసలు పరిమాణం కంటే పెద్దగా కనిపిస్తుంది.
కారణం ‘R’: పతనకోణం విలువ, సందిగ్ధకోణం విలువకన్నా ఎక్కువ అయినపుడే సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం జరుగుతుంది.
క్రింది వాటిలో ఏది సరైనది?
A) A సరియైనది కాని R తప్పు
B) A, R రెండూ సరైనవే, R, A కు సరైన వివరణ
C) A, R రెండూ సరైనవే, R, A కు సరైన వివరణ కాదు
D) A, R రెండూ తప్పు
జవాబు:
C) A, R రెండూ సరైనవే, R, A కు సరైన వివరణ కాదు

10. ఎండమావులు ఏర్పడటానికి ……. కారణం.
A) విక్షేపణం
B) పరిక్షేపణం
C) వ్యతికరణం
D) సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం
జవాబు:
D) సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం

These AP 10th Class Physics Important Questions and Answers 1st Lesson ఉష్ణం will help students prepare well for the exams.

AP Board 10th Class Physical Science 1st Lesson Important Questions and Answers ఉష్ణం

10th Class Physics 1st Lesson ఉష్ణం 1 Mark Important Questions and Answers

ప్రశ్న 1.
ఆర్ధత అనగానేమి?
జవాబు:
గాలిలోని నీటి ఆవిరి పరిమాణాన్ని ఆర్ధత అంటాం.

ప్రశ్న 2.
ద్రవీభవన గుప్తోష్ణం అనగానేమి?
జవాబు:
స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద 1గ్రాం. ఘన పదార్థం పూర్తిగా ద్రవంగా మారడానికి కావలసిన ఉష్టాన్ని ‘ద్రవీభవన గుప్తోష్ణం” అంటారు.

• m ద్రవ్యరాశి గల ఘన పదార్థం ద్రవంగా మారడానికి ‘Q’ కెలోరీల ఉష్ణం అవసరం అనుకుందాం. 1 గ్రాం ద్రవ్యరాశి గల ఘన పదార్థం ద్రవంగా మారడానికి కావలసిన ఉష్ణం \(\frac{Q}{M}\) అవుతుంది.
• ద్రవీభవన గుప్తోష్ణం L = \(\frac{Q}{M}\)
• మంచు ద్రవీభవన గుప్తోష్ణం విలువ 80 కెలోరీలు / గ్రాం.

ప్రశ్న 3.
రమ మంచినీరు త్రాగుతుంటే నీరు ఒలికి (చింది) కిందపడింది. కొంతసేపటి తరువాత అక్కడ నీరు కనిపించలేదు. నీరు ఏమైంది?
జవాబు:
ఈ సందర్భంలో నీరు కనిపించకుండా పోవుటకు గల కారణము బాష్పీభవన ప్రక్రియే. బాష్పీభవనం అనునది ఉపరితలానికి చెందిన దృగ్విషయం. ఉపరితల వైశాల్యం పెరిగిన, బాష్పీభవన రేటు కూడా పెరుగును.

ప్రశ్న 4.
బాష్పీభవనం (ఇగురుట) అనేది శీతలీకరణ ప్రక్రియ అని తెలిపేందుకు ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
జవాబు:

1. మన అరచేతిలో పోసుకున్న స్పిరిట్ లేదా పెట్రోల్ వంటి పదార్థాలు ఆవిరి అయినప్పుడు మన అరచేయి చల్లగా అనిపిస్తుంది.
2. మన శరీరానికి చెమట పట్టినప్పుడు శరీరానికి గాలితగిలి చెమట ఆవిరి అవుతున్నప్పుడు మన శరీరం చల్లగా అవుతుంది.
3. ఎండాకాలం స్నానాలగదిలో స్నానం చేసి బయటకు రాగానే మన శరీరంపై నీరు ఆవిరిగా మారుతుంటే మన శరీరం చల్లబడినట్లు అనిపిస్తుంది.

ప్రశ్న 5.
రెండు వస్తువులు ఉష్ట్రీయ స్పర్శలో ఉన్నప్పుడు ఇంకే విధమైన ఉష్ణనష్టం జరగనంత వరకు
వేడి వస్తువు కోల్పోయిన ఉష్ణం = చల్లని వస్తువు గ్రహించిన ఉష్ణం
పై వాక్యం ఒక సూత్రాన్ని సూచిస్తోంది. ఆ సూత్రం పేరు వ్రాయండి.
జవాబు:
మిశ్రమాల పద్ధతి సూత్రం.

ప్రశ్న 6.
పరమశూన్య ఉష్ణోగ్రత అనగానేమి?
జవాబు:
0 K (కెల్విన్) గానీ, – 273°C ఉష్ణోగ్రతను పరమశూన్య ఉష్ణోగ్రత అంటారు.

ప్రశ్న 7.
మానవుని శరీర ఉష్ణోగ్రతను వివిధ ప్రమాణాలలో తెల్పండి.
జవాబు:
మానవుని శరీర ఉష్ణోగ్రత ఫారెన్ హీట్ లో – 98.4°F, సెంటీగ్రేడ్ లో – 37°C, కెల్విన్‌మానంలో 310 K

ప్రశ్న 8.
క్రింది పట్టికను గమనించండి.

పదార్థం	విశిష్టోష్ణం (Cal/g-C° లలో)
సీసం	0.031
ఇతడి	0.092
ఇనుము	0.115
అల్యూమినియం	0.21
కిరోసిన్	0.5
నీరు	1

పై పదార్థాలను సమాన ద్రవ్యరాశిగా తీసుకొని, సమాన పరిమాణంలో ఉష్ణం అందిస్తున్నారనుకుందాం. పై పదార్థాలలో దేని ఉష్ణోగ్రత త్వరగా పెరుగుతుంది? దేని ఉష్ణోగ్రత నెమ్మదిగా పెరుగుతుంది? ఎందుకు?
జవాబు:

1. సమాన ద్రవ్యరాశిగా తీసుకొని, సమాన పరిమాణంలో ఉష్ణం అందిస్తున్నా ఉష్ణోగ్రతలో మార్పు అనేది పదార్థ విశిష్టోష్ణంపై ఆధారపడును.
2. తక్కువ విశిష్టోష్ణం గల పదార్థాలలో ఉష్ణోగ్రత మార్పు ఎక్కువగా ఉంటుంది. కనుకనే అవి త్వరగా వేడెక్కి, త్వరగా చల్లబడును.
   పై పట్టిక నుండి సీసం ఉష్ణోగ్రత త్వరగా పెరుగును, నీటి ఉష్ణోగ్రత నెమ్మదిగా పెరుగును.

ప్రశ్న 9.
27°C గది ఉష్ణోగ్రతను కెల్విన్లో తెల్పుము.
జవాబు:
కెల్విన్ మానం = 273 + °C = 273 + 27 = 300 K

ప్రశ్న 11.
318K ను సెంటీగ్రేడ్ లోకి మార్చుము.
జవాబు:
సెంటీగ్రేడ్ మానం = కెల్విన్ మానం – 273 = 318 – 273 = 45°C

ప్రశ్న 12.
పదార్థ స్థితులను ప్రభావితం చేసే భౌతిక రాశులేవి?
జవాబు:
పదార్థ స్థితులను ప్రభావితం చేసే భౌతిక రాశులు రెండు. అవి :

1. ఉష్ణోగ్రత
2. పీడనం

ప్రశ్న 13.
వేడినీటి కంటే, నీటి ఆవిరి వలన ఎక్కువ గాయాలగును. ఎందువల్ల?
జవాబు:
వేడి నీటికి ఉష్ణోగ్రత గరిష్ఠంగా 100°C ఉండును. వేడినీరు శరీరంపై పడితే గాయాలగును. కానీ నీటి ఆవిరి బాష్పీభవన గుప్తోష్ణం విలువ 540 Cal/gram. అనగా నీటిఆవిరి శరీరాన్ని తాకి సాంద్రీకరణం చెందినపుడు 540 కేలరీల ఉష్ణశక్తిని విడుదల చేయును. ఈ అధికమైన ఉష్ణశక్తి వలన మనకు తీవ్రమైన గాయాలగును. కాబట్టి వేడినీటి కంటే నీటి ఆవిరి తగలటం ఎక్కువ ప్రమాదకరం.

ప్రశ్న 14.
ఉష్ట్రీయ స్పర్శలోనున్న A, B అనే రెండు వ్యవస్థలు విడివిడిగా C అనే వ్యవస్థతో ఉష్ణ సమతాస్థితిలో ఉంటే (A, B లతో ఉయ స్పర్శలో ఉంది) A, B వ్యవస్థలు ఒకదానితోనొకటి ఉష్ణ సమతాస్థితిలో ఉంటాయా?
జవాబు:

1. A అనే వ్యవస్థ C అనే వ్యవస్థతో ఉష్ణ సమతాస్థితిలో ఉంటే, ఆ రెండు వ్యవస్థలు ఒకే ఉష్ణోగ్రత వద్ద ఉంటాయని మనకు తెలుసు.
2. అదే విధంగా B, C లు ఒకే ఉష్ణోగ్రత వద్ద ఉంటాయి.
3. కనుక A, B లు ఒకే ఉష్ణోగ్రత వద్ద ఉంటాయి మరియు A, B లు ఒకదానికొకటి ఉష్ణ సమతాస్థితిలో ఉంటాయి.

ప్రశ్న 15.
వస్తువుల మధ్య ఉష్ణశక్తి ఎందుకు బదిలీ అవుతుంది?
జవాబు:
రెండు వస్తువులను ఒకదానితోనొకటి తాకుతూ ఉంచినపుడు ఆ రెండు ‘వస్తువుల ఉష్ణోగ్రతలలోని తేడా వల్ల ఉష్ణశక్తి అధిక ఉష్ణోగ్రత ఉన్న వస్తువు నుండి అల్ప ఉష్ణోగ్రత ఉన్న వస్తువుకు బదిలీ అవుతుంది.

ప్రశ్న 16.
అంతర్గత శక్తి అనగానేమి?
జవాబు:
ఒక వ్యవస్థలోని కణాలు వేరు వేరుగా శక్తులను కలిగి ఉంటాయి. అవి రేఖీయ గతిశక్తి, భ్రమణ గతిశక్తి, కంపన శక్తి, మరియు అణువుల మధ్య స్థితిశక్తి. వీటన్నింటి మొత్తాన్ని వ్యవస్థ అంతర్గత శక్తి అంటారు.

ప్రశ్న 17.
ఏకాంక ద్రవ్యరాశి గల పదార్ధ ఉష్ణోగ్రతను 1°C పెంచడానికి ఎంత ఉష్ణశక్తి కావాలి?
జవాబు:
ఏకాంక ద్రవ్యరాశి గల పదార్థ ఉష్ణోగ్రతను 1°C పెంచడానికి, ఆ పదార్థ విశిష్టోష్ణానికి సమానమైన ఉష్ణశక్తి కావాలి. అనగా 1 cal/g°C.

1 cal/g°C = 1 k cal/ kg – K = 4.2 x 103 J/kg- K

ప్రశ్న 18.
ఫ్యాను క్రింద తెరచి ఉంచిన పెట్రిడి లోని స్పిరిట్, మూత ఉంచిన పెట్రీడి లోని స్పిరిట్ కన్నా త్వరగా ఆవిరైపోవడానికి కారణమేమి?
జవాబు:
తెరచి ఉంచిన పాత్రలోని ద్రవానికి గాలి వీస్తే, ద్రవం నుండి బయటికి వెళ్ళి తిరిగి ద్రవంలోకి వచ్చి చేరే అణువుల సంఖ్య గణనీయంగా తగ్గుతుంది. ఎందుకంటే, గాలి వీయడం వల్ల ద్రవం నుండి బయటకు వెళ్ళిన అణువులు ద్రవం పరిధిని దాటి దూరంగా నెట్టివేయబడతాయి. దానివల్ల బాష్పీభవన రేటు పెరుగుతుంది. కనుక, మూత ఉంచిన పెట్రిడిలోని స్పిరిట్ కంటే ఫ్యాన్ గాలికి ఉంచిన పెట్రెడిష్ లోని స్పిరిట్ త్వరగా బాష్పీభవనం చెందుతుంది.

ప్రశ్న 19.
ఏదైనా పని చేస్తున్నపుడు మనకు చెమట ఎందుకు పడుతుంది?
జవాబు:
మనం పని చేసేటప్పుడు మన శక్తిని ఖర్చు చేస్తాం. మన శరీరం నుండి శక్తి ఉష్ణరూపంలో విడుదలవుతుంది. తద్వారా చర్మం ఉష్ణోగ్రత పెరుగుతుంది. అప్పుడు స్వేదగ్రంథులలోని నీరు బాష్పీభవనం చెందడం ప్రారంభిస్తుంది. అందువల్ల శరీరం చల్లబడుతుంది.

ప్రశ్న 20.
నీటికి నిరంతరాయంగా ఉష్ణాన్ని అందిస్తూ ఉంటే నీటి ఉష్ణోగ్రత నిరంతరాయంగా పెరుగుతూ ఉంటుందా?
జవాబు:
నీటికి నిరంతరాయంగా ఉష్ణాన్ని అందిస్తూ ఉంటే, నీటి ఉష్ణోగ్రత 100°C ని చేరేవరకు, నీటి ఉష్ణోగ్రత నిరంతరంగా పెరుగుతుంది. ఆ తర్వాత నీటి ఉష్ణోగ్రతలో పెరుగుదల ఉండదు. 100°C వద్ద ఇంకా ఉష్ణాన్ని అందిస్తున్నా, ఉష్ణోగ్రతలో పెరుగుదల ఉండదు.

ప్రశ్న 21.
మూత కలిగిన ఒక చిన్న గాజుసీసాను తీసుకోండి. సీసాలో ఎటువంటి గాలి బుడగలు లేకుండా పూర్తిగా నీటితో నింపండి. సీసాలోని నీరు బయటకుపోయే అవకాశం లేకుండా గట్టిగా మూతను బిగించండి. ఈ సీసాను ఫ్రిజ్ లో కొన్ని గంటలు ఉంచి తర్వాత బయటకు తీసిచూస్తే, సీసాకు పగుళ్ళు ఏర్పడుటను గమనిస్తాము. ఎందుకు?
జవాబు:
సీసాలో పోసిన నీటి ఘనపరిమాణం, సీసా ఘనపరిమాణానికి సమానం. కాని నీరు ఘనీభవించినపుడు వ్యాకోచిస్తుంది. అనగా నీటి ఘనపరిమాణం పెరిగింది. అందువల్ల సీసా పగులుతుంది.

ప్రశ్న 22.
థర్మామీటర్ ను వేడినీటిలో ఉంచినపుడు దానిలోని పాదరస మట్టం పెరుగుటను, చల్లని నీటిలో ఉంచినపుడు పాదరస మట్టం ఎత్తు పడిపోవుటను గమనిస్తాము. ఎందుకు?
జవాబు:

1. రెండు వస్తువులు ఉద్ధీయ స్పర్శలోనున్నపుడు, ఉష్ణం ఒక పదార్థం నుండి మరొక పదార్థానికి, ఉష్ణ సమతాస్థితిని పొందునంత వరకు ప్రసరిస్తుంది.
2. థర్మామీటరును వేడినీటిలో ఉంచినపుడు ఉష్ణం వేడినీటి వస్తువు నుండి చల్లని వస్తువు (థర్మామీటరులోని పాదరసం)కు ప్రసరించింది. అందువల్ల పాదరస మట్టం పెరుగుతుంది.
3. థర్మామీటరను చల్లని నీటిలో ఉంచినపుడు, ఉష్ణం వేడి వస్తువు (పాదరసం) నుండి చల్లని నీటిలోకి ప్రసరిస్తుంది. అందువల్ల పాదరస మట్టం పడిపోతుంది.

ప్రశ్న 23.
ఉష్ణోగ్రతకు, కణాల గతిజశక్తికి గల సంబంధం ఏమిటి?
జవాబు:

1. అణువుల / కణాల సరాసరి గతిజశక్తి చల్లని వస్తువులో కంటే వేడి వస్తువులో ఎక్కువగా ఉంటుంది.
2. ఒక వస్తువు యొక్క ఉష్ణోగ్రత దానిలోని అణువుల సరాసరి గతిజశక్తిని సూచిస్తుందని చెప్పవచ్చు.
3. ఒక వస్తువులోని అణువుల సరాసరి గతిజశక్తి దాని పరమ ఉష్ణోగ్రతకు అనులోమానుపాతంలో ఉంటుంది.
   K.E_{(సరాసరి)} ∝ T

ప్రశ్న 24.
ఒక వస్తువు యొక్క ఉష్ణోగ్రతలోని పెరుగుదల (తరుగుదల) రేటుకు, విశిష్టోష్ణానికి ఏమైనా సంబంధం ఉన్నదా?
జవాబు:

1. ఉష్ణోగ్రతలోని పెరుగుదల (తరుగుదల) పదార్థ స్వభావంపై ఆధారపడుతుంది. అనగా ఒక పదార్థ విశిష్టోష్ణం ఆ పదార్థ స్వభావంపై ఆధారపడుతుంది.
2. ఒకే పరిమాణంలో ఉష్ణాన్ని అందించినప్పటికి, పదార్థ విశిష్టోష్ణం విలువ ఎక్కువగా ఉంటే, దాని ఉష్ణోగ్రతలోని పెరుగుదల (తరుగుదల) రేటు తక్కువగా ఉంటుంది.
3. ఒక పదార్థం దాని ఉష్ణోగ్రత మార్పుకు ఎంత మేర విముఖత చూపుతుందనే భావాన్ని విశిష్టోష్ణం తెలియజేస్తుంది.

ప్రశ్న 25.
గాలిలో నీటి ఆవిరి ఎక్కడి నుండి వస్తుంది?
జవాబు:
కాలువలు, చెరువులు, నదులు, సముద్రాలు మొదలైన వాటి ఉపరితలాల నుండి నీరు బాష్పీభవనం చెందడం ద్వారా, తడి బట్టలు ఆరవేసినపుడు, చెమట మొదలగు ప్రక్రియల ద్వారా గాలిలో నీటి ఆవిరి చేరుతుంది.

ప్రశ్న 26.
20 కి.గ్రా. నీటి యొక్క ఉష్ణోగ్రతను 25°C నుండి 75°C కు పెంచడానికి ఎంత ఉష్ణశక్తి కావాలి?
జవాబు:
m = 20 కి.గ్రా. = 20,000 గ్రా.
t₁ = 25°C
t₂ = 75°C
S = 1 cal/gm°C.

Q = mS∆T
= 20000 × 1 × (75 – 25)
= 20000 × 1 × 50
= 1000000 కెలోరీలు
= 10³ కిలో కెలోరీలు

ప్రశ్న 27.
20°C వద్దనున్న 200 మి.లీ. నీటిని త్రాగినపుడు మన శరీరం నుండి నీరు గ్రహించు ఉష్ణశక్తి ఎంత? (మానవ శరీర ఉష్ణోగ్రత 37°C).
జవాబు:
m = 200 మి.లీ.
t₁ = 20°C
t₂ = 37°C
S = 1 cal/gm°C

Q = mS∆T
= 200 × 1 × (37-20)
= 200 × 1 × 17
= 3400 కెలోరీలు.

ప్రశ్న 28.
మిశ్రమాల పద్ధతి యొక్క సూత్రం వ్రాయుము.
జవాబు:
మిశ్రమాల పద్ధతి సూత్రం :
వివిధ ఉష్ణోగ్రతల వద్దనున్న రెండు లేదా అంతకన్నా ఎక్కువ వస్తువులను ఉద్దీయ స్పర్శలో ఉంచితే ఉష్ణ సమతాస్థితి సాధించే వరకు వేడి వస్తువులు కోల్పోయిన ఉష్ణం చల్లని వస్తువులు గ్రహించిన ఉష్ణానికి సమానం.

వేడి వస్తువులు కోల్పోయిన ఉష్ణం = చల్లని వస్తువులు గ్రహించిన ఉష్ణం.

ప్రశ్న 29.
రెండు వస్తువులు ఉష్ణ సమతాస్థితిని సాధించాయని ఎలా చెప్పగలవు?
జవాబు:
రెండు వస్తువులు ఒకదానికొకటి ఉష్ణస్పర్శలో ఉంచినపుడు, వేడి వస్తువు నుండి చల్లని వస్తువుకు ఉష్ణశక్తి బదిలీ అవుతుంది. ఆ రెండు వస్తువులు ఒకే వెచ్చదనం స్థాయి’ పొందే వరకు ఈ ఉష్ణశక్తి బదిలీ కొనసాగుతుంది. అప్పుడు, ఆ రెండు వస్తువులు ఉష్ణ సమతాస్థితిని పొందాయని చెప్పవచ్చు.

ప్రశ్న 30.
ఉష్ణం అనగానేమి?
జవాబు:
అధిక ఉష్ణోగ్రత గల వస్తువు నుండి అల్ప ఉష్ణోగ్రత గల వస్తువుకు ప్రవహించే శక్తి స్వరూపాన్ని ఉష్ణం అంటారు.

ప్రశ్న 32.
‘కెలోరి’ అనగానేమి?
జవాబు:
ఉష్ణానికి CGS ప్రమాణం కెలోరి. ఒక గ్రాము నీటి ఉష్ణోగ్రతను 1°C పెంచడానికి అవసరమైన ఉష్ణాన్ని కెలోరి అంటారు.

ప్రశ్న 33.
విశిష్టోష్ణమును నిర్వచించి, దాని CGS మరియు SI ప్రమాణాలు తెలుపుము.
జవాబు:
ఏకాంక ద్రవ్యరాశి గల పదార్థ ఉష్ణోగ్రతను ఒక డిగ్రీ పెంచడానికి కావలసిన ఉష్ణరాశిని ఆ పదార్థ విశిష్టోష్ణం అంటారు.
CGS ప్రమాణాలు : Cal/g°C
SI ప్రమాణాలు : J/kg-K

ప్రశ్న 34.
ద్రవం యొక్క బాష్పీభవన రేటు ఏ ఏ అంశాలపై ఆధారపడి ఉంటుంది?
జవాబు:
ద్రవం యొక్క బాష్పీభవన రేటు
1) ఆ ద్రవ ఉపరితల వైశాల్యం
2) ఉష్ణోగ్రత మరియు
3) వాని పరిసరాలలో అంతకుముందే చేరియున్న ద్రవ బాష్పం వంటి అంశాలపై ఆధారపడి ఉంటుంది.

ప్రశ్న 35.
సాంద్రీకరణము అనగానేమి?
జవాబు:
వాయువు ద్రవంగా స్థితి మార్పు చెందడమే సాంద్రీకరణం.

ప్రశ్న 36.
శీతాకాలపు ఉదయం వేళల్లో పూలపై, గడ్డిపై లేదా కిటికీ అద్దాలపై నీటి బిందువులు ఎలా ఏర్పడతాయి.?
జవాబు:
శీతాకాలంలో రాత్రివేళ వాతావరణ ఉష్ణోగ్రత బాగా తగ్గుతుంది. అందువల్ల కిటికీ అద్దాలు, పూలు, గడ్డి మొదలైనవి మరీ చల్లగా అవుతాయి. వాటి చుట్టూ ఉన్న గాలిలో నీటి ఆవిరి సంతృప్త స్థితిలో ఉన్నపుడు, అది సాంద్రీకరణం చెందడం ప్రారంభిస్తుంది. ఇలా వివిధ ఉపరితలాలపై సాంద్రీకరణం చెందిన నీటి బిందువులను తుషారం అంటారు.

ప్రశ్న 37.
గాలిలో పొగమంచు ఎలా ఏర్పడుతుంది?
జవాబు:
శీతాకాలంలో రాత్రివేళ ఉష్ణోగ్రత బాగా తగ్గితే, ఆ ప్రాంతంలోని వాతావరణం అధిక మొత్తంలో నీటి ఆవిరిని కలిగి ఉంటుంది. ఆవిరిలో ఉన్న నీటి అణువులు గాలిలోని ధూళి కణాలపై సాంద్రీకరణం చెంది చిన్న చిన్న నీటి బిందువులుగా ఏర్పడతాయి. ఈ నీటి బిందువులు గాలిలో తేలియాడుతూ, పలుచని మేఘం వలె / పొగ వలె మనకు దూరంలోనున్న వస్తువులను కనబడనీయకుండా చేస్తాయి. దీనినే పొగమంచు అంటారు.

ప్రశ్న 38.
మరుగుట, మరియు మరుగు స్థానం అనగానేమి?
జవాబు:
ఏదేని పీడనం, స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద ద్రవస్థితిలోని పదార్థం వాయుస్థితిలోకి మారడాన్ని మరుగుట అంటాం. ఆ ఉష్ణోగ్రతను ఆ ద్రవం యొక్క మరుగు స్థానం అంటాం.

ప్రశ్న 39.
బాష్పీభవన గుప్తోష్ణం అనగానేమి?
జవాబు:
బాష్పీభవన గుప్తోష్ణం : నీరు ద్రవ స్థితి నుండి వాయుస్థితికి మారడానికి వినియోగింపబడే ఉష్ణాన్ని “బాష్పీభవన గుప్తోష్ణం” అంటారు.

• బాష్పీభవన గుప్తోషాన్ని ‘L’ తో సూచిస్తారు.
• L = \(\frac{Q}{M}\)
• నీటి బాష్పీభవన గుప్తోష్ణం విలువ 540 కెలోరీలు / గ్రాం.

ప్రశ్న 40.
ద్రవీభవనం అనగానేమి?
జవాబు:
స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద ఘన పదార్థం ద్రవస్థితిలోకి మారే ప్రక్రియను ద్రవీభవనం అంటాం.

ప్రశ్న 41.
ద్రవీభవన గుప్తోష్ణం అనగానేమి?
జవాబు:
స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద 1 గ్రా. ఘన పదార్థం పూర్తిగా ద్రవంగా మారడానికి కావలసిన ఉష్ణాన్ని ద్రవీభవన గుప్తోష్ణం అంటారు. L = Q/M

ప్రశ్న 42.
ఘనీభవనం అనగానేమి?
జవాబు:
ద్రవ స్థితిలో ఉన్న ఒక పదార్థం కొంత శక్తిని కోల్పోవడం ద్వారా ఘన స్థితిలోకి మారే ప్రక్రియను ఘనీభవనం అంటాం.

ప్రశ్న 43.
ఎత్తైన పర్వత ప్రాంతాలతో, మైదాన ప్రాంతాలతో పోల్చినపుడు ఆహార పదార్థాలను ఉడికించడం కష్టం అంటారు. దీనికి గల కారణాలు ఏమిటి?
జవాబు:
భూ ఉపరితలం నుండి పైకి పోవు కొలది వాతావరణ పీడనం తగ్గుతుంది. కనుక తక్కువ ఉష్ణోగ్రత విలువకే నీరు మరుగును. కానీ ఆహార పదార్థాలు అధిక ఉష్ణోగ్రత వద్ద ఉడుకుతాయి. కనుక ఎత్తుకు పోవుకొలది ఆహారపదార్థాలు ఉడికే ఉష్ణోగ్రత కంటే తక్కువ ఉష్ణోగ్రత వద్దనే నీరు మరుగును కానీ పదార్థాలు ఉడకవు.

ప్రశ్న 44.
4 కేజీల నీరు, 100 °C వద్ద ఉందనుకొనుము. 4 కేజీల నీరు పూర్తిగా బాష్పంగా మారుటకు కావలసిన ఉష్ణశక్తి విలువ ఎంత?
జవాబు:
నీరు ద్రవ్యరాశి = m = 4 కి. = 4 × 10³ గ్రా||
నీటి బాష్పీభవన గుప్తోష్ణం = L = 540 కాలరీలు
కావలసిన ఉష్ణశక్తి = Q = mL = 4 × 10³ × 540 = 216 × 10⁴ = 2.16 × 10⁶ కాలరీలు

ప్రశ్న 45.
కుండలో నీరు చల్లగా ఉండుటకు గల కారణమేమిటి?
జవాబు:

1. మట్టితో చేసిన కుండకు అనేక సూక్ష్మరంధ్రాలుంటాయి.
2. కుండలో నీరు పోసినపుడు, ఈ సూక్ష్మరంధ్రాల ద్వారా నీరు ఉపరితలంపై చెమ్మగా చేరుతుంది.
3. ఉపరితలంపై గల నీరు లోపలి ఉష్ణాన్ని గ్రహించి బాష్పీభవనం చెందును.
4. ఈ విధంగా కుండ లోపలి నీరు ఉష్ణం కోల్పోవుట వలన చల్లగా ఉండును.

ప్రశ్న 46.
పందులు బురదలో దొర్లుతాయి. ఎందుకు?
జవాబు:
పందుల చర్మంపై స్వేద గ్రంథులు ఉండవు. కనుక వాటి శరీర ఉష్ణోగ్రతను సమతుల్యం చేసుకొనుటకు అవి ఎక్కువ భాగము బురదలోనే దొర్లుతుంటాయి.

ప్రశ్న 47.
0°C వద్ద గల 1 గ్రాము మంచును (0 °C వద్ద గల 1 గ్రాము నీరుగా మార్చుటకు అందించవలసిన ఉష్ణరాశి విలువ ఎంత?
జవాబు:
0°C వద్ద గల 1 గ్రాము మంచును 0°C వద్ద ఉన్న 1 గ్రాము నీరుగా మార్చడానికి అందించవలసిన ఉష్ణరాశి 80 కేలరీలు.

ప్రశ్న 48.
0°C వద్ద గల మంచుకు ఎంత ఉష్ణాన్ని అందించినప్పటికీ అది నీరుగా మారేంత వరకు దాని ఉష్ణోగ్రతలో మార్పు ఉండదు. ఎందువల్ల?
జవాబు:
మనం అందించిన ఉష్ణం దాని స్థితిని మార్చడానికి ఉపయోగపడుతుంది. కాబట్టి ఉష్ణోగ్రతలో పెరుగుదల ఉండదు.

ప్రశ్న 49.
ప్రెషర్ కుక్కర్ లో వంట చేయడం తేలిక. ఎందుకు?
జవాబు:
పీడనం పెరిగితే నీటి మరుగు స్థానం పెరుగుతుంది. ప్రెషర్ కుక్కర్ లో నీటి మరుగు స్థానం 120°C వరకు పెరుగుతుంది. కాబట్టి వంట చేయడం తేలిక.

ప్రశ్న 50.
నీటిని శీతలీకరణిగా వాడతారు. ఎందుకు?
జవాబు:
నీరు అత్యధిక విశిష్టోష్ణం కలిగిన ద్రవం కావున అధిక ఉష్టాన్ని గ్రహించి కూడా తొందరగా వేడెక్కదు. కాబట్టి నీటిని శీతలీకరణిగా వాడతారు.

ప్రశ్న 51.
మంచు నీటిపై తేలుతుంది. ఎందుకు?
జవాబు:
మంచు ఘనపరిమాణం నీటికంటే ఎక్కువ. కాబట్టి మంచు సాంద్రత నీటికంటే తక్కువ. కాబట్టి మంచు నీటిపై తేలుతుంది.

ప్రశ్న 52.
చిన్న కప్పు మరియు పెద్ద డిష్ లో ఒకే పరిమాణం గల ద్రవాన్ని ఉంచితే ఏది త్వరగా బాష్పీభవనం చెందుతుంది?
జవాబు:
పెద్ద డిష్ లోని ద్రవం తొందరగా బాష్పీభవనం చెందుతుంది. కారణం ఉపరితల వైశాల్యం పెరిగితే బాష్పీభవన రేటు పెరుగుతుంది.

ప్రశ్న 53.
వేసవి రోజుల్లో కుక్కలు నాలుకను బయటకు చాచి ఉంచడానికి గల కారణాన్ని బాష్పీభవనం భావనతో వివరింపుము.
జవాబు:
కుక్కల శరీరంపై స్వేద రంధ్రాలు ఉండవు. కావున వేసవిలో నాలుక బయటకు చాచుట వలన నాలుకపై నీరు బాష్పీభవనం చెంది తద్వారా శరీర ఉష్ణోగ్రత తగ్గుతుంది. ఈ విధంగా కుక్కలు శరీరాన్ని చల్లబరుచుకొంటాయి.

10th Class Physics 1st Lesson ఉష్ణం 2 Marks Important Questions and Answers

ప్రశ్న 1.
శీతాకాలపు ఉదయం వేళల్లో పూలపై, గడ్డిపై నీటి బిందువులు (తుషారం) ఏర్పడుటకు కారణం ఏమి?
జవాబు:
i) శీతాకాలపు ఉదయం వేళల్లో భూ ఉపరితలం, భూమిపై నున్న గడ్డి, పూలు, ఇతర వస్తువుల ఉష్ణోగ్రత బాగా తగ్గిపోతుంది.
ii) అతి శీతలంగా ఉన్న ఆ గడ్డి, ఇతర వస్తువులకు గాలిలోని నీటి ఆవిరి తగిలినపుడు సాంద్రీకరణం జరిగి గడ్డిపై నీటి బిందువులు (తుషారం) ఏర్పడతాయి.

ప్రశ్న 2.
వివిధ సమయాల్లో రెండు పట్టణాలకు సంబంధించి ఉష్ణోగ్రతలు ఇవ్వబడ్డాయి.

పై పట్టిక ఆధారంగా క్రింది ప్రశ్నలకు సమాధానాలు వ్రాయండి.
A) ఉదయం 6 గంటలకు గల ఉష్ణోగ్రతను పోలిస్తే ఏ పట్టణంలో ఉష్ణోగ్రత ఎక్కువగా ఉంది?
B)ఏ సమయంలో రెండు పట్టణాలలోను ఒకే ఉష్ణోగ్రత కలదు?
జవాబు:
A) ‘B’ పట్టణంలో ఉష్ణోగ్రత ఎక్కువగా ఉంది.
B) 11 : 30 AM వద్ద రెండు పట్టణాలలో ఒకే ఉష్ణోగ్రత కలదు.

ప్రశ్న 3.
2 కి.గ్రా. ల ద్రవ్యరాశి గల ఇనుముకు 12,000 Cal. ఉష్ణాన్ని అందించారు. ఇనుము యొక్క తొలి ఉష్ణోగ్రత 20°C. దాని విశిష్టోష్ణం 0.1 Cal/g-°C. ఇనుము పొందే తుది ఉష్ణోగ్రత ఎంత?
జవాబు:
ఇనుము ద్రవ్యరాశి (m) = 2 కి.గ్రా. × 1000 గ్రా. = 2000 గ్రా.
అందించబడిన ఉష్ణము = Q = 12,000 కేలరీలు.
తొలి ఉష్ణోగ్రత = θ_i = 20°C ; తుది ఉష్ణోగ్రత = θ_f = ?
ఇనుము విశిష్టోష్ణము విలువ (S) = 0.1 కి./గ్రా. °C.
ఉష్ణము = Q = mS∆θ = Q = mS(θ_f – θ_i)

∴ తుది ఉష్ణోగ్రత = θ_f= 60 + 20 = 80°C

ప్రశ్న 4.
మంచు ఖండాల (Iceberg) చుట్టూ అధికంగా పొగమంచు ఉంటుంది. చర్చించండి.
జవాబు:
మంచు ఖండాల యొక్క ఉపరితలాలపై సాంద్రీకరణ చెందిన నీటి బిందువుల యొక్క ఉష్ణోగ్రత విలువ తగ్గిన, ఆ ప్రదేశంలో అధిక మొత్తంలో గల నీటిఆవిరి రూపంలోని నీటి అణువులు చిన్న చిన్న నీటి బిందువులుగా ఏర్పడును. ఇవి గాలిలో తేలియాడుతూ, పలుచని మేఘం లేదా పొగ వలె ఏర్పడతాయి.

ప్రశ్న 5.
A అనే 10 గ్రా. వస్తువుకు 50 కేలరీల ఉష్ణశక్తి అందించబడినది. B అనే 20 గ్రా. వస్తువుకు 80 కేలరీల ఉష్ణశక్తి అందించబడినది. ఈ రెండు వస్తువులను ఉయ స్పర్శలో ఉంచినపుడు ఏ వస్తువు నుండి ఏ వస్తువుకు ఉష్ణ ప్రసారం జరుగును?
జవాబు:

రెండు వస్తువులను ఉద్ధీయ స్పర్శలో ఉంచినపుడు A నుండి ఉష్ణశక్తి Bలోనికి ప్రవేశించును.

ప్రశ్న 6.
తుషారం మరియు పొగమంచు (Dew and Fog) ల మధ్య భేదాలను వ్రాయుము.
జవాబు:

తుషారం (Dew)	పొగమంచు (Fog)
1. ఉదయం లేదా సాయంత్రం సమయాలలో వివిధ ఉపరితలాలపై (ఆకులు, గడ్డి, మొక్కలు మొ||) సాంద్రీకరణం చెందిన నీటి బిందువులను తుషారం అంటారు.	1. పొగ వలె గాలిలో తేలియాడే నీటి బిందువులను పొగ మంచు అంటాం.
2. తుషారం వస్తువులను కనబడనీయకుండా చేయదు.	2. పొగమంచు మనకు దూరంగా ఉన్న వస్తువులను కనబడనీయకుండా చేస్తుంది.
3. సాపేక్ష ఆర్థత. ఉష్ణోగ్రత కన్నా ఎక్కువగా ఉన్నపుడు తుషారం ఏర్పడుతుంది.	3. పరిసరాలలోని సముద్రాలు లేదా పెద్ద నీటి వనరుల ఉష్ణోగ్రత కన్నా భూ ఉష్ణోగ్రత అధికంగా ఉన్నపుడు పొగమంచు ఏర్పడుతుంది.

ప్రశ్న 7.
లలిత అల్యూమినియం గోళీల యొక్క విశిష్టోష్ణం కనుగొనాలని అనుకొంది. ఈ ప్రయోగం నిర్వహించడానికి ఏ విధమైన పరికరాలు లేదా సామగ్రి అవసరమవుతాయో వివరించండి.
జవాబు:
అవసరమయిన వస్తువులు :
కెలోరీమీటర్, ఉష్ణమాపకం, మిశ్రమాన్ని కలిపే కాడ లేదా స్టర్రర్, నీరు, నీటిఆవిరి గది, చెక్కపెట్టి మరియు అల్యూమినియం గోళీలు.

ప్రశ్న 8.
ఉష్ణోగ్రతలో నిర్ణీత పెరుగుదలకు గాను దిగువ పదార్థాలలో ఏది ఎక్కువ సమయం తీసుకొంటుంది? కారణం తెల్పండి.

జవాబు:
నీరు అధిక సమయం తీసుకొంటుంది. కారణం నీటి విశిష్టోష్ణం అధికం కాబట్టి వేడెక్కడానికి అధిక సమయం తీసుకొంటుంది. చల్లబడడానికి అధిక సమయం తీసుకొంటుంది.

ప్రశ్న 9.
ఫ్రిజ్ నుండి బయటకు తీసిన పుచ్చకాయ ఎక్కువ సమయం పాటు చల్లగా ఉండటంలో విశిష్టోష్ణం పాత్రను వివరింపుము.
జవాబు:
పుచ్చకాయ ఎక్కువ శాతం నీటిని కలిగి ఉండటం మరియు అది అధిక విశిష్టోష్ణం కలిగి ఉండటం వలన ఫ్రిజ్ నుంచి తీసిన పుచ్చకాయ ఎక్కువ సమయం చల్లదనాన్ని నిలుపుకొంటుంది.

ప్రశ్న 10.
తుషారము మరియు పొగమంచు మధ్య భేదాలను తెల్పండి.
జవాబు:
తుషారం :
వివిధ ఉపరితలాలపై సాంద్రీకరణం చెందిన నీటి బిందువులను తుషారం అంటారు. ఇది కాలుష్య రహితం.

పొగమంచు :
వాతావరణంలోని నీటి ఆవిరి గాలిలోని ధూళికణాలపై సాంద్రీకరణం చెంది పొగ వలె గాలిలో తేలియాడే నీటి బిందువులను ఏర్పరుస్తుంది. దీనినే పొగమంచు అంటారు. ఇది కాలుష్యాన్ని కలుగజేస్తుంది. శ్వాసకోశ వ్యాధులతో బాధపడేవారికి ప్రమాదకరం.

ప్రశ్న 11.
30°C ఉష్ణోగ్రత గల 60 గ్రా|| నీటిని, 60 °C ఉష్ణోగ్రత గల 60 గ్రాముల నీటికి కలిపితే మిశ్రమ ఫలిత ఉష్ణోగ్రత ఎంత ఉంటుంది?
జవాబు:

ప్రశ్న 12.
మీ ఉపాధ్యాయులు తరగతి గదిలో తుషారము మరియు హిమము ఏర్పడుటను ప్రయోగపూర్వకంగా చూపించినారు కదా ! తుషారము మరియు హిమము ఏర్పడుటను నీవు ప్రయోగపూర్వకంగా ఏ విధంగా నిర్వహించెదవు?
జవాబు:
ఫ్రిజ్ లో ఉంచిన నీటి బాటిల్ ను బయటకు తీస్తే బాటిల్ లోపల మంచు ఏర్పడటం గమనించవచ్చు. అది హిమానికి ఉదాహరణ. బాటిల్ బయట నీటిఆవిరి సాంద్రీకరణం చెందడం వలన బిందువులు ఏర్పడుతాయి. అది తుషారానికి ఉదాహరణ.

ప్రశ్న 13.
నీరు ఏ ఉష్ణోగ్రత వద్దనైనా ఆవిరి అవుతుంది? ఉదాహరణతో వివరించండి.
జవాబు:

1. వర్షాకాలంలో మనము నేలపై గల గచ్చును తుడిచిన అది కొంతసేపటికి ఆరిపోవును. అనగా నేలపై తడి ఆవిరైపోయినది.
2. ఆరుబయట ఆరవేసిన బట్టలు శీతాకాలంలో కూడా ఆరిపోవుటకు కారణము వాటిలోని నీరు ఆవిరైపోవుటయే.
3. గాలిలో ఆవిరి రూపంలో నీటి అణువులు ఉంటాయి.
   పై దృగ్విషయాలను బట్టి నీరు ఏ ఉష్ణోగ్రత వద్దనైనా ఆవిరి అవుతుంది.

ప్రశ్న 14.
20°C ఉష్ణోగ్రత గల 50 గ్రాముల నీటిని, 40°C ఉష్ణోగ్రత గల 50 గ్రాముల నీటికి కలిపితే మిశ్రమం ఫలిత ఉష్ణోగ్రత ఎంత ఉంటుంది?
జవాబు:

∴ మిశ్రమం ఫలిత ఉష్ణోగ్రత = 30°C.

ప్రశ్న 15.
కింది వానిని కెల్విన్ మానంలోకి మార్చుము. i) 40°C ii) 27°C iii) – 273°C
జవాబు:
కెల్విన్ మానంలో ఉష్ణోగ్రత = 273 + సెల్సియస్ మానంలో ఉష్ణోగ్రత

1. 40°C ను కెల్విన్ మానంలో వ్రాయగా = 273 + 40 = 313K
2. 27°C ను కెల్విన్ మానంలో వ్రాయగా = 273 + 27 = 300 K
3. – 273°C ను కెల్విన్ మానంలో వ్రాయగా = 273 + (-273) = 0 K

ప్రశ్న 16.
ఒక పదార్థం గ్రహించిన (కోల్పోయిన) ఉష్ణరాశికి సూత్రం వ్రాసి అందులోని పదాలను వ్రాయండి.
జవాబు:
ఉష్ణరాశి Q = m∆T
ఇచ్చట Q = ఉష్ణరాశి, m = పదార్థం ద్రవ్యరాశి
s = పదార్థం విశిష్టోష్ణం , ∆T = ఉష్ణోగ్రతలో మార్పు

10th Class Physics 1st Lesson ఉష్ణం 4 Marks Important Questions and Answers

ప్రశ్న 1.
బాష్పీభవన ప్రక్రియను ప్రభావితం చేయు అంశాలను వ్రాసి, ఉదాహరణలతో వివరింపుము.
జవాబు:
బాష్పీభవన ప్రక్రియను ప్రభావితం చేయు అంశాలు :
ఉష్ణోగ్రత, ద్రవ ఉపరితల వైశాల్యం గాలిలో అంతకుముందే చేరి ఉన్న ద్రవబాష్పం (ఆర్థత), గాలి వేగం ప్రభావితం చేయును.
– ఉష్ణోగ్రత పెరిగితే బాష్పీభవన రేటు పెరుగును.

ఉదాహరణ – 1:

1. రెండు పెట్రెడిషన్లు తీసుకొని వాటిలో సుమారు ఒకే పరిమాణంలో స్పిరిట్ ను తీసుకొండి.
2. ఒక పెట్రెడిషన్ను ఫ్యాన్ గాలి తగిలే విధంగా ఉంచాలి. రెండవ దానిపైన మూత పెట్టి ఉంచాలి.
3. కొంత సమయం తరువాత రెండింటిలోని స్పిరిట్ పరిమాణాన్ని పరిశీలించండి.
4. ఫ్యాన్ గాలికి ఉంచిన పెట్రెడిష్ లోని స్పిరిట్ ఏమీ లేకపోవడం, మూత పెట్టి ఉంచిన పెట్రెడిష్ లోని స్పిరిట్ అంతే ఉండటం మనం గమనించవచ్చు.

ఉదాహరణ – 2:

1. ఒకే పరిమాణం గల వేడి ‘టీ’ని ఒక కప్పులోనూ, ఒక ‘సాసర్’లోనూ తీసుకోండి.
2. సుమారు 5 నిమిషాల తర్వాత రెండింటిలోనూ ‘టీ’ పరిమాణాన్ని పరిశీలించండి.
3. టీ కప్పులోని టీ కంటే సాసర్ లోని టీ త్వరగా చల్లబడుతుంది.

ఉదాహరణ – 3:

1. తడి బట్టలలోని నీరు మామూలు పరిస్థితులలో కన్నా ఫ్యాన్ గాలి క్రింద ఉంచినపుడు త్వరగా బాష్పీభవనం చెందుతుంది.
2. తడి బట్టలలోని నీరు ఎక్కువ ఆర్ధత ఉన్న సందర్భంలో కంటే తక్కువ ఆర్ధత గల సందర్భాలో తొందరగా బాష్పీభవనం చెందుతుంది.

ప్రశ్న 2.
పట్టికను పరిశీలించి, దిగువ ప్రశ్నలకు సమాధానాలు వ్రాయుము.

పదార్థం	విశిష్టోష్ణం cal/g°C.
సీసం	0.031
అల్యూమినియం	0.21
రాగి	0.095
నీరు	1.00
ఇనుము	0.115

a) విశిష్టోష్ణం యొక్క SI ప్రమాణాలు వ్రాయండి.
b) విశిష్టోష్ణం విలువలు ఆధారంగా ఇచ్చిన పదార్థాలను ఆరోహణ క్రమంలో అమర్చండి.
c) ఒకే పరిమాణం గల ఉష్ణం అందిస్తే వీటిలో ఏది త్వరగా వేడెక్కుతుంది?
d) 1kg ఇనుము ఉష్ణోగ్రతను 10°C పెంచడానికి కావలసిన ఉష్ణం ఎంతో లెక్కించండి.
జవాబు:
a) బౌల్ / కి.గ్రా. కెల్విన్
b) సీసం, రాగి, ఇనుము, అల్యూమినియం, నీరు
c) సీసం
d) Q = ms∆T = 1000 x 0.115 x 10 = 1150 కేలరీలు.

ప్రశ్న 3.
మంచు నీరుగా మారినపుడు ఉష్ణోగ్రతలో ఎలాంటి మార్పు కనిపించదని తెలుపుటకు ఒక ప్రయోగాన్ని సూచించండి. 0°C వద్ద ఉన్న 5 గ్రాముల మంచు 0°C వద్ద నీరుగా మారడానికి ఎంత ఉష్ణం అవసరం అవుతుంది? (మంచు ద్రవీభవన గుప్తోష్ణం 80 Callgram).
జవాబు:
1) ఒక బీకరులో కొన్ని మంచుముక్కలు తీసుకొని, థర్మామీటరు సహాయంతో ఉష్ణోగ్రతను కొలవవలెను.

2) బీకరును బర్నర్ పై ఉంచి వేడిచేస్తూ ప్రతి నిమిషం ఉష్ణోగ్రతను నమోదు చేయవలెను.

3) మంచుముక్కలు కరిగేటప్పుడు మనం ఈ క్రింది విషయాలను గమనిస్తాము.
a) ప్రారంభంలో మంచు తక్కువ ఉష్ణోగ్రత 0°C లేదా అంతకంటే తక్కువగా ఉంటుందని గమనిస్తాము.
b) 0°C కంటే తక్కువగా ఉంటే 0°C ను చేరే వరకు ఉష్ణోగ్రత నిరంతరము పెరుగుతుంది.
c) మంచు కరగడం ప్రారంభం అవగానే ఎంత ఉష్ణాన్ని అందిస్తున్నా ఉష్ణోగ్రతలో మార్పు లేకపోవడం గమనిస్తాము.

4) ఈ విధముగా జరగడానికి గల కారణము :
a) మంచుముక్కలకు మనం అందించిన ఉష్ణం మంచు అణువుల అంతర్గత శక్తిని పెంచుతుంది.
b) ఇలా పెరిగిన అంతర్గత శక్తి మంచులోని అణువుల (H₂O) మధ్య గల బంధాలను బలహీనపరచి, తెంచుతుంది.
c) అందువల్ల మంచు (ఘన స్థితి), నీరు (ద్రవస్థితి) గా మారుతుంది.
d) ఈ ప్రక్రియ స్థిర ఉష్ణోగ్రత (0°C లేదా 273K) వద్ద జరుగుతుంది. ఈ ఉష్ణోగ్రతను ద్రవీభవన స్థానం (melting point) అంటాం.

5) ద్రవీభవన స్థానం :
స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద ఘనస్థితిలో ఉన్న పదార్థం ద్రవస్థితిలోకి మారే ప్రక్రియనే ద్రవీభవనం అంటారు.

6) ద్రవీభవనం చెందేటప్పుడు ఉష్ణోగ్రత మారదు.

7) ఎందుకనగా, మంచుకు అందించబడిన ఉష్ణం పూర్తిగా నీటి అణువుల మధ్య గల బంధాలను తెంచడానికే వినియోగపడుతుంది.
మంచు ద్రవ్యరాశి = m = 5 గ్రాముల
మంచు ద్రవీభవన గుప్తోష్ణం = L_f = 80 కెలోరి/గ్రాము
అవసరమైన ఉష్ణము = Q = mL_f = 5 × 80 = 400 కెలోరి / గ్రాము

ప్రశ్న 4.
ద్రవీభవన ప్రక్రియ (process of melting) మరియు ద్రవీభవన గుప్తోష్ణాలను (latent heat of fusion) వివరించండి.
జవాబు:
ద్రవీభవన ప్రక్రియను పరిశీలించడానికి వేడిచేసినప్పుడు ద్రవంగా మారే మంచు, మైనం వంటి ఏదైనా ఒక పదార్థాన్ని ఎంచుకోవాలి.

• ఎంచుకున్న పదార్థాన్ని బీకరులో తీసుకుని థర్మామీటరు సహాయంతో దాని ఉష్ణోగ్రతను కొలవాలి.
• ఆ బీకరును బర్నర్ లేదా స్టవ్ పై వేడిచేస్తూ ప్రతి నిమిషానికి ఉష్ణోగ్రతలో మార్పును పరిశీలించాలి.
• పదార్థాన్ని వేడి చేస్తున్నప్పుడు కొంత సమయం వరకూ పదార్థ ఉష్ణోగ్రత పెరుగుతుంది. తదుపరి ఒకానొక ఉష్ణోగ్రత వద్ద పదార్థం ద్రవ రూపంలోకి మారడం ప్రారంభమైనప్పుడు ఉష్ణాన్ని అందిస్తూ ఉన్నప్పటికీ ఉష్ణోగ్రతలో, మార్పు ఉండదు. మనం అందించే ఉష్ణం పదార్థం స్థితి మారడానికి మాత్రమే ఉపయోగపడుతుంది. పదార్థం పూర్తిగా ద్రవస్థితిలోకి మారిన తర్వాత థర్మామీటరులో ఉష్ణోగ్రత పెరుగుదలను గమనించవచ్చు.
• ఈ విధంగా స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద ఘన స్థితిలో ఉన్న పదార్థం ద్రవ స్థితిలోకి మారే ప్రక్రియను ద్రవీభవనం అంటాం.
• ఈ విధంగా ఒక గ్రాము పదార్థాన్ని ఘన స్థితి నుండి పూర్తిగా ద్రవంగా మార్చడానికి కావలసిన ఉష్ణాన్ని ఆ పదార్థం యొక్క ద్రవీభవన గుప్తోష్ణం అంటారు.

ప్రశ్న 5.
‘వివిధ పదార్థాల విశిష్టోష్ణం విలువలు వేరువేరుగా ఉంటాయి’. దీనికి కారణాలు వివరించండి.
జవాబు:

1. పదార్థానికి / వ్యవస్థకు ఉష్ణశక్తిని అందించినప్పుడు అది అందులోని కణాల రేఖీయ గతి శక్తి, కంపన శక్తి, భ్రమణ శక్తి మరియు అణువుల మధ్య స్థితి శక్తి వంటి వివిధ రూపాలలోకి వితరణ చెందుతుంది.
2. ఉష్ణశక్తిని పంచుకునే విధానం పదార్థాన్ని బట్టి మారుతుంది.
3. పదార్థానికి ఇచ్చిన ఉష్ణశక్తిలో ఎక్కువ భాగం దాని అణువుల రేఖీయ గతిజ శక్తిని పెంచడానికి ఉపయోగించబడితే ఆ వస్తువులో ఉష్ణోగ్రత పెరుగుదల ఎక్కువగా ఉంటుంది.
4. వివిధ పదార్థాలు తమకు అందిన ఉష్ణాన్ని రేఖీయ గతి శక్తి పెంపుదలకు వినియోగించుకొనే విధానంలో మార్పు ఉండడం వలన వాటి విశిష్టోష్ణాలు వేరు వేరుగా ఉంటాయి.

ప్రశ్న 6.
మంచు నీటి ఆవిరిగా మారేవరకు వేడిచేసిన ప్రక్రియలో వివిధ ఉష్ణోగ్రత విలువలు లో చూపబడ్డాయి. గ్రాఫ్ ను పరిశీలించి కింది ప్రశ్నలకు సమాధానాలు రాయండి. (ఈ గ్రాఫ్ పరిమాణాత్మక విలువలనివ్వడం లేదు మరియు ఖచ్చితమైన ‘స్కేలు’కు అనుగుణంగా ఇవ్వబడినది కాదు. ఇది కేవలం గుణాత్మకమైనది.)

a) ఏ ఉష్ణోగ్రత వద్ద మంచు నీరుగా మారుతుంది?
b) \(\overline{\mathrm{DE}}\) ఏమి తెలియజేస్తుంది?
c) ఏ ఏ ఉష్ణోగ్రతల మధ్య నీరు ద్రవరూపంలో ఉంటుంది?
d) గ్రాలోని ఏ భాగం మంచు నీరుగా మారడాన్ని తెలియజేస్తుంది?
జవాబు:
a) 0°C
b) నీరు, నీటి ఆవిరిగా మారుటను (స్థితి మార్పును) తెలియజేయును.
c) 0°C నుండి 100°C వరకు
d) \(\overline{\mathrm{BC}}\)

ప్రశ్న 7.
A) “మిశ్రమాల పద్ధతి” సూత్రంను వ్రాయుము.
B) 50°C ల ఉష్ణోగ్రత గల 60 గ్రాముల నీటిని 70°C ఉష్ణోగ్రత గల 50 గ్రాముల నీటితో కలిపితే మిశ్రమం ఫలిత ఉష్ణోగ్రత ఎంత ఉంటుంది?
జవాబు:
A) వేడి వస్తువులు కోల్పోయిన ఉష్ణం = చల్లని వస్తువులు గ్రహించిన ఉష్ణం

ప్రశ్న 8.
ఒక పాత్రలో 0°C వద్ద నీరు తీసుకున్నారు. దీనిని పటంలో చూపిన విధంగా ఒక పెద్ద గాజుపాత్రతో మూసినారు. దానికి గల వాయురేచకం వాడి లోపల ప్రాంతాన్ని శూన్యంగా మార్చారు.
a) ఏమి జరుగును? వివరించండి.
b) పాత్రలో కొంత నీరు గడ్డ కడుతుంది. గడ్డ కట్టే నీటి పరిమాణం ఎంత?

జవాబు:
a) 0°C వద్ద నీరు ద్రవరూపమును కలిగి ఉండును. అదే విధముగా 0°C వద్ద కూడా మంచు సాధ్యము. కారణమేమనగా శూన్యంలోని గాలి ఉష్ణోగ్రతను పెంచును. ఇక్కడ సాధ్యము కనుక బాష్పీభవనం జరుగును.

b) 0°C వద్ద ‘y’ మి.లీ.ల నీరు తీసుకున్నారనుకొనుము.
‘x’ మి.లీ.ల నీరు బాష్పీభవనం చెందినదనుకొనుము.
బాష్పీభవన గుప్తోష్ణం విలువ = L_{ఆవిరి} = 540 Cal/g.
మంచు బాష్పీభవన గుప్తోష్ణం విలువ = L_మంచు = 80 Cal/g.
కొంత సేపటికి నీరు మంచుగా మారు ప్రక్రియ ఆగిపోయి ఉష్ణసమతాస్థితి ఏర్పడును. కనుక
540 x = (y- x) 80
540 x = 80y – 80 x
540x + 80 x = 80 y

620 x = 80 y ⇒ \(\frac{x}{y}=\frac{80}{620}=\frac{4}{31}=\frac{1}{8}\) (దాదాపు)
∴ దాదాపు \(\frac{1}{8}\) వ భాగం నీరు బాష్పీభవనం చెందును.
(1- \(\frac{1}{8}\))వ భాగపు నీరు ఘనీభవించును అనగా మంచుగా మారును.

ప్రశ్న 9.
Q = ms∆T ల మధ్య సంబంధాన్ని ఉత్పాదించండి.
జవాబు:
1) ఒకే విధమైన ఉష్ణోగ్రత మార్పుకు, ఒక పదార్థం గ్రహించిన ఉష్ణశక్తి (Q), దాని ద్రవ్యరాశికి (m) అనులోమానుపాతంలో ఉంటుంది.
∴ Q ∝ m (∆T స్థిరం ) —– (1)
2) ఒక బేకరులో 1 లీటరు నీటిని తీసుకొని ఏకరీతి మంటపై వేడి చేయండి. ప్రతి 2 నిమిషాలకు ఉష్ణోగ్రతలోని మార్పు (∆T) ను గుర్తించండి.
3) ఉష్ణాన్ని అందించే సమయానికి అనుగుణంగా ఉష్ణోగ్రతలో పెరుగుదల స్థిరంగా ఉంటుంది. దీనిని బట్టి స్థిర ద్రవ్యరాశి గల నీటి ఉష్ణోగ్రతలోని మార్పు, అది గ్రహించిన ఉష్ణానికి అనులోమానుపాతంలో ఉంటుంది.
∴ Q & ∆T (ద్రవ్యరాశి స్థిరం) ——– (2)
(1), (2) సమీకరణాల నుండి Q ∝ m.∆T
Q = m.s.∆T (∴ s స్థిరాంకం)

ప్రశ్న 10.
విశిష్టోష్ణం యొక్క అనువర్తనాలను తెలుపుము.
జవాబు:

1. సూర్యుడు ప్రతిరోజు అధిక పరిమాణంలో శక్తిని విడుదల చేస్తాడు. వాతావరణ ఉష్ణోగ్రతను సాపేక్షంగా, స్థిరంగా ఉంచడానికి భూమిపై ఉన్న నీరు, ప్రత్యేకంగా సముద్రాలు ఈ శక్తిని గ్రహించుకొని పరిసరాల ఉష్ణోగ్రతను సమతుల్యం చేస్తాయి.
2. ఫ్రిజ్ నుండి బయటకు తీసి ఉంచిన వివిధ రకాల పండ్లతో పోల్చినపుడు పుచ్చకాయ ఎక్కువ సమయం పాటు చల్లదనాన్ని నిలిపి ఉంచుకుంటుంది. దీనికి కారణం పుచ్చకాయలో అధికంగా నీరు ఉండటం మరియు నీటి విశిష్టోష్ణం విలువ అధికంగా ఉండటం.
3. సమోసాను చేతితో తాకినపుడు వేడిగా అనిపించకపోయినా, దానిని తింటే లోపలి పదార్థాలు వేడిగా ఉన్నాయని తెలుస్తుంది. దీనికి కారణం సమోసా లోపల ఉన్న పదార్థాల విశిష్టోష్ణం ఎక్కువ.
4. నీటికున్న అధిక విశిష్టోష్ణ విలువ వలన దానిని థర్మల్ విద్యుత్ కేంద్రాలలోను, కార్ల రేడియేటర్లలోను శీతలీకరణిగా వాడుతారు.
5. నీటి యొక్క అధిక విశిష్టోష్ణ విలువ వలననే జంతువుల మరియు మొక్కల జీవనం సాధ్యపడుతున్నది.

ప్రశ్న 11.
బాష్పీభవన ప్రక్రియను వివరించుము.
జవాబు:

1. డిష్ లో ఉంచిన స్పిరిట్ అణువులు నిరంతరంగా వివిధ దిశలలో, వివిధ వేగాలతో కదులుతూ ఉంటాయి. అందువల్ల అణువులు పరస్పరం అఘాతం చెందుతాయి.
2. అభిఘాతం చెందినపుడు ఈ అణువులు ఇతర అణువులకు శక్తిని బదిలీ చేస్తాయి. ద్రవం లోపల ఉన్న అణువులు ఉపరితలం వద్ద ఉండే అణువులతో అఘాతం చెందినపుడు ఉపరితల అణువులు శక్తిని గ్రహించి, ద్రవ ఉపరితలాన్ని వదిలి పైకి వెళతాయి.
3. ఇలా ద్రవాన్ని వీడిన అణువులలో కొన్ని గాలి అణువులతో అభిఘాతం చెంది తిరిగి ద్రవంలోకి చేరతాయి.
4. ద్రవంలోకి తిరిగి చేరే అణువుల సంఖ్య కన్నా ద్రవాన్ని వీడిపోయే అణువుల సంఖ్య ఎక్కువగా ఉంటే ద్రవంలోని అణువుల సంఖ్య తగ్గుతుంది.
5. కనుక ఒక ద్రవానికి గాలి తగిలేలా ఉంచినపుడు, ఆ దద్రం పూర్తిగా ఆవిరైపోయే వరకు ద్రవ ఉపరితలంలోని అణువులు గాలిలోకి చేరుతూనే ఉంటాయి. ఈ ప్రక్రియను “బాష్పీభవనం” అంటారు.

ప్రశ్న 12.
బాష్పీభవనమును నిర్వచించండి. బాష్పీభవనమును ప్రభావితం చేయు అంశాలను తెల్పి, అవి ఏ విధంగా ప్రభావితం చేస్తాయో తెల్పండి.
జవాబు:
బాష్పీభవనం :
ద్రవంలోని అణువులు ఏ ఉష్ణోగ్రత వద్దనైనా ఉపరితలాన్ని వీడిపోయే ప్రక్రియను బాష్పీభవనం అంటారు.

బాష్పీభవనం ఆధారపడు అంశాలు :

1. ఉష్ణోగ్రత : ఉష్ణోగ్రత పెరిగితే బాష్పీభవన ప్రక్రియ పెరుగుతుంది.
2. గాలివేగం : గాలివేగం పెరిగితే బాష్పీభవన ప్రక్రియ పెరుగుతుంది.
3. ఉపరితల వైశాల్యం : ఉపరితల వైశాల్యం పెరిగితే బాష్పీభవన ప్రక్రియ పెరుగుతుంది.
4. ఆర్ధత : ఆర్థత పెరిగితే బాష్పీభవనం తగ్గుతుంది.

ప్రశ్న 13.
మిశ్రమాల పద్ధతి సూత్రాన్ని ఒక కృత్యం ద్వారా వివరింపుము.
జవాబు:

1. m₁, m₂ ద్రవ్యరాశులు గల రెండు పదార్థాల తొలి ఉష్ణోగ్రతలు వరుసగా T₁, T₂ (అధిక ఉష్ణోగ్రత T₁, అల్ప ఉష్ణోగ్రత T₂).
2. మిశ్రమ తుది ఉష్ణోగ్రత T.
3. మిశ్రమ ఉష్ణోగ్రత వేడి పదార్థం ఉష్ణోగ్రత (T₁) కన్నా తక్కువగా, చల్లని పదార్థ ఉష్ణోగ్రత (T₂) కన్నా ఎక్కువగా ఉంటుంది.
4. కాబట్టి వేడి వస్తువు ఉష్ణాన్ని కోల్పోయింది. చల్లని వస్తువు ఉష్ణాన్ని గ్రహించింది.
5. వేడి వస్తువు కోల్పోయిన ఉష్ణం = చల్లని వస్తువు గ్రహించిన ఉష్ణం

ప్రశ్న 14.
సమాన పరిమాణం గల వివిధ రకాలైన లోహపు ముక్కలను ఒకే ఉష్ణోగ్రతకు వేడిచేసి వాటి వెంటనే ఒకే పరిమాణంలో నీరు గల బీకర్లలో ముంచి వాటి ఉష్ణోగ్రతలలో తేడాలను గుర్తించండి. మీ పరిశీలనలను రాయండి.
జవాబు:
ఉద్దేశ్యం :
వివిధ లోహాల ఉష్ణోగ్రతలను పరిశీలించుట.

కావలసిన పరికరాలు :
రాగి, ఇనుము, అల్యూమినియం లోహాల ముక్కలు, మూడు బీకర్లు, కొలిమి, 3 థర్మామీటర్లు.

ప్రక్రియ:

1. సమాన పరిమాణం గల రాగి, ఇనుము, అల్యూమినియం లోహాల ముక్కలను సేకరించుము.
2. ఈ లోహాలను కొలిమిలో 80°C వద్దకు వేడి చేయుము.
3. ముందుగా మూడు బీకర్లలో సమాన పరిమాణం గల నీటిని తీసుకొనుము.
4. కొలిమి నుండి లోహపు ముక్కలను తీసుకొని వెళ్ళి బీకర్లలో వేయుము.
5. బీకర్లలో మూడు వేర్వేరు థర్మామీటర్లను ఉంచుము.
6. ఆ థర్మామీటర్ల రీడింగులను 2 నిమిషాల తరువాత సేకరించుము.
7. థర్మామీటరు రీడింగులను గమనించగా వాటి విలువలు వేర్వేరుగా ఉండుటను గమనించవచ్చును.
8. దీనిని బట్టి ఉష్ణోగ్రత పదార్థ స్వభావంపై ఆధారపడును.

10th Class Physics 1st Lesson ఉష్ణం Important Questions and Answers

ప్రశ్న 1.
ఒక కి.గ్రా ద్రవ్యరాశి గల పదార్థంకు అందించిన ఉష్ణం (H) మరియు పదార్థ ఉష్ణోగ్రత (T) అయిన H,T లకు సంబంధించిన గ్రాఫు ఇవ్వడమైనది. గ్రాఫు నందు ‘O’ అనునది పదార్థపు ఘనస్థానమైన, గ్రాఫు ద్వారా క్రింది ప్రశ్నలకు సమాధానాలిమ్ము.

1. ఘన పదార్థం యొక్క ద్రవీభవన స్థానము ………..
2. పదార్థపు ద్రవీభవన గుప్తోష్ణము విలువ …………….
3. పదార్థపు బాష్పీభవన గుప్తోష్ణము విలువ …………
4. పదార్థపు మరుగు స్థానము విలువ ………….
జవాబు:
1. (H₁, T₁)
2. (H₁, T₁) నుండి (H₂, T₂) అగును.
3. (H₃, T₃) నుండి (H₄, T₄) అనునది బాష్పీభవన గుప్తోష్ణము.
4. (H₃, T₃) పదార్ధపు మరుగు స్థానము.

ప్రశ్న 2.
ఇచ్చిన పటంలో ఉష్ణోగ్రతకు, కాలంకు మధ్యన గల ఒక గ్రాఫు ఇవ్వడమైనది. ఆ గ్రాఫులో A, B మరియు C అను పదార్థాల విశిష్టోష్ణాలు ఇవ్వడమైన, వాటిలో ఏది అధిక విశిష్టోష్ణం కల్గి వుంది?
జవాబు:

1. ఒక పదార్థ ఉష్ణోగ్రత దానిలోని కణాల సరాసరి గతిశక్తికి అనులోమానుపాతంలో వుంటుంది.

2. ‘A’ అను పదార్థపు వాలు ఎక్కువగా గలదు. కనుక దాని విశిష్టోష్ణం ఎక్కువ.

ప్రశ్న 3.
మరిగే స్థానం వద్ద నీటి విశిష్టోష్ణం విలువ ఎంత?
జవాబు:
మరిగే స్థానం వద్ద నీటి విశిష్టోష్ణం విలువ 1.007 K cal / Kg, K లేక 4.194 KJ / Kg.K

ప్రశ్న 4.
100°C వద్ద గల వేడినీటి కన్నా అదే 100°C వద్ద గల నీటి ఆవిరి వలన ఎక్కువ గాయాలగును. ఎందువలన?
జవాబు:
వేడి నీటికి ఉష్ణోగ్రత గరిష్ఠంగా 100°C ఉండును. వేడి నీరు శరీరంపై పడితే గాయాలగును. కానీ నీటి ఆవిరి బాష్పీభవన గుప్తోష్ణం విలువ 540 cal/grams అనగా నీటి ఆవిరి శరీరాన్ని తాకి సాంద్రీకరణం చెందినపుడు 540 కేలరీల ఉష్ణశక్తిని విడుదల చేయును. ఈ అధికమైన ఉష్ణశక్తి వలన మనకు తీవ్ర గాయాలగును. కాబట్టి వేడినీటి కంటే నీటిఆవిరి తగలటం ఎక్కువ ప్రమాదకరము.

ప్రశ్న 5.
A, B మరియు C అను పదార్థాల ఉష్ణోగ్రతలు వరుసగా 20°C, 30°C మరియు 40°C లు. సమాన ద్రవ్యరాశులు గల A మరియు Bల మిశ్రమ ఫలిత ఉష్ణోగ్రత విలువ 26°C. సమాన ద్రవ్యరాశులు గల A మరియు C ల మిశ్రమ ఫలిత ఉష్ణోగ్రత విలువ 33°C. అయిన వాటి విశిష్టోష్ణాల నిష్పత్తిని కనుగొనుము.
జవాబు:
A, B మరియు C పదార్థాల ఉష్ణోగ్రతలు వరుసగా ty, t, మరియు 1, లయిన వాటి విలువలు 20°C, 30°C మరియు 40°C లు అగును.
∴ t₁ = 20°; t₂ = 30°C మరియు t₃ = 40°C
పదార్థాల విశిష్టోష్ణాలు వరుసగా S₁, S₂ మరియు S₃ లనుకొనుము.

Case – I
A మరియు B ల సమాన ద్రవ్యరాశులు గల పదార్థాలను కలుపగా వాటి మిశ్రమ ఉష్ణోగ్రత విలువ 26°C.
∴ m₁ = m₂ = m, T_ఫలిత = 26°C, t₁ = 20°C, t₂ = 30°C

కెలోరిమితి సూత్రం ప్రకారం :
పదార్థం కోల్పోయిన లేదా గ్రహించిన ఉష్ణరాశి = Q = mis.t

మిశ్రమ పద్ధతి ప్రకారం :
వేడి వస్తువు కోల్పోవు ఉష్ణరాశి = చల్లని వస్తువు గ్రహించిన ఉష్ణరాశి

Case – II
B మరియు C అను ద్రవ్యరాశి గల పదార్థాలను కలుపగా వాటి మిశ్రమ ఉష్ణోగ్రత విలువ 33°C అగును.
∴ m₂ = m₃ = m, T_ఫలిత = 33°C, t₂ = 30°C మరియు t₃ = 40°C అగును.

మిశ్రమ పద్ధతి ప్రకారం :

(1) మరియు (2) ల నుండి s₁ : s₂ : s₃ = 2 × 7 : 3 × 7 : 3 × 3
A, B, C ల విశిష్టోష్ణాల నిష్పత్తి = s₁ : s₂ : s₃ = 14 : 21 : 9

ప్రశ్న 6.
నీటిలో నింపిన గాజు సీసాను ఫ్రిజ్ లో కొన్ని గంటలుంచిన తర్వాత బయటకు తీసిచూస్తే, సీసాకు పగుళ్ళు ఏర్పడడం జరుగును. ఎందుకు?
జవాబు:
నీరు ఘనీభవించినప్పుడు వ్యాకోచించును అనగా ఘనపరిమాణం పెరుగును. కనుక ఫ్రిజ్ లో ఉంచిన గాజు సీసాపై పగుళ్ళు ఏర్పడును.

ప్రశ్న 7.
ఒక వస్తువు యొక్క గతిజశక్తి శూన్యమగునా?
జవాబు:
ఒక పదార్థ ఉష్ణోగ్రత దానిలోని కణాల సగటు గతిజశక్తికి అనులోమానుపాతంలో వుండును. కనుక వస్తువు యొక్క గతిజశక్తి ఎన్నటికీ శూన్యము కాదు.

ప్రశ్న 8.
ప్రెజర్ కుక్కర్ లో చేయు వంట, మూతలేని పాత్రలో చేయు వంటకన్నా వేగమెక్కువ. ఎందుకు?
జవాబు:
ప్రెజర్ కుక్కర్ లో నీటి ఆవిరి బంధించబడి ఉండుట వలన మరియు వేడి నీటిఆవిరి గుప్తోష్ణం విలువ 100°C వద్ద 540 cal – grms ఉండుట వలన పదార్థాలపై 540 కేలరీల ఉష్ణశక్తిని విడుదల చేయును. అదే మూతలేని పాత్రలో నీరు వేడెక్కును గానీ పదార్థాలకు తక్కువ ఉష్ణశక్తి అందును.

ప్రశ్న 9.
‘x’ గ్రా||ల పదార్ధము యొక్క ఉష్ణోగ్రతను t₁°C కు పెంచుటకు అవసరమైన ఉష్ణ పరిమాణం అదే ‘y’ గ్రా|| నీటిని ఉష్ణోగ్రతలో t₂°C పెరుగుటకు సరిపోయిన, వాటి యొక్క విశిష్టోష్ణాల నిష్పత్తి ఎంత?
జవాబు:
m₁ = x గ్రా|| మరియు m₂ = y గ్రా||
T₁ = t₁°C మరియు T₂ = t₂ °C, ఫలిత ఉష్ణోగ్రత = T

మిశ్రమ పద్ధతి ప్రకారం :

10th Class Physics 1st Lesson ఉష్ణం 1/2 Mark Important Questions and Answers

1. క్రింది పటంలో చూపిన ప్రయోగంలో ఏ థర్మామీటర్ లో పాదరస మట్టం పెరుగుతుంది?

జవాబు:
థర్మామీటర్ – A

2. క్రింది ఏ సందర్భంలో నీవు చల్లదనాన్ని పొందుతావు?
సందర్భం-1 : నీ శరీరం నుండి ఉష్ణం బయటకు ప్రవహించినపుడు
సందర్భం-2 : నీ శరీరంలోకి ఉష్ణం ప్రవహించినపుడు
జవాబు:
సందర్భం – 1

3. ఏ భౌతిక రాశిని ‘చల్లదనం లేదా వెచ్చదనం స్థాయి’గా నిర్వచిస్తారు?
జవాబు:
ఉష్ణోగ్రత

4. ఉష్ణానికి SI ప్రమాణం ఏమిటి?
జవాబు:
జౌల్

5. 1 గ్రాము నీటి యొక్క ఉష్ణోగ్రతను 1°C పెంచడానికి ఎంత ఉష్ణశక్తి అవసరం అవుతుంది?
జవాబు:
1 కేలరీ లేదా 4.186 పౌల్

6. 1 కేలరీ ఎన్ని ఔళ్ళకి సమానం అవుతుంది?
జవాబు:
4. 186 జోళ్ళు

7. ఉష్ణోగ్రతకి S.I ప్రమాణాలు రాయుము.
జవాబు:
కెల్విన్ (K)

8. 0°C ను కెల్విన్లోకి మార్చుము.
జవాబు:
273K

9. డిగ్రీ సెల్సియలో ఉన్న ఉష్ణోగ్రతను, కెల్విన్లోకి మార్చు సూత్రము రాయుము.
జవాబు:
కెల్విన్లో ఉష్ణోగ్రత = 273 + °C లో ఉష్ణోగ్రత

10. 100°C ను పరమ ఉష్ణోగ్రతా మానంలోకి మార్చుము.
జవాబు:
373 K

11. Q = msAT లో ‘S’ అనే పదం దేనిని సూచిస్తుంది?
జవాబు:
విశిష్టోష్ణం

12. ‘విశిష్టోష్ణం’నకు ఒక సూత్రం రాయుము.
జవాబు:
\(\mathrm{s}=\frac{\mathrm{Q}}{\mathrm{m} \Delta \mathrm{T}}\)

13. విశిష్టోష్ణం యొక్క C.G.S. ప్రమాణాలు రాయుము.
జవాబు:

14. విశిష్టోష్టానికి S.I. ప్రమాణాలు రాయుము.
జవాబు:

15. ఖాళిను పూరించుము.
జవాబు:
4.186 × 10³

16. ఒక పదార్థం యొక్క విశిష్టోష్ణానికి, ఉష్ణోగ్రత పెరుగుదల రేటుకి మధ్య సంబంధం ఏమిటి ?
జవాబు:
విలోమానుపాతం

17. ‘ఉష్ణ భాండాగారాలు’ అని వేటిని అంటారు?
జవాబు:
సముద్రాలను

18. నీటి యొక్క విశిష్టోష్ణం విలువ ఎంత
జవాబు:

19. A, B, C, D, E మరియు F పదార్థాల విశిష్టోష్ణాలు
వరుసగా 0.031, 0.033, 0.095, 0.115, 0.50,

a) ఏ పదార్థం తక్కువ ఉష్ణంతో త్వరగా వేడెక్కును?
జవాబు:
పదార్థం – A

b) పదార్థం – C యొక్క ఉష్ణోగ్రతను 1°C పెంచడానికి ఎంత ఉష్ణం కావాలి?
జవాబు:
0.095 కాలరీలు

20. ద్రవాల మిశ్రమం యొక్క ఫలిత ఉష్ణోగ్రతను కనుగొనుటకు వినియోగించే ఒక సూత్రం రాయుము.
జవాబు:
\(\mathbf{T}=\frac{\left(m_{1} \mathbf{T}_{1}+m_{2} \mathbf{T}_{2}\right)}{\left(m_{1}+m_{2}\right)}\)

21. మిశ్రమాల పద్ధతి సూత్రాన్ని రాయుము.
జవాబు:
వేడి వస్తువు కోల్పోయిన ఉష్ణం = చల్లని వస్తువు గ్రహించిన ఉష్ణం

22. 100 మి.లీ. నీరు 90°C వద్ద, 200 మి.లీ. నీరు 60°C వద్ద కలవు. వీటిని కలపగా ఏర్పడిన మిశ్రమం ఉష్ణోగ్రత ఎంత వుంటుంది?
జవాబు:

23. ఇచ్చిన ఘనపదార్థం విశిష్టోష్ణం కనుగొనుటకు కావలసిన పరికరాలను రెండింటిని రాయుము.
జవాబు:
కెలోరీమీటర్, థర్మామీటరు

24. సీసం విశిష్టోష్ణం కనుగొనుటకు ఉపయోగించే సూత్రం రాయుము.
జవాబు:

(1 = సీసం, c = కెలోరీమీటర్, W = నీరు)

25. గదిలో నీరు కొద్ది సేపటి తరువాత కనిపించదు. కారణాన్ని రాయండి.
జవాబు:
బాష్పీభవనం వలన

26. బాష్పీభవనానికి నిజ జీవిత వినియోగం రాయుము.
జవాబు:
తడిబట్టలు ఆరుట

27. ఏ ఉష్ణోగ్రత వద్దనైనా నీరు ఆవిరి అవడాన్ని ఏమంటారు?
జవాబు:
బాష్పీభవనం

28. ద్రవం ఉపరితలం దగ్గర మాత్రమే నీరు ఆవిరిగా మారు ప్రక్రియ.
A) మరుగుట
B) బాష్పీభవనం
C) A మరియు B
D) సాంద్రీకరణం
జవాబు:
B) బాష్పీభవనం

29. వాక్యం a : బాష్పీభవనం ఉపరితల ప్రక్రియ.
వాక్యం b : బాష్పీభవనంలో వ్యవస్థ ఉష్ణోగ్రత తగ్గును.
జవాబు:
రెండూ

30. జతపరుచుము
a) బాష్పీభవనం i) ఉయ ప్రక్రియ
b) సాంద్రీకరణం ii) శీతలీకరణ ప్రక్రియ
జవాబు:
a – ii, b-i

31. మన శరీరంపై ‘చెమట పట్టి ఆరినపుడు చల్లగా ఉండడానికి కారణం ఏమిటి?
జవాబు:
బాష్పీభవనం

32. బాష్పీభవన రేటు ఆధారపడని అంశం
A) ఉపరితల వైశాల్యం
B) ఉష్ణోగ్రత
C) ఆర్థత
D) ద్రవ్యరాశి
జవాబు:
D) ద్రవ్యరాశి

33. బాష్పీభవనానికి వ్యతిరేక ప్రక్రియ ఏమిటి?
జవాబు:
సాంద్రీకరణం

34. చల్లని నీరు పోసిన సీసాను గదిలో ఉంచితే నీవు గమనించే అంశం ఏమిటి?
జవాబు:
సీసా చుట్టూ నీటి బిందువులను గమనిస్తాను.

35. పై కృత్యంలో సీసాలో నీటి ఉష్ణోగ్రతలో ఎటువంటి మార్పు వచ్చును?
జవాబు:
పెరుగును

36. సాంద్రీకరణలో స్థితులు ఎలా మారుతాయి?
జవాబు:
వాయువు నుండి ద్రవానికి.

37. స్నానాల గదిలో స్నానం చేసిన తర్వాత వెచ్చగా అనిపిస్తుంది. కారణం ఏమిటి?
జవాబు:
సాంద్రీకరణం

38. గాలిలో గల నీటి ఆవిరి పరిమాణాన్ని ఏమంటారు?
జవాబు:
ఆర్ద్రత

39. తుషారం లేదా పొగమంచు ఏర్పడుటలో ఇమిడియున్న దృగ్విషయం ఏది?
జవాబు:
సాంద్రీకరణం

40. శరీర ఉష్ణోగ్రతను క్రమబద్దీకరించడానికి శరీరంలో జరిగే ఒక జీవక్రియను రాయుము.
జవాబు:
చెమట పట్టుట

41. వాతావరణంలో ధూళి కణాల పై నీటి ఆవిరి సాంద్రీకరించే ప్రక్రియ వలన ఏమి ఏర్పడును?
జ. పొగమంచు

42. సరియైన జత కానిది ఏది?
1) మేఘాలు – బాష్పీభవనం వలన ఏర్పడును
2) పొగమంచు – సాంద్రీకరణ వలన ఏర్పడును
జవాబు:
రెండూ సరియైనవే / సరికానివి ఏవీ లేవు.

43. నీటి యొక్క మరుగు స్థానం ఎంత? ఏది సరైనది?
జవాబు:
100°C లేదా 373 K

44. ద్రవం వాయువుగా ఈ క్రింది సందర్భంలో మారగలదు.
A) ఏ ఉష్ణోగ్రత వద్దనైనా
B) స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద
C) A మరియు B
జవాబు:
C) A మరియు B

45.

a) ద్రవీభవన గుప్తోష్ణం సూచించు భాగం ఏది?
జవాబు:
BC

b) ఏ భాగం మరగడాన్ని సూచిస్తుంది?
జవాబు:
DE

46. బాష్పీభవన గుప్తోష్ణం ప్రమాణం ఏమిటి?
జవాబు:
కాలరీ / గ్రా. (లేదా) బౌల్/కి. గ్రా.

47. నీటికి బాష్పీభవన గుప్తోష్ణం విలువ ఎంత?
జవాబు:
540 కాలరీ / గ్రాం.

48. మంచు ద్రవీభవన గుప్తోష్ణం విలువ ఎంత?
జవాబు:
80 కాలరీ / గ్రా.

49. ఏ ఉష్ణోగ్రత వద్ద మంచు కరుగుతుంది?
జవాబు:
0°C లేదా 273K

50. 2 గ్రాముల మంచు 0°C వద్ద కలదు. అది పూర్తిగా నీరుగా మారుటకు కావలసిన. ఉష్ణం ఎంత?
జవాబు:
160 కాలరీలు

51. క్రింది ఏ ప్రక్రియలో ఉష్ణం విడుదలగును?
A) ద్రవీభవనం
B) మరగడం
C) బాష్పీభవనం
D) సాంద్రీకరణం
జవాబు:
D) సాంద్రీకరణం

52. రిఫ్రిజిరేటర్ లో జరిగే ప్రక్రియ ఏమిటి?
జవాబు:
ఘనీభవనం

53. a) వాయువు నుండి ద్రవం i) మంచు తుషారం
b) ద్రవం నుండి వాయువు ii) పొగమంచు
c) ద్రవం నుండి ఘనం iii) తడిబట్టలు
జవాబు:
(a) – ii; (b) – iii; (c) – i

54. క్రింది ఇచ్చిన సందర్భానికి నిత్యజీవిత ఉదాహరణ ఇమ్ము.
“నీటి సాంద్రత కన్నా మంచు సాంద్రత తక్కువ”
జవాబు:
1) మంచు నీటిపై తేలుట,
2) గాజు సీసా నిండా నీరు పోసి మూత బిగించి, ఫ్రిజ్ లో పెట్టిన సీసాపై పగుళ్ళు ఏర్పడుట.

55. జతపరుచుము :

జవాబు:
1 – a, 2 – b, 3 – c, 4 – d

56. A, B మరియు C అనే పదార్థాల ఉష్ణోగ్రతలు వరుసగా 60°C, 2301, 333K. ఏయే పదార్థాలు ఉష్ణసమతాస్థితిలో ఉన్నవి?
జవాబు:
A మరియు C

57. 0°C వద్ద ఉన్న కొంత పరిమాణం మంచుకి 160 కాలరీలు ఇచ్చినప్పుడు అది పూర్తిగా నీరుగా మారింది. వినియోగించిన మంచు పరిమాణం ఎంత ఉండ వచ్చును?
జవాబు:
2 గ్రా

58. 100°C వద్ద గల 1 గ్రాము నీటి కన్నా, 1 గ్రాము నీటి ఆవిరిలో ఎంత అధిక ఉష్ణం దాగి ఉంటుంది?
జవాబు:
540 కాలరీలు

59. ఉక్కపోతకు కారణమైన దృగ్విషయం ఏది?
జవాబు:
ఆర్ద్రత

60. ఏఏ పట్టణాలలో ఒకే ఉష్ణోగ్రత నమోదు చేయబడింది?
జవాబు:
A మరియు B

61. – 4°C ను కెల్విన్లోకి మార్చండి.
జవాబు:
269 K

62. ఫ్రిజ్ నుండి తీసిన నీటిలో వేలు ముంచినప్పుడు చల్లగా ఆరుట అనిపిస్తుంది. ఎందుకు?
జవాబు:
శరీరం నుండి నీటికి ఉష్ణం ప్రవహించడం వలన

63. కొన్ని చుక్కల పెట్రోల్ చేతిపై పడినప్పుడు, చల్లగా అనిపిస్తుంది. కారణమైన ప్రక్రియ ఏది?
జవాబు:
బాష్పీభవనం (శీతలీకరణ ప్రక్రియ)

64. 100°C వద్ద గల 1 గ్రా. నీరు 100°C గల నీరుగా మారడానికి బదిలీ కావలసిన ఉష్ణరాశి ఎంత?
జవాబు:
540 కాలరీలు

65. మరగడం మరియు బాష్పీభవనం మధ్య తేడాలను తెలుసుకొనుటకు ఒక ప్రశ్నను తయారుచేయుము.
జవాబు:
మరగడం మరియు బాష్పీభవనం అనే ప్రక్రియలలో ఏ ప్రక్రియ ఏ ఉష్ణోగ్రత వద్దనైనా జరుగుతుంది?

66. మంచు ముక్కలు నీటిపై తేలడానికి కారణం ఏమిటి?
జవాబు:
నీటి సాంద్రత కన్నా మంచు సాంద్రత తక్కువ.

67. సమాన పరిమాణంలో నీటిని ఒక కప్పు మరియు ఒక ప్లేట్లో తీసుకొనుము. కొద్దిసేపటి తరువాత దేనిలో నీరు నీరు త్వరగా బాష్పీభవనం చెందును?
జవాబు:
ప్లేట్ లో నీరు

68. శీతలీకరణిగా వినియోగించే ద్రవం ఏమిటి?
జవాబు:
నీరు

69. తడి బట్టలు పొడిగా మారినప్పుడు ఆ నీరు ఏమవుతుంది?
జవాబు:
బాష్పీభవనం చెందును.

70. ‘బాష్పీభవన రేటు ఉపరితల వైశాల్యంపై ఆధారపడును’ అనే వాక్యాన్ని ప్రయోగం ద్వారా నిరూపించడానికి కావలసిన పరికరాలేవి?
జవాబు:
1) కప్పు,
2) సాసర్ / ప్లేట్

71. భూగోళంపై ఉష్ణోగ్రతలను క్రమబద్ధీకరించుటలో ఉపయోగపడే నీటి యొక్క ధర్మం ఏమిటి?
జవాబు:
అధిక విశిష్టోష్ణం

72. ఏ పదార్థానికి అధిక విశిష్టోష్ణం కలదు?
జవాబు:
నీటికి

73. తడిబట్టలు త్వరగా పొడిబట్టలుగా మారుటకు కావలసిన కొన్ని కారకాలు రాయుము.
జవాబు:
గాలి వీచు వేగం, ‘గాలిలో తేమ, ఉష్ణోగ్రత

74. మంచులో గల అణువుల మధ్య బంధాలను తెంచుటకు వినియోగింపబడు శక్తిని ఏమంటారు?
జవాబు:
ద్రవీభవన గుప్తోష్ణం

75. వర్షం పడిన కొద్ది సేపటి తర్వాత రోడ్డు పై నీరు మాయమగును. కారణం ఏమిటి?
జవాబు:
బాష్పీభవనం

76. కెల్విన్ మానంలో నీటి ద్రవీభవన, బాష్పీభవన స్థానాల మధ్య ఉష్ణోగ్రత భేదాన్ని రాయుము.
జవాబు:
100 K

77. వ్యక్తి యొక్క శరీర ఉష్ణోగ్రతను కొలుచునపుడు సందర్భం
a) థర్మామీటర్ లో రీడింగు పెరగడం / తగ్గడం ఆగిన తర్వాత కొలవాలి
b) థర్మామీటర్ లో రీడింగు పెరుగుతున్నప్పుడు కొలవాలి. పై ఏ సందర్భం సరియైనది?
జవాబు:
‘a’ సరియైనది.

78. ఏ శక్తి వేడి వస్తువు నుండి చల్లని వస్తువుకి ప్రవహించును?
A) ఉష్ణం
B) నీరు
C) ఉష్ణోగ్రత
D) A (or) B
జవాబు:
A) ఉష్ణం

79.

పై పటంలో చూపిన ప్రయోగంలో ఏ థర్మామీటర్ రీడింగ్ త్వరగా పెరుగును?
జవాబు:
మొదటి థర్మా మీటరు (ఎడమ వైపు).

80. బాష్పీభవనం చెందినపుడు వ్యవస్థ ఉష్ణోగ్రత
a) తగ్గును
b) పెరుగును
C) స్థిరంగా ఉండును
జవాబు:
a

81. ప్రమీల శీతాకాలం ఉదయం కారు అద్దాలపై నీటి బిందువులను గమనించింది. దీనికి కారణం
a) తుషారం, బాష్పీభవనం
b) తుషారం, సాంద్రీకరణం
c) పొగమంచు, సాంద్రీకరణం
d) పొగమంచు, బాష్పీభవనం
జవాబు:
b) తుషారం, సాంద్రీకరణం

82. ‘నీటికి ఉష్ణోగ్రత ఇస్తూవుంటే, దాని ఉష్ణోగ్రత పెరుగుతూనే ఉంటుంది’. ఈ వాక్యంను సమర్థిస్తావా?
జవాబు:
సమర్థించను.

83. క్రింది ఏ ప్రక్రియలో ఉష్ణోగ్రత స్థిరంగా ఉండదు?
a) బాష్పీభవనం
b) మరగడం
c) ద్రవీభవనం
జవాబు:
a) బాష్పీభవనం

84. a) ద్రవం నుండి వాయువు
b) ద్రవం నుండి ఘనం
c) ఘనం నుండి ద్రవం
పై వానిలో ఏది ఘనీభవనాన్ని సూచించును?
జవాబు:
b) ద్రవం నుండి ఘనం

85. నీటి ఆవిరి నీరుగా మారినప్పుడు పరిసర గాలి ఎలా మారుతుంది?
జవాబు:
వేడెక్కును

10th Class Physics 1st Lesson ఉష్ణం 1 Mark Bits Questions and Answers

సరియైన సమాధానమును గుర్తించండి.

1. పళ్ళెం, కప్పు, సాసర్ మరియు వాచ్ గ్లాలో సమాన పరిమాణంలో స్పిరిట్ ను తీసుకుంటే దేనిలో స్పిరిట్ నెమ్మదిగా బాష్పీభవనం చెందును?
A) సాసర్
B) వాచ్ గ్లాస్
C) కప్పు
D) పళ్ళెం
జవాబు:
C) కప్పు

2. 10వ తరగతి విద్యార్థిని పరీక్షించిన వైద్యుడు అతని శరీర ఉష్ణోగ్రత 310K గా చెప్పాడు. ఆ విద్యార్థి శరీర ఉష్ణోగ్రత సెల్సియస్ మానంలో …….
A) 273°C
B) 30°C
C) 98.4°C
D) 37°C
జవాబు:
D) 37°C

3. ప్రవచనం A : బాష్పీభవనం ఒక శీతలీకరణ ప్రక్రియ.
ప్రవచనం B : మరగటం ఒక ఉద్ధీయ ప్రక్రియ.
A) A సరైనది, B సరైనది
B) A సరైనది, B సరియైనది కాదు
C) A సరియైనది కాదు, B సరైనది
D) A సరియైనది కాదు, B సరియైనది కాదు
జవాబు:
B) A సరైనది, B సరియైనది కాదు

4. ఉష్ణానికి S.I ప్రమాణాలు
A) కెలోరి
B) బౌల్
C) కెలోరి / p°C
D) బౌల్/కి.గ్రా. – కెల్విన్
జవాబు:
B) బౌల్

5. m₁, m₂ ద్రవ్యరాశులు గల ఒకే పదార్థానికి చెందిన నమూనాల ఉష్ణోగ్రతలు వరుసగా T₁, T₂ అయితే, వాటిని కలుపగా ఏర్పడే మిశ్రమం ఫలిత ఉష్ణోగ్రత

జవాబు:
B

6. కింది వాటిలో ‘తుషారం’ ఏర్పడడం అనేది దేనికి ఉదాహరణ?
A) మరగడం
B) ద్రవీభవనం
C) సాంద్రీకరణం
D) బాష్పీభవనం
జవాబు:
C) సాంద్రీకరణం

7. నీరు మరుగుతున్న సందర్భంలో దాని ఉష్ణోగ్రత …….
A) స్థిరంగా ఉంటుంది
B) పెరుగుతుంది
C) తగ్గుతుంది
D) చెప్పలేము
జవాబు:
A) స్థిరంగా ఉంటుంది

8. ఇది ఉపరితలానికి చెందిన దృగ్విషయము ……..
A) ఘనీభవనం
B) మరగడం
C) బాష్పీభవనము
D) పైవన్నీ
జవాబు:
C) బాష్పీభవనము

These AP 7th Class Telugu Important Questions 12th Lesson స్ఫూర్తి ప్రదాతలు will help students prepare well for the exams.

AP Board 7th Class Telugu 12th Lesson Important Questions and Answers స్ఫూర్తి ప్రదాతలు

I. అవగాహన – ప్రతిస్పందన

పరిచిత గద్యాలు

కింది పరిచిత గద్యాలను చదివి, ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.

1. వార్థక్యం సమీపించినా సీతమ్మగారు ఓర్పు, సహనం, అసహనాన్ని చెంత చేరనీయలేదు. దాసదాసీల సహకారం తీసుకోమని భర్త చెప్పినా స్వయంగా సేవ చేయడంలో ఉన్న తృప్తిని, మధురానుభూతిని గురించి మృదుమధురంగా విన్నవించేది. కేన్సర్‌తో బాధపడుతున్నా అన్నదానం చేయడం మానలేదు. సీతమ్మ అమూల్య సేవలను గుర్తించి బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం 1903వ సంవత్సరంలో ‘ప్రశంసా పత్రం’ ఇచ్చి సత్కరించింది.
ప్రశ్నలు – జవాబులు:
అ) ‘వార్థక్యం’ అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
ముసలితనం / వృద్ధాప్యం

ఆ) సీతమ్మ గారు ఏ వ్యాధితో బాధపడ్డారు?
జవాబు:
సీతమ్మ కేన్సర్ వ్యాధితో బాధపడ్డారు.

ఇ) సీతమ్మ గారి సేవలను గుర్తించినదెవరు?
జవాబు:
సీతమ్మగారి అమూల్య సేవలను బ్రిటీష్ ప్రభుత్వం గుర్తించింది.

ఈ) సీతమ్మగారు స్వయంగా సేవ చేయడానికి గల కారణాలేవి?
జవాబు:
సీతమ్మగారు స్వయంగా సేవ చేయడానికి కారణాలు తృప్తి, మధురానుభూతి.

2. పాతికేళ్ళ వయస్సులో భారతదేశంలో వయోజన విద్యా సమస్య గాడిచర్లవారిని ఆలోచింపజేసింది. వయోజనులు అక్షరాస్యులయితేనే భారత ప్రజాస్వామ్య వ్యవస్థ సరైన పునాదుల మీద నిలబడగలదని విశ్వసించారు. ఈ కలను సాకారం చేయడం కోసం అవిశ్రాంతంగా శ్రమించారు. గ్రంథాలయ ఉద్యమాన్ని చేపట్టారు. పగటిపూట గ్రంథాలయాలను దర్శించేవారు. రాత్రిపూట వయోజన విద్యా కేంద్రాల పనితీరును సమీక్షించేవారు. ‘ఆంధ్రపత్రిక’ తొలిసంపాదకులు శ్రీ గాడిచర్ల. మహిళల సమస్యల పరిష్కారం కోసం ‘సౌందర్యవల్లి’ అనే పత్రికను నడిపారు.
ప్రశ్నలు – జవాబులు:
అ) భారత ప్రజాస్వామ్య వ్యవస్థ సరైన పునాదుల మీద నిలబడాలంటే ఏం జరగాలని గాడిచర్ల వారు విశ్వసించారు?
జవాబు:
వయోజనులు అక్షరాస్యులు కావాలి.

ఆ) ఏ పత్రికకు తొలి సంపాదకులు గాడిచర్ల వారు?
జవాబు:
ఆంధ్ర పత్రికకు తొలి సంపాదకులు గాడిచర్ల.

ఇ) ‘సౌందర్య వల్లి’ ఏ సమస్యల పరిష్కారానికి నడుపబడింది?
జవాబు:
మహిళల సమస్యల పరిష్కారం కోసం ‘సౌందర్య వల్లి’ పత్రిక నడుపబడింది.

ఈ) గాడిచర్లవారు ఏ ఉద్యమాన్ని నడిపారు?
జవాబు:
గ్రంథాలయోద్యమాన్ని గాడిచర్ల చేపట్టారు.

3. వైస్రాయి లార్డ్ మింటో కోడి రామమూర్తి బలాన్ని గురించి విని ఉన్నాడు. స్వయంగా తానే పరీక్షించదలచాడు. అతని కాలికి ఇనుప గొలుసులు కట్టాడు. మరోవైపు ఆ గొలుసులను తన కారుకి తగిలించాడు. స్వయంగా కారును వేగంగా నడపడం కోసం గేర్లు మార్చాడు. ఒక్క అంగుళం కూడా కారు కదల్లేదు. వైస్రాయ్ ఆశ్చర్యపోయాడు. ఇంతటి బలానికి కారణాన్ని అడిగాడు. మీరు తినే మాంసాహారం గురించి చెప్పమన్నాడు. అప్పుడు రామమూర్తి నాయుడు గారు “నా పేరు లోనే కోడి ఉంది. కాని నేను పూర్తి శాకాహారిని” అన్నాడు.
ప్రశ్నలు – జవాబులు:
అ) రామమూర్తిగారి బలాన్ని పరీక్షించినదెవరు?
జవాబు:
రామమూర్తి బలాన్ని వైస్రాయ్ లార్డ్ మింటో పరీక్షించారు.

ఆ) పరీక్షించదలచిన ఆయన ఏం చేశాడు?
జవాబు:
మింటో రామమూర్తి కాలికి ఇనుప గొలుసు కట్టి, మరో వైపు ఆ గొలుసును తన కారుకి తగిలించి ముందుకు నడిపారు.

ఇ) ఆయన రామమూర్తిని ఏం ఆహారం తింటారు అని అడిగినపుడు ఏం చెప్పాడు?
జవాబు:
‘నా పేరులో కోడి ఉంది కాని, నేను శాకాహారిని’ అని రామమూర్తి చెప్పారు.

ఈ) కారు వేగంగా నడపడం కోసం ఆయన ఏం చేశాడు?
జవాబు:
కారు వేగంగా నడపడం కోసం మింటో గేర్లు మార్చారు.

4. ఇరాక్ దేశ రాజధాని బాగ్దాదు నుండి క్రీస్తుశకం 1472లో ఒక మహమ్మదీయ కుటుంబం ఢిల్లీకి వచ్చారు. ఆ మహ్మదీయులు సూఫీ మతానికి చెందిన వారు. ఏకేశ్వరోపాసన, మతములన్ని ఒక్కటే, స్వీయసాధన లేకుంటే మోక్షం రాదు మొదలైన సిద్ధాంతాలను తూ.చ. తప్పకుండా పాటించేవారు. మొఘల్ రాజు దారాసుఖోవ్ మరణా నంతరం ఢిల్లీ నుండి పిఠాపురం చేరి స్థిరనివాసం ఏర్పాటుచేసుకున్నారు. ఆ కుటుంబంలో 1885 ఫిబ్రవరి 28వ తేదీన మౌల్వీ మోహియుద్దీన్ బాదా, చాంద్ బీబీ దంపతులకు డాక్టర్ ఉమర్ అలీషా జన్మించారు.
ప్రశ్నలు – జవాబులు:
అ) డాక్టర్ ఉమర్ అలీషా తల్లిదండ్రులు ఎవరు?
జవాబు:
డా|| ఉమర్ అలీషా తల్లిదండ్రులు – మౌల్వీ మోహియుద్దీన్ బాషా, చాంద్ బీబీ.

ఆ) అలీషా పూర్వీకులు ఏ సిద్ధాంతాలను పాటించేవారు?
జవాబు:
అలీషా వారి పూర్వీకులు ఏకేశ్వరోపాసన, మతములన్నీ ఒక్కటే, స్వీయసాధన లేకుంటే మోక్షం రాదు మొదలైన సిద్ధాంతాలు పాటించేవారు.

ఇ) ఈ మహ్మదీయ కుటుంబం ఎప్పుడు ఢిల్లీ నుండి పిఠాపురం చేరారు?
జవాబు:
అలీషా పూర్వీకులు మొఘల్ రాజు దారాసుఖోవ్ మరణానంతరం ఢిల్లీ నుండి పిఠాపురం చేరారు.

ఈ) డా|| అలీషా పూర్వీకులు ఏ ప్రాంతం నుండి ఢిల్లీ వచ్చారు?
జవాబు:
డా|| అలీషా పూర్వీకులు ఇరాక్ రాజధాని బాగ్దాదు నుండి ఢిల్లీ వచ్చారు.

5. శ్రీపతిపండితారాధ్యుల సాంబమూర్తి, శకుంతలమ్మ. దంపతులకు 1946 జూన్ 4న నెల్లూరు జిల్లా కోనేటమ్మ పేట గ్రామంలో బాలు జన్మించారు. సాంబమూర్తి గారు హరికథా గేయగాయకులు కావడంతో బాలు తండ్రి వారసత్వాన్ని పుణికిపుచ్చుకున్నారు. 1966లో ఎస్.పి. కోదండపాణి అండదండలతో సినీ పరిశ్రమలో అడుగుపెట్టిన బాలు తన 40 ఏళ్ళ సినీ ప్రస్థానంలో 16 భాషలలో 40వేల పాటలతో శ్రోతలను, ప్రేక్షకులను ఉర్రూతలూగించారు. 40 సినిమాలకు సంగీత దర్శకత్వం వహించారు. 1969లో ‘పెళ్ళంటే నూరేళ్ళ పంట’ చిత్రం ద్వారా తన నటనా చాతుర్యాన్ని ప్రదర్శించారు బాలు.
ప్రశ్నలు – జవాబులు:
అ) బాలు తల్లిదండ్రుల పేర్లు రాయండి.
జవాబు:
బాలు తల్లిదండ్రులు – శ్రీపతి పండితారాధ్యుల సాంబమూర్తి, శకుంతలమ్మ.

ఆ) బాలు ఎవరి సహకారంతో సినీ పరిశ్రమలో అడుగుపెట్టారు?
జవాబు:
బాలు ఎస్.పి. కోదండపాణి సహకారంతో సినీ పరిశ్రమలో అడుగుపెట్టారు.

ఇ) బాలు ఎన్ని పాటలు పాడారు?
జవాబు:
బాలు 40వేల పాటలు పాడారు.

ఈ) ఏ చిత్రం ద్వారా బాలు తన నటనా చాతుర్యాన్ని ప్రదర్శించారు?
జవాబు:
‘పెళ్ళంటే నూరేళ్ళ పంట’ అనే చిత్రం ద్వారా బాలు తన నటనా చాతుర్యాన్ని ప్రదర్శించారు.

6. ఆరు నుండి పది సంవత్సరాల వయస్సు గల బాలురను ‘కబ్స్’ అంటారు. బాలికలను ‘బుల్ బుల్’లు అంటారు. పదకొండు నుండి పదహారు సంవత్సరాల వయస్సు గల బాలురను ‘స్కౌట్స్’ అంటారు. బాలికలను ‘గైడ్స్’ అంటారు. పదిహేడు సంవత్సరాల నుంచి ఇరవైఐదు సంవత్సరాల వయస్సు గల యువకులను ‘రోవర్స్’ అంటారు. యువతులను ‘రేంజర్స్’ అంటారు. ఇది అంతర్జాతీయ సేవా సంస్థ. దీనినే 1907లో రాబర్ట్ స్టీఫెన్ స్మిత్ బెడన్ పవెల్ స్థాపించారు.
ప్రశ్నలు – జవాబులు:
అ) 6 నుండి 10 సంవత్సరాల వయస్సు గల బాల బాలికలను ఏమని పిలుస్తారు?
జవాబు:
6-10 సం|| బాలురను ‘కబ్స్’ అని, బాలికలను ‘బుల్ బుల్’ అని అంటారు.

ఆ) 11 నుండి 16 సంవత్సరాల వయస్సు గల బాల బాలికలను ఏమని పిలుస్తారు?
జవాబు:
11-16 సం|| బాలురను ‘స్కౌట్స్’ అని, బాలికలను ‘గైడ్స్’ అని అంటారు.

ఇ) 17 నుండి 25 సంవత్సరాల వయస్సు గల బాలబాలికలను ఏమని పిలుస్తారు?
జవాబు:
17-25 సం|| యువకులను ‘రోవర్స్’ అని, యువతులను ‘రేంజర్స్’ అని అంటారు.

ఈ) ఈ అంతర్జాతీయ సేవాసంస్థ స్థాపించినదెవరు?
జవాబు:
ఈ అంతర్జాతీయ సేవా సంస్థను స్థాపించినది – రాబర్ట్ స్టీఫెన్ స్మిత్ బెడన్ పవెల్.

II. వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత

అ) కింది ప్రశ్నలకు నాలుగైదు వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 1.
డొక్కా సీతమ్మ దంపతులు అతిథిమర్యాదలు ఎలా చేసేవారు?
జవాబు:
డొక్కా సీతమ్మ 1841 లో తూర్పు గోదావరి జిల్లా మండపేటలో భవాని శంకరం, నరసమ్మలకు జన్మించారు. ఈమెకు లంకల గన్నవరానికి చెందిన ధనవంతుడు, వేదపండితుడు అయిన డొక్కా జోగయ్యతో వివాహం జరిగింది. ఈ పుణ్యదంపతుల ఇంట పాడి పంటలకు కొరత లేదు. అతిథులను దేవుళ్ళగా భావించేవారు. బాటసారులకు ప్రతినిత్యం విసుగు, విరామం లేకుండా ప్రేమాభిమానాలతో అన్నం వడ్డించేవారు. ఆ ఇల్లు నిత్యం అతిథి సత్కారాలతో, అన్న సంతర్పణలతో కన్నుల పండువగా కళకళలాడేది. గోదావరి వరదల సమయంలో రేవుకు ఆవలి లంక గ్రామాలకు భర్తతో కలిసి వెళ్ళి, వారికి ఆహారాన్ని అందించారు సీతమ్మ. సీతమ్మగారి ఇల్లు తిరుపతిలోని నిత్యాన్నదానం వలె అతిథిమర్యాదలతో విలసిల్లేది.

ప్రశ్న 2.
డొక్కా సీతమ్మగారికి తెలుగువారిచ్చిన గౌరవం ఏమిటి?
జవాబు:
సీతమ్మ అమూల్య సేవలను గుర్తించి బ్రిటీష్ ప్రభుత్వం 1903లో ‘ప్రశంసా పత్రం’ ఇచ్చి సత్కరించింది. డొక్కా సీతమ్మ జీవిత చరిత్ర గురించి. పలుభాషలలో అనేక గ్రంథాలు వెలువడ్డాయి. పాత గన్నవరం దగ్గర వైనతేయ నదిపై నిర్మించిన నూతన ఆనకట్టకు “డొక్కా సీతమ్మ వారధి” అని నామకరణం చేశారు. ఈ వారధికి వారి పేరు పెట్టడం ఆమెను తెలుగు ప్రజలు చిరకాలం గుర్తుంచుకున్నారనేందుకు చిహ్నంగా భావించవచ్చు.

ప్రశ్న 3.
గాడిచర్ల వారు గాంధీజీ చేత ‘ద బ్రేవ్ హరి సర్వోత్తమరావు’ అని అనిపించుకున్నారు కదా ! ఆయన వ్యక్తిత్వం గురించి రాయండి.
జవాబు:
రాజమండ్రి టీచర్ ట్రైనింగ్ కాలేజీలో గాడిచర్ల చదివే రోజుల్లో బిపిన్ చంద్రపాల్ ఉపన్యాసంతో ప్రభావితులై – ‘వందేమాతరం’ బ్యాడ్జీలతో క్లాసుకు వెళ్ళారు. ప్రిన్సిపల్ ఆ బ్యాడ్జీలను తొలగించమన్నారు. గానికి విద్యార్థి నాయకుడిగా ఉన్న గాడిచర్ల అంగీకరించలేదు. దానికి ప్రతిగా గాడిచర్లను డిస్మిస్ చేశారు. 30 సం||పాటు ప్రభుత్వ ఉద్యోగానికి అనర్హుడిగా ప్రకటించారు. అయినా దేశ సేవలో వెనుకడుగు వేయని అకుంఠిత దేశభక్తుడు గాడిచర్ల హరి సర్వోత్తమరావు. జీవితంలో కడు బీదరికం అనుభవించినా, ఏనాడూ పదవుల కోసం పాకులాడలేదు. ఎవరి దగ్గర చేయి చాచేవారు కాదు. బ్రిటీష్ వారి అన్యాయాలను, మోసాలను స్వరాజ్య పత్రికలో వ్యాసాలు ధైర్యంగా రాసేవారు. తాను నమ్మిన సిద్ధాంతాల కోసం జాతీయ నాయకులైన గాంధీజీని కూడా విమర్శించడానికి వెనుకాడలేదు. గాంధీజీ “ద బ్రేవ్ హరి సర్వోత్తమరావు” అని మెచ్చుకున్నారంటే గాడిచర్ల వారి వ్యక్తిత్వం ఎంత గొప్పదో అర్థమవుతుంది.

ప్రశ్న 4.
గాడిచర్ల చేపట్టిన పదవులు, సేవలు రాయండి.
జవాబు:
ఉమ్మడి మద్రాసు రాష్ట్ర లెజిస్లేటివ్ కౌన్సిల్ కు గాడిచర్లవారు పోటీచేసి అధిక మెజార్టీతో గెలుపొందారు. 1939లో ప్రొద్దుటూరులో జరిగిన రాయలసీమ మహాసభలకు, ఆంధ్రరాష్ట్రీయ సహకార సభలకు, ఆంధ్రరాష్ట్ర వ్యవసాయ పనిముట్ల ఉత్పత్తిదారుల సంఘం, అఖిలభారత వయోజన విద్యా మహాసభలకు శ్రీ గాడిచర్ల అధ్యక్షులుగా ఎనలేని సేవలు అందజేసారు. కర్నూలు జిల్లాలోని మహానంది క్షేత్ర ప్రాంతాన్ని, వన్యమృగ సంరక్షణ ప్రాంతంగా ప్రకటించేందుకు శ్రీ గాడిచర్ల కృషిచేశారు. ఆంధ్రరాష్ట్ర స్థాపనకు అవిరళ కృషి చేశారు.

ప్రశ్న 5.
కోడి రామమూర్తిగారి యోగ విద్యను గురించి రాయండి.
జవాబు:
కోడి రామమూర్తినాయుడు యోగ విద్యలో ప్రాణాయామాన్ని అభ్యసించారు. చివరిదశలో వీరి కాలికి రాచపుండు ఏర్పడి, కాలు తీసివేసే శస్త్రచికిత్స జరుగుతోంది. నొప్పి లేకుండా ఉండడానికి మత్తు ఇవ్వడానికి వైద్యులు ప్రయత్నించారు. దానికి రామమూర్తిగారు అంగీకరించక ప్రాణాయామం చేసి నొప్పి భరించారు.

ప్రశ్న 6.
కోడి రామమూర్తిగారి పరాక్రమాన్ని తెలిపే రెండు ఉదాహరణలు రాయండి.
జవాబు:
రామమూర్తిగారు ఊపిరి బిగపట్టి ఒంటినిండా ఇనుపగొలుసులు కట్టించుకొని, ఒక్కసారి ఊపిరి వదిలేసరికి గొలుసులు ముక్కలు ముక్కలుగా తెగిపోయేవి. ఛాతిమీద ఏనుగును ఎక్కించుకునేవారు. రొమ్ము పై భాగంలో పెద్ద బండ్లను ఉంచుకొని సుత్తితో పగలగొట్టమనేవాడు. ఇవి వారి పరాక్రమానికి ఉదాహరణలు.

ప్రశ్న 7.
డాక్టర్ ఉమర్ అలీషా చేపట్టిన పదవులు, పొందిన బిరుదులు రాయండి.
జవాబు:
పిఠాపురంలో శ్రీ విశ్వ విజ్ఞాన పీఠానికి 6వ పీఠాధిపతిగా పదవి చేపట్టారు. ఉత్తర మద్రాసు రిజర్వ్డ్ స్థానం నుండి అఖిలభారత శాసన సభ్యులుగా (పార్లమెంట్) దాదాపు 10 సంవత్సరాలు బ్రిటీష్ ప్రభుత్వంలో బాధ్యతలు నిర్వహించారు. 1924లో అఖిలభారత ఖిలాఫత్ కమిటీ ప్రధాన కార్యదర్శిగా, ముస్లిం లీగ్ మద్రాసు కార్యదర్శిగా సేవలందించారు.

బిరుదులు :
1924లో ఆల్ ఇండియా ఓరియెంటల్ కాన్ఫరెన్సవారు ‘పండిట్’ బిరుదును, అలీఘడ్ యూనివర్సిటీ వారు ‘మౌల్వీ’ బిరుదును ఇచ్చింది. 1936లో అమెరికా దేశం ‘డాక్టర్ ఆఫ్ లిటరేచర్’ అనే గౌరవ డాక్టరేట్లతో సత్కరించారు.

ప్రశ్న 8.
స్వాతంత్ర్య సమరయోధులుగా – సంఘ సంస్కర్తగా – డాక్టర్ ఉమర్ అలీషా గురించి రాయండి.
జవాబు:
స్వాతంత్ర్య సమరయోధులుగా :
గాంధీగారిచ్చిన విదేశీ వస్తు బహిష్కరణ, సహాయ నిరాకరణల పిలుపును అందుకున్నారు ఉమర్ అలీషా. స్వరాజ్య సాధనకు త్యాగం అవసరం అని, ధర్మ సంస్థాపనకు స్వరాజ్యం అవసరం అని భావించాడు. జాతీయ నాయకులైన చిత్తరంజన్ దాస్, బిపిన్ చంద్రపాల్ తో కలసి స్వాతంత్ర్య ఉద్యమంలో పాల్గొన్నారు.

సంఘసంస్కర్తగా :
విజయవాడలో “ఆంధ్ర అంటుదోష నివారణ మహాసభ” జరిపి ముఖ్యవక్తగా అంటరానితనంపై పోరాటానికి పిలుపునిచ్చారు. కొన్నివేలమందితో విశాఖపట్నం, ఏలూరులలో బహిరంగ సభలు జరిపి ప్రజలలో చైతన్యం నింపిన స్ఫూర్తి ప్రదాత డాక్టర్ ఉమర్ అలీషా.

ప్రశ్న 9.
“జానకి మాటలే బాలూ గుండెలో ఆత్మ విశ్వాసాన్ని నింపాయి” ఏమిటా మాటలు రాయండి.
జవాబు:
1964లో జరిగిన ఒక కార్యక్రమానికి ప్రముఖ నేపథ్యగాయని. ఎస్. జానకి ముఖ్య అతిథిగా వచ్చారు. పోటీలలో గెలుపొందిన గాయనీ గాయకుల పాటలు శ్రద్ధగా విన్నారు. అద్భుతంగా పాడిన బాలుకు ద్వితీయ బహుమతి ప్రకటించడంపై ఆశ్చర్యానికి గురయ్యారు. వెంటనే వేదిక మీద నుంచే మైకు తీసుకున్నారు. “ప్రథమ బహుమతి గెల్చుకున్న గాయకుణ్ణి కించపరచడం కాదు. కానీ, నా ఉద్దేశంలో ఆ బహుమతి బాలసుబ్రహ్మణ్యానికే రావాలి. వర్ధమాన కళాకారులకు ఇలాంటి అన్యాయం జరిగితే వాళ్ళ భవిష్యత్తు అంధకారమౌతుంది” – అంటూ ఆవేశంతో నిర్మొహమాటంగా తన అభిప్రాయం తెలియజేశారు. అలా వ్యక్తపరిచిన జానకి మాటలే బాలు గుండెలో ఆత్మ విశ్వాసాన్ని నింపాయి. ఆమె బాలుతో మాట్లాడుతూ, “మీ గాత్రం చాలా వైవిధ్యంగా ఉంది. సినిమాల్లో పాడేందుకు ప్రయత్నించండి” అంటూ సలహా ఇచ్చారు.

ప్రశ్న 10.
స్కౌట్స్ శిక్షణలో నేర్చుకొనే అంశాలు ఏమిటి?
జవాబు:

1. జాతీయ పతాకాన్ని, స్కౌటు పతాకాన్ని ఎగురవేయడం. వాటిపట్ల మర్యాదగా మసలుకోవడం.
2. జాతీయ గీతాలను పాడడం.
3. ప్రథమ చికిత్స చేయడంలో శిక్షణ పొందడం.
4. తాళ్ళతో రకరకాల ముడులు వేయడంతో పాటుగా, ముడుల ఉపయోగాలను తెలుసుకోవడం.
5. రకరకాల వస్తువులతో, రంగు రంగుల కాగితాలతో అందమైన వస్తువులను తయారుచేయడం మొదలైనవి. స్కౌట్స్ శిక్షణలో పై అంశాలను నేర్చుకొంటారు.

These AP 7th Class Hindi Important Questions 12th Lesson कोंडापल्ली की यात्रा will help students prepare well for the exams.

AP Board 7th Class Hindi 12th Lesson Important Questions and Answers कोंडापल्ली की यात्रा

व्याकरण कार्य

सूचना के अनुसार उत्तर लिखिए।

1. रेखांकित शब्दों के पर्यायवाची शब्द लिखिए।

1. एटिकोप्पाका खिलौनों के लिए मशहूर है।
उत्तर:
प्रसिद्ध/ख्यात

2. वह पाठशाला का छात्र है।
उत्तर:
विद्यार्थी/शिक्षार्थी

3. उन्होंने अध्यापक का स्वागत किया।
उत्तर:
शिक्षक

4. हस्तकलाएँ धीरे – धीरे लुप्त होती जा रही है।
उत्तर:
क्षीण

5. कारीगरों को आजीविका और प्रोत्साहन मिलता है।
उत्तर:
रोज़गार

2. रेखांकित शब्दों के विलोम शब्द लिखिए।

1. हस्तकलाएँ धीरे – धीरे लुप्त होती जा रही है।
उत्तर:
जल्दी – जल्दी

2. कोंडापल्ली लकडी के खिलौनों के लिए प्रसिद्ध है।
उत्तर:
अप्रसिद्ध

3. वहाँ पर एक पुरानी किला है।
उत्तर:
नयी

4. कारीगरों ने उनका स्वागत किया।
उत्तर:
तिरस्कार

5. तेल्लपोणिकी नरम लकडी है।
उत्तर:
कडा

3. रेखांकित शब्दों के अर्थ अपनी मात्रुभाषा में लिखिए।

1. कृष्णा जिले में एक गाँव है।
उत्तर:
గ్రామము

2. वहाँ पर एक पुराना किला है।
उत्तर:
కోట

3. यहाँ कई प्रकार के खिलौने बनते हैं।
उत्तर:
ఆటబొమ్మలు

4. इससे उन्हें प्रोत्साहन मिलता है।
उत्तर:
ప్రోత్సహము

5. बच्चे बहुत खुश हुए।
उत्तर:
సంతోషము

4. नीचे दिये गये शब्दों को वाक्यों में प्रयोग कीजिए।

1. लेपाक्षी : लेपाक्षी एक सुंदर प्रदेश है।
2. खिलौने : लेपाक्षी खिलौनों का बिक्री केंद्र है।
3. खुश : मिठाइयों को पाकर बच्चे खुश हुए।
4. पाठशाला : बच्चे पाठशाला जा रहे हैं।
5. कारीगर : कारीगर खिलौने बनाते हैं।

5. अशुद्ध वर्तनीवाले कोष्ठक में ‘×’ लगाइए।

1. अ) दीरे दीरे ( ) आ) किला ( ) इ) गाँव ( ) ई) शहर ( )
उत्तर:
अ) ×

2. अ) आजकल ( ) आ) देखना ( ) इ) मिलना ( ) ई) ताढ़ ( )
उत्तर:
ई) ×

3. अ) सरकार ( ) आ) बेंचना ( ) इ) पराकृतिक ( ) ई) दुर्ग ( )
उत्तर:
इ) ×

4. अ) प्रदेश ( ) आ) समकरांति ( ) इ) सूरज ( ) ई) किरण ( )
उत्तर:
आ) ×

5. अ) खारीघर ( ) आ) द्वारा ( ) इ) वहाँ . ( ) ई) नाम ( )
उत्तर:
अ) ×

6. सही कारक चिहनों से खाली जगहें भरिए।

1. इस ……. नाम कोंडपल्ली है।
उत्तर:
का

2. इन्हें प्राकृतिक रंगों … रंगा जाता है।
उत्तर:
से

3. इन्हें देखने … लिए दूर – दूर प्रांतों से लोग आते हैं।
उत्तर:
के

4. इस … कारीगरों को आजीविका मिलती है।
उत्तर:
से

5. हमें हस्तकलाओं … प्रोत्साहन देना चाहिए।
उत्तर:
को

7. सही क्रिया शब्दों से खाली जगहें भरिए।

1. यहाँ कई प्रकार के खिलौने … हैं। (बिगडते/बनते)
उत्तर:
बनते

2. इसे देखने दूर – दूर से लोग …. हैं। (जाते/आते)
उत्तर:
आते

3. इस किले को एक राजा ने …… । (खोदा/बनाया)
उत्तर:
बनाया

4. दशहरे में बोम्मला कोलुवु ….. हैं। (करते/रखते)
उत्तर:
रखते

5. हस्तकलाएँ धीरे – धीरे लुप्त होती जा ….. है। (जाती/रही)
उत्तर:
रही

8. रेखांकित शब्दों की वर्तनी शुद्ध कीजिए।

1. आन्द्रप्रदेश के कृष्णा जिले में एक गाँव है।
उत्तर:
आंध्रप्रदेश

2. वे हमारे अद्यापक जी हैं।
उत्तर:
अध्यापक

3. ग्रामीण वातावरण के किलवने प्रसिद्ध है।
उत्तर:
खिलौने

4. पराकृतिक रंगों से रंगा जाता है।
उत्तर:
प्राकृतिक

5. संक्रांति के दिनों में बोम्मला खोलऊ रखते हैं।
उत्तर:
कोलुवु

9. विशेषण शब्दों को पहचानकर लिखिए।

1. पन्ना बच्चों को बहुत प्यार करती थी।
उत्तर:
बहुत

2. वह एक बडा आदमी है।
उत्तर:
एक, बडा

3. दिल्ली में लाल किला है।
उत्तर:
लाल

4. रवि की साइकिल नयी है।
उत्तर:
नयी

5. पानी तो ठंडा हो गया।
उत्तर:
ठंडा

10. उचित शब्दों से खाली जगह भरिए।

1. इसे देखकर बच्चे बहुत ………… हुए। (खुश/दुःखित)
उत्तर:
खुश

2. यहाँ कई प्रकार के ……. बनते हैं। (तलवार खिलौने)
उत्तर:
खिलौने

3. वहाँ पर एक …… किला है। (पुराना/नया)
उत्तर:
पुराना

4. इन्हें ….. के लिए दूर – दूर से लोग आते हैं। (सुनने/देखने)
उत्तर:
देखने

5. आंध्र प्रदेश के …. जिले में एक गाँव है। (रायचूर कृष्णा)
उत्तर:
कृष्णा

पठित- पद्यांश

निम्न लिखित गद्यांश पढ़कर दिये गये प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

I. आंध्रप्रदेश के कृष्णा जिले में एक गाँव है। इसका नाम कोंडापल्ली है। यह विजयवाडा से 24 कि.मी. की दूरी पर है। यह प्रांत हाथ से बनी लकड़ी के खिलौनों के लिए प्रसिद्ध है। इन्हें देखने के लिए दूर – दूर से लोग आते हैं।
प्रश्न :
1. उपर्युक्त गद्यांश में प्रयुक्त गाँव क्या है?
उत्तर:
उपर्युक्त गद्यांश में प्रमुख गाँव है “कोंडपल्ली’।

2. कोंडपल्लि विजयवाडा से कितनी दूर पर है?
उत्तर:
कोंडपल्ली विजयवाडा से 24 कि.मी. की दूरी पर है।

3. यह प्रांत किसके लिए प्रसिद्ध है?
उत्तर:
यह प्रांत हाथ से बनी लकडी के खिलौनों के लिए प्रसिद्ध है।

4. लोग दूर – दूर से किसे देखने आते हैं?
उत्तर:
लोग दूर – दूर से कोंडपल्ली खिलौनों को देखने के लिए आते हैं।

5. उपर्युक्त गद्यांश किस पाठ से दिया गया है?
उत्तर:
उपर्युक्त गद्यांश ‘कोंडपल्ली की यात्रा’ पाठ से दिया गया है।

II. एक दिन पाठशाला के कुछ छात्र अपने अध्यापक के साथ रविवार को कोंडापल्ली की यात्रा पर गये। वहाँ पर एक पुराना किला है। इस किले को 14 वीं शताब्दी के राजाओं ने बनाया। इसे देख कर बच्चे बहुत खुश हुए। उसके बाद वहाँ के खिलौने देखने गए।
प्रश्न :
1. किसे देखकर बच्चे बहुत खुश हुए?
उत्तर:
कोंडापल्ली किले को देखकर बच्चे बहुत खुश हुए।

2. पुराना किला कहाँ है?
उत्तर:
पुराना किला कोंडापल्ली में है।

3. पाठशाला के छात्र किस यात्रा पर गये?
उत्तर:
पाठशाला के छात्र कोंडपल्ली की यात्रा पर गये।

4. किले को कौन बनाया?
उत्तर:
किले को 14 वीं शताब्दी के राजाओं ने बनाया।

5. किले को देखने के बाद बच्चे किसे देखने गये?
उत्तर:
किले को देखने के बाद बच्चे कोंडापल्ली खिलौनों को देखने गये।

III. अध्यापक और छात्रों को देखकर स्थानीय खिलौने बनानेवाले कारीगरों ने उनका स्वागत किया। आँध्रप्रदेश में लोग संक्रांति और दशहरा के पर्व दिनों में ‘गोलू यानी, ‘बोम्मल कोलुवु’ रखते हैं। ये खिलौने आसपास के ‘तेल्ला पोणिकी’ नामक नरम लकड़ी से बनाये जाते हैं। इन्हें प्राकृतिक रंगों से रंगा जाता है।
प्रश्न :
1. अध्यापक और छात्रों को किन्होंने स्वागत किया?
उत्तर:
अध्यापक और छात्रों का खिलौने बनानेवाले कारीगरों ने स्वागत किया।

2. बोम्मला कोलुवु कब रखते हैं?
उत्तर:
दशहरा और संक्रांति के पर्व दिनों में ‘बोम्मला कोलुवु’ रखते हैं।

3. खिलौने किससे तैयार करते हैं?
उत्तर:
खिलौने तेल्ला पोणिकी नामक नरम लकडी से तैयार करते हैं।

4. खिलौनों को किन रंगों से रंगा जाता है?
उत्तर:
खिलौनों को प्राकृतिक रंगों से रंगा जाता है।

5. ‘पर्व’ शब्द का अर्थ लिखिए।
उत्तर:
यहाँ पर्व शब्द कोंडापल्ली का द्योतक है।

IV. यहाँ कई प्रकार के खिलौने बनते हैं। इन खिलौनों में दशावतार, ताड़ का पेड़, बैलगाड़ी गीतोपदेश, पालकी, वर-वधु, नर्तकी, हाथी का हौदा, ग्रामीण वातावरण के खिलौने प्रसिद्ध हैं।
प्रश्न :
1. कितने प्रकार के खिलौने बनते हैं?
उत्तर:
कई प्रकार के खिलौने बनते हैं।

2. वे किस वातावरण के खिलौने हैं?
उत्तर:
ग्रामीण वातावरण के खिलौने हैं।

3. “प्रसिद्ध शब्द का विलोम शब्द लिखिए।
उत्तर:
प्रसिद्ध का विलोम शब्द ‘अप्रसिद्ध ।

4. उपर्युक्त गद्यांश किस पाठ से दिया गया है?
उत्तर:
उपर्युक्त गद्यांश ‘कोंडपल्ली की यात्रा’ पाठ से दिया गया है।

5. “यहाँ” कई प्रकार के खिलौने बनते हैं – ‘यहाँ’ शब्द किसका द्योतक है?
उत्तर:
यहाँ का द्योतक है – ‘कोंडापल्ली’

V. आजकल ये हस्तकलाएँ धीरे – धीरे लुप्त होती जा रही हैं। आंध्रप्रदेश सरकार ‘लेपाक्षी’ नामक बिक्री केंद्रों द्वारा इन्हें बेचती है। इससे कारीगरों को आजीविका और प्रोत्साहन मिलता है।
प्रश्न :
1. आजकल क्या लुप्त हो रहा है?
उत्तर:
आज कल हस्तकलाएँ लुप्त हो रहे हैं।

2. बिक्री केंद्रों के द्वारा कौन बेचती है?
उत्तर:
बिक्री केंद्रों के द्वारा सरकार बेचती है।

3. उपर्युक्त गद्यांश में प्रयुक्त बिक्री केंद्र क्या है?
उत्तर:
उपर्युक्त गद्यांश में प्रयुक्त बिक्री केंद्र है “लेपाक्षी”

4. आजीविका और प्रोत्साहन किन्हें मिलता है?
उत्तर:
आजीविका और प्रोत्साहन कारीगरों को मिलता है।

5. ‘आजीविका’ शब्द का अर्थ क्या है?
उत्तर:
आजीविका शब्द का अर्थ है “रोज़गार”।

अपठित- गद्यांश

निम्न लिखित गद्यांश पढ़कर दिये गये प्रश्नों के उत्तर विकल्पों में से चुनकर लिखिए।

I. शिवाजी एक महान हिन्दू राजा थे। वे सुयोग्य शासक भी थे। उन्होंने अपने राज्य को कई सूबों में बाँटा । वे ‘चौथ’ के नाम से ‘कर’ वसूल करते थे। उनका सैनिक बल देखकर औरंगजेब शिवाजी से डरते थे। जब तक शिवाजी जैसे वीर इस देश में थे, तब तक कोई शत्रु भारत की ओर आँख तक नहीं उठाते थे।
प्रश्न :
1. सुयोग्य शासक कौन थे?
A) शिवाजी
B) ब्रह्माजी
C) तोडरमल
D) तात्या
उत्तर:
A) शिवाजी

2. शिवाजी किस नाम से कर वसूल करते थे?
A) सवा
B) चौथ
C) जिजिया
D) लिडिया
उत्तर:
B) चौथ

3. औरंगजेब शिवाजी से क्यों डरते थे?
A) सैनिक बल देखकर
B) शिवाजी के शारीरिक बल देखकर
C) शिवाजी की संपत्ति देखकर
D) इन सब कारणों से
उत्तर:
A) सैनिक बल देखकर

4. शिवाजी अपने राज्य को क्या किया?
A) टुकडे – टुकडे
B) सूबों में बाँटा
C) राज्यों में बाँटा
D) मंडलों में बाँटा
उत्तर:
B) सूबों में बाँटा

5. शिवाजी कौन थे?
A) एक महान मुगल राजा
B) एक महान गुलामी राजा
C) एक महान हिंदू राजा
D) एक महान गुप्त राजा
उत्तर:
C) एक महान हिंदू राजा

II. मुल्ला नसरुद्दीन की बुद्धिमानी के बारे में अनेक कहानियाँ प्रचलित हैं। एक बार की बात है एक धर्माचार्य के पास एक असली अरबी घोडा था । एक बार धर्माचार्य घोडे पर बैठकर अपने मित्र से मिलने गये। घोडे को घर के बाहर बांधकर धर्माचार्य मित्र के घर में गये।
प्रश्न :
1. किनकी बुद्धिमानी के बारे में अनेक कहानियाँ प्रचलित हैं?
A) तेनाली राम
B) बीरबल
C) मुल्ला नसरुद्वीन
D) मर्यादा रामन्ना
उत्तर:
C) मुल्ला नसरुद्वीन

2. धर्माचार्य के पास क्या था?
A) कुत्ता
B) गाय
C) खरगोश
D) असली अरबी घोडा
उत्तर:
D) असली अरबी घोडा

3. एक बार धर्माचार्य किसे मिलने गये?
A) भाई से
B) मित्र से
C) पिता से
D) माँ से
उत्तर:
B) मित्र से

4. धर्माचार्य घोडे को कहाँ बाँधा?
A) घर के बाहर
B) घर से दूर
C) जंगल में
D) बगीचे में
उत्तर:
A) घर के बाहर

5. “धर्माचार्य” किन दो शब्दों से बना है?
A) धर्मा, आचार
B) धर्म, आचार्य
C) धर्मा चार
D) ध, र्माचार
उत्तर:
B) धर्म, आचार्य

III. फ्रांस के एक सुप्रसिद्ध कवि “ला मार्टिन” पेरिस में रहते थे । पेरिस विश्व का सबसे सुन्दर शहर है। ला मार्टिन बड़े कवि के साथ – साथ समाज सेवी भी थे । सर्दियों के दिन थे। कवि ठंड में कांपते अपने दफ्तर जाया करते थे । दफ़्तर घर से चार – पाँच किलोमीटर की दूरी पर था।
प्रश्न :
1. ला मार्टिन कहाँ रहते थे?
A) सिड्नी
B) पेरिस
C) इटली
D) अमेरिका
उत्तर:
B) पेरिस

2. पेरिस किस प्रकार का शहर है?
A) सुन्दर
B) अधिक आबादी का
C) अमीरों का
D) विशाल
उत्तर:
A) सुन्दर

3. कवि टंड में काँपते कहाँ जाया करते थे?
A) बाज़ार
B) घर
C) सिनेमा घर
D) दफ्तर
उत्तर:
D) दफ्तर

4. दफ्तर घर से कितने किलोमीटर की दूरी पर था?
A) तीन – चार
B) चार – पाँच
C) दो – तीन
D) आठ – नौ
उत्तर:
B) चार – पाँच

5. “सर्दी” का विलोम शब्द क्या है?
A) असर्दी
B) बेसर्दी
C) बारिश
D) गर्मी
उत्तर:
D) गर्मी

बहुविकल्पीय प्रश्न

निम्न लिखित प्रश्नों के सही उत्तर विकल्पों से चुनकर कोष्ठक में लिखिए।

1. छात्र कोंडापल्ली की यात्रा पर गये। (रेखांकित शब्द का पर्यायवाची शब्द पहचानिए)
A) पर्यटन
B) देशाटन
C) विहार
D) ये सब
उत्तर:
D) ये सब

2. वहाँ पर एक पुराना किला है। (रेखांकित शब्द का अर्थ पहचानिए।)
A) नया
B) प्राचीन
C) नवीन
D) नया
उत्तर:
B) प्राचीन

3. इन्हें प्राकृतिक रंगों से रंगा जाता है। (रेखांकित शब्द का विलोम शब्द पहचानिए।)
A) कृत्रिम
B) अकृत्रिम
C) यांत्रिक
D) नियंत्रिक
उत्तर:
A) कृत्रिम

4. कारीगरों ने हमारा …. किया। (उचित शब्द से खाली जगह भरिए।)
A) स्वागत
B) तिरस्कार
C) पुरस्कार
D) नमस्कार
उत्तर:
A) स्वागत

5. हम वहाँ के खिलौने …. गए। (उचित क्रिया शब्द से रिक्त स्थान भरिए।)
A) सुनने
B) छीनने
C) देखने
D) पढने
उत्तर:
C) देखने

6. अशुद्ध वर्तनी वाला शब्द पहचानकर लिखिए।
A) छब्बीस
B) छत्तीस
C) पच्चीस
D) चौबीस
उत्तर:
D) चौबीस

7. शुद्ध वर्तनीवाला शब्द पहचानिए।
A) साथ
B) अदियापख
C) परांत
D) झिला
उत्तर:
A) साथ

8. ग्रामीण वातावरण के खिलौने प्रसिद्ध है। (रेखांकित शब्द का भाषाभाग पहचानिए।)
A) संज्ञा
B) सर्वनाम
C) क्रिया
D) विशेषण
उत्तर:
D) विशेषण

9. कृष्णा जिले में कई गाँव हैं। (व्याकरण की दृष्टि से रेखांकित शब्द क्या है?)
A) संज्ञा
B) सर्वनाम
C) क्रियां
D) विशेषण
उत्तर:
A) संज्ञा

10. हमें हस्तकलाओं को प्रोत्साहन देना चाहिए। (इस वाक्य में सर्वनाम शब्द पहचानिए)
A) देना
B) चाहिए
C) हमें
D) को
उत्तर:
C) हमें

11. हमारे साथ एक अध्यापक भी आये। (रेखांकित शब्द का स्त्री लिंग रूप पहचानिए।)
A) अध्यापक
B) अध्यापिका
C) अध्यापकों
D) इन में से कोई नहीं
उत्तर:
B) अध्यापिका

12. हस्तकलाएँ धीरे – धीरे लुप्त हो रही हैं। (रेखांकित शब्द का एक वचन रूप पहचानिए।)
A) हस्तकला
B) हस्तकलें
C) हस्तकेला
D) हस्तकलाएँ
उत्तर:
A) हस्तकला

13. 36 – इसे अक्षरों में पहचानिए।
A) कोंडपल्ली
B) किला
C) पुराना
D) किलौणा
उत्तर:
B) किला

14. चवालीस – इसे अंकों में पहचानिए।
A) 20
B) 30
C) 44
D) 56
उत्तर:
C) 44

15. शुद्ध वाक्य पहचानिए।
A) राम कलकत्ता जाया।
B) गोपाल मुंबई गया।
C) रमा ने फल खायी।
D) सीता बैठती हो।
उत्तर:
B) गोपाल मुंबई गया।

16. सही क्रम वाला वाक्य पहचानिए।
A) संक्रांति रखा जाता पर्व के दिन गोल है।
B) रखा जाता है संक्राति गोलू पर्व के दिन।
C) संक्रांति पर्व के दिन गोलू रखा जाता है।
D) पर्व के संक्रांति दिन गोलू जाता है रखा।
उत्तर:
C) संक्रांति पर्व के दिन गोलू रखा जाता है।

17. वे बोम्मल कोलुवु रखते हैं। (इस वाक्य का काल पहचानिए।)
A) भूत काल
B) भविष्यत काल
C) वर्तमान काल
D) द्वापर काल
उत्तर:
C) वर्तमान काल

18. बेमेल शब्द पहचानिए।
A) कौआ
B) कोयल
C) गाय
D) तोता
उत्तर:
C) गाय

19. बेमेल शब्द पहचानिए।
A) गाय
B) घोडा
C) भैंस
D) कबूतर
उत्तर:
D) कबूतर

20. हमें हस्तकलाओं …. प्रोत्साहन देना चाहिए। (उचित कारक चिह्न से रिक्त स्थान भरिए।)
A) के
B) का
C) को
D) से
उत्तर:
C) को

21. वहाँ कई कारीगर हैं। (रेखांकित शब्द का पर्यायवाची शब्द पहचानिए।)
A) कर्मचारी
B) रूपरेखा
C) ब्रह्मचारी
D) ये सब
उत्तर:
A) कर्मचारी

22. वहाँ पर एक पुराना …. है। (उचित शब्द से खाली जगह भरिए।)
A) मंदिर
B) किला
C) राजमंदिर
D) ये सब
उत्तर:
B) किला

23. अध्यापक उन्हें लेकर कोंडापल्ली गये। (काल पहचानिए।)
A) भूतकाल
B) कलिकाल
C) वर्तमान काल
D) भविष्यत काल
उत्तर:
A) भूतकाल

24. आंध्रप्रदेश …. लोग संक्रांति मनाते हैं। (उचित कारक चिहन से रिक्तस्थान भरिए।)
A) से
B) के
C) को
D) की
उत्तर:
B) के

25. सही क्रम वाला वाक्य पहचानिए।
A) मनाते त्यौहार हैं वे।
B) वे हैं मनाते त्यौहार।
C) वे त्यौहार मनाते हैं।
D) मनाके हैं वे त्यौहार।
उत्तर:
C) वे त्यौहार मनाते हैं।

26. उन्हें प्रोत्साहन मिलता है। (काल पहचानिए।)
A) भूत
B) भविष्यत
C) वर्तमान
D) द्वापर काल
उत्तर:
C) वर्तमान

27. भारत में अनेक धर्म हैं। (व्याकरण की दृष्टि से रेखांकित शब्द क्या है?)
A) संज्ञा
B) सर्वनाम
C) क्रिया
D) विशेषण
उत्तर:
A) संज्ञा

28. वह चित्र देखता है।-(इस वाक्य में सर्वनाम शब्द पहचानिए।)
A) चित्र
B) देख
C) है
D) वह
उत्तर:
D) वह

29. कोंडापल्लि में एक पुराना किला है। (रेखांकित शब्द पहचानिए।)
A) संज्ञा
B) विशेषण
C) क्रिया
D) सर्वनाम
उत्तर:
B) विशेषण

30. गोपाल अपना पाठ पढ़ता है। (क्रिया शब्द पहचानिए।)
A) गोपाल
B) अपना
C) पाठ
D) पढ़ता
उत्तर:
D) पढ़ता

31. 47 – अक्षरों में लिखिए।
A) चौंतालीस
B) सैंतालीस
C) पचास
D) छब्बीस
उत्तर:
B) सैंतालीस

32. चौरानवे …. इसे अंकों में पहचानिए।
A) 49
B) 99
C) 94
D) 96
उत्तर:
C) 94

33. रास्ता, मार्ग, पथ, पानी … बेमेल शब्द पहचानिए।
A) रास्ता
B) पानी
C) पथ
D) मार्ग
उत्तर:
B) पानी

34. आकाश, गगन, नदी, आसमान – बेमेल शब्द देखने पहचानिए।
A) आकाश
B) गगन
C) नदी
D) आसमान
उत्तर:
C) नदी

35. शुद्ध वर्तनी वाला शब्द पहचानिए।
A) पुराना
B) खीला
C) किलवना
D) कोनडपल्ली
उत्तर:
A) पुराना

36. अशुद्ध वर्तनी वाला शब्द पहचानिए।
A) द्वारा
B) यात्रा
C) परसिद्ध
D) पर्व
उत्तर:
C) परसिद्ध

37. संक्रांति पर्व के दिन गोलू रखते हैं। (रेखांकित शब्द का अर्थ पहचानिए।)
A) रोज
B) रात
C) शाम
D) त्यौहार
उत्तर:
A) रोज

38. वे खिलौनों को देखने गये। (सर्वनाम शब्द पहचानिए।)
A) वे
B) खिलौने
C) देखने
D) गये
उत्तर:
A) वे

39. कोंडापल्ली …… के लिए मशहूर हैं। (उचित शब्द से खाली जगह भरिए।)
A) मछिलियों
B) खिलौनों
C) पक्षियों
D) साडियों
उत्तर:
B) खिलौनों

40. यह नरम लकडी है। (इस वाक्य में संज्ञा शब्द क्या है?)
A) नरम
B) यह
C) है
D) लकडी
उत्तर:
D) लकडी

These AP 7th Class Hindi Important Questions 11th Lesson सफलता का मंत्र will help students prepare well for the exams.

AP Board 7th Class Hindi 11th Lesson Important Questions and Answers सफलता का मंत्र

व्याकरण कार्य

सूचना के अनुसार उत्तर लिखिए।

1. रेखांकित शब्दों के पर्यायवाची शब्द लिखिए।

1. एक आदमी रास्ता बना रहा है।
उत्तर:
मार्ग/पथ

2. वह सफल हो जाता है।
उत्तर:
कामयाब

3. वह अपना माल बेचने जा रहा है।
उत्तर:
वस्तु/चीज़

4. गर्मी के कारण वे दिन में सफर नहीं कर पा रहे थे।
उत्तर:
यात्रा

5. बीच में ही अपना प्रयास नहीं छोडना चाहिए।
उत्तर:
कोशिश/प्रयत्न

2. रेखांकित शब्दों के विलोम शब्द लिखिए।

1. संकल्प की दृढ़ता से ज़रूर सफलता मिलती है।
उत्तर:
अदृढ़ता

2. इसे देखकर सब खुश हुए।
उत्तर:
दुख

3. युवक ने पत्थर को तोड डाला।
उत्तर:
बूढ़ा

4. सब लोग नेता की निंदा करने लगे।
उत्तर:
स्तुति/प्रशंसा

5. अंधेरे के कारण वे रास्ता भटक गये।
उत्तर:
उजाला/प्रकाश

3. रेखांकित शब्दों के अर्थ अपनी मात्रुभाषा में लिखिए।

1. गर्मी के कारण वे रात में सफर करने लगे।
उत्तर:
ఎండ/వేడి

2. धैर्य से सामना करना चाहिए।
उत्तर:
ఎదుర్కొనుట

3. एक युवक ने पत्थर को तोडा।
उत्तर:
యువకుడు

4. वे रेगिस्तान से जा रहे थे।
उत्तर:
ఎడారి

5. अभी सवेरा हुआ।
उत्तर:
ఉదయం

4. नीचे दिये गये शब्दों को वाक्यों में प्रयोग कीजिए।

1. यात्रा : वे एक यात्रा पर जा रहे हैं।
2. पत्थर : रास्ते में पत्थर पड़े हुए हैं।
3. आखिर : आखिर वह जीत पाया।
4. शुरु : काम को अभी शुरु करो।
5. चिल्लाना : वे अपने नेता पर चिल्लाने लगे।

5. अंकों को अक्षरों में लिखिए।

1. 38 – अड़तीस
2. 66 = छियासठ
3. 48½ = साढे अडतालीस
4. 88 = अठ्ठासी
5. 59½ = साढे उनसठ
6. 97 = सत्तानवे

6. अशुद्ध वर्तनीवाले कोष्ठक में ‘×’ लगाइए।

1. अ) खोदना ( ) आ) रास्ता ( ) इ) निश्चय ( ) ई) माल ( )
उत्तर:
आ) ×

2. अ) सोच ( ) आ) पीछे ( ) इ) शुभह ( ) ई) बेचना ( )
उत्तर:
इ) ×

3. अ) बटक ( ) आ) मंत्र ( ) इ) सफलता ( ) ई) सफर ( )
उत्तर:
अ) ×

4. अ) सुबह ( ) आ) हतोढ़ा ( ) इ) सफल ( ) ई) नेता ( )
उत्तर:
आ) ×

5. अ) सुरु ( ) आ) माल ( ) इ) प्यास ( ) ई) कारण ( )
उत्तर:
अ) ×

7. अंकों में लिखिए।

1. चौदह = 14
2. चौबीस = 24
3. निन्यानवे = 99
4. तिरसठ = 63
5. सत्तावन = 57
6. अस्सी = 80

8. सही कारक चिह्नों से खाली जगहें भरिए।

1. गर्मी ….. दिन थे।
उत्तर:
के

2. नेता सोच ……… पड़ गया।
उत्तर:
में

3. संकट ….. सामना करना चाहिए।
उत्तर:
का

4. सब नेता ….. निंदा करने लगे।
उत्तर:
की

5. युवक ने पत्थर ……….. हथौडे से तोड़ डाला।
उत्तर:
को

9. सही क्रिया शब्दों से खाली जगहें भरिए।

1. वे यात्रा कर …… थे। (जा/रहे)
उत्तर:
रहे

2. पत्थर टूटते ही पानी ऊपर …… । (गया/आया)
उत्तर:
आया

3. वे रास्ता भटक …….। (जाते/गये)
उत्तर:
गये

4. नेता सोच में ….. गया। (उड/पड)
उत्तर:
पड

5. अपना प्रयास नहीं ……… चाहिए। (तोडना/छोडना)
उत्तर:
छोडना

10. उचित शब्दों से खाली जगह भरिए।

1. जरूर यहाँ … होगा। (मंत्र/पानी)
उत्तर:
पानी

2. नेता …….. में पड़ गया। (पानी/सोच)
उत्तर:
सोच

3. ……… कारण रास्ता भटक गये। (प्रकाश/अंधेरे)
उत्तर:
अंधेरे

4. संकल्प की दृढ़ता से जरूर ……. मिलती है। (सफलता/अपजय)
उत्तर:
सफलता

5. इससे वे सब …….. हुए। (सुखी/दुखी)
उत्तर:
दुखी

11. भाषा भाग की दृष्टि से रेखांकित शब्द क्या है?

1. वे रेगिस्तान से गुजर रहे थे।
उत्तर:
संज्ञा

2. सब पीछे चल रहे थे।
उत्तर:
क्रिया

3. अंधेरे के कारण वे रास्ता भटक गये।
उत्तर:
संज्ञा

4. उसकी नज़र एक घास के तिनके पर पडी।
उत्तर:
सर्वनाम

5. वह लाल कुर्ता पहना हुआ है।
उत्तर:
विशेषण

12. रेखांकित शब्दों की वर्तनी शुद्ध करके पूरा वाक्य लिखिए।

1. व्यापारी माल बेच रहा है।
उत्तर:
व्यापारी

2. सब उनके पीचे चल रहे थे।
उत्तर:
पीछे

3. वे सब दुकी हुए।
उत्तर:
दुःखी

4. इसे देखकर सब कुश हुए।
उत्तर:
खुश

5. उन्हें एक पत्तर दिखाई पडा।
उत्तर:
पत्थर

पठित – गद्यांश

निम्न लिखित गद्यांश पढ़कर दिये गये प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

I. एक बार कुछ व्यापारी अपना माल बेचने रेगिस्तान से गुज़र रहे थे। उनके साथ ऊँट और बैल भी थे। गर्मी के कारण वे दिन में सफ़र नहीं कर पा रहे थे। इसीलिए वे रात के समय यात्रा कर रहे थे। उनके नेता मार्गदर्शक बनकर आगे जा रहे थे।
प्रश्न :
1. कौन गुज़र रहे थे?
उत्तर:
एक बार कुछ व्यापारी गुज़र रहे थे।

2. उनके साथ क्या थे?
उत्तर:
उनके साथ ऊँट और बैल थे।

3. वे दिन में सफ़र क्यों नहीं कर पा रहे थे?
उत्तर:
गर्मी के कारण वे दिन में सफर नहीं कर पा रहे थे।

4. वे किस समय यात्रा कर रहे थे?
उत्तर:
वे रात के समय यात्रा कर रहे थे।

5. मार्ग दर्शक बनकर कौन आगे जा रहे थे?
उत्तर:
नेता मार्गदर्शक बनकर आगे जा रहे थे।

II. सब उनके पीछे चल रहे थे। अंधेरे के कारण वे रास्ता भटक गये। आखिर जब सबेरा हुआ तब वे वहीं पहुंचे जहाँ से शुरू हुए थे। इससे वे सब दुःखी हुए।
प्रश्न :
1. सब किनके पीछे चल रहे थे?
उत्तर:
सब उनके नेता के पीछे चल रहे थे।

2. व्यापारी रास्ता क्यों भटक गये?
उत्तर:
अंधेरे के कारण व्यापारी रास्ता भटक गये।

3. व्यापारी क्यों दुखी हुए?
उत्तर:
वे वहीं पहुंचे जहाँ से वे शुरु हुए थे। इसलिए वे सब दुःखी हुए।

4. शुरु शब्द का अर्थ क्या है?
उत्तर:
शुरु शब्द का अर्थ है – “प्रारंभ/आरंभ”

5. उपुर्यक्त गद्यांश किस पाठ से दिया गया है?
उत्तर:
उपर्युक्त गद्यांश “सफलता का मंत्र” नामक पाठ से दिया गया है।

III. उनके पास एक बूंद पानी तक नहीं था। सब अपने नेता पर चिल्लाने लगे। नेता सोच में पड़ गया। “संकट का धैर्य से सामना करना चाहिए।” अचानक उसकी नज़र एक घास के तिनके पर पड़ी।
प्रश्न :
1. व्यापारियों के पास क्या नहीं था?
उत्तर:
व्यापारियों के पास पानी नहीं था।

2. सब किस पर चिल्लाने लगे?
उत्तर:
सब अपने नेता पर चिल्लाने लगे।

3. धैर्य से किसका सामना करना चाहिए?
उत्तर:
धैर्य से संकट का सामना करना चाहिए।

4. कौन सोच में पड़ गया?
उत्तर:
नेता सोच में पड़ गया।

5. अचानक उसकी नज़र किस पर पड़ी?
उत्तर:
अचानक उसकी नज़र एक घास के तिनके पर पडी।

IV. उसे लगा कि ज़रूर यहाँ पानी होगा। इसलिए कुछ लोगों की सहायता से वहाँ खोदने लगा। बहुत देर खोदने के बाद वहाँ एक पत्थर दिखाई पड़ा। इसे देखकर सब लोग नेता की निंदा करने लगे।
प्रश्न :
1. नेता को क्या लगा?
उत्तर:
नेता को लगा कि ज़रूर यहाँ पानी होगा।

2. किनकी सहायता से वहाँ खोदने लगा?
उत्तर:
कुछ लोगों की सहायता से वहाँ खोदने लगा।

3. उन्हें क्या दिखाई पडा?
उत्तर:
उन्हें एक पत्थर दिखाई पडा।

4. सब किसकी निंदा करने लगे?
उत्तर:
सब नेता की निंदा करने लगे।

5. “निंदा’ शब्द का विलोम शब्द लिखिए।
उत्तर:
निंदा शब्द का विलोम शब्द है “स्तुति/प्रशंसा”।

V. तब नेता ने कहा “दोस्तों, बीच में ही अपना प्रयास नहीं छोड़ना चाहिए। चलो इस पत्थर को तोडेंगे।” एक युवक ने उस पत्थर को हथौडे से तोड़ डाला – पत्थर टूटते ही पानी ऊपर आया। इसे देखकर सब खुश हुए। सब अपनी प्यास बुझाकर यात्रा के लिए आगे बढ़ गये।
प्रश्न :
1. पत्थर को किसने तोड डाला?
उत्तर:
एक युवक ने पत्थर को तोड डाला।

2. नेता ने क्या कहा?
उत्तर:
नेता ने कहा कि दोस्तों। बीच में ही अपना प्रयास नहीं छोड़ना चाहिए। चलो इस पत्थर को तोडेंगे।

3. पानी कब ऊपर आया?
उत्तर:
पत्थर टूटते ही पानी ऊपर आया।

4. सबने क्या किया?
उत्तर:
सब अपनी प्यास बुझाकर यात्रा के लिए आगे बढ़ गये।

5. ‘प्रयास’ शब्द का अर्थ लिखिए।
उत्तर:
“प्रयास” शब्द का अर्थ है “कोशिश/प्रयत्न”।

अपठित- गद्यांश

निम्न लिखित गद्यांश पढ़कर दिये गये प्रश्नों के उत्तर विकल्पों में से चुनकर लिखिए। | एक गाँव में एक धनी किसान रहता था। उसके पास बहुत सी ज़मीन थी। उसके यहाँ बहुत से आदमी काम कर रहे थे। उस किसान के दो लड़के थे। जब दोनों लड़के बड़े हो गये तो किसान ने उन्हें आधी – आधी ज़मीन बाँट दी। बड़ा लड़का बहुत सुस्त और आलसी था। वह कभी अपने खेतों को देखने तक नहीं जाता था।
प्रश्न:
1. किसान कैसा था?
A) मेहनती
B) होशियार
C) धनी
D) गरीब
उत्तर:
C) धनी

2. किसान के पास क्या थी?
A) सोना
B) चाँदी
C) हीरे
D) ज़मीन
उत्तर:
D) ज़मीन

3. किसान के कितने लड़के थे?
A) एक
B) दो
C) तीन
D) चार
उत्तर:
B) दो

4. किसान ने आधी – आधी ज़मीन किनको बाँट दी ?
A) लड़कों को
B) भाइयों को
C) बहनों को
D) लोगों को
उत्तर:
A) लड़कों को

5. किसने खेतों को देखा तक नहीं?
A) किसान
B) बड़ा लड़का
C) छोटा लड़का
D) मज़दूर
उत्तर:
B) बड़ा लड़का

II. एक कुत्ता था। अचानक चूहों की तलाश में घूमती – घामती एक बिल्ली उस ओर आयी। कुत्ते की निगाह बिल्ली पर पड़ी। उसके मुँह में पानी भर आया। फिर भी वह उस पर झपटा नहीं। कुत्ता बड़ा समझदार था। वह अच्छी तरह जानता था कि झपटने से कोई लाभ नहीं, बदमाश बिल्ली बात की बात चंपत हो जाएगी। उसे तो चालाकी से पकड़ना चाहिए।
प्रश्नः
1. बिल्ली किसकी तलाश में निकली?
A) चूहों की
B) कुत्तों
C) मुर्गों
D) मछली
उत्तर:
A) चूहों की

2. कुत्ते की निगाह किस पर पड़ी?
A) भालू
B) बिल्ली
C) बाघ
D) बंदर
उत्तर:
B) बिल्ली

3. कुत्ते के मुँह में क्या भर आया?
A) शरबत
B) पानी
C) पान
D) गुलाब जाम
उत्तर:
B) पानी

4. कुत्ते ने बिल्ली को कैसे पकड़ना चाहा?
A) झपटकर
B) धीरे – धीरे
C) दौड़कर
D) चालाकी से
उत्तर:
D) चालाकी से

5. कुत्ता कैसा जानवर है?
A) समझदार
B) नसमझदार
C) कायर
D) मंदबुद्धि
उत्तर:
A) समझदार

III. बूढ़ा बोला – ‘बेटा, तुम ठीक कह रहे हो। लेकिन यह पौधा मैं अपने लिए नहीं लगा रहा । एक दिन वह पौधा बड़ा हो जाएगा। और पेड़ बन जाएगा। यह अपनी छाया से आने – जानेवाले यात्रियों को आराम देगा। गर्मी और बरसात से उन्हें बचा सकेगा। जब इसमें फल लगेंगे तब शायद मैं इस दुनिया में न रहूँ, लेकिन इससे बहुत से लोग इसके फल खा सकेंगे।
प्रश्न :
1. पौधा क्या बन जाएगा?
A) बडा
B) जंगल
C) पेड
D) लता
उत्तर:
C) पेड

2. जब पेड़ को फल लगेंगे तब उन्हें कौन खायेंगे?
A) बूढ़ा
B) बहुत से लोग
C) बेटे
D) ये सब
उत्तर:
B) बहुत से लोग

3. “बेटा, तुम ठीक कह रहे हो। लेकिन यह पौधा मैं अपने लिए नहीं लगा रहा” – इस वाक्य को किसने कहा?
A) बूढ़ा
B) बेटे
C) बेटी
D) स्त्री
उत्तर:
A) बूढ़ा

4. गर्मी और बरसात से यह हमें बचा सकेगा
A) नदी
B) सागर
C) पेड़
D) फल
उत्तर:
C) पेड़

5. उपर्युक्त इस अनुच्छेद में किसके बारे में बताया गया?
A) जानवरों के
B) पक्षियों के
C) पेड़ों के
D) मनुष्यों के
उत्तर:
C) पेड़ों के

बहुविकल्पीय प्रश्न

निम्न लिखित प्रश्नों के सही उत्तर विकल्पों से चुनकर कोष्ठक में लिखिए।

1. वह कठिन काम को भी कर सकता है। (रेखांकित शब्द का पर्यायवाची शब्द पहचानिए।)
A) सरल
B) आसान
C) शुलभ
D) दुस्साहस
उत्तर:
D) दुस्साहस

2. उसके पास दृढ़ संकल्प है। (रेखांकित शब्द का अर्थ पहचानिए।)
A) आसान
B) दृढ़ निश्चय
C) मशहूर
D) रेगिस्तान
उत्तर:
B) दृढ़ निश्चय

3. वह सफल हो जाता है। (रेखांकित शब्द का विलोम शब्द पहचानिए।)
A) विफल
B) कामयाब
C) विजय
D) जीत
उत्तर:
A) विफल

4. 104 – हिंदी अक्षरों में पहचानिए।
A) एक सौ चार
B) दो सौ
C) तीन सौ पाँच
D) एक सौ दस
उत्तर:
A) एक सौ चार

5. सत्तासी … इसे अंकों में पहचानिए।
A) 68
B) 77
C) 87
D) 96
उत्तर:
C) 87

6. अशुद्ध वर्तनीवाला शब्द पहचानिए।
A) भेचना
B) माल
C) व्यापारी
D) यंत्र
उत्तर:
A) भेचना

7. शुद्ध वर्तनीवाला शब्द पहचानिए।
A) बीछ
B) नेता
C) राथ
D) धेष
उत्तर:
B) नेता

8. युवक क्रिकेट खेल रहा है। (रेखांकित शब्द का स्त्रीलिंग रूप पहचानिए।)
A) युवती
B) युवका
C) युवकी
D) युवके
उत्तर:
A) युवती

9. इस कार्य में मुझे सफलता मिली। (रेखांकित शब्द का बहुवचन पहचानिए।)
A) सफलतें
B) सफलतों
C) सफलताएँ
D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
C) सफलताएँ

10. माता, पिता, फल, भाई …. इनमें से बेमेल शब्द पहचानिए।
A) माता
B) पिता
C) भाई
D) फल
उत्तर:
D) फल

11. अंधेरे … कारण वे रास्ता भटक गये। (उचित कारक चिह्न से रिक्त स्थान भरिए)
A) का
B) के
C) को
D) की
उत्तर:
B) के

12. उनके साथ ऊँट और बैल भी थे। (रेखांकित शब्द का स्त्री लिंग रूप पहचानिए।)
A) ऊँटनी
B) ऊँटे
C) ऊँट
D) ऊँटी
उत्तर:
A) ऊँटनी

13. जरूर यहाँ पानी …….। (रिक्त स्थान की पूर्ति उचित क्रिया शब्द से कीजिए।)
A) होगी
B) होगे
C) होगा
D) होती
उत्तर:
C) होगा

14. नेता …….. में पड़ गया। (उचित शब्द से रिक्त स्थान भरिए।)
A) पाताल
B) नींद
C) सोने
D) सोच
उत्तर:
D) सोच

15. वे यात्रा कर रहे थे। (वर्तनी की दृष्टि से रेखांकित शब्द क्या है?)
A) संज्ञा
B) सर्वनाम
C) क्रिया
D) विशेषण
उत्तर:
B) सर्वनाम

16. सुशी पीले वस्त्र पहनती है। (इस वाक्य में विशेषण शब्द को पहचानिए।)
A) सुशी
B) वस्त्र
C) पीले
D) पहनती
उत्तर:
C) पीले

17. चलो इस पत्थर को तोडेंगे। (इस वाक्य में क्रिया शब्द पहचानिए।)
A) पत्थर
B) इस
C) तोडेंगे
D) को
उत्तर:
C) तोडेंगे

18. उसकी नज़र घास की तिनके पर पडी। (वाक्य में संज्ञा शब्द पहचानिए।)
A) उस
B) नजर
C) पर
D) पड़ी
उत्तर:
B) नजर

19. व्यापारी रेगिस्तान से गुजर रहे थे। (इस वाक्य का काल पहचानिए।)
A) भक्ति काल
B) भूत काल
C) वर्तमान काल
D) भविष्यत काल
उत्तर:
B) भूत काल

20. संकट का धैर्य से सामना करने का निश्चय किया। (रेखांकित शब्द का अर्थ पहचानिए।)
A) कल्पना
B) सफलता
C) संकल्प
D) सोचना
उत्तर:
C) संकल्प

21. सफलता का मत्रं यही है। (रेखांकित शब्द क्या है?)
A) विशेषण
B) संज्ञा
C) क्रिया
D) सर्वनाम
उत्तर:
B) संज्ञा

22. वे जा रहे हैं। (सर्वनाम शब्द को पहचानकर लिखिए।)
A) जा
B) वे
C) रहे
D) हैं
उत्तर:
B) वे

23. हिमालय ऊँचा पहाड है। (रेखांकित शब्द व्याकरण की दृष्टि से क्या है?)
A) संज्ञा
B) सर्वनाम
C) विशेषण
D) क्रिया
उत्तर:
C) विशेषण

24. पत्थर टूटते ही पानी ऊपर आया। (व्याकरण की दृष्टि से रेखांकित शब्द क्या है?)
A) संज्ञा
B) क्रिया
C) विशेषण
D) सर्वनाम
उत्तर:
A) संज्ञा

25. उसकी दृष्टि एक तिनके पर पडी। (रेखांकित शब्द का पर्यायवाची शब्द पहचानिए)
A) निगाह
B) खोज
C) कोशिश
D) लेन
उत्तर:
A) निगाह

26. मैं खत लिखूगा। (काल पहचानिए।)
A) भूतकाल
B) भविष्यत काल
C) वर्तमान काल
D) कलिकाल
उत्तर:
B) भविष्यत काल

27. 46 -इसे अक्षरों में पहचानिए।
A) छियालीस
B) तैंतीस
C) अडतीस
D) उनचास
उत्तर:
A) छियालीस

28. पैंतीस – इसे अंकों में पहचानिए।
A) 56
B) 35
C) 40
D) 20
उत्तर:
B) 35

29. वे वहीं पहुँचे जहाँ … वे शुरु हुए। (उचित कारक चिहन से रिक्त स्थान भरिए)
A) से
B) के
C) का
D) को
उत्तर:
A) से

30. मैं इसे खरीदता हूँ। (रेखांकित शब्द का विलोम शब्द पहचानिए।)
A) मोलना
B) बेचना
C) जाना
D) अंत
उत्तर:
B) बेचना

31. सब उनके पीछे जा रहे थे। (रेखांकित शब्द का विलोम शब्द पहचानिए।)
A) आगे
B) बगले
C) पास
D) दूर
उत्तर:
A) आगे

32. लाल, पीला, साला, काला ……. बेमेल शद पहचानिए।
A) लाल
B) पीला
C) काला
D) साला
उत्तर:
D) साला

33. बेमेल शब्द पहचानिए।
A) कुत्ता
B) बाघ
C) बकरी
D) भैंस
उत्तर:
B) बाघ

34. व्यापारियों के पास ….. नहीं था। (उचित शब्द से खाली जगह भरिए।)
A) पानी
B) रुपये
C) मोती
D) बोतल
उत्तर:
A) पानी

35. इसे देखकर सब खुश हुए। (रेखांकित शन्द का भाषा भाग क्या है?)
A) क्रिया
B) सर्वनाम
C) संज्ञा
D) अव्यय
उत्तर:
A) क्रिया

36. सही क्रम वाला वाक्य पहचानिए।
A) वहाँ खोदने वे लगा
B) वे वहाँ खोदने लगा।
C) खोदने ले लगा वहाँ
D) वहाँ खोदने वे लगा।
उत्तर:
B) वे वहाँ खोदने लगा।

37. चलो इस पत्थर ……. तोडेंगे। (उचित कारक
A) के
B) को
C) से
D) में
उत्तर:
B) को

38. वे रेगिस्तान से गुजर रहे हैं। (रेखांकित शब्द का अर्थ पहचानिए।)
A) जाना
B) आना
C) खाना
D) रोना
उत्तर:
A) जाना

39. शुद्ध वर्तनी वाला शब्द पहचानिए। ( चिहन पहचानिए।)
A) गुजर
B) णेथा
C) पाणी
D) भैल
उत्तर:
A) गुजर

40. अशुद्ध वर्तनी वाला शब्द पहचानिए।
A) कुच
B) पानी
C) रात
D) नेता
उत्तर:
A) कुच

These AP 7th Class Hindi Important Questions 10th Lesson कबीर की वाणी will help students prepare well for the exams.

AP Board 7th Class Hindi 10th Lesson Important Questions and Answers कबीर की वाणी

व्याकरण कार्य

सूचना के अनुसार उत्तर लिखिए।

1. रेखांकित शब्दों के पर्यायवाची शब्द लिखिए।

1. संतों की संगति से चार फल मिलते हैं।
उत्तर:
दोस्ती

2. जहाँ क्रोध है, वहाँ काल है।
उत्तर:
गुस्सा

3. मीन सदा जल में रहता है।
उत्तर:
मछली

4. समुद्र में मोती मिलते हैं।
उत्तर:
मुक्ता

5. समुद्र का जल खारा होता है।
उत्तर:
पानी/नीर

2. रेखांकित शब्दों के विलोम शब्द लिखिए।

1. जहाँ दया है, तहाँ धर्म है।
उत्तर:
निर्दया

2. धर्म मार्ग चलना चाहिए।
उत्तर:
अधर्म

3. जहाँ लोभ है, वहाँ पाप है।
उत्तर:
पुण्य

4. इसकी बदबू नहीं जाती।
उत्तर:
खुशबू

5. क्रोध मत करो।
उत्तर:
शांत

3. रेखांकित शब्दों के अर्थ अपनी मात्रुभाषा में लिखिए।

1. सतगुरु मिलने से अनेक फल मिलते हैं।
उत्तर:
సద్గురువు

2. जहाँ लोभ है वहाँ पाप है।
उत्तर:
లోభము/దురాశ

3. मन का मैल धोना चाहिए।
उत्तर:
మురికి

4. जहाँ क्रोध है वहाँ काल है।
उत्तर:
కోపము

5. समुद्र के तट पर मोती बिखर जाते हैं।
उत्तर:
ముత్యములు

4. नीचे दिये गये शब्दों को वाक्यों में प्रयोग कीजिए।

1. बगुला : बगुला मछली खाता है।
2. अनेक : भारत में अनेक भाषाएँ बोली जाती हैं।
3. सदा : सदा पुण्य कार्य ही करना चाहिए।
4. क्षमा : मुझे क्षमा कीजिए।

5. अंकों को अक्षरों में लिखिए।

1. उन्नीस = 19
2. अडतीस = 38
3. उनसठ = 59
4. सतहत्तर = 77

6. अशुद्ध वर्तनीवाले कोष्ठक में ‘×’ लगाइए।

1. अ) क्षमा ( ) आ) मैल ( ) इ) धर्म ( ) ई) तीरद ( )
उत्तर:
ई) ×

2. अ) दर्म ( ) आ) पाप ( ) इ) काल ( ) ई) लोभ ( )
उत्तर:
अ) ×

3. अ) जल ( ) आ) कोरोध ( ) इ) मीन ( ) ई) गुरु ( )
उत्तर:
आ) ×

4. अ) सागर ( ) आ) लोभ ( ) इ) मीण ( ) ई) भेद ( )
उत्तर:
इ) ×

5. अ) हंस () आ) बगुला ( ) इ) बेद ( ) ई) मोती ( )
उत्तर:
इ) ×

7. अंकों को अक्षरों में लिखिए।

1. 65 = पैंसठ
2. 46 = छियालीस
3. 25 = पच्चीस
4. 69 = उनहत्तर
5. 84 = चौरासी
6. 62 = बासठ

8. सही कारक चिह्नों से खाली जगहें भरिए।

1. तीर्थ जाने …… एक फल मिलता है।
उत्तर:
से

2. संतों …. संगति से चार फल मिलते हैं।
उत्तर:
की

3. सच्चे गुरु ……. पा लेने से अनेक फल मिलते हैं।
उत्तर:
को

4. हमें जीवन ……… अनेक फल मिलते हैं।
उत्तर:
में

5. कैलाश में भगवान ……….. वास होता है।
उत्तर:
का

9. रेखांकित शब्दों की वर्तनी शुद्ध कीजिए।

1. जहाँ दया है वहाँ धरम है।
उत्तर:
धर्म

2. मशली हमेशा जल में रहती है।
उत्तर:
मछली

3. मोती तट पर भिकर जाते हैं।
उत्तर:
बिकार

4. हंस मोती का महतव जानता है।
उत्तर:
महत्व

5. जहाँ लौब है वहाँ पाप है।
उत्तर:
लोभ

10. उचित शब्दों से खाली जगह भरिए।

1. असली वस्तु का महत्व … ही जान सकता है। (अज्ञानी/ज्ञानी)
उत्तर:
ज्ञानी

2. संतों की ….. से चार फल मिलते हैं। (संगति/वैर)
उत्तर:
संगति

3. जहाँ दया है वहाँ … है। (पाप/धर्म)
उत्तर:
धर्म

4. जहाँ क्षमा है वहाँ … का वास है। (भगवान/संत)
उत्तर:
भगवान

5. तीर्थ जाने से हमें … फल मिलते हैं। (एक/अनेक)
उत्तर:
एक

पठित – पद्यांश

निम्न लिखित पद्यांश पढ़कर दिये गये प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

I. तीरथ गए से एक फल, संत मिले फल चार।
सतगुरु मिले अनेक फल, कहे कबीर विचार॥
प्रश्न :
1. तीर्थ जाने से कितने फल मिलते हैं?
उत्तर:
तीर्थ जाने से एक फल मिलता है।

2. संत मिलने से कितने फल मिलते हैं?
उत्तर:
संत मिलने से चार फल मिलते हैं।

3. सतगुरु मिलने से कितने फल मिलते हैं?
उत्तर:
सतगुरु मिलने से अनेक फल मिलते हैं।

4. यह विचार किसका है?
उत्तर:
यह विचार कबीरदास का है।

5. उपर्युक्त पाश किस पाठ से लिया गया है?
उत्तर:
उपर्युक्त पद्यांश ‘कबीर की वाणी’ पाठ से दिया गया है।

II. जहाँ दया तहाँ धर्म है, जहाँ लोभ वहाँ पाप।
जहाँ क्रोध तहाँ काल है, जहाँ क्षमा वहाँ आप ॥
प्रश्न :
1. धर्म कहाँ है?
उत्तर:
जहाँ दया है वहाँ धर्म है।

2. पाप कहाँ है?
उत्तर:
जहाँ लोभ है वहाँ पाप है।

3. काल कहाँ है?
उत्तर:
जहाँ क्रोध है वहाँ काल है।

4. भगवान कहाँ है?
उत्तर:
जहाँ श्रम है वहाँ भगवान है।

5. उपर्युक्त दोहे में “आप” शब्द का अर्थ क्या है?
उत्तर:
उपर्युक्त दोहे में आप का अर्थ है ‘भगवान’।

III. नहाये धोये क्या हुआ, जो मन मैल न जाए।
मीन सदा जल में रहे, धोये बास न जाए॥
कबीर लहरि समंदर की, मोती बिखरे आई।
बगुला भेद न जानई, हँसा चुनी – मानी गई ।।
प्रश्न :
1. मीन सदा कहाँ रहता है?
ज. मीन सदा पानी में रहता है।

2. मोती कहाँ बिखर जाते हैं?
ज. मोती समुद्र के तट पर बिखर जाते हैं।

3. भेद कौन नहीं जानता है?
ज. बगुला भेद नहीं जानता है।

4. मोतियों को चुन – चुनकर कौन खाता है?
ज. मोतियों को हंस चुन – चुनकर खाता है।

5. ‘समुंदर’ शब्द का अर्थ क्या है?
ज. समुंदर शब्द का अर्थ है “सागर/ समुद्र”।

अपठित – पद्यांश

निम्न लिखित पद्यांश पढ़कर दिये गये प्रश्नों के उत्तर विकल्पों में से चुनकर लिखिए।

I. नहीं बजती उसके हाथों में कोई वीणा,
नहीं होता कोई अनुराग – राग – आलाप,
नूपुरों में भी रुनझुन-रुनझुन नहीं,
सिर्फ एक अव्यक्त शब्द-सा ‘चुप, चुप, चुप’,
है गूंज रहा सब कहीं।
प्रश्न :
1. उसके हाथों में क्या नहीं बजती?
A) कोई वीणा
B) कोई राग
C) नूपुर
D) रुनझुन
उत्तर:
A) कोई वीणा

2. इनमें भी रुनझुन – रुनझुन नहीं
A) वीणा में
B) अनुराग में
C) नूपुरों में
D) हाथों में
उत्तर:
C) नूपुरों में

3. सब कहीं क्या गूंज रहा है?
A) वीणा
B) चुप, चुप, चुप
C) नूपुर
D) राग
उत्तर:
B) चुप, चुप, चुप

4. क्या – क्या नहीं होता है?
A) अनुराग
B) राग
C) आलाप
D) ये सब
उत्तर:
D) ये सब

5. हाथ शब्द का पर्यायवाची शब्द पहचानिए।
A) पैर
B) पग
C) कर
D) त्रिभुज
उत्तर:
C) कर

II. सूरज निकला मिटा अंधेरा,
देखो बच्चों हुआ सवेरा।
आया मीठा हवा का फेरा,
चिड़ियों ने फिर छोड़ा बसेरा।
जागो बच्चों अब मत सोओं,
इतना सुंदर समय न खोओ।
प्रश्न:
1. सूरज निकलने से क्या मिट जाता है?
A) अंधेरा
B) उजाला
C) दोपहर
D) दिन
उत्तर:
A) अंधेरा

2. हवा का फेरा कैसा है?
A) कडुवा
B) खट्‌टा
C) मीठा
D) तीखा
उत्तर:
C) मीठा

3. चिड़ियों ने क्या छोड़ा है?
A) फेरा
B) बसेरा
C) सवेरा
D) अंधेरा
उत्तर:
B) बसेरा

4. कवि किसे जागने के लिए कहता है?
A) बूढ़ों को
B) जवानों को
C) स्त्रियों को
D) बच्चों को
उत्तर:
D) बच्चों को

5. कवि बच्चों से क्या न खोने को कहता है?
A) समय
B) धन
C) पढ़ाई
D) बुराई
उत्तर:
A) समय

III. झर – झर, झर – झर झरता झरना।
आलस कभी न करता झरना।
थक कर कभी न सोता झरना।
प्यास सभी की हरता झरना ॥
प्रश्न :
1. प्यास सभी की कौन हरता है?
A) झरना
B) सागर
C) कुआ
D) नल
उत्तर:
A) झरना

2. यह थक कर कभी नहीं सोता है
A) कौआ
B) मोर
C) झरना
D) हिरण
उत्तर:
C) झरना

3. झरना कभी – भी यह नहीं करता
A) गृह कार्य
B) आलस
C) दुख
D) शब्द
उत्तर:
B) आलस

4. झरना ऐसा झरता है
A) टर – टर
B) धन – धन
C) चम – चम
D) झर – झर
उत्तर:
D) झर – झर

5. इस पद्य का उचित शीर्षक पहचानिए।
A) सागर
B) पर्वत
C) झरना
D) नदी
उत्तर:
C) झरना

IV. बचो अर्चना से, फूल माला से,
अंधी अनुशंसा की हाला से,
बचो वंदना की वंचना से, आत्म रति से,
चलो आत्म पोषण से, आत्म की क्षति से।
प्रश्न :
1. हमें किससे बचना है?
A) साँप से
B) सिहं से
C) बाघ से
D) अर्चना से
उत्तर:
D) अर्चना से

2. हमें इसकी वंचना से बचना है
A) हाला की
B) वंदना की
C) अंधी की
D) फूलमाला की
उत्तर:
B) वंदना की

3. हमें किस पोषण से चलना है?
A) आत्म
B) शरीर
C) हृदय
D) मन
उत्तर:
A) आत्म

4. अंधी अनुशंसा की हाला से हमें क्या करना।
A) बचना
B) भागना
C) फ़सना
D) फैलना
उत्तर:
A) बचना

5. हमें इससे भी बचना चाहिए
A) शिक्षा से
B) दंड से
C) आत्मरति से
D) इन सबसे
उत्तर:
C) आत्मरति से
चाहिए?

बहुविकल्पीय प्रश्न

निम्न लिखित प्रश्नों के सही उत्तर विकल्पों से चुनकर कोष्ठक में लिखिए।

1. गुरुजनों का आदर करना चाहिए। (रेखांकित शब्द का पर्यायवाची शब्द पहचानिए।)
A) इज्जत
B) अनादर
C) अगौरव
D) नारा
उत्तर:
A) इज्जत

2. भारतीय संस्कृति महान है। (रेखांकित शब्द का अर्थ पहचानिए।)
A) छोटा
B) कठिन
C) श्रेष्ठ
D) विश्वास
उत्तर:
C) श्रेष्ठ

3. जहाँ दया है। वहाँ धर्म है। (रेखांकित शब्द का विलोम शब्द पहचानिए।)
A) करुणा
B) ईर्ष्या
C) निर्दया
D) घृणा
उत्तर:
C) निर्दया

4. भारतीय संस्कृति महान है। (रेखांकित शब्द का वचन बदलकर लिखिए।)
A) संस्कृति
B) संस्कृते
C) संस्कृतियाँ
D) संस्कृत
उत्तर:
C) संस्कृतियाँ

5. गुरु पाठ पढाते हैं। (रेखांकित शब्द का स्त्री लिंग रूप पहचानिए।)
A) गुरु
B) अध्यापक
C) अध्यापिका
D) गुरुआइन
उत्तर:
D) गुरुआइन

6. 53 – इसे हिंदी अक्षरों में पहचानिए।
A) तिरसठ
B) तिरानवे
C) तिरपन
D) तैंतालीस
उत्तर:
C) तिरपन

7. बीस – इसे अंकों में पहचानिए।
A) 20
B) 30
C) 40
D) 70
उत्तर:
A) 20

8. शुद्ध वर्तनीवाला शब्द पहचानिए।
A) साघर
B) समुद्र
C) समुनदर
D) ये सब
उत्तर:
B) समुद्र

9. अशुद्ध वर्तनी वाला शब्द पहचानिए।
A) मोथी
B) गुरु
C) कबीर
D) संत
उत्तर:
A) मोथी

10. कबीरदास हिंदी के महान कवि थे। (रेखांकित शब्द क्या है?)
A) संज्ञा
B) क्रिया
C) विशेषण
D) सर्वनाम
उत्तर:
A) संज्ञा

11. हमें मन का मैल दूर करना चाहिए। (रेखांकित शब्द का भाषा भाग क्या है?)
A) क्रिया
B) विशेषण
C) अव्यय
D) सर्वनाम
उत्तर:
A) क्रिया

12. तुम क्या कर रहे हो? (इस वाक्य में सर्वनाम शब्द को पहचानिए।)
A) क्या
B) कर
C) रहे
D) तुम
उत्तर:
D) तुम

13. हमारी संस्कृति महान है। (इस वाक्य में विशेषण शब्द को पहचानिए।)
A) हमारी
B) महान
C) संस्कृति
D) ये सब
उत्तर:
B) महान

14. संत मिले फल ……… (उचित शब्द से खाली जगह भरिए।)
A) दो
B) तीन
C) पाँच
D) चार
उत्तर:
D) चार

15. हंसा चुनी – चुनी …….। (उचित शब्द से रिक्त स्थान भरिए।)
A) पीती
B) खाई
C) देई
D) सोई
उत्तर:
B) खाई

16. सही क्रम वाला वाक्य पहचानिए।
A) होते हैं नीति भरे दोहे।
B) दोहे नीति भरे होते हैं।
C) हैं नीति भरे दोहे होते
D) होते दोहे भरे हैं नीति
उत्तर:
B) दोहे नीति भरे होते हैं।

17. तीर्थ गए …. एक फल। (रिक्त स्थान उचित कारक चिह्न से भरिए।)
A) के
B) को
C) में
D) से
उत्तर:
D) से

18. शुद्ध वाक्य पहचानिए।
A) मैं अपना काम करता हूँ।
B) वह उसकी पत्नी से मिला
C) मेरा नाम अशोक
D) मैं सातवीं कक्षा
उत्तर:
A) मैं अपना काम करता हूँ।

19. भारत … धर्म का पालन करते हैं। (उचित कारक चिह्न से रिक्त स्थान भरिए।)
A) का
B) से
C) में
D) को
उत्तर:
C) में

20. मैं फल खाता हूँ। …. इस वाक्य का काल पहचानिए।
A) भूतकाल
B) वर्तमान काल
C) भविष्यत काल
D) कलि कर
उत्तर:
B) वर्तमान काल

21. क्रोध को अधीन में रखना चाहिए। (रेखांकित शब्द का पर्यायवाची शब्द पहचानकर लिखिए।)
A) संज्ञा
B) सर्वनाम
C) क्रिया
D) विशेषण
उत्तर:
A) संज्ञा

22. साधु मिलने से अनेक फल मिलते है। (रेखांकित शब्द का विलोम शब्द पहचानिए।)
A) छोडना
B) बिछडना
C) खोदना
D) बैठना
उत्तर:
B) बिछडना

23. इसका फल क्या होगा? (रेखांकित शब्द का अर्थ पहचानिए।)
A) परिणाम
B) परिमाण
C) प्रताप
D) स्वरूप
उत्तर:
A) परिणाम

24. सदा हमें सच बोलना चाहिए। (रेखांकित शब्द का अर्थ पहचानकर लिखिए।)
A) कभी – कभी
B) जल्दी – जल्दी
C) हमेशा
D) अकसर
उत्तर:
C) हमेशा

25. महापुरुषों का संदेश सुनना चाहिए। (रेखांकित शब्द का स्त्री लिंग रूप पहचानकर लिखिए।)
A) वीरों
B) महापुरुष
C) महान राणियों
D) महान बेगम
उत्तर:
B) महापुरुष

26. मीन हमेशा….. में रहता है। (उचित शब्द से खाली जगह भरिए।)
A) दूध
B) दही
C) घी
D) पानी
उत्तर:
D) पानी

27. रमा खाना खाती है। (इस वाक्य में क्रिया शब्द पहचानिए।)
A) रमा
B) खाना
C) खाती है
D) ये सब
उत्तर:
C) खाती है

28. राजा विजयवाडा से आयेगा। (व्याकरण की दृष्टि से रेखांकित शब्द पहचानिए।)
A) संज्ञा
B) सर्वनाम
C) क्रिया
D) विशेषण
उत्तर:
A) संज्ञा

29. यह आम का फल है। (रेखांकित शब्द क्या है।
A) नाराज़
B) तराज़
C) सुराज
D) ये सब
उत्तर:
B) तराज़

30. हंस उसका महत्व जानता है। (व्याकरण की दृष्टि से रेखांकित शब्द क्या है?)
A) विशेषण
B) संज्ञा
C) क्रिया
D) अव्यय
उत्तर:
A) विशेषण

31. 118 – इसे अक्षरों में पहचानिए।
A) एक सौ अठारह
B) दो सौ तीस
C) एक सौ पाँच
D) दो सौ
उत्तर:
A) एक सौ अठारह

32. नवासी – इसे अंकों में पहचानिए।
A) 69
B) 79
C) 89
D) 60
उत्तर:
C) 89

33. सही क्रमवाला वाक्य पहचानिए।
A) हंस खाता मोती है।
B) हंस मोती खाता है।
C) है खाता हंस मोती
D) मोती हंस खाता है।
उत्तर:
B) हंस मोती खाता है।

34. शुद्ध वाक्य पहचानिए।
A) वह लडका हो।
B) मैं लडका है।
C) तुम लंडके हो।
D) आप लडका।
उत्तर:
C) तुम लंडके हो।

35. वह मोतियों … चुनचुन कर इकट्ठा कर रहा है। (उचित कारक चिह्न से खाली जगह भरिए।)
A) के
B) का
C) को
D) से
उत्तर:
C) को

36. मुझे माफ कीजिए। (रेखांकित शब्द का पर्यायवाची शब्द पहचानिए।)
A) क्षमा
B) अक्षमा
C) दंड
D) सजा
उत्तर:
A) क्षमा

37. युवती थककर वहाँ लेट गई। (रेखांकित शब्द का पुलिंग रूप पहचानिए।)
A) युवक
B) युवकी
C) युवता
D) युवा
उत्तर:
A) युवक

38. साधु ने उपदेश दिया था। (काल पहचानिए।)
A) भविष्यत
B) वर्तमान
C) भूत
D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
C) भूत

39. मैं कल मंदिर जाऊँगा। (काल पहचानिए।)
A) भूत
B) वर्तमान
C) भविष्यत
D) द्वापर
उत्तर:
C) भविष्यत

40. राम …. पुस्तक चाहिए। (सही कारक चिह्न से रिक्त स्थान भरिए।)
A) के
B) को
C) से
D) में
उत्तर:
B) को

These AP 7th Class Hindi Important Questions 8th Lesson आओ हिन्दी सीखें will help students prepare well for the exams.

AP Board 7th Class Hindi 8th Lesson Important Questions and Answers आओ हिन्दी सीखें

व्याकरण कार्य

सूचना के अनुसार उत्तर लिखिए।

1. रेखांकित शब्दों के पर्यायवाची शब्द लिखिए।

1. दोनों एक ही कक्षा के छात्र हैं।
उत्तर:
विद्यार्थी

2. वह एक स्त्री है।
उत्तर:
औरत

3. हिंदी सीखना हमारा कर्तव्य है।
उत्तर:
विधि

4. घोडा तेज़ दौडता है।
उत्तर:
अश्व

5. तुम गलत क्यों बोलते हो?
उत्तर:
अशुद्ध

2. रेखांकित शब्दों के विलोम शब्द लिखिए।

1. हमारी हिंदी सरल भाषा है।
उत्तर:
कठिन/मुश्किल

2. राजू पाठशाला में नया है।
उत्तर:
पुराना

3. हिंदी बहुत अच्छी है।
उत्तर:
बुरी

4. हाँ सही है।
उत्तर:
गलत

5. रात में ही सोना चाहिए।
उत्तर:
दिन

3. रेखांकित शब्दों के अर्थ अपनी मात्रुभाषा में लिखिए।

1. भारत में अलग – अलग भाषाएँ बोली जाती हैं।
उत्तर:
భాషలు

2. दोनों कक्षा में बातचीत करते हैं।
उत्तर:
మాట్లాడుకొను

3. मैदान में कई घोडे हैं।
उत्तर:
ఆటస్థలము

4. मुझे शरबत पीना है।
उत्तर:
పానీయము

5. तुम मेरी बात सुनो।
उत्तर:
మాట

4. नीचे दिये गये शब्दों को वाक्यों में प्रयोग कीजिए।

1. मैदान : बच्चे मैदान में खेलते हैं।
2. छात्र : वह सातवीं कक्षा का छात्र है।
3. घर : मैं घर जाना चाहता हूँ।
4. गलत : तुम गलत कैसे बोली?
5. बालक : बालक कहानी सुन रहा है।

5. अंकों को अक्षरों में लिखिए।

1. 84 – चौरासी
2.65 = पैंसठ
3. 51 = इक्कावन
4. 36- – छत्तीस
5. 44 = चौंतालीस
6. 29 = उनतीस

6. अशुद्ध वर्तनीवाले कोष्ठक में ‘×’ लगाइए।

1. अ) पाठशाला ( ) आ) बाथ ( ) इ) गलती ( ) ई) पढाती ( )
उत्तर:
आ) ×

2. अ) राजू ( ) आ) नया ( ) इ) मइदान ( ) ई) कक्षा ( )
उत्तर:
इ) ×

3. अ) वयाकरण ( ) आ) तेलुगु ( ) इ) सरला ( ) ई) घोडा ( )
उत्तर:
अ) ×

4. अ) घोडा ( ) आ) हिंदी ( ) इ) गलत ( ) ई) मातरबाषा ( )
उत्तर:
ई) ×

5. अ) कषा ( ) आ) बात ( ) इ) सरल ( ) ई) मैदान ( )
उत्तर:
अ) ×

7. अंकों में लिखिए।

1. चौदह = 14
2. बाईस = 22
3. छप्पन = 56
4. तैंतीस = 33
5. बयालीस = 42
6. सत्तर = 70

8. सही कारक चिहनों से खाली जगहें भरिए।

1. हिंदी ….. बातचीत कीजिए।
उत्तर:
में

2. लिंग और वचन ….. प्रयोग में कई गलतियाँ होती हैं।
उत्तर:
के

3. राजू और रमा दोनों एक ही कक्षा …… छात्रा हैं।
उत्तर:
के

4. राजू पाठशाला ….. नया है।
उत्तर:
में

5. मैदान …….. कई घोडे हैं।
उत्तर:
में

9. सही क्रिया शब्दों से खाली जगहें भरिए।

1. हाँ, सही है। अब ……… . (गये/चलें)
उत्तर:
चलें

2. अरे, गलती हो …… (गाय/गयी)
उत्तर:
गयी

3. अब हिंदी व्याकरण अच्छी तरह समझने …. हो। (रहे/लगे)
उत्तर:
लगे

4. मैं भी अच्छी हिंदी ………. सकूँगा। (कह/बोल)
उत्तर:
बोल

5. मुझे पानी ……. है। (पीना/पीता)
उत्तर:
पीना

10. रेखांकित शब्दों की वर्तनी शुद्ध करके पूरा वाक्य लिखिए।

1. तुम्हारी मातरबाशा क्या है?
उत्तर:
मात्रुभाषा

2. सरला हमें हिंदी पड़ाती है।
उत्तर:
पढ़ाती

3. मैदान में कई गोढ़े हैं।
उत्तर:
घोडे

4. तुम मेरी भात सुनो।
उत्तर:
बात

5. मुझे षरभत पीना है।
उत्तर:
शरबत

11. रेखांकित शब्दों के लिंग बदलकर वाक्य फिर से लिखिए।

1. महिलाएँ और लडकियाँ सामूहिक रूप से गीत गाती हैं।
उत्तर:
पुरुष और लडके सामूहिक रूप से गीत गाते हैं ।

2. माँ झूला झूलती है।
उत्तर:
बाप झूला झूलता है।

3. बहन भाई के पास बैठी है।
उत्तर:
भाई, भाई के पास बैठा है।

4. अध्यापिका वीणा बजाती हैं।
उत्तर:
अध्यापक वीणा बजाते हैं।

5. गाय घास चरती है।
उत्तर:
बैल घास चरता है।

6. पेड़ पर कौआ बैठा है।
उत्तर:
पेड पर मादा कौआ बैठी है।

7. पंडित कहानी सुनाता है।
उत्तर:
पंडिताइन कहानी सुनाती हैं।

12. रेखांकित शब्दों के वचन बदलकर लिखिए।

1. भारत में अलग – अलग भाषाएँ बोली जाती हैं।
उत्तर:
भाषा

2. मैदान में घोडा है।
उत्तर:
घोडे

3. अरे, गलती हो गयी।
उत्तर:
गलतियाँ

4. एक शब्द में उत्तर दो।
उत्तर:
शब्द

5. मैदान में बच्चे दौड़ रहे हैं।
उत्तर:
बच्चा

13. सर्वनाम शब्द पहचानकर लिखिए।

1. मैं राजू हूँ।
उत्तर:
मैं

2. वे स्त्री हैं।
उत्तर:
वे

3. तुम भी बात करो।
उत्तर:
तुम

4. आप अध्यापक है।
उत्तर:
आप

5. वह घर जा रहा है।
उत्तर:
वह

14. उचित शब्दों से खाली जगह भरिए।

1. मेरी ……….. हिंदी है। (मात्रुभाषा/परभाषा)
उत्तर:
मात्रुभाषा

2. राजू …….. में नया है। (घर/पाठशाला)
उत्तर:
पाठशाला

3. मुझे पानी ……… है। (पीना/खाना)
उत्तर:
पीना

4. तुम मेरी बात …….. है। (सुनिए/सुनो)
उत्तर:
सुनो

5. ‘तुम्हारी’ नहीं तुम्हारा ………। (कह/कहो)
उत्तर:
कहो

अपठित – गद्यांश

निम्न लिखित गद्यांश पढ़कर दिये गये प्रश्नों के उत्तर विकल्पों में से चुनकर लिखिए।

I. डॉ. अंबेडकर राजनैतिक आज़ादी के साथ सामाजिक और आर्थिक आज़ादी भी चाहते थे। उनको कमज़ोर वर्ग के प्रति सहानुभूति थी। वे उनके दुखों को दूर करने का प्रयत्न करते थे। दर असल वे पीड़ित मानवता के प्रवक्ता थे। वे सच्चे राष्ट्रप्रेमी और समाज सुधारक थे।
प्रश्न :
1. कमज़ोर वर्ग के प्रति सहानुभूति किन्हें थी?
A) राजाजी को
B) गाँधीजी को
C) डॉ. अंबेडकर को
D) नानक को
उत्तर:
C) डॉ. अंबेडकर को

2. डॉ. अंबेड्कर किसके प्रवक्ता थे?
A) पीडित मानवता के
B) हिंसा के
C) विज्ञान के
D) अशांति के
उत्तर:
A) पीडित मानवता के

3. सच्चे राष्ट्रप्रेमी और समाज सुधारक कौन थे?
A) नेहरू
B) तिलक
C) बोस
D) अंबेडकर
उत्तर:
D) अंबेडकर

4. डॉ. अंबेडकर राजनैतिक आज़ादी के साथ – साथ किस आजादी को चाहते थे?
A) धार्मिक
B) नैतिक
C) सामाजिक तथा आर्थिक
D) समानता रूपी
उत्तर:
C) सामाजिक तथा आर्थिक

5. उपर्युक्त गद्यांश के लिए उपयुक्त शीर्षक निम्न में से क्या होगा?
A) आज़ादी
B) डॉ. अंबेड्कर
C) डॉ. राधाकृष्णन
D) डॉ. मेहता
उत्तर:
B) डॉ. अंबेड्कर

II. आज के दिन इसी समय मैंने अपने दोस्त कैलाश के साथ किशनसिंह होटल में तीन नबंर की चाय पी थी। किशन सिंह की बनाई चाय के नंबर हुआ करते थे – एक नंबर की चाय हलकी, दो नंबर की मध्यम तेज़ और तीन नंबर की स्पेशल हुआ करती थी।
प्रश्न :
1. किस होटल में चाय पी थी?
A) किशोर सिंह
B) किलाडी सिंह
C) किरण सिंह
D) किशन सिंह
उत्तर:
D) किशन सिंह

2. चाय किसने बनायी?
A) किसान सिंह
B) किशन सिंह
C) किशोर सिंह
D) ये सब
उत्तर:
B) किशन सिंह

3. किशन सिंह की बनाई चाय के कितने नबंर हुआ करते थे?
A) दो
B) तीन
C) चार
D) पाँच
उत्तर:
B) तीन

4. तीन नंबर की चाय कैसी हुआ करती थी?
A) मध्यम
B) हलकी
C) स्पेशल
D) तेज़
उत्तर:
C) स्पेशल

5. इस अनुच्छेद में एक दोस्त का नाम आया है – वह कौन है?
A) किशनसिंह
B) किशोर
C) कैलाश
D) विनोद
उत्तर:
C) कैलाश

III. किसी गाँव में एक गरीब औरत रहती थी। वह मटके बनाकर बेचती थी । वह मटके लेकर शहर जाती थी। वहाँ उन्हें बेचती थी। मटके बेचकर वह शहर से घरेलू ज़रूरत की चीजें खरीदकर लाती थी। एक दिन वह मटके लेकर शहर जा रही थी। वह रास्ते में एक छायादार पेड के नीचे आराम करने के लिए बैठ गई। उसने अपनी पोटली खोली और उसमें से रोटियाँ निकाल कर खाई।
प्रश्न :
1. गरीब औरत क्या काम करती थी?
A) भीख माँगती थी।
B) कागज चुनती थी।
C) मटके बेचती थी।
D) तरकारी बेचती थी।
उत्तर:
C) मटके बेचती थी।

2. गरीब औरत उन्हें कहाँ बेचती?
A) शहर में
B) गाँव में
C) रेल में
D) बस में
उत्तर:
A) शहर में

3. गरीब औरत कहाँ बैठ गई?
A) घर में
B) चौराहे में
C) जंगल में
D) पेड़ के नीचे
उत्तर:
D) पेड़ के नीचे

4. गरीब औरत शहर से क्या लाती थी?
A) कपडे
B) घरेलू चीजें
C) बरतन
D) चावल
उत्तर:
B) घरेलू चीजें

5. उसने पेड़ के नीचे क्या किया?
A) सोई
B) रोटियाँ खाई
C) फल खाई
D) चावल खाई
उत्तर:
B) रोटियाँ खाई

IV. श्री नारायण गुरु का जन्म सन् 1885 में तिरुवनन्तपुरम जिले के ‘सम्पशन्दी’ नामक गाँव में हुआ। इनकी माता का नाम कुट्टियम्मा और पिता का नाम माडानासान था। बचपन में नारायण गुरु का नाम ‘नाणू’ था। नाणू ने कम उम्र में मलयालम भाषा के साथ – साथ वेद, शास्त्र काव्य एवं पुराणों का गहरा अध्ययन किया।
प्रश्न :
1. नारायण गुरु का जन्म कहाँ हुआ?
A) संपेग वागु में
B) सम्पशंदी में
C) सर्पवरम में
D) समरपेट में
उत्तर:
B) सम्पशंदी में

2. बचपन में नारायण गुरु का नाम क्या था?
A) बन्नी
B) बंटु
C) चिन्न
D) नाणू
उत्तर:
D) नाणू

3. नारायण गुरु का जन्म कब हुआ?
A) सन् 1860 में
B) सन् 1962 में
C) सन् 1881 में
D) सन् 1885 में
उत्तर:
D) सन् 1885 में

4. नारायण गुरु की माँ का नाम क्या था?
A) कोटम्मा
B) साम्राज्यम्मा
C) कुट्टियम्मा
D) मुनियम्मा
उत्तर:
C) कुट्टियम्मा

5. नाणू ने कम उम्र में ही इस भाषा का गहरा अध्ययन किया
A) तमिल
B) मलयालम
C) फ़ारसी
D) पंजाबी
उत्तर:
B) मलयालम

बहुविकल्पीय प्रश्न

निम्न लिखित प्रश्नों के सही उत्तर विकल्पों से चुनकर कोष्ठक में लिखिए।

1. हिंदी हमारी संपर्क भाषा है। (रेखांकित शब्द का पर्यायवाची शब्द पहचानिए।)
A) बोली
B) जवान
C) वाणी
D) ये सब
उत्तर:
D) ये सब

2. हिंदी सरल भाषा है। (रेखांकित शब्द का विलोम शब्द पहचानिए।)
A) कठिन
B) आसान
C) उभार
D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
A) कठिन

3. राजू और रमा दोनों एक ही कक्षा के छात्र है। (रेखांकित शब्द का अर्थ पहचानिए।)
A) अध्यापकी
B) अध्यापिका
C) अध्यापाकी
D) अध्यापक
उत्तर:
B) अध्यापिका

4. बेमेल शब्द पहचानिए।
A) प्लूटो
B) चाँद
C) पृथ्वी
D) सूरज
उत्तर:
D) सूरज

5. बेमेल शब्द पहचानिए।
A) स्कूल
B) कॉलेज
C) हाईकोर्ट
D) विश्व विद्यालय
उत्तर:
C) हाईकोर्ट

6. मैं राजू हूँ। (इस वाक्य में सर्वनाम शब्द को पहचानिए।)
A) मैं
B) राजू
C) हूँ
D) इनमें से कोई नहीं।
उत्तर:
A) मैं

7. मेरी मातृभाषा तेलुगु है। (व्याकरण की दृष्टि से रेखांकित शब्द क्या है?)
A) सर्वनाम
B) संज्ञा
C) क्रिया
D) विशेषण
उत्तर:
B) संज्ञा

8. सरला जी हमें हिन्दी पढाती है। (इस वाक्य में क्रिया शब्द को पहचानिए।)
A) सरला
B) जी
C) हमें
D) पढाती
उत्तर:
D) पढाती

9. हिंदी व्याकरण अच्छी तरह समझने लगे हो। (इस वाक्य में विशेषण शब्द पहचानिए)
A) अच्छी
B) व्याकरण
C) हिंदी
D) लगे हो
उत्तर:
A) अच्छी

10. शुद्ध वर्तनी शब्द पहचानिए।
A) बाषा
B) फानी
C) पढना
D) गोडा
उत्तर:
C) पढना

11. अशुद्ध वर्तनी वाला शब्द पहचानिए।
A) भहुत
B) घोडा
C) अच्छा
D) पढ़
उत्तर:
A) भहुत

12. अध्यापिका पाठ पढाती है। (रेखांकित शब्द का पुल्लिंग रूप पहचानिए।)
A) सर्ग
B) वर्ग
C) स्कूल
D) पाठशाला
उत्तर:
D) पाठशाला

13. घोडा दौडता है। (रेखांकित शब्द का वचन बदलिए।)
A) घोडी
B) घोडे
C) घोडा
D) घोड़ियाँ
उत्तर:
B) घोडे

14. मैदान ….. कई गाय हैं। (उचित कारक चिह्न से रिक्तस्थान भरिए।)
A) से
B) को
C) में
D) की
उत्तर:
C) में

15. सही क्रम वाला वाक्य पहचानिए।
A) पानी पीना है मुझे
B) पीना है मुझे पानी
C) मुझे पानी पीना है।
D) पानी है पीना मुझे
उत्तर:
C) मुझे पानी पीना है।

16. शुद्ध वाक्य पहचानिए।
A) तुम मेरी बात सुनो।
B) वह बात सुने।
C) वह घर जाय।
D) मैं ने बोला।
उत्तर:
A) तुम मेरी बात सुनो।

17. सरला जी हमें हिंदी ….. है। (उचित क्रिया शब्द से रिक्तस्थान भरिए।)
A) पढती
B) पढ़ाती
C) कहती
D) सुनती
उत्तर:
B) पढ़ाती

18. 72 – इसे अक्षरों में पहचानिए।
A) अठ्ठासी
B) बहत्तर
C) नवासी
D) उन्नासी
उत्तर:
B) बहत्तर

19. सतहत्तर – इसे अंकों में पहचानिए।
A) 77
B) 19
C) 40
D) 20
उत्तर:
A) 77

20. तुम्हारा घर ………. है? (उचित शब्द से रिक्त स्थान भरिए।)
A) कहाँ
B) कौन
C) क्या
D) क्यों
उत्तर:
A) कहाँ

21. भारत में अलग – अलग भाषाएँ बोली जाती हैं। (व्याकरण की दृष्टि से रेखांकित शब्द पहचानिए।)
A) संज्ञा
B) क्रिया
C) अव्यय
D) विशेषण
उत्तर:
A) संज्ञा

22. हिंदी सरल भाषा है। (वाक्य में विशेषण शब्द को पहचानिए।)
A) हिंदी
B) सरल
C) भाषा
D) है
उत्तर:
B) सरल

23. तुम भी वहाँ जा सकते हो। (इस वाक्य में सर्वनाम शब्द को पहचानिए।)
A) वहाँ
B) जा सकते
C) तुम
D) भी वहाँ
उत्तर:
C) तुम

24. मुझे शरबत पीना है। (इस वाक्य में क्रिया शब्द पहचानिए।)
A) मुझे
B) शरबत
C) भविष्यत
D) संधि काल
उत्तर:
D) संधि काल

25. तुम्हारा घर कहाँ है? (रेखांकित शब्द का बहुवचन रूप पहचानिए।)
A) घर
B) कहाँ
C) है
D) तुम्हारी
उत्तर:
A) घर

26. पंडिताइन सभा में बोल रही है। (रेखांकित शब्द का पुल्लिंग रूप पहचानिए।)
A) पंडित
B) पंडिती
C) पंडिता
D) पंडितो
उत्तर:
A) पंडित

27. तुम भी अब हिंदी ……… अच्छी तरह समझने लगे हो। (उचित शब्द से रिक्त स्थान भरिए।)
A) ग्रामर
B) व्याकरण
C) संज्ञा
D) विशेषण
उत्तर:
B) व्याकरण

28. समाज का विकास हमारे हाथों में ही है। (रेखांकित शब्द का पर्यायवाची शब्द पहचानिए।)
A) पतन
B) अउन्नति
C) वृद्धि
D) ये सब
उत्तर:
C) वृद्धि

29. यह तो नया भवन है। (रेखांकित शब्द का अर्थ पहचानिए।)
A) पुराना
B) प्राचीन
C) अर्वाचीन
D) आधुनिक
उत्तर:
D) आधुनिक

30. राजू रमा के लिए परिचित लडका ही है। (रेखांकित शब्द का विलोम शब्द पहचानिए।)
A) सुपरिचित
B) सपरिचित
C) अपरिचित
D) ये सब
उत्तर:
C) अपरिचित

31. बेमेल शब्द पहचानिए।
A) गोपी
B) सरला
C) सुधीर
D) वेंकट
उत्तर:
B) सरला

32. 64 – हिंदी अक्षरों में पहचानिए।
A) छियालीस
B) चौंसठ
C) पचहत्तर
D) इक्कीस
उत्तर:
B) चौंसठ

33. मैं आज ही स्कूल जा रही हूँ। (वाक्य का काल पहचानिए।)
A) भूत
B) वर्तमान
C) है
D) पीना है
उत्तर:
B) वर्तमान

34. सही क्रम वाला वाक्य पहचानिए।
A) तुम गलत कैसे बोली?
B) गलत तुम बोली कैसे
C) कैसे गलत बोली तुम?
D) बोली गलत तुम कैसे?
उत्तर:
A) तुम गलत कैसे बोली?

35. एक सौ चौबीस – इसे अंकों में पहचानिए।
A) 136
B) 128
C) 124
D) 144
उत्तर:
C) 124

36. अशुद्ध वर्तनी वाला शब्द पहचानिए।
A) अभ
B) गलत
C) तुम
D) चले
उत्तर:
A) अभ

37. शुद्ध वर्तनीवाला शब्द पहचानिए।
A) सुकूल
B) घर
C) लढ़की
D) बाथ
उत्तर:
B) घर

38. महिलाएँ, लडकियाँ, सुबह, सहेलियाँ – इनमें से बेमेल शब्द पहचानिए।
A) लडकियाँ
B) सुबह
C) सहेलियाँ
D) महिलाएँ
उत्तर:
B) सुबह

39. वह मेरा साथी है। (रेखांकित शब्द का स्त्रीलिंग रूप पहचानिए।)
A) साथिन
B) दोस्त
C) दोस्ती
D) ये सब
उत्तर:
A) साथिन

40. बातचीत करते रहने …… गलतियाँ सुधर जाएँगी। (उचित कारक चिहन से रिक्त स्थान भरिए।)
A) से
B) के
C) में
D) को
उत्तर:
A) से

These AP 7th Class Hindi Important Questions 6th Lesson पत्र-लेखन will help students prepare well for the exams.

AP Board 7th Class Hindi 6th Lesson Important Questions and Answers पत्र-लेखन

व्याकरण कार्य

सूचना के अनुसार उत्तर लिखिए।

1. रेखांकित शब्दों के पर्यायवाची शब्द लिखिए।

1. पत्र से सूचना मिलती है।
उत्तर:
खत/चिट्ठी

2. पत्रों से सूचनाएँ मिलती हैं।
उत्तर:
संदेश

3. यह सरकारी माध्यमिक पाठशाला है।
उत्तर:
स्कूल/विद्यालय

4. मैं सातवीं कक्षा का छात्र हूँ।
उत्तर:
विद्यार्थी

5. मुझे दो दिन से बुखार है।
उत्तर:
ज्वर

2. रेखांकित शब्दों के विलोम शब्द लिखिए।

1. वह दिन में ही सोता है।
उत्तर:
रात

2. मैं अस्पताल जाना चाहता हूँ।
उत्तर:
आना

3. हर दिन प्रातःकाल उठना चाहिए।
उत्तर:
शाम

4. वे सचमुच बड़े आदमी हैं।
उत्तर:
छोटे

5. विवेक से काम करना चाहिए।
उत्तर:
अविवेक

3. रेखांकित शब्दों के अर्थ अपनी मात्रुभाषा में लिखिए।

1. इस पत्र से हमें एक सूचना मिली।
उत्तर:
సూచన

2. वे हमारे प्रधानाध्यापक हैं।
उत्तर:
ప్రధానోపాధ్యాయులు

3. सादर प्रणाम।
उत्तर:
నమస్కారములు

4. दो दिन छुट्टी देने की कृपा करें।
उत्तर:
సెలవు

5. मैं अस्पताल जाना चाहता हूँ।
उत्तर:
ఆసుపత్రి

4. नीचे दिये गये शब्दों को वाक्यों में प्रयोग कीजिए।

1. छात्र : वह सातवीं कक्षा का छात्र हैं।
2. कृपा : कृपा करके मुझे छुट्टी दीजिए।
3. बुखार : बुखार आने पर अस्पताल जाना चाहिए।
4. कक्षा : कक्षा में अध्यापक पाठ पढाता है।
5. छुट्टी : मैं कल छुट्टटी चाहता हूँ।

5. अशुद्ध वर्तनीवाले कोष्ठक में ‘×’ लगाइए।

1. अ) बावना ( ) आ) छुट्टी ( ) इ) कृपा ( ) ई) बुखार ( )
उत्तर:
अ) ×

2. अ) छात्र ( ) आ) प्रणाम ( ) इ) बुकार ( ) ई) अस्पताल ( )
उत्तर:
इ) ×

3. अ) सादर ( ) आ) पतर ( ) इ) पाठशाला ( ) ई) आज्ञाकारी( )
उत्तर:
आ) ×

4. अ) कक्षा ( ) आ) छात्र ( ) इ) दिनांक ( ) ई) कुरुपा ( )
उत्तर:
ई) ×

5. अ) मुजे ( ) आ) आज्ञाकारी ( ) इ) छात्र ( ) ई) अस्पताल ( )
उत्तर:
अ) ×

6. सही कारक चिह्नों से खाली जगहें भरिए।

1. मैं सातवीं कक्षा …. छात्र हूँ।
उत्तर:
का

2. मुझे दो दिन ….. बुखार है।
उत्तर:
से

3. छुट्टी देने …………. कृपा करें।
उत्तर:
की

4. अपनी भावनाओं ………… दूसरों तक पहुँचाने हम पत्र लिखते हैं।
उत्तर:
को

5. इस कारण ….. मैं पाठशाला नहीं आ सकता।
उत्तर:
से

7. सही क्रिया शब्दों से खाली जगहें भरिए।

1. मैं पाठशाला आ नहीं ……. हूँ। (जाता/सकता)
उत्तर:
सकता

2. वह पत्र ….. है। (लिखता/सुनता)
उत्तर:
लिखता

3. पत्रों से सूचनाएँ ……. हैं। (पढत्ते/मिलती)
उत्तर:
पढते

4. मैं अस्पताल …………. चाहता हूँ। (आना/जाना)
उत्तर:
जाना

5. छुट्टी देने की कृपा …… । (सोचिए/करें)
उत्तर:
करें

8. रेखांकित शब्दों की वर्तनी शुद्ध कीजिए।

1. मुझे चुट्टी चाहिए।
उत्तर:
छुट्टी

2. प्रदानाद्यापक कक्षा में पाठ पढाते हैं।
उत्तर:
प्रधानाध्यापक

3. मैं पाठसाला आ नहीं सकता हूँ।
उत्तर:
पाठशाला

4. सादर परनाम है।
उत्तर:
प्रणाम

5. मुझे दो दिन से बुकार है।
उत्तर:
बुखार

9. रेखांकित शब्दों के वचन बदलकर वाक्य फिर से लिखिए।

1. बच्चा पत्र लिखता है।
उत्तर:
बच्चे पत्र लिखते हैं।

2. पत्र से सूचना मिलती है।
उत्तर:
पत्रों से सूचनाएँ मिलती हैं।

3. वह छात्र है।
उत्तर:
वे छात्र हैं।

4. हमें छुट्टी दी गयी।
उत्तर:
हमें छुट्टियाँ दी गयीं।

5. लडका कूदता है।
उत्तर:
लडके कूदते हैं।

10. उचित शब्दों से खाली जगह भरिए।

1. सुरेश …….. वीं कक्षा पढ़ रहा है। (आठवीं/सातवीं)
उत्तर:
सातवीं

2. तीन दिन की ……… देने की कृपा करें। (बुखार/छुट्टी)
उत्तर:
छुट्टी

3. मैं …… आ नहीं सकता हूँ। (पाठशाला/अस्पताल)
उत्तर:
पाठशाला

4. मुझे दो दिन से …….. है। (बुखार/सर्दी)
उत्तर:
बुखार

5. मैं सातवीं कक्षा का ……….. हूँ।(माता/छात्र)
उत्तर:
छात्र

पठित – गद्यांश

निम्न लिखित गद्यांश पढ़कर दिये गये प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

I. सादर प्रणाम । मैं सातवीं कक्षा का छात्र हूँ। मुझे दो दिन से बुखार है। मैं अस्पताल जाना चाहता हूँ।
प्रश्न :
1. इस पत्र को किसने लिखा?
उत्तर:
इस पत्र को सुरेश ने लिखा।

2. सुरेश किस कक्षा का छात्र है?
उत्तर:
सुरेश सातवीं कक्षा का छात्र है।

3. सुरेश को कितने दिन से बुख़ार है?
उत्तर:
सुरेश को दो दिन से बुखार है।

4. सुरेश कहाँ जाना चाहता है?
उत्तर:
सुरेश अस्पताल जाना चाहता है।

5. सुरेश इस पत्र को किसे लिखता है?
उत्तर:
सुरेश इस पत्र को प्रधानाध्यापक को लिखता है।

II. इस कारण से मैं पाठशाला आ नहीं सकता हूँ। इसलिए मुझे दिनांक 20.10.2021 से 22.10.2021 तक तीन दिन की छुट्टी देने की कृपा करें।
प्रश्न :
1. सुरेश पाठशाला क्यों आ नहीं सकता है?
उत्तर:
सुरेश को दो दिन से बुखार है। इसलिए वह पाठशाला नहीं आ सकता है।

2. सुरेश कितने दिन की छुट्टी चाहता है?
उत्तर:
सुरेश तीन दिन की छुट्टी चाहता है।

3. सुरेश किस दिन से किस दिन तक छुट्टी माँगता है?
उत्तर:
सुरेश दिनांक 20-10-2021 से 22-10-2021 तक छुट्टी माँगता है।

4. आज्ञाकारी छात्र कौन है?
उत्तर:
सुरेश आज्ञाकारी छात्र है।

5. सुरेश किसे पत्र लिखता है?
उत्तर:
सुरेश अपने प्रधानाध्यापक के नाम पत्र लिखता है।

अपठित – गद्यांश

निम्न लिखित गद्यांश पढ़कर दिये गये प्रश्नों के उत्तर विकल्पों में से चुनकर लिखिए।

I. आज के दिन इसी समय मैंने अपने दोस्त कैलाश के साथ किशनसिंह होटल में तीन नबंर की चाय पी थी। किशनसिंह की बनाई चाय के नंबर हुआ करते थे – एक नंबर की चाय हलकी, दो नंबर की
मध्यम तेज़ और तीन नंबर की स्पेशल हुआ करती थी।
प्रश्न :
1. किस होटल में चाय पी थी?
A) किशोर सिंह
B) किलाडी सिंह
C) किरण सिंह
D) किशन सिंह
उत्तर:
D) किशन सिंह

2. चाय किसने बनायी?
A) किसान सिंह
B) किशन सिंह
C) किशोर सिंह
D) ये सब
उत्तर:
B) किशन सिंह

3. किशन सिंह की बनाई चाय के कितने नबंर हुआ करते?
A) दो
B) तीन
C) चार
D) पाँच
उत्तर:
B) तीन

4. तीन नंबर की चाय कैसी हुआ करती?
A) मध्यम
B) हलकी
C) स्पेशल
D) तेज़
उत्तर:
C) स्पेशल

5. इस अनुच्छेद में एक दोस्त का नाम आया – वह कौन है?
A) किशनसिंह
B) किशोर
C) कैलाश
D) विनोद
उत्तर:
C) कैलाश

II. प्रसिद्ध संत तिरुवल्लुवर तमिल भाषा के कवि थे इनके लिखे “कुरल” आज भी घर – घर गाये जाते हैं। “कुरल” एक तरह के दोहे हैं जिस से कुछ न कुछ सीख मिलती है। तिरुवल्लुवर संतोषी और शांत स्वभाव के व्यक्ति थे। उन्हें कभी गुस्सा नहीं आता था। वे कपडा बुनकर अपनी जीविका चलाते थे।
प्रश्न :
1. तिरुवल्लुवर किस भाषा के कवि थे?
A) तेलुगु
B) कन्नड
C) तमिल
D) हिंदी
उत्तर:
C) तमिल

2. आज भी घर – घर क्या गाये जाते हैं?
A) दोहे
B) कविता
C) गीत
D) कुरल
उत्तर:
D) कुरल

3. “कुरल” क्या हैं?
A) गीत
B) कविताएँ
C) लोकगीत
D) दोहे
उत्तर:
D) दोहे

4. तिरुवल्लुवर किस प्रकार के व्यक्ति थे?
A) शांत स्वभाव के
B) क्रोध करनेवाले
C) चिंतक
D) दार्शनिक
उत्तर:
A) शांत स्वभाव के

5. वे कैसे अपनी जीविका चलाते थे?
A) भीख मांग कर
B) चोरी करके
C) कपडा बुनकर
D) मेहनत करके
उत्तर:
C) कपडा बुनकर

III. बढई का काम भी कलात्मक है। लकड़ी से वह हल, बैलगाडी, उसके पहिए आदि बनाकर देता है। | घरों के निर्माण के लिए खंबे, लक्कड, दरवाजे, खिडकियाँ आदि भी बनाता है। लकडी पर महीन नक्काशी का भी काम करता है। चमार चप्पल, जूते आदि बनाते हैं। सुनार सोने – चाँदी के जेवर बनाते हैं। यह काम बारीक एवं नाजुक होता है। ताम्बा और पीतल से भी कलात्मक वस्तुएँ बनायी जाती हैं।
प्रश्न :
1. बढ़ई लकडी से क्या – क्या बनाकर देते हैं?
A) हल, बैलगाडी
B) बस, रेल
C) रेल, हल
D) A & B
उत्तर:
A) हल, बैलगाडी

2. सुनार क्या बनाते हैं?
A) सोने – चाँदी के जेवर
B) चप्पल, जूते
C) दरवाज़े, खिडकियाँ
D) खंबे, लक्कड
उत्तर:
A) सोने – चाँदी के जेवर

3. बारीक एवं नाजूक काम क्या है?
A) सोने – चाँदी के जेवर बनाना
B) दरवाज़े बनाना
C) पहिए बनाना
D) जूते बनाना।
उत्तर:
A) सोने – चाँदी के जेवर बनाना

4. तांबा और पीतल से कैसी वस्तुएँ बनायी जाती हैं?
A) बारीक
B) सुंदर
C) नाजूक
D) कलात्मक
उत्तर:
D) कलात्मक

5. चमार क्या – क्या बनाते हैं?
A) दरवाजे, खिडकियाँ
B) चप्पल, जूते
C) खंबे, लक्कड
D) हल, पहिए
उत्तर:
B) चप्पल, जूते

IV. सिंगरी गाँव के बाहर एक तालाब था । तालाब में मछलियाँ थीं। एक मछली बहुत सुंदर थी। उसका रंग सोने जैसा था। सब उसे ‘सुनहरी’ कहकर बुलाते थे। उसी तालाब में एक मेंढ़क भी था, उसका नाम रुकू था। रुकू कभी ज़मीन पर बैठता कभी पानी में कूद जाता। वह उछलता – कूदता ही रहता। सुनहरी मछली को तैरते देख, उसे बहुत अच्छा लगता।
प्रश्न :
1. तालाब कहाँ था?
A) सिंगारी गाँव में
B) जंगल में
C) पहाड पर
D) सिंगारी गाँव को बाहर
उत्तर:
D) सिंगारी गाँव को बाहर

2. तालाब में क्या थी?
A) कछुआ
B) मगर
C) मछलियाँ
D) व्हेल
उत्तर:
C) मछलियाँ

3. सोने जैसा रंग मछली को क्या कहकर बुलाते थे?
A) सफ़ेदी
B) सुनहरी
C) सुंदरी
D) गुलाबी
उत्तर:
B) सुनहरी

4. मेढ़क का नाम क्या था?
A) रुकू
B) मेकू
C) सुनहरी
D) स्वेता
उत्तर:
A) रुकू

5. किसे देखकर उसे बहुत अच्छा लगता है?
A) पानी को
B) लहरों को
C) सुनहरी को
D) दूसरे मेंढक को
उत्तर:
C) सुनहरी को

बहुविकल्पीय प्रश्न

निम्न लिखित प्रश्नों के सही उत्तर विकल्पों से चुनकर कोष्ठक में लिखिए।

1. गोपाल पत्र लिखता है। (रेखांकित शब्द का पर्यायवाची शब्द लिखिए।)
A) अखबार
B) खत
C) छुट्टी
D) लेख
उत्तर:
B) खत

2. सरकारी माध्यमिक पाठशाला (रेखांकित शब्द का अर्थ पहचानिए।)
A) स्कूल
B) अस्पताल
C) थाना
D) बैंक
उत्तर:
A) स्कूल

3. मैं सरकारी पाठशाला में पढ़ता हूँ। (रेखांकित शब्द का विलोम शब्द पहचानिए।)
A) नान सरकारी
B) गैर सरकारी
C) असरकारी
D) अनसरकारी
उत्तर:
B) गैर सरकारी

4. मैं सातवीं कक्षा का छात्र हूँ। (व्याकरण की दृष्टि से रेखांकित शब्द क्या है?)
A) संज्ञा
B) क्रिया
C) सर्वनाम
D) अव्यय
उत्तर:
C) सर्वनाम

5. मुझे छुट्टी दीजिए। (रेखांकित शब्द का अर्थ पहचानिए।)
A) अवकाश
B) आकाश
C) समय
D) आराम
उत्तर:
A) अवकाश

6. मैं एक छात्र हूँ। (रेखांकित शब्द का स्त्री लिंग रूप पहचानिए।)
A) छात्रों
B) छात्री
C) छात्रा
D) छात्राएँ
उत्तर:
C) छात्रा

7. वह सातवीं कक्षा पढ़ रहा है। (रेखांकित शब्द का अर्थ पहचानिए।)
A) वर्ग
B) समय
C) क्रोध
D) शांत
उत्तर:
A) वर्ग

8. मुझे बुखार है। (व्याकरण की दृष्टि से रेखांकित शब्द क्या है?)
A) सर्वनाम
B) संज्ञा
C) क्रिया
D) विशेषण
उत्तर:
B) संज्ञा

9. मैं अस्पताल जाना चाहता हूँ। (इस वाक्य में सर्वनाम शब्द पहचानिए।)
A) अस्पताल
B) जाता
C) चाहता
D) मैं
उत्तर:
D) मैं

10. शुद्ध वर्तनी वाला शब्द पहचानिए।
A) भुखार
B) अस्पताल
C) कशा
D) शादर
उत्तर:
B) अस्पताल

11. अशुद्ध वर्तनी वाला शब्द पहचानिए।
A) प्रनाम
B) सरकार
C) सेवा
D) दिन
उत्तर:
A) प्रनाम

12. बेमेल शब्द पहचानिए।
A) जहाज
B) बस
C) रेल
D) कार
उत्तर:
A) जहाज

13. मुझे छुट्टी देने की प्रार्थना। (रेखांकित शब्द का बहुवचन रूप पहचानिए।)
A) छुट्टे
B) छुट्टा
C) छुट्टियाँ
D) ये सब
उत्तर:
C) छुट्टियाँ

14. सही क्रम वाला वाक्य पहचानिए।
A) दिन से बुखार है दो मुझे।
B) मुझे है दो दिन बुखार से।
C) मुझे दो दिन से बुखार है।
D) है बुखार दो मुझे दिन से।
उत्तर:
C) मुझे दो दिन से बुखार है।

15. शुद्ध वाक्य पहचानिए।
A) वह राम है
B) वह गीता हो।
C) गीता गीत गाती हो।
D) मैं सलमान है।
उत्तर:
A) वह राम है

16. मैं दसवीं कक्षा …. छात्र हूँ। (उचित कारक चिह्न पहचानिए।)
A) के
B) की
C) का
D) को
उत्तर:
C) का

17. छुट्टी देने की कृपा …….. (उचित क्रिया शब्द से खाली जगह भरिए।)
A) लो
B) दे
C) चाहिए
D) करें
उत्तर:
D) करें

18. 57 – इसे अक्षरों में पहचानिए।
A) सत्तावन
B) बावन
C) चालीस
D) बीस
उत्तर:
A) सत्तावन

19. अठारह – इसे अंकों में पहचानिए।
A) 16
B) 19
C) 20
D) 18
उत्तर:
D) 18

20. राम अच्छा लडका है। (भाषा भाग की दृष्टि से रेखांकित शब्द क्या है?)
A) क्रिया
B) विशेषण
C) सर्वनाम
D) संज्ञा
उत्तर:
B) विशेषण

21. गोपाल पत्र लिख रहा है। (रेखांकित शब्द का बहुवचन शब्द पहचानिए।)
A) पत्र
B) पत्रे
C) पत्रों
D) पत्रा
उत्तर:
A) पत्र

22. मैं अस्पताल जाना चाहता हूँ। (रेखांकित शब्द का अर्थ पहचानिए।)
A) मदरसा
B) पाठशाला
C) दवाखाना
D) थाना
उत्तर:
C) दवाखाना

23. सुरेश अस्वस्थ है। (रेखांकित शब्द का विलोम शब्द पहचानिए।)
A) तदुरुस्त
B) स्वस्थ
C) रोग
D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
B) स्वस्थ

24. मुझे आज्ञा दीजिए। (रेखांकित शब्द का विलोम शब्द पहचानिए।)
A) अवज्ञा
B) निराशा
C) आशा
D) कठिन
उत्तर:
A) अवज्ञा

25. अशुद्ध वर्तनीवाला शब्द पहचानिए।
A) चुट्टी
B) दिन
C) बुखार
D) अस्पताल
उत्तर:
A) चुट्टी

26. इस कारण … मैं पाठशाला आ नहीं सकता हूँ। (उचित कारक चिह्न से रिक्तस्थान भरिए।)
A) से
B) के
C) में
D) को
उत्तर:
A) से

27. सही क्रमवाला वाक्य पहचानिए।
A) छात्र आज्ञाकारी आप का
B) आप का आज्ञाकारी छात्र
C) का आज्ञाकारी छात्र आप।
D) आज्ञाकारी का छात्र आप
उत्तर:
B) आप का आज्ञाकारी छात्र

28. 45 – इसे अक्षरों में पहचानिए।
A) तैंतालीस
B) पैतालीस
C) सैंतालीस
D) अडतालीस
उत्तर:
B) पैतालीस

29. छत्तीस – इसे अंकों में पहचानिए।
A) 41
B) 30
C) 36
D) 26
उत्तर:
C) 36

30. सुरेश खत लिखता है। (क्रिया शब्द पहचानिए।)
A) खत
B) सुरेश
C) लिखता
D) ये सब
उत्तर:
C) लिखता

31. मुझे तीन दिन की छुट्टी चाहिए। (काल पहचानिए।)
A) भूतकाल
B) वर्तमान काल
C) भविष्यत काल
D) द्वापर काल
उत्तर:
B) वर्तमान काल

32. गोपाल अखबार पढ़ता है। (संज्ञा शब्द पह चानिए।)
A) गोपाल
B) पढ़ता
C) है
D) ये सब
उत्तर:
A) गोपाल

33. मैं कल कश्मीर से लौट आता हूँ। (व्याकरण की दृष्टि से रेखांकित शब्द क्या है?)
A) संज्ञा
B) सर्वनाम
C) क्रिया
D) विशेषण
उत्तर:
B) सर्वनाम

34. आज का वातावरण बहुत शीतल है। (विशेषण शब्द पहचानिए।)
A) आज
B) वातावरण
C) शीतल
D) है
उत्तर:
C) शीतल

35. मुझे छुट्टी देने की ……. करें। (उचित शब्द से रिक्त स्थान भरिएं।)
A) निर्दया
B) कृपा
C) सेवा
D) चाह
उत्तर:
B) कृपा

36. शुद्ध वर्तनीवाला शब्द पहचानिए।
A) अस्पताल
B) चुट्टी
C) घिन
D) कुरुपा
उत्तर:
A) अस्पताल

37. शुद्ध वाक्य पहचानिए।
A) वह हो
B) यह है
C) आप हो
D) तुम हैं
उत्तर:
B) यह है

38. वह कबड्डी का खिलाडी है। (रेखांकित शब्द का बहुवचन रूप पहचानिए।)
A) खिलाडे
B) खिलाडो
C) खिलाडियाँ
D) खिलाडी
उत्तर:
C) खिलाडियाँ

39. राम आज्ञाकारी छात्र है। (रेखांकित शब्द का अर्थ क्या है?)
A) विनम्र
B) कृपालु
C) दयालु
D) कठिन
उत्तर:
A) विनम्र

40. इन सौ रुपयों को ले लो। (रेखांकित शब्द का विलोम शब्द पहचानिए।)
A) दे दो
B) बेचो
C) खरीदो
D) पहुँचो
उत्तर:
A) दे दो

These AP 8th Class Physical Science Important Questions 12th Lesson నక్షత్రాలు – సౌరకుటుంబం will help students prepare well for the exams.

AP Board 8th Class Physical Science 12th Lesson Important Questions and Answers నక్షత్రాలు – సౌరకుటుంబం

8th Class Physics 12th Lesson నక్షత్రాలు – సౌరకుటుంబం 1 Mark Important Questions and Answers

ప్రశ్న 1.
ధృవ నక్షత్రం ఎక్కడ కనిపిస్తుంది?
జవాబు:
ధృవ నక్షత్రం భూభ్రమణ అక్షానికి సూచీగా పైవైపు కనిపిస్తుంది.

ప్రశ్న 2.
ఉత్తరాయనం అనగానేమి?
జవాబు:
సూర్యుడు ఉదయించే స్థానం రోజురోజుకి ఉత్తర దిక్కుగా కదులుటను ఉత్తరాయనం అంటారు.

ప్రశ్న 3.
ప్రాంతీయ మధ్యాహ్నవేళ అనగానేమి?
జవాబు:
ఏ సమయంలో వస్తువుకు అతి తక్కువ పొడవు నీడ ఏర్పడుతుందో ఆ సమయాన్ని ఆ ప్రదేశం యొక్క “ప్రాంతీయ మధ్యాహ్నవేళ” అంటారు.

ప్రశ్న 4.
దక్షిణాయనం అనగానేమి?
జవాబు:
సూర్యుడు ఉదయించే స్థానం రోజురోజుకి దక్షిణ దిక్కుగా కదులుటను దక్షిణాయనం అంటారు.

ప్రశ్న 5.
నీడ గడియారము ద్వారా సమయాన్ని కచ్చితంగా కొలవలేము. ఎందుకు?
జవాబు:
సూర్యుడు ఉత్తర-దక్షిణ దిశలలో (ఉత్తరాయనం, దక్షిణాయనం) కదలడం వల్ల నీడల పొడవులు రోజురోజుకి మారుతున్నాయి. కాబట్టి నీడ గడియారము ద్వారా సమయాన్ని కచ్చితంగా కొలవలేము.

ప్రశ్న 6.
చంద్రకళలు ఏర్పడడానికి కారణం ఏమిటి?
జవాబు:
చంద్రుడు ఆకాశంలో తాను కనిపించిన ప్రదేశంలో మళ్ళీ కనిపించడానికి ఒక రోజు కంటే దాదాపు 50 నిమిషాలు ఎక్కువ సమయం పడుతుంది. ఇదే చంద్రకళలు ఏర్పడడానికి కారణం.

ప్రశ్న 7.
చంద్రకళలు అనగానేమి?
జవాబు:
చంద్రుని ఆకారంలో కలిగే మార్పులను చంద్రకళలు అంటారు.

ప్రశ్న 8.
చంద్రగ్రహణం అనగానేమి?
జవాబు:
చంద్రుని కొంతభాగమో లేక పూర్తిగానో భూమి యొక్క నీడ చేత కప్పివేయబడినట్లు కనబడుతుంది. దీనినే చంద్రగ్రహణం అంటారు.

ప్రశ్న 9.
సూర్యగ్రహణం అనగానేమి?
జవాబు:
ఒక్కొక్కసారి సూర్యుడు పూర్తిగానో, పాక్షికంగానో, చంద్రునితో కప్పివేయబడినట్లవుతుంది. దీనినే సూర్యగ్రహణం అంటారు.

ప్రశ్న 10.
విశ్వం అనగానేమి?
జవాబు:
అనేక కోట్ల గెలాక్సీల సముదాయాన్ని విశ్వం అంటారు.

ప్రశ్న 11.
పాలపుంత (Milky way) అనగా నేమి?
జవాబు:
మనం ఉండే గెలాక్సీని పాలపుంత అంటారు.

ప్రశ్న 12.
గ్రహాల పరిభ్రమణ కాలం అనగానేమి?
జవాబు:
ఒక గ్రహం సూర్యుని చుట్టూ ఒకసారి తిరిగి రావడానికి పట్టే కాలాన్ని పరిభ్రమణ కాలం అంటారు.

ప్రశ్న 13.
గ్రహాల భ్రమణ కాలం అనగానేమి?
జవాబు:
ఒక గ్రహం తన చుట్టూ తాను ఒకసారి తిరగడానికి పట్టే కాలాన్ని భ్రమణ కాలం అంటారు.

ప్రశ్న 14.
గ్రహాలు అనగానేమి?
జవాబు:
సూర్యుని చుట్టూ తిరిగే ఎనిమిది అంతరిక్ష వస్తువులను గ్రహాలు అంటారు.

ప్రశ్న 15.
కృత్రిమ ఉపగ్రహాలు అనగానేమి?
జవాబు:
భూమి (గ్రహాల) చుట్టూ తిరిగే మానవ నిర్మిత అంతరిక్ష వస్తువులను కృత్రిమ ఉపగ్రహాలు అంటారు.

ప్రశ్న 16.
సూర్యునికి అతి దగ్గరగా, దూరంగా ఉన్న గ్రహాలేవి?
జవాబు:

1. సూర్యునికి అతి దగ్గరగా ఉండే గ్రహం బుధుడు.
2. సూర్యునికి అతి దూరంగా ఉండే గ్రహం నెప్ట్యూన్.

ప్రశ్న 17.
అంతర గ్రహాలు అని వేటిని అంటారు?
జవాబు:
బుధుడు, శుక్రుడు, భూమి, అంగారక గ్రహాలను అంతర గ్రహాలు అంటారు.

ప్రశ్న 18.
బాహ్య గ్రహాలు అని వేటిని అంటారు?
జవాబు:
గురుడు, శని, యురేనస్, నెప్ట్యూన్లను బాహ్య గ్రహాలు అంటారు.

ప్రశ్న 19.
అంతరిక్షం నుండి భూమిని చూసినపుడు నీలి-ఆకుపచ్చ రంగులో ఎందుకు కనిపిస్తుంది?
జవాబు:
భూమి పైనున్న నేల మరియు నీటివల్ల కాంతి వక్రీభవనం చెందటం వలన అంతరిక్షం నుండి చూసినపుడు భూమి నీలి ఆకుపచ్చ రంగులో కనిపిస్తుంది.

ప్రశ్న 20.
తూర్పు నుండి పడమరకు తిరిగే గ్రహాలు ఏవి?
జవాబు:
శుక్రగ్రహం, యురేనస్.

ప్రశ్న 21.
యురేనస్ గ్రహం సూర్యుని చుట్టూ దొర్లుతూ పరిభ్రమిస్తున్నట్లు కనిపిస్తుంది. కారణం ఏమిటి?
జవాబు:
యురేనస్ గ్రహం అక్షం అత్యధికంగా వంగి ఉండటం కారణంగా అది తన చుట్టూ తాను తిరగడం అనేది దొర్లుతూ ఉన్నట్లుగా కనిపిస్తుంది.

ప్రశ్న 22.
ఆస్టరాయిడ్లు అని వేటిని అంటారు?
జవాబు:
కుజుడు, బృహస్పతి, గ్రహ కక్ష్యల మధ్యగల విశాలమైన ప్రదేశంలో అనేక ,చిన్న చిన్న వస్తువులు సూర్యుని చుట్టూ పరిభ్రమిస్తూ ఉంటాయి. వీటిని ఆస్టరాయిడ్లు అంటారు.

ప్రశ్న 23.
తోకచుక్కలు అనగానేమి?
జవాబు:
అంతరిక్షం నుండి పడే కొన్ని శకలాలు సూర్యుని చుట్టూ పొడవైన దీర్ఘవృత్తాకార కక్ష్యలలో తిరుగుతాయి. వీటినే తోకచుక్కలు అంటారు.

ప్రశ్న 24.
ఉల్కలు అనగానేమి?
జవాబు:
బయటి అంతరిక్షం నుంచి పడిపోతున్న రాళ్ళు మరియు ఖనిజాలను ఉల్కలు అంటారు.

ప్రశ్న 25.
సౌర కుటుంబంలో గ్రహాలు కాకుండా మిగిలిన ఇతర అంతరిక్ష వస్తువులను తెల్పండి.
జవాబు:
ఆస్టరాయిడ్లు, తోకచుక్కలు మరియు ఉల్కలు.

ప్రశ్న 26.
అత్యధిక ఉపగ్రహాలు కలిగిన గ్రహం ఏది?
జవాబు:
శని గ్రహానికి అత్యధిక ఉపగ్రహాలు కలవు. ఇప్పటి వరకు కనుగొన్న ఉపగ్రహాల సంఖ్య 53.

ప్రశ్న 27.
కొన్ని కృత్రిమ ఉపగ్రహాల పేర్లు రాయండి.
జవాబు:
1. ఆర్యభట్ట 2. Insat 3. Irs 4. కల్పన -I 5. Edusat.

ప్రశ్న 28.
అంతరిక్ష వస్తువులు తూర్పు నుండి పడమరకు కదులుతున్నట్లు కనబడుతుంది. ఎందుకు?
జవాబు:
భూమి తన అక్షం చుట్టూ పడమర నుండి తూర్పునకు భ్రమణం చెందుతుంది. కాబట్టి అంతరిక్ష వస్తువులు తూర్పు నుండి పడమరకు కదులుతున్నట్లు కనబడతాయి. నిజానికి అంతరిక్ష వస్తువులు కదలవు.

ప్రశ్న 29.
మన రాష్ట్రంలో నీడ గడియారం ఎక్కడ తయారుచేయబడినది? రాయండి.
జవాబు:
మన రాష్ట్రంలోని తూర్పు గోదావరి జిల్లాలో గల ‘అన్నవరం’లో సత్యనారాయణ స్వామి ఆలయ ప్రాంగణంలో నీడ గడియారం తయారుచేయబడినది.

ప్రశ్న 30.
ఈ క్రింది పట్టికను గమనించండి.

గ్రహం పేరు	అంతర / బాహ్య గ్రహం	ప్రత్యేక నామం
శుక్రుడు	అంతర గ్రహం	వేగుచుక్క / సాయంకాలం చుక్క
కుజుడు	అంతర గ్రహం	అరుణ గ్రహం

శుక్రుని వేగుచుక్క / సాయంకాల చుక్క అని అంటారు. ఎందుకు?
జవాబు:
కొన్ని సార్లు తూర్పువైపు సూర్యోదయం కన్నా ముందుగా కనిపించుట వలన వేగుచుక్క అని, కొన్ని సార్లు పడమర వైపు సూర్యాస్తమయం తరువాత కనిపించడం వలన సాయంకాలం చుక్క అని అంటారు.

8th Class Physics 12th Lesson నక్షత్రాలు – సౌరకుటుంబం 2 Marks Important Questions and Answers

ప్రశ్న 1.
నక్షత్రాలు పగటిపూట కనబడవు ఎందుకో తెల్పండి.
జవాబు:

1. నక్షత్రాలు భూమి నుండి చాలా దూరంలో ఉంటాయి కాబట్టి నక్షత్రాలు చుక్కలవలె రాత్రిపూట కనబడతాయి.
2. పగటిపూట నక్షత్రాలు కనబడవు. ఎందుకంటే పగటిపూట సూర్యకాంతి చాలా ఎక్కువగా ఉండుట వలన.

ప్రశ్న 2.
సూర్యగ్రహణాలు ఎన్ని రకాలు? అవి ఏవి?
జవాబు:
సూర్యగ్రహణాలు 4 రకాలు. అవి :

1. సంపూర్ణ సూర్యగ్రహణం
2. పాక్షిక సూర్యగ్రహణం
3. వలయాకార సూర్యగ్రహణం
4. మిశ్రమ సూర్యగ్రహణం

ప్రశ్న 3.
చంద్రగ్రహణాలు ఎన్ని రకాలు? అవి ఏవి?
జవాబు:
చంద్రగ్రహణాలు 3 రకాలు అవి :

1. సంపూర్ణ చంద్రగ్రహణం
2. పాక్షిక చంద్రగ్రహణం
3. ప్రచ్ఛాయ / ఉపచ్ఛాయ చంద్రగ్రహణం.

ప్రశ్న 4.
చంద్రయాన్-1 యొక్క ముఖ్య ఉద్దేశ్యాలు ఏమిటి?
జవాబు:

1. చంద్రునిపై నీటి జాడను వెదకడం.
2. చంద్రునిపై పదార్థ మూలకాలను తెలుసుకోవడం.
3. హీలియం-3 ను వెదకడం, చంద్రుని యొక్క త్రిమితీయ ‘అట్లాస్’ను తయారుచేయడం.
4. సౌరవ్యవస్థ ఆవిర్భావానికి సంబంధించిన ఆధారాలను వెదకడం.

ప్రశ్న 5.
శాటిలైట్ (ఉపగ్రహాల)కు, గ్రహాలకు మధ్య భేదాలు రాయండి.
జవాబు:

శాటిలైట్ (ఉపగ్రహాలు)	సంగ్రహాలు
1) ఉపగ్రహాలు గ్రహాల చుట్టూ పరిభ్రమిస్తాయి	1) గ్రహాలు సూర్యుని చుట్టూ పరిభ్రమిస్తాయి.
2) ఉపగ్రహాలు నెమ్మదిగా పరిభ్రమిస్తాయి.	2) గ్రహాలు ఉపగ్రహాల కంటే వేగంగా పరిభ్రమిస్తాయి.

ప్రశ్న 6.
సూర్యుడిని నక్షత్రంగా గుర్తించుటకు గల కారణాలు ఏమిటి?
జవాబు:

1. సూర్యుడు శక్తి వనరు.
2. సూర్యుడు నిరంతరం మండుతూ ఉష్ణాన్ని. కొంతిని విడుదల చేస్తుంది.
3. సూర్యుని జీవితకాలం ఎక్కువగా ఉండుట. సూర్యుడు 5 బిలియన్ల సంవత్సరాల క్రితం నుండి మండుతూ ఉంది.
   ఇంకా 5 బిలియన్ల సంవత్సరాలు మండుతుంది.

ప్రశ్న 7.
భూమికి దగ్గరగా ఉన్న నక్షత్రం ఏది? ఆ నక్షత్రం చుట్టూ తిరిగే ఏవైనా రెండు గ్రహాల పేర్లను తెల్పండి.
జవాబు:

1. భూమికి దగ్గరగా ఉన్న నక్షత్రం సూర్యుడు.
2. బుధుడు, శుక్రుడు.

8th Class Physics 12th Lesson నక్షత్రాలు – సౌరకుటుంబం 4 Marks Important Questions and Answers

ప్రశ్న 1.
నక్షత్రాలకు, గ్రహాలకు మధ్యగల భేదాలను రాయండి.
జవాబు:

నక్షత్రాలు	గ్రహాలు
1) నక్షత్రాలు స్వయం ప్రకాశితాలు.	1) గ్రహాలు స్వయం ప్రకాశితాలు కావు.
2) ఇవి లెక్కపెట్టలేనన్ని గలవు.	2) గ్రహాలను లెక్కించవచ్చును.
3) నక్షత్రాలు పరిమాణంలో పెద్దగా ఉంటాయి.	3) గ్రహాలు పరిమాణంలో నక్షత్రాల కంటే చిన్నగా ఉంటాయి.
4) నక్షత్రాలు కదలవు.	4) గ్రహాలు నక్షత్రాల చుట్టూ పరిభ్రమిస్తాయి.

ప్రశ్న 2.
ఉల్కలు, ఉల్కాపాతముల మధ్య భేదాలను రాయండి.
జవాబు:

ఉల్కలు	ఉల్కాపాతము
1) ఉల్కలు భూమిని చేరకముందే పూర్తిగా మండి కాంతిని ఇస్తాయి.	1) ఉల్కాపాతము పూర్తిగా మండకముందే భూమిని చేరుతుంది.
2) ఇవి తక్కువ పరిమాణంలో ఉంటాయి.	2) వీటి పరిమాణం ఎక్కువగా ఉంటుంది.
3) ఇవి భూమిని నష్టపరచవు.	3) ఇవి భూమిని ఢీకొట్టి గోతులను ఏర్పరుస్తాయి.

ప్రశ్న 3.
సూర్యగ్రహణం అనగా నేమి? అవి ఎన్నిరకాలు? వాటిని వివరించండి.
జవాబు:
చంద్రుని నీడ భూమిపై పడటం వల్ల సూర్యగ్రహణం ఏర్పడుతుం. సూర్యగ్రహణాలు 4 రకాలు అవి :

1. సంపూర్ణ సూర్యగ్రహణం
2. పాక్షిక సూర్యగ్రహణం
3. వలయాకార సూర్యగ్రహణం
4. మిశ్రమ సూర్యగ్రహణం

1) సంపూర్ణ సూర్యగ్రహణం :
భూమిపై నుండి చూసినపుడు చంద్రుడు, సూర్యుని పూర్తిగా ఆవరించినట్లయితే సంపూర్ణ సూర్యగ్రహణం ఏర్పడుతుంది.

2) పాక్షిక సూర్యగ్రహణం :
చంద్రుని వలన ఏర్పడే నీడ యొక్క అంచు భాగంలో ఉండే పలుచని నీడ భూమిపై పడినపుడు పాక్షిక సూర్యగ్రహణం ఏర్పడుతుంది.

3) వలయాకార సూర్యగ్రహణం :
సూర్యుడు భూమికి మధ్యగా చంద్రుడు ప్రయాణిస్తూ సూర్యుని దాటి వెళ్తున్నపుడు సూర్యుని మధ్యలో కొంతమేరకు మాత్రమే చంద్రుడు ఆవరించి, సూర్యుడు ప్రకాశవంతమైన వలయం వలె కనబడటాన్ని వలయాకార సూర్యగ్రహణం అంటాం.

4) మిశ్రమ సూర్యగ్రహణం :
వలయాకార సూర్యగ్రహణం సంపూర్ణ సూర్యగ్రహణంగా మార్పు చెందటాన్ని మిశ్రమ సూర్యగ్రహణం అంటారు. ఇది చాలా అరుదుగా సంభవిస్తుంది.

ప్రశ్న 4.
చంద్రగ్రహణం అనగానేమి? అవి ఎన్ని రకాలు? వాటిని వివరించండి.
జవాబు:
భూమి యొక్క నీడ చంద్రునిపై పడినపుడు చంద్రగ్రహణం ఏర్పడుతుంది. ఇది పౌర్ణమి రోజున మాత్రమే సంభవిస్తుంది.
చంద్రగ్రహణాలు 3 రకాలు అవి :

1. సంపూర్ణ చంద్రగ్రహణం
2. పాక్షిక చంద్రగ్రహణం
3. ప్రచ్ఛాయ / ఉపచ్ఛాయ చంద్రగ్రహణం.

1) సంపూర్ణ చంద్రగ్రహణం :
మనకు కనిపించే చంద్రుని ఉపరితలాన్ని పూర్తిగా భూమి నీడ కప్పివేస్తే సంపూర్ణ చంద్రగ్రహణం ఏర్పడుతుంది.

2) పాక్షిక చంద్రగ్రహణం :
మనకు కనిపించే చంద్రుని ఉపరితలంలో కొంత భాగాన్ని భూమి నీడ కప్పివేస్తే పాక్షిక చంద్రగ్రహణం ఏర్పడుతుంది.

3) ప్రచ్ఛాయ./ ఉపచ్ఛాయ చంద్రగ్రహణం :
భూమి నీడ, యొక్క అంచులలో ఉండే పలుచని నీడ ప్రాంతం (భూమి యొక్క ప్రచ్ఛాయ / ఉపచ్ఛాయ) చంద్రునిపై పడటం వలన ఈ గ్రహణం ఏర్పడుతుంది.

ప్రశ్న 5.
సౌర కుటుంబంలోని వివిధ గ్రహాల గురించి వివరించండి.
జవాబు:
1) బుధుడు (Mercury)

1. బుధుడు సూర్యునికి అతి దగ్గరగా ఉన్న ఉపగ్రహం.
2. సౌర కుటుంబంలో అతిచిన్న గ్రహం.
3. సూర్యోదయానికి కొద్ది సమయం ముందుగానీ, సూర్యాస్తమయం వెంటనేగానీ, దిజ్మండలానికి దగ్గరలో బుధుడ్ని చూడవచ్చును.
4. దీని ఒక పరిభ్రమణానికి 88 రోజులు పడుతుంది.

2) శుక్రుడు (Venus)

1. సూర్యుని నుండి రెండవ గ్రహం.
2. భూమికి అతిదగ్గరలో గల గ్రహం.
3. గ్రహాలలో కెల్లా అతి ప్రకాశవంతమైనది. దీనిని వేగుచుక్క లేదా సాయంకాల చుక్క అంటారు.
4. తన అక్షం చుట్టూ తూర్పు నుండి పడమరకు తిరుగుతుంది.
5. దీని పరిభ్రమణానికి 225 రోజులు పడుతుంది.

3) భూమి (Earth)

1. సౌర కుటుంబంలోని గ్రహాలన్నింటిలోకి జీవాన్ని కలిగి ఉన్న గ్రహం భూమి.
2. భూమిపై జీవం పుట్టడానికి, మనగలగడానికి ప్రత్యేక పర్యావరణ పరిస్థితులను కలిగి ఉన్నది.
3. హానికరమైన (u.v) కాంతి నుండి జీవులను రక్షించడానికి ఓజోన్ పొర భూమిపై ఆవరించబడి ఉన్నది.
4. భూమి ఒక్క చంద్రుణ్ణి మాత్రమే ఉపగ్రహంగా కలిగి వుంది.
5. దీని ఒక పరిభ్రమణానికి 365.25 రోజులు పడుతుంది.

4) కుజుడు లేదా అంగారకుడు (Mars)

1. ఇది సూర్యుని నుండి 4వ గ్రహం.
2. ఇది ఎరుపు రంగులో కనబడడంచేత దీనిని ‘అరుణగ్రహం’ అంటారు.
3. అంగారకుడికి రెండు సహజ ఉపగ్రహాలు కలవు.
4. దీని పరిభ్రమణానికి 687 రోజులు పడుతుంది.

5) గురుడు లేదా బృహస్పతి (Jupiter)

1. సౌర కుటుంబంలో ఇది అతి పెద్ద గ్రహం.
2. ఇవి తనచుట్టూ తాను అతివేగంగా తిరుగుతుంది.
3. దీనికి 50 ఉపగ్రహాలు ఉన్నాయి.
4. దీనిచుట్టూ ప్రకాశవంతమైన వలయాలు ఉన్నాయి.
5. దీని ఒక పరిభ్రమణానికి 4331 రోజులు పడుతుంది.

6) శని (Saturn)

1. శని గ్రహం పెద్ద గ్రహాలలో రెండవది.
2. ఇది పసుపు వర్ణంలో కనిపిస్తుంది.
3. దీని చుట్టూ ఉన్న వలయాలను టెలిస్కోపు ద్వారా చూడవచ్చును.
4. దీనికి 53 ఉపగ్రహాలు ఉన్నాయి.
5. దీని పరిభ్రమణానికి 29. 5 సంవత్సరాలు పడుతుంది.

7) యురేనస్ (Uranus)

1. ఇది సూర్యుని నుండి 7వ గ్రహం.
2. దీనిని అతి పెద్ద టెలిస్కోప్ సహాయంతో మాత్రమే చూడగలం.
3. ఇది శుక్రగ్రహం వలె తనచుట్టూ తాను తూర్పు నుండి పడమరకు తిరుగుతుంది.
4. దీని భ్రమణాక్షం వంపు కారణంగా తనచుట్టూ తాను తిరగడం అనేది దొర్లుతున్నట్లుగా కనిపిస్తుంది.
5. దీని పరిభ్రమణానికి 84 సంవత్సరాలు పడుతుంది.

8) నెఫ్యూన్ (Neptune)

1. ఇది సూర్యుని నుండి 8వ గ్రహం.
2. దీనిపై అత్యల్ప ఉష్ణోగ్రత (38°C) ఉంటుంది.
3. దీని ఒక పరిభ్రమణానికి 165 సంవత్సరాలు పడుతుంది.

ప్రశ్న 6.
ఉల్కలకు, తోకచుక్కలకు గల భేదాలు రాయండి.
జవాబు:

ఉల్కలు	తోకచుక్కలు
1) అంతరిక్షం నుండి కిందకు పడిపోతున్న రాళ్ళు మరియు ఖనిజాలు.	1) అంతరిక్షం నుండి పడేకొన్ని శకలాలు. సూర్యుని చుట్టూ పొడవైన దీర్ఘవృత్తాకార కక్ష్యలో తిరుగును.
2) ఇవి భూమి వాతావరణంలోకి ఎక్కువ వేగంతో ప్రవేశించి మండుతూ, వెలిగిపోతాయి.	2) సూర్యుని వేడి వలన ఉత్పత్తి అయిన వాయువులు మండి ప్రకాశిస్తూ తోకవలె కన్పిస్తాయి.
3) భూమిపై పడి గోతులను ఏర్పరుస్తాయి.	3) హేలీ అనే శాస్త్రవేత్త కనుగొన్న తోకచుక్కకు హేలీ తోకచుక్క అని పేరు పెట్టారు.

ప్రశ్న 7.
తోక చుక్కల గురించి వివరించండి.
జవాబు:

1. అంతరిక్షం నుండి పడే కొన్ని శకలాలు సూర్యుని చుట్టూ పొడవైన దీర్ఘవృత్తాకార కక్ష్యలో తిరిగే వాటిని తోక చుక్కలు అంటారు.
2. తోక చుక్కల పరిభ్రమణ కాలం చాలా ఎక్కువగా ఉంటుంది.
3. తోకచుక్క సాధారణంగా కాంతివంతమైన తల మరియు తోక కలిగి ఉన్నట్లుగా కనబడుతుంది.
4. తోకచుక్క సూర్యుని సమీపిస్తున్న కొలదీ దానితోక పొడవు పెరుగుతుంది. ,దీని తోక ఎల్లప్పుడూ సూర్యుని వ్యతిరేక – దిశలో ఉంటుంది.
5. హేలీ అనే ఖగోళ శాస్త్రజ్ఞుడు కనుగొన్న హేలీ తోకచుక్క 76 సంవత్సరాలకు ఒకసారి మనకు కనిపిస్తుంది. 1986లో చూశాము. మరల 2062 సంవత్సరంలో కనబడుతుంది.

ప్రశ్న 8.
ఉల్కలను వివరించండి.
జవాబు:

1. అంతరిక్షం నుండి భూమివైపు వేగంగా కిందకు పడిపోయే రాళ్ళను, ఖనిజాలను ఉల్కలు అంటారు.
2. ఇవి భూ వాతావరణంలో చొరబడిన చిన్న వస్తువులు.
3. ఇవి అత్యంత వేగంగా ప్రయాణిస్తుండటం వలన భూవాతావరణం యొక్క ఘర్షణ కారణంగా బాగా వేడెక్కి మండిపోయి ఆవిరైపోతాయి.
4. ఇవి వెలుగుచున్న చారలవలె కనిపించి మాయమవుతాయి.
5. కొన్నిసార్లు ఉల్కలు అతి పెద్దగా ఉండటం వల్ల మండి ఆవిరయ్యేలోపే భూమిని చేరుతాయి.
6. భూమిని చేరి, ఢీ కొట్టి గోతులను కలుగచేస్తాయి.
7. భూమిపై పడే ఉల్కను ఉల్కాపాతము అంటారు.
8. సౌర కుటుంబం ఏయే పదార్థాలతో ఏర్పడిందో తెలుసుకొనుటకు ఉల్కాపాతాలు శాస్త్రవేత్తలకు ఉపయోగపడతాయి.

ప్రశ్న 9.
కింది పట్టికను అధ్యయనం చేసి ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.

1. అతి తక్కువ మరియు గరిష్ట సంఖ్యలో చంద్రుళ్ళను కలిగిన గ్రహాలు ఏవి?
జవాబు:

1. అతి తక్కువ చంద్రుళ్ళు గల గ్రహం : బుధుడు .
2. అతి ఎక్కువ చంద్రుళ్ళు గల గ్రహం : శని

2. పై వాటిలో అత్యంత వేడియైన గ్రహం ఏది? ఎందుకు?
జవాబు:
బుధుడు. బుధుడు సూర్యునికి దగ్గరగా ఉంటుంది.

3. అంతర, బాహ్య గ్రహాలకు ఒక్కొక్క ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
జవాబు:
అంతర గ్రహాలు : బుధుడు (లేదా) భూమి (లేదా) అంగారకుడు.
బాహ్య గ్రహాలు : బృహస్పతి (లేదా) శని (లేదా) నెప్ట్యూన్.

4. ఏ గ్రహం యొక్క ఉపగ్రహం భూమి యొక్క సహజ ఉపగ్రహం కంటే పరిమాణంలో పెద్దదిగా ఉంటుంది.
జవాబు:
బృహస్పతి లేదా శని ఉపగ్రహం

8th Class Physics 12th Lesson నక్షత్రాలు – సౌరకుటుంబం 1 Mark Bits Questions and Answers

బహుళైచ్ఛిక ప్రశ్నలు

I. సరియగు జవాబును ఎంచుకోండి.

1. ఈ కింది వానిలో సౌర కుటుంబంలో లేనిది
A) గ్రహం
B) గెలాక్సీ
C) తోకచుక్క
D) ఉల్కలు
జవాబు:
B) గెలాక్సీ

2. హేలీ తోకచుక్క …..కు ఒకసారి కనిపిస్తుంది.
A) 76 నెలలు
B) 76 సంవత్సరాలు
C) 56 నెలలు
D) 56 సంవత్సరాలు
జవాబు:
B) 76 సంవత్సరాలు

3. సప్తర్షి మండలం (Ursa Minar) అనునది
A) నక్షత్రం
B) నక్షత్రరాశులు
C) గ్రహాలు
D) గ్రహాల సముదాయం
జవాబు:
B) నక్షత్రరాశులు

4. ఈ కింది వానిలో అత్యధిక ఉపగ్రహాలు గల గ్రహమేది?
A) బృహస్పతి
B) శని
C) బుధుడు
D) కుజుడు
జవాబు:
B) శని

5. చిన్న చిన్న గుంపుల ఆకారాలను, వివిధ జంతువుల, మనుషుల ఆకారాలు గల వక్షత్రాల సముదాయాన్ని …………. అంటారు.
A) నక్షత్రరాశులు
B) గెలాక్సీ
C) ఆస్టరాయిడ్స్
D) సౌర కుటుంబం
జవాబు:
A) నక్షత్రరాశులు

6. సూర్యునిచుట్టూ పొడవైన దీర్ఘవృత్తాకార కక్ష్యలలో తిరిగే అంతరిక్ష వస్తువు (శకలాలు) లను …….. అంటారు.
A) తోకచుక్కలు
B) ఉల్కలు
C) గ్రహాలు
D) ఆస్టరాయిడ్స్
జవాబు:
A) తోకచుక్కలు

7. కుజుడు, బృహస్పతి మధ్య సూర్యుని చుట్టూ తిరిగే అంతరిక్ష వస్తువు (శకలాలు) లను …… అంటారు.
A) శాటిలైట్స్
B) తోకచుక్కలు
C) ఆస్టరాయిడ్స్
D) ఉల్కలు
జవాబు:
C) ఆస్టరాయిడ్స్

8. భూమికి దగ్గరగా ఉన్న నక్షత్రం
A) ధృవ నక్షత్రం
B) మకరము
C) ఒరియన్
D) సూర్యుడు
జవాబు:
D) సూర్యుడు

9. ఈ కింది వానిలో దేనిని వేగుచుక్క లేదా సాయంకాల చుక్క అంటారు.
A) శుక్రుడు
B) కుజుడు
C) బృహస్పతి
D) బుధుడు
జవాబు:
A) శుక్రుడు

10. మనం ఉండే గెలాక్సీని …….. అంటారు.
A) 24 గంటలు
B) 24 గంటల కంటే తక్కువ
C) 24 గంటల 50 నిమిషాలు
D) ఏదీకాదు
జవాబు:
C) 24 గంటల 50 నిమిషాలు

11. ఈ కింది వానిలో గ్రహం కానిది
A) కుజుడు
B) శని
C) బృహస్పతి
D) సప్తర్షి మండలం
జవాబు:
D) సప్తర్షి మండలం

12. సూర్యుని నుండి దూరంగా ఉన్న గ్రహం
A) యురేనస్
B) బృహస్పతి
C) నెప్ట్యూన్
D) శని
జవాబు:
C) నెప్ట్యూన్

13. ఈ కింది రోజున చంద్రుని మనం చూడలేము
A) అమావాస్య రోజు
B) పౌర్ణమి రోజు
C) అష్టమి రోజు
D) నవమి రోజు
జవాబు:
A) అమావాస్య రోజు

14. ఒక అమావాస్యకు మరొక అమావాస్యకు మధ్యకాలం
A) 15 రోజులు
B) 29 రోజులు
C) 28 రోజులు
D) 14 రోజులు
జవాబు:
C) 28 రోజులు

15. ధృవ నక్షత్రాన్ని ఈ కింది వాటి సహాయంతో గుర్తించవచ్చును.
A) సప్తర్షి మండలం
B) శర్మిష్టరాశి
C) ఒరియన్
D) పైవన్నీ
జవాబు:
D) పైవన్నీ

16. కదలకుండా ఉన్నట్లు కనబడే నక్షత్రం
A) శుక్రుడు
B) ధృవ నక్షత్రం
C) ఒరియన్
D) శర్మిష్టరాశి
జవాబు:
B) ధృవ నక్షత్రం

17. M లేదా W ఆకారంలో గల నక్షత్ర రాశి
A) సప్తర్షి మండలం
B) శర్మిష్టరాశి
C) ఒరియన్
D) లియో (సింహరాశి)
జవాబు:
B) శర్మిష్టరాశి

18. సౌర కుటుంబంలో అతిచిన్న గ్రహం
A) బుధుడు
B) శుక్రుడు
C) కుజుడు
D) యురేనస్
జవాబు:
A) బుధుడు

19. ఈ కింది వానిలో ఉపగ్రహం
A) భూమి
B) చంద్రుడు
C) బుధుడు
D) శుక్రుడు
జవాబు:
B) చంద్రుడు

20. భూమి యొక్క ఆత్మభ్రమణం
A) తూర్పు నుండి పడమరకు
B) పడమర నుండి తూర్పునకు
C) ఉత్తరం నుండి దక్షిణానికి
D) దక్షిణం నుండి ఉత్తరానికి
జవాబు:
B) పడమర నుండి తూర్పునకు

21. చంద్రుడు ఆకాశంలో తను కనిపించిన ప్రదేశంలో మళ్ళీ కనిపించడానికి పట్టే సమయం
A) భూ గెలాక్సీ
B) సూర్య గెలాక్సీ
C) పాలపుంత
D) సప్తర్షి మండలం
జవాబు:
C) పాలపుంత

22. సూర్యోదయానికి కొద్ది సమయంగానీ సూర్యాస్తమయం వెంటనే గానీ, దిజ్మండలానికి దగ్గరలో కనబడే గ్రహం
A) శుక్రుడు
B) బుధుడు
C) కుజుడు
D) శని
జవాబు:
B) బుధుడు

23. వేగుచుక్క (morning star), సాయంకాల చుక్క (Evening star) అని పిలిచే గ్రహం
A) బుధుడు
B) శుక్రుడు
C) కుజుడు
D) శని
జవాబు:
B) శుక్రుడు

24. అరుణగ్రహం పేరు గల గ్రహం
A) కుజుడు
B) గురుడు
C) శని
D) యురేనస్
జవాబు:
A) కుజుడు

25. ఈ మధ్యకాలంలో ……… గ్రహంపై నీరు ఉన్నట్లు కనుగొనబడినది.
A) కుజుడు
B) గురుడు
C) శని
D) శుక్రుడు
జవాబు:
A) కుజుడు

26. సౌర కుటుంబంలో అతి పెద్ద గ్రహం
A) బుధుడు
B) శుక్రుడు
C) బృహస్పతి
D) కుజుడు
జవాబు:
C) బృహస్పతి

27. భూమిపై నిట్టనిలువుగా ఉంచబడిన ఏ వస్తువు యొక్క “అతితక్కువ పొడవైన” నీడైనా ఎల్లప్పుడూ చూపు దిక్కులు
A) ఉత్తరం
B) దక్షిణం
C) ఉత్తర-దక్షిణలు
D) తూర్పు-పడమరలు
జవాబు:
C) ఉత్తర-దక్షిణలు

28. ఏ సమయంలో వస్తువుకు అతి తక్కువ పొడవు నీడ ఏర్పడుతుందో ఆ సమయాన్ని ఆ ప్రదేశం యొక్క …….. వేళ అంటారు.
A) మధ్యాహ్న
B) ఉదయపు
C) సాయంకాలపు
D) అర్ధరాత్రి
జవాబు:
A) మధ్యాహ్న

29. పూర్వకాలంలో ప్రజలు దీని ఆధారంగా కాలాన్ని లెక్కించేవారు.
A) సూర్యుని బట్టి
B) చంద్రుని బట్టి
C) వస్తు నీడలను బట్టి
D) వస్తు పొడవులను బట్టి
జవాబు:
C) వస్తు నీడలను బట్టి

30. సూర్యోదయ సమయంలో సూర్యుడు రోజురోజుకీ దక్షిణ దిక్కుగా కదులుతున్నట్లు అనిపిస్తే అది
A) సంవత్సరం
B) దక్షిణాయనం
C) ఉత్తరాయనం
D) సంపూర్ణ సూర్యోదయం
జవాబు:
B) దక్షిణాయనం

31. సూర్యోదయ సమయంలో సూర్యుడు రోజురోజుకీ ఉత్తర దిక్కుగా కదులుతున్నట్లు అనిపిస్తే అది
A) సంవత్సరం
B) దక్షిణాయనం
C) ఉత్తరాయనం
D) సంపూర్ణ సూర్యోదయం
జవాబు:
C) ఉత్తరాయనం

32. మన రాష్ట్రంలోని ఏకైక నీడ గడియారం గల జిల్లా
A) పశ్చిమ గోదావరి
B) తూర్పు గోదావరి
C) విశాఖపట్నం
D) చిత్తూరు
జవాబు:
B) తూర్పు గోదావరి

33. మన రాష్ట్రంలోని ఏకైక నీడ గడియారం గల ప్రాంతం
A) అన్నవరం సత్యనారాయణ స్వామి ఆలయ ప్రాంగణం
B) తిరుమల వెంకటేశ్వర స్వామి ఆలయ ప్రాంగణం
C) శ్రీకాకుళం సూర్యదేవుని ఆలయ ప్రాంగణం
D) విజయవాడ కనకదుర్గమ్మ ఆలయ ప్రాంగణం
జవాబు:
A) అన్నవరం సత్యనారాయణ స్వామి ఆలయ ప్రాంగణం

34. చిత్తూరు జిల్లా అక్షాంశ డిగ్రీ పూర్ణాంక విలువ
A) 19
B) 13
C) 14
D) 15
జవాబు:
B) 13

35. పశ్చిమగోదావరి, కృష్ణా, మహబూబ్ నగర్ జిల్లాల అక్షాంశ డిగ్రీ పూర్ణాంక విలువ
A) 14
B) 15
C) 16
D) 17
జవాబు:
C) 16

36. శ్రీకాకుళం, విజయనగరం, మెదక్, నిజామాబాద్, ( కరీంనగర్, వరంగల్ జిల్లాల అక్షాంశ డిగ్రీ పూర్ణాంక విలువ
A) 16
B) 17
C) 18
D) 19
జవాబు:
C) 18

37. ప్రకాశం, కర్నూలు, గుంటూరు జిల్లాల అక్షాంశ డిగ్రీ పూర్ణాంక విలువ
A) 15
B) 17
C) 18
D) 19
జవాబు:
A) 15

38. చంద్రుని ఆకారం ప్రతిరోజూ మారుతూ ఉండటంను …………. అంటారు.
A) చంద్ర ఆకారాలు
B) చంద్రుని కళలు
C) చంద్రుని రూపాలు
D) ఏదీకాదు
జవాబు:
B) చంద్రుని కళలు

39. ఆకాశంలో సూర్యోదయం సంభవించిన ఒక నిర్ణీత ప్రదేశంలోకి.మళ్ళీ సూర్యుడు రావడానికి పట్టుకాలం
A) 22 గంటలు
B) 21 గంటలు
C) 24 గంటలు
D) 25 గంటలు
జవాబు:
C) 24 గంటలు

40. చంద్రుని ఉపరితలం పూర్తిగా కన్పించు రోజు
A) అమావాస్య
B) పౌర్ణమి
C) చెప్పలేము
D) ఏదీకాదు
జవాబు:
B) పౌర్ణమి

41. ఈ రోజున సూర్యుడు, చంద్రుడు భూమికి ఒకేవైపున ఉంటారు.
A) పౌర్ణమి
B) అమావాస్య
C) చంద్రగ్రహణం
D) ఏదీకాదు
జవాబు:
B) అమావాస్య

42. ఈ రోజున సూర్యుడు, చంద్రుడు భూమికి చెరోవైపున ఉంటారు.
A) పౌర్ణమి
B) అమావాస్య
C) సూర్యగ్రహణం
D) ఏదీకాదు
జవాబు:
A) పౌర్ణమి

43. చంద్రునిపై మానవుడు అడుగుపెట్టిన సంవత్సరం
A) 1968
B) 1967
C) 1969
D) 1950
జవాబు:
C) 1969

44. మనదేశం చంద్రుని పైకి పంపిన మొదటి ఉపగ్రహం పేరు
A) చంద్రయాన్ -1
B) చంద్రయాన్ – 2
C) చంద్రయాన్ – 3
D) ఏదీకాదు
జవాబు:
A) చంద్రయాన్ -1

45. క్రింది వాటిలో చంద్రయాన్-1 ముఖ్య ఉద్దేశ్యాలలో ఒకటి కానిది
A) నీటి జాడను వెదకడం
B) పదార్థ మూలకాలను తెలుసుకోవడం
C) హీలియం-3 ను వెదకడం
D) చంద్రునిపై ముసలమ్మ జాడను కనుగొనడం
జవాబు:
D) చంద్రునిపై ముసలమ్మ జాడను కనుగొనడం

46. వీరి నీడ భూమిపై పడుట వలన సూర్యగ్రహణం ఏర్పడును.
A) చంద్రుడు
B) సూర్యడు
C) భూమి
D) చెప్పలేము
జవాబు:
A) చంద్రుడు

47. సూర్యగ్రహణం ………………… రోజు మాత్రమే సంభవించును.
A) అమావాస్య
B) పౌర్ణమి
C) 15వ
D) ఏదీకాదు
జవాబు:
A) అమావాస్య

48. భూమిపై నుండి చూసినపుడు చంద్రుడు, సూర్యుని పూర్తిగా ఆవరించినట్లయితే ఈ రకపు సూర్యగ్రహణం ఏర్పడును.
A) సంపూర్ణ
B) పాక్షిక
C) వలయాకార
D) మిశ్రమ
జవాబు:
A) సంపూర్ణ

49. చంద్రుని పలుచని నీడ (ఉపచ్ఛాయ/ప్రచ్ఛాయ)లు భూమిపై పడినపుడు ఏర్పడు సూర్యగ్రహణ రకము
A) సంపూర్ణ
B) పాక్షిక
C) వలయాకార
D) మిశ్రమ
జవాబు:
B) పాక్షిక

50. సూర్యుని మధ్యలో కొంతమేర మాత్రమే చంద్రుడు ఆవరించినపుడు ఏర్పడు సూర్యగ్రహణ రకము
A) సంపూర్ణ
B) పాక్షిక
C) వలయాకార
D) మిశ్రమ
జవాబు:
C) వలయాకార

51. వలయాకార సూర్యగ్రహణం సంపూర్ణ సూర్య గ్రహణంగా మార్పు చెందుటను …….. గ్రహణం అంటారు.
A) సంపూర్ణ
B) పాక్షిక
C) వలయాకార
D) మిశ్రమ
జవాబు:
D) మిశ్రమ

52. ఈ క్రింది వాటిలో అరుదుగా ఏర్పడు సూర్యగ్రహణం మధ్య పనిచేయు బలం
A) సంపూర్ణ
B) పాక్షిక
C) వలయాకార
D) మిశ్రమ
జవాబు:
D) మిశ్రమ

53. భూమి యొక్క నీడ వీరిపై పడుట వలన చంద్రగ్రహణం ఏర్పడును.
A) చంద్రుడు
B) సూర్యడు
C) A మరియు B
D) ఏదీకాదు
జవాబు:
A) చంద్రుడు

54. చంద్రుని ఉపరితలంను భూఛాయ పూర్తిగా కప్పివేసిన ఏర్పడు చంద్రగ్రహణం రకము
A) సంపూర్ణ
B) పాక్షిక
C) ప్రచ్ఛాయ
D) ఉపచ్ఛాయ
జవాబు:
A) సంపూర్ణ

55. చంద్రుని ఉపరితలంను భూఛాయ కొంత భాగాన్ని మాత్రమే కప్పివేస్తే ఏర్పడు చంద్రగ్రహణ రకము
A) సంపూర్ణ
B) పాక్షిక
C) ప్రచ్ఛాయ
D) ఉపచ్ఛాయ
జవాబు:
B) పాక్షిక

56. భూమి ప్రచ్ఛాయ వలన ఏర్పడు చంద్రగ్రహణ రకము
A) సంపూర్ణ
B) పాక్షిక
C) ప్రచ్ఛాయ
D) ఉపచ్ఛాయ
జవాబు:
C) ప్రచ్ఛాయ

57. భూమి ఉపచ్ఛాయ వలన ఏర్పడు చంద్రగ్రహణ రకము
A) సంపూర్ణ
B) పాక్షిక
C) ప్రచ్చాయ
D) ఉపచ్చాయ
జవాబు:
D) ఉపచ్చాయ

58. నక్షత్రాల గుంపును ……. అంటారు.
A) రాశి
B) గెలాక్సీ
C) విశ్వం
D) చెప్పలేము
జవాబు:
A) రాశి

59. లక్షలు, కోట్లు నక్షత్రాలు గల పెద్ద గుంపులను ………. అంటారు
A) రాశి
B) గెలాక్సీ
C) విశ్వం
D) చెప్పలేము.
జవాబు:
B) గెలాక్సీ

60. అనేక కోట్ల గెలాక్సీలు దీనిలో కలవు.
A) రాశి
B) గెలాక్సీ
C) విశ్వం
D) చెప్పలేము
జవాబు:
C) విశ్వం

61. నక్షత్రాల కదలికలను తెలుసుకొనుటకు మనం తెలుసుకొని ఉండవలసినవి
A) ధృవ నక్షత్రం
B) సప్తర్షి మండలం
C) శర్మిష్ట రాశి
D) అన్నియూ
జవాబు:
D) అన్నియూ

62. ధృవ నక్షత్రం నిలకడగా వున్నట్లు కన్పించుటకు కారణం
A) భూభ్రమణ అక్షంకు పైవైపుననే ఉండుట వలన
B) భూభ్రమణ అక్షంకు క్రిందివైపుననే ఉండుట వలన
C) భూభ్రమణ అక్షంకు కుడివైపుననే ఉండుట వలన
D) భూభ్రమణ అక్షంకు ఎడమవైపుననే ఉండుట వలన
జవాబు:
A) భూభ్రమణ అక్షంకు పైవైపుననే ఉండుట వలన

63. సౌరకుటుంబంలోని సూర్యునికి, అంతరిక్ష వస్తువుల
A) గురుత్వాకర్షణ
B) అయస్కాంత
C) విద్యుత్
D) ప్రేరిత
జవాబు:
A) గురుత్వాకర్షణ

64. ఈ క్రింది వాటిలో అత్యంత ఉష్ణం మరియు కాంతిని నిరంతరంగా వెదజల్లునది
A) శుక్రుడు
B) బుధుడు
C) సూర్యుడు
D) భూమి
జవాబు:
C) సూర్యుడు

65. ఒక గ్రహం సూర్యుని చుట్టూ , ఒకసారి తిరుగుటకు పట్టుకాలంను ……… అంటారు.
A) భ్రమణకాలం
B) పరిభ్రమణకాలం
C) ఆత్మభ్రమణకాలం
D) ఏదీకాదు
జవాబు:
B) పరిభ్రమణకాలం

66. ఒక గ్రహం తనచుట్టూ తాను ఒకసారి తిరగడానికి పట్టు కాలంను ….. అంటారు.
A) భ్రమణకాలం
B) పరిభ్రమణకాలం
C) ఆత్మభ్రమణకాలం
D) ఏదీకాదు
జవాబు:
A) భ్రమణకాలం

67. ఏ అంతరిక్ష వస్తువైనా మరొక దానిచుట్టూ తిరుగుతూ ఉంటే దానిని …….. అంటాము.
A) గ్రహశకలం
B) ఉపగ్రహం
C) తోకచుక్క
D) ఏదీకాదు
జవాబు:
B) ఉపగ్రహం

68. భూమికి గల సహజ ఉపగ్రహం
A) చంద్రయాన్-1
B) చంద్రయాన్-2
C) చంద్రుడు
D) చంద్రయాన్-3
జవాబు:
C) చంద్రుడు

69. గ్రహాలలోకెల్లా భూమికి దగ్గరగా ఉన్న గ్రహం
A) బుధుడు
B) శుక్రుడు
C) బృహస్పతి
D) కుజుడు
జవాబు:
B) శుక్రుడు

70. ఈ క్రింది వాటిలో ఉపగ్రహాలు లేనిది
A) బుధుడు
B) శుక్రుడు
C) బృహస్పతి
D) కుజుడు
జవాబు:
B) శుక్రుడు

71. సౌరకుటుంబంలోని గ్రహాలలోకెల్లా జీవం కల్గిన గ్రహం
A) బుధుడు
B) శుక్రుడు
C) భూమి
D) కుజుడు
జవాబు:
C) భూమి

72. అంతరిక్షం నుండి చూచినపుడు భూమి నీలి – ఆకుపచ్చ రంగులో కన్నించుటకు గల కారణము
A) కాంతి వక్రీభవనం
B) కాంతి పరావర్తనం
C) అయస్కాంత ప్రభావం
D) అన్నియూ
జవాబు:
A) కాంతి వక్రీభవనం

73. గ్రహాలలోకెల్లా ఎరుపు రంగులో ఉండు గ్రహం
A) కుజగ్రహం
B) బుధగ్రహం
C) శుక్రగ్రహం
D) బృహస్పతి
జవాబు:
A) కుజగ్రహం

74. గురుగ్రహ పరిమాణం భూమి పరిమాణంకు ……. రెట్లు.
A) 1200
B) 1300
C) 1400
D) 1500
జవాబు:
B) 1300

75. గురుగ్రహ ద్రవ్యరాశి భూ ద్రవ్యరాశికి ……. రెట్లు.
A) 300
B) 350
C) 318
D) 250
జవాబు:
C) 318

76. ఈ క్రింది గ్రహాలలో పసుపు వర్ణంలో ఉండు గ్రహం
A) గురుడు
B) భూమి
C) శని
D) నెప్ట్యూన్
జవాబు:
C) శని

77. ఈ క్రింది వాటిలో అంతర గ్రహాలకు చెందనిది
A) భూమి
B) బుధుడు
C) శని
D) శుక్రుడు
జవాబు:
C) శని

78. ఈ క్రింది వాటిలో బాహ్య గ్రహాలకు చెందనిది
A) గురుడు
B) శని
C) కుజుడు
D) యురేనస్
జవాబు:
C) కుజుడు

79. ఈ క్రింది వాటిలో అధిక ఉపగ్రహాలు గలవి
A) అంతర గ్రహాలు
B) బాహ్య గ్రహాలు
C) సూర్యుడు
D) చెప్పలేము
జవాబు:
B) బాహ్య గ్రహాలు

80. ఈ క్రింది వాటిలో చుట్టూ వలయాలను కల్గి ఉన్నవి
A) అంతర గ్రహాలు
B) బాహ్య గ్రహాలు
C) సూర్యుడు
D) చెప్పలేము
జవాబు:
B) బాహ్య గ్రహాలు

81. క్రింది గ్రహాలలో సౌరకుటుంబం నుండి తొలగించబడిన గ్రహం
A) గురుడు
B) యురేనస్
C) నెప్ట్యూన్
D) ప్లూటో
జవాబు:
D) ప్లూటో

82. క్రింది పటంలో చూపబడిన సౌర వస్తువులు

A) ఆస్టరాయిడ్లు
B) తోకచుక్కలు
C) ఉల్కలు
D) ఉల్కాపాతాలు
జవాబు:
A) ఆస్టరాయిడ్లు

83. క్రింది వాటిలో సూర్యుని చుట్టూ అతి దీర్ఘవృత్త కక్ష్యలలో పరిభ్రమించేవి
A) ఆస్టరాయిడ్లు
B) తోకచుక్కలు
C) ఉల్కలు
D) ఉల్కాపాతాలు
జవాబు:
B) తోకచుక్కలు

84. భారతదేశం మొదటిసారిగా ప్రయోగించిన ఉపగ్రహం
A) INSAT
B) IRS
C) ఆర్యభట్ట
D) EDUSAT
జవాబు:
C) ఆర్యభట్ట

85. సూర్యుని వ్యాసము కి.మీలలో
A) 13, 92,000
B) 12,756
C) 14, 92,000
D) 13,90,000
జవాబు:
A) 13, 92,000

86. i) భూమి యొక్క నీడ చంద్రునిపై పడిన పౌర్ణమి రోజు చంద్ర గ్రహణం ఏర్పడుతుంది.
ii) చంద్రుని నీడ భూమిపై పడిన పౌర్ణమి రోజున సూర్యగ్రహణం ఏర్పడుతుంది.
A) (i) మాత్రమే సత్యం
B) (ii) మాత్రమే సత్యం
C) (i), (ii) లు రెండు సత్యమే
D) (i), (ii) లు రెండు అసత్యమే
జవాబు:
A) (i) మాత్రమే సత్యం

87. చంద్రునిపై పరిశోధనలకుగాను చంద్రయాన్-1 అనే ఉపగ్రహాన్ని ప్రయోగించిన దేశం
A) జపాన్
B) భారత్
C) రష్యా
D) ఇంగ్లాండ్
జవాబు:
B) భారత్

88. “బుధునిపై జీవరాశి లేదు” ఇందుకు గల కారణాలు గుర్తించండి.
A) ఎక్కువ వేడి ఉండటం.
B) భూభాగం లేకుండా అంతా నీరు ఉండుట.
C) ఉపగ్రహాలు లేకపోవడం.
D) పూర్తిగా మంచుతో కప్పబడి ఉండుట.
జవాబు:
A) ఎక్కువ వేడి ఉండటం.

89. గ్రూప్-Aలోని గ్రహాలను, గ్రూప్-Bలోని ప్రత్యేకతలతో జతపరచండి.
గ్రూప్-A గ్రూప్-B
P) అంగారకుడు X) అతి పెద్ద గ్రహం
Q) శుక్రుడు Y) అరుణ గ్రహం
R) బృహస్పతి Z) వేగుచుక్క
A) P-Y, Q-X, R-Z
B) P-Y, Q-Z, R-X
C) P-2, Q-X, R-Y
D) P-2, Q-Y, R-X
జవాబు:
B) P-Y, Q-Z, R-X

90. భూమి కొంత వంగి చలించడం వలన కలిగే ప్రభావం
A) తుపానులు
B) రాత్రి పగలు
C) ఋతువులు
D) గ్రహణాలు
జవాబు:
C) ఋతువులు

91. భూమి, అంగారకుడికి మధ్య ఒక కొత్త గ్రహాన్ని కనుగొంటే దాని యొక్క పరిభ్రమణ కాలం
A) అంగారకుడి పరిభ్రమణ కాలం కన్నా తక్కువ.
B) అంగారకుడి పరిభ్రమణ కాలం కన్నా ఎక్కువ.
C) అంగారకుడి పరిభ్రమణ కాలానికి సమానం.
D) భూమి యొక్క పరిభ్రమణ కాలం కన్నా తక్కువ.
జవాబు:
A) అంగారకుడి పరిభ్రమణ కాలం కన్నా తక్కువ.

92. భూమిపై నుండి చూసినపుడు సూర్యుడు తూర్పు నుండి పడమర వైపు కదిలినట్లు అనిపిస్తాడు. దీని అర్థం భూమి ఏ దిశ నుండి ఏ దిశకు తిరుగుతుంది.
A) తూర్పు నుండి పడమరకు
B) పడమర నుండి తూర్పుకు
C) ఉత్తరం నుండి దక్షిణానికి
D) దక్షిణం నుండి ఉత్తరానికి
జవాబు:
B) పడమర నుండి తూర్పుకు

93. అంతరిక్ష నౌకలకు అమర్చే “హీట్ షీల్డ్” యొక్క క్రింది ఏ ఉపయోగాన్ని నీవు అభినందిస్తావు?
A) హీట్ షీల్డ్ అంతరిక్ష నౌకను ఆకర్షనీయంగా చేసుంది.
B) హీట్ షీల్డ్ అంతరిక్షనౌకను తేలికగా చేస్తుంది.
C) హీట్ షీల్డ్ అంతరిక్షనౌకను వేగాన్ని తగ్గిస్తుంది.
D) హీట్ షీల్డ్ ఘర్షణ వలన జనించే ఉష్ణాన్ని నిరోధిస్తుంది.
జవాబు:
D) హీట్ షీల్డ్ ఘర్షణ వలన జనించే ఉష్ణాన్ని నిరోధిస్తుంది.

II. జతపరచుము

1)

Group – A	Group – B
1. బుధుడు	A) అత్యధిక ఉపగ్రహాలు గల గ్రహం
2. బృహస్పతి	B) తూర్పు నుండి పడమరకు ఆత్మభ్రమణం చేసే గ్రహం
3. శని	C) అతి పెద్ద గ్రహం
4. నెప్ట్యూన్	D) అతిచిన్న గ్రహం
5. శుక్రుడు	E) సూర్యుని నుండి అత్యధిక దూరంలో గల గ్రహం

జవాబు:

Group – A	Group – B
1. బుధుడు	D) అతిచిన్న గ్రహం
2. బృహస్పతి	C) అతి పెద్ద గ్రహం
3. శని	A) అత్యధిక ఉపగ్రహాలు గల గ్రహం
4. నెప్ట్యూన్	E) సూర్యుని నుండి అత్యధిక దూరంలో గల గ్రహం
5. శుక్రుడు	B) తూర్పు నుండి పడమరకు ఆత్మభ్రమణం చేసే గ్రహం

2)

Group – A	Group – B
1. చంద్రకళలు	A) వస్తువు యొక్క అతి తక్కువ పొడవైన నీడ చూపించే దిశ
2. సూర్యగ్రహణం	B) వస్తువు యొక్క అతి తక్కువ పొడవైన నీడ ఏర్పడినపుడు సమయం
3. చంద్రగ్రహణం	C) అమావాస్య రోజు ఏర్పడును
4. ఉత్తర-దక్షిణ దిక్కులు	D) చంద్రుని ఆకారంలో మార్పులు
5. ప్రాంతీయ మధ్యాహ్నవేళ	E) పౌర్ణమిరోజు ఏర్పడును

జవాబు:

Group – A	Group – B
1. చంద్రకళలు	D) చంద్రుని ఆకారంలో మార్పులు
2. సూర్యగ్రహణం	C) అమావాస్య రోజు ఏర్పడును
3. చంద్రగ్రహణం	E) పౌర్ణమిరోజు ఏర్పడును
4. ఉత్తర-దక్షిణ దిక్కులు	A) వస్తువు యొక్క అతి తక్కువ పొడవైన నీడ చూపించే దిశ
5. ప్రాంతీయ మధ్యాహ్నవేళ	B) వస్తువు యొక్క అతి తక్కువ పొడవైన నీడ ఏర్పడినపుడు సమయం

3)

Group – A	Group – B
1. గెలాక్సీ	A) సూర్యుడు ఉండే గెలాక్సీ
2. విశ్వం	B) గ్రహాలు, తోకచుక్కలు, ఆస్టరాయిడ్లు, ఉల్కలు మొదలగునవి
3. పాలపుంత	C) వివిధ జంతువుల, మనుషుల మరియు చిన్న చిన్న ఆకారాలు గల నక్షత్రాలు
4. సౌర కుటుంబం	D) అనేక కోట్ల నక్షత్రాల సమూహం
5. నక్షత్రరాశులు	E) అనేక కోట్ల గెలాక్సీల సముదాయం

జవాబు:

Group – A	Group – B
1. గెలాక్సీ	D) అనేక కోట్ల నక్షత్రాల సమూహం
2. విశ్వం	E) అనేక కోట్ల గెలాక్సీల సముదాయం
3. పాలపుంత	A) సూర్యుడు ఉండే గెలాక్సీ
4. సౌర కుటుంబం	B) గ్రహాలు, తోకచుక్కలు, ఆస్టరాయిడ్లు, ఉల్కలు మొదలగునవి
5. నక్షత్రరాశులు	C) వివిధ జంతువుల, మనుషుల మరియు చిన్న చిన్న ఆకారాలు గల నక్షత్రాలు

మీకు తెలుసా?

మన రాష్ట్రంలోని తూర్పు గోదావరి జిల్లాలో గల ‘అన్నవరం’లోని సత్యన్నారాయణ స్వామి ఆలయ ప్రాంగణంలో నీడ గడియారం తయారు చేయబడి ఉంది.

2008 అక్టోబర్ 22న మన దేశం చంద్రుని గురించి అనేక విషయాలు తెలుసుకునేందుకు చంద్రయాన్ – 1 (చంద్రునికి ఉపగ్రహం)ను ప్రయోగించింది.

చంద్రయాన్-1 యొక్క ముఖ్య ఉద్దేశాలు :

1. చంద్రునిపై నీటి జాడను వెదకడం
2. చంద్రునిపై పదార్థ మూలకాలను తెలుసుకోవడం
3. హీలియం -3ను వెదకడం
4. చంద్రుని యొక్క త్రిమితీయ ‘అట్లాస్’ను తయారు చేయడం.
5. ‘సౌరవ్యవస్థ’ ఆవిర్భావానికి సంబంధించిన ఆధారాలను వెదకడం.

చంద్రయాన్-1ను ప్రయోగించడం ద్వారా చంద్రునికి ఉపగ్రహాలను పంపిన 6 దేశాలలో ఒకటిగా మన దేశం అవతరించింది. చంద్రయాన్-1 చంద్రునిపై ఏయే విషయాలు కనుగొందో వార్తాపత్రికలు, ఇంటర్నెట్ లో వెదికి తెలుసుకోండి.

2006 ఆగస్టు 25 నాటి వరకు మన సౌర కుటుంబంలో గ్రహాలు 9 అని చెప్పుకునే వాళ్లం. అప్పటి 9వ గ్రహం ‘ఫ్లూటో’. అంతర్జాతీయ అంతరిక్ష సమాఖ్య (International Astronomical Union) 26వ జనరల్ అసెంబ్లీలో ప్లూటోను గ్రహం కాదు అని నిర్ణయించడం జరిగింది. ఎందుకనగా ఫ్లూటో “క్లియర్డ్ ద నైబర్‌హుడ్” (తోటి గ్రహాల కక్ష్యలకు ఆటంకం కలిగించరాదు) అన్న నియమాన్ని ఉల్లంఘిస్తున్నది. ఇది కొన్ని కొన్ని సందర్భాలలో నెప్ట్యూన్ కక్ష్యలోకి ప్రవేశిస్తున్నది.

These AP 7th Class Hindi Important Questions 4th Lesson हम नन्हें बच्चे will help students prepare well for the exams.

AP Board 7th Class Hindi 4th Lesson Important Questions and Answers हम नन्हें बच्चे

व्याकरण कार्य

सूचना के अनुसार उत्तर लिखिए।

1. रेखांकित शब्दों के पर्यायवाची शब्द लिखिए।

1. हम अपना कर्तव्य निभा रहे हैं।
उत्तर:
विधि

2. हम नन्हें बच्चे हैं।
उत्तर:
बालक

3. हम उमर के कच्चे हैं।
उत्तर:
उम्र/आयु

4. हम अपना पथ कभी न छोंडेगे।
उत्तर:
मार्ग/रास्ता

5. वह भय से चिल्ला रहा है।
उत्तर:
डर

2. रेखांकित शब्दों के विलोम शब्द लिखिए।

1. जननी की जय गाएँगे।
उत्तर:
अपजय

2. जवान हिम्मत वाला है।
उत्तर:
डरपोक

3. हम भय से कभी न डोलेंगे।
उत्तर:
निर्भय

4. हम धैर्य से रहते हैं।
उत्तर:
अधैर्य

5. हम कम उम्र के हैं।
उत्तर:
ज्यादा/बहुत

3. रेखांकित शब्दों के अर्थ अपनी मात्रुभाषा में लिखिए।

1. वह वीर जवान है।
उत्तर:
సైనికుడు

2. हम अपना प्रण कभी न तोडेंगे।
उत्तर:
శపధం

3. वे भारत की ध्वजा फहराते हैं।
उत्तर:
జెండా

4. बच्चे उमर के कच्चे हैं।
उत्तर:
వయస్సు

5. बच्चे बडे हिम्मत वाले हैं।
उत्तर:
ధైర్యము

4. नीचे दिये गये शब्दों को वाक्यों में प्रयोग कीजिए।

1. हिम्मत : हिम्मत से रहना चाहिए।
2. प्रण : देश की रक्षा का प्रण निभाना चाहिए।
3. नन्हा : वह नन्हा बच्चा है।
4. ध्वजा : भारत की ध्वजा तिरंगा है।
5. ताकत : आज मुझ में ताकत नहीं।

5. अंकों को अक्षरों में लिखिए।

1. पैंतीस = 35
2. साढ़े बारह = 12½
3. उन्नासी = 79
4. निन्यानवे = 99

6. अशुद्ध वर्तनीवाले कोष्ठक में ‘×’ लगाइए।

1. अ) भय ( ) आ) बेंट ( ) इ) ताकत ( ) ई) भारत ( )
उत्तर:
आ) ×

2. अ) द्वजा ( ) आ) प्रजा ( ) इ) अपना ( ) ई) छोड ( )
उत्तर:
अ) ×

3. अ) जननी ( ) आ) चड ( ) इ) कभी ( ) ई) उमर ( )
उत्तर:
आ) ×

4. अ) सच्चा ( ) आ) जय ( ) इ) परण ( ) ई) पथ ( )
उत्तर:
इ) ×

5. अ) दुन ( ) आ) कच्चा ( ) इ) ताकत ( ) ई) भेंट ( )
उत्तर:
अ) ×

7. अंक्षरों में लिखिए।

1. 75 = पचहत्तर
2. 67 = सडसठ
3. 52 = बावन
4. 73 = तिहत्तर
5. 81 : – इक्यासी
6. 90 – नब्बे

8. सही कारक चिह्नों से ख़ाली जगहें भरिए।

1. हम उमर ……. कच्चे हैं।
उत्तर:
के

2. जननी ……. जय गायेंगे।
उत्तर:
की

3. हम हिम्मत …… नाता जोडेंगे।
उत्तर:
से

4. हम हिमगिरि …….. चढ़ जाएँगे।
उत्तर:
पर

5. भारत ….. ध्वजा फहराएँगे।
उत्तर:
की

9. सही क्रिया शब्दों से खाली जगहें भरिए।

1. हम जननी की जय-जय ……….। (खायेंगे/गाएँगे)
उत्तर:
गाएँगे

2. हम ध्वजा ………..। (पकडेंगे/फहराएँगे)
उत्तर:
फहराएँगे

3. अपना प्रण कभी न ……….। (तोडेंगे/जोडेंगे)
उत्तर:
तोडेंगे

4. हिम्मत से हम नाता ………..। (तोडेंगे/जोडेंगे)
उत्तर:
जोडेंगे

5. हम हिमगिरि पर चढ़ ………..। (तोलेंगे/जाएँगे)
उत्तर:
जाएँगे

10. रेखांकित शब्दों की वर्तनी शुद्ध कीजिए।

1. अपना सिर ………. चढ़ाएँगे।
उत्तर:
भेंट

2. हिम्मत से …… जोडेंगे।
उत्तर:
नाता

3. ….. की ध्वजा फहराएँगे।
उत्तर:
भारत

4. हम……. से कभी न डोंलेगे।
उत्तर:
भय

5. अपनी ……… को तोलेंगे।
उत्तर:
ताकत

11. रेखांकित शब्दों के लिंग बदलकर वाक्य फिर से लिखिए।

1. वह एक राजा है।
उत्तर:
वह एक रानी है।

2. नव युवकों में उल्लास भर जाता है।
उत्तर:
नव युवतियों में उल्लास भर जाता है।

3. वह एक बूढा है।
उत्तर:
वह एक बूढ़ी है।

4. देव हमें वर देता है।
उत्तर:
देवी हमें वर देती है।

5. लडका स्कूल जा रहा है।
उत्तर:
लडकी स्कूल जा रही है।

12. रेखांकित शब्दों के वचन बदलकर वाक्य फिर से लिखिए।

1. जग में प्यारा देश होता है।
उत्तर:
जग में प्यारे देश होते हैं।

2. मेरी आँख दुःख रही है।
उत्तर:
मेरी आँखें दुःख रही हैं।

3. ऊँचा शिखर यहाँ मौजूद है।
उत्तर:
ऊँचे शिखर यहाँ मौजूद हैं।

4. भारत में फसल पैदा होती है।
उत्तर:
भारत में फसलें पैदा होती हैं।

13. सर्वनाम शब्दों को पहचानकर लिखिए।

1. यह चित्र किसका है?
उत्तर:
यह

2. अपना प्रण कभी न तोडेंगे।
उत्तर:
अपना

3. हम नन्हें बच्चे हैं।
उत्तर:
हम

4. मैं कल दिल्ली जाऊँगा।
उत्तर:
मैं

5. वह गेंद खेलता है।
उत्तर:
वह

14. उचित शब्दों से खाली जगह भरिए।

1. बच्चे अपनी …… को तोलेंगे। (ताकत/प्रण)
उत्तर:
ताकत

2. बच्चे अपना ………. कभी न छोड़ेंगे। (पद/पथ)
उत्तर:
पथ

3. हम जननी की …….. बोलेंगे। (जय-जय/ध्वजा)
उत्तर:
जय-जय

4. बच्चे उमर के ………… हैं। (खट्टे कच्चे)
उत्तर:
कच्चे

5. वह अपना सिर …..चढ़ाता है। (बेंत/भेंट)
उत्तर:
भेंट

पठित – पद्यांश

निम्न लिखित पद्यांश पढ़कर दिये गये प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

1. हम नन्हें – नन्हें बच्चे हैं,
नादान, उमर के कच्चे हैं,
पर अपनी धुन के सच्चे हैं।
जननी की जय-जय गाएँगे,
भारत की ध्वजा फहराएँगे।
प्रश्न :
1. बच्चे कैसे हैं?
उत्तर:
बच्चे नन्हें – नन्हें, नादान, उमर के कच्चे हैं।

2. बच्चे अपनी धुन के लिए कैसे हैं?
उत्तर:
बच्चे अपनी धुन के लिए सच्चे हैं।

3. बच्चे किसकी जय-जय गाएँगे?
उत्तर:
बच्चे जननी की जय – जय गाएँगे।

4. बच्चे किसे फहराएँगे?
उत्तर:
बच्चे भारत की ध्वजा फहरायेंगे।

5. उपर्युक्त पद्यांश किस पाठ से दिया गया है?
उत्तर:
उपर्युक्त पद्यांश ‘हम नन्हें बच्चे’ पाठ से दिया गया है।

II. अपना पथ कभी न छोडेंगे,
अपना प्रण कभी न तोड़ेंगे,
हिम्मत से नाता जोड़ेंगे,
हम हिमगिरि पर चढ़ जाएँगे,
भारत की ध्वजा फहराएँगे।
प्रश्न :
1. बच्चे किसे कभी भी न तोडेंगे?
उत्तर:
बच्चे अपने प्रण को कभी भी न तोडेंगे।

2. बच्चे कभी भी किसे न छोडेंगे?
उत्तर:
बच्चे कभी भी अपना पथ न छोडेंगे।

3. बच्चे किस पर चढ़ जाएँगे?
उत्तर:
बच्चे हिमगिरि पर चढ़ जाएँगे।

4. बच्चे किससे नाता जोडेंगे?
उत्तर:
बच्चे हिम्मत से नाता जोड़ेंगे।

5. “प्रण’ शब्द का अर्थ क्या है?
उत्तर:
‘प्रण’ शब्द का अर्थ है “वादा/प्रतिज्ञा”।

III. हम भय से कभी न डोलेंगे,
अपनी ताकत को तोलेंगे,
जननी की जय – जय बोलेंगे।
अपना सिर भेंट चढ़ाएँगे,
भारत की ध्वजा फहराएँगे।
प्रश्न :
1. बच्च किमी जय – जय बोलेंगे?
उत्तर:
बच्चे जननी की जय – जय बोलेंगे।

2. बच्चे किसे तोलेंगे?
उत्तर:
बच्चे अपनी ताकत को तोलेंगे।

3. बच्चे किसे भेंट चढ़ाएँगे? ज.
उत्तर:
बच्चे अपने सिर को भेंट चढ़ाएँगे।

4. “ताकत’ शब्द का अर्थ क्या है?
उत्तर:
ताकत शब्द का अर्थ है ‘शक्ति’।

5. बच्चे कभी किससे न डोलेंगे?
उत्तर:
बच्चे भय से कभी न डोलेंगे।

अपठित – पद्यांश

निम्न लिखित पद्यांश पढ़कर दिये गये प्रश्नों के उत्तर विकल्पों में से चुनकर लिखिए।

I. सामने से हठ अधिक न बोल
द्विजिह्व रस में विष मत घोल।
उडाता है तू घर में कीच
नीच ही होते हैं बस कीच।
प्रश्न :
1. कहाँ से हठना है?
A) नीचे से
B) सामने से
C) पीछे से
D) ऊपर से
उत्तर:
B) सामने से

2. कैसे बोल न बोलना है?
A) अधिक
B) कुछ
C) बुरे
D) मीठे
उत्तर:
A) अधिक

3. द्विजिहवा रस में किसे मत घोलना है?
A) पानी को
B) अमृत को
C) विष को
D) रस को
उत्तर:
C) विष को

4. नीच कैसे होते हैं?
A) अच्छे
B) विद्वान
C) कीच
D) नीच
उत्तर:
C) कीच

5. विष शब्द का पर्याय लिखिए।
A) ज़हर
B) अमृत
C) पीयुष
D) रस
उत्तर:
A) ज़हर

II. चित्रा ने अर्जुन को पाया।
शिव से मिली भवानी थी।
बुंदेले हरबोलों के मुँह
हमने सुनी कहानी थी॥
प्रश्न :
1. चित्रा ने किसे पाया?
A) शिव को
B) अर्जुन को
C) भवानी को
D) हरबोलों को
उत्तर:
B) अर्जुन को

2. भवानी किससे मिली थी?
A) शिव से
B) अर्जुन से
C) चित्रा से
D) राम से
उत्तर:
A) शिव से

3. हम ने कहानी किनके मुँह से सुनी?
A) हरबोलों के
B) चित्रा के
C) अर्जुन के
D) शिव के
उत्तर:
A) हरबोलों के

4. कहानी शब्द का वचन बदलिए।
A) कहानी
B) कहानियाँ
C) कहानियाँ
D) कहानिएँ
उत्तर:
B) कहानियाँ

5. कहानी शब्द का पर्यायवाची शब्द
A) नाटक
B) कथा
C) कथन
D) एकांकी
उत्तर:
B) कथा

III. फूल – फूल के कानों में तुम
जा – जाकर क्या कहती हो?
इतनी बात बता दो हमको
पास नहीं क्यों आती हो?
पास नहीं क्यों आती, तितली
दूर – दूर क्यों रहती हो?
फूल – फूल का रस लेती हो,
हम से क्यों शरमाती हो?
प्रश्न :
1. हमारे पास क्या नहीं आती?
A) तितली
B) फूल
C) कली
D) पेड
उत्तर:
A) तितली

2. फूल – फूल के कानों में जा – जाकर कौन कुछ कहती है?
A) भौरा
B) मक्खी
C) तितली
D) मच्छर
उत्तर:
C) तितली

3. फूल – फूल का रस लेनेवाली क्या है?
A) बर्फ़
B) चाँद
C) पेड
D) तितली
उत्तर:
D) तितली

4. हम से कौन शरमाती है?
A) फूल
B) पेड
C) तितली
D) पुष्प
उत्तर:
C) तितली

5. फूल शब्द का पर्याय लिखिए।
A) पुष्प
B) अंजलि
C) जल
D) वारि
उत्तर:
A) पुष्प

IV. युग – युग तक चलती रहे कठोर कहानी
रघु कुल में भी थी एक अभागिन रानी।
निज जन्म – जन्म से सुने जीव यह मेरा
धिक्कार ! उसे था महा स्वार्थ ने घेरा॥
प्रश्न :
1. युग-युग तक कैसी कहानी चलती रही?
A) सरल
B) कठोर
C) मधुर
D) विवेक
उत्तर:
B) कठोर

2. एक अभागिन रानी किस कुल में भी थी?
A) रघु कुल
B) सूर्य कुल
C) चंद्र कुल
D) राणा कुल
उत्तर:
A) रघु कुल

3. कहानी कब तक चलती रहे?
A) युग – युग तक
B) युगांत तक
C) प्रलय तक
D) कल तक
उत्तर:
A) युग – युग तक

4. जन्म शब्द का विलोम शब्द क्या है?
A) जनन
B) संस्कार
C) मृत्यु
D) आविष्कार
उत्तर:
C) मृत्यु

5. इस पद्य में किस कुल का प्रस्ताव आया?
A) रघु कुल
B) चंद्र कुल
C) सूर्य कुल
D) रवि कुल
उत्तर:
A) रघु कुल

V. चरण – कमल बंदी हरि राई।
जाकी कृपा पंगु गिरि लंघे, अंधे को सब कुछ दरसाई॥
बहिरौ सुनै मूक पनिबोले, रंक चलै सिर छत्र धराई।
सूरदास स्वामी करुणामय, बार – बार बन्दौ तेहि पाई॥
प्रश्न :
1. कमल जैसा चरण वाला कौन है?
A) ब्रह्मा
B) शिव
C) हरि
D) कोई नहीं
उत्तर:
C) हरि

2. सूरदास का स्वामी ऐसा है
A) कठोर
B) निष्ठुर
C) निर्दयी
D) करुणामय
उत्तर:
D) करुणामय

3. जाकी कृपा ………….. गिरि लंधै।
A) अंधा
B) पंगु
C) रंक
D) बहिरो
उत्तर:
B) पंगु

4. भगवान कृष्ण की कृपा से मूक क्या कर सकता है?
A) बोल
B) सुन
C) देख
D) चढ़
उत्तर:
A) बोल

5. “बंदौ” शब्द का अर्थ क्या है?
A) स्मरण
B) वंदन
C) भजन
D) कीर्तन
उत्तर:
B) वंदन

VI. बचो अर्चना से, फूल माला से,
अंधी अनुशंसा की हाला से, .
बचो वंदना की वंचना से, आत्म रति से,
चलो आत्म पोषण से, आत्म की क्षति से।
प्रश्न :
1. हमें किससे बचना है?
A) साँप से
B) सिहं से
C) बाघ से
D) अर्चना से
उत्तर:
D) अर्चना से

2. हमें इसकी वंचना से बचना है
A) हाला की
B) वंदना की
C) अंधी की
D) फूलमाला की
उत्तर:
B) वंदना की

3. हमें किस पोषण से चलना है?
A) आत्म
B) शरीर
C) हृदय
D) मन
उत्तर:
A) आत्म

4. अंधी अनुशंसा की हाला से हमें क्या करना चाहिए?
A) बचना
B) भागना
C) फ़सना
D) फैलना
उत्तर:
A) बचना

5. हमें इससे भी बचना चाहिए
A) शिक्षा से
B) दंड से
C) आत्मरति से
D) इन सबसे
उत्तर:
C) आत्मरति से

बहुविकल्पीय प्रश्न

निम्न लिखित प्रश्नों के सही उत्तर विकल्पों से चुनकर कोष्ठक में लिखिए।

1. “प्रण” शब्द का पर्यायवाची शब्द पहचानिए।
A) प्रतिज्ञा
B) अवज्ञा
C) संज्ञा
D) सुविधा
उत्तर:
A) प्रतिज्ञा

2. बच्चे हिम्मत से नाता जोडेंगे। (रेखांकित शब्द का विलोम शब्द पहचानिए।)
A) डर
B) धैर्य
C) विजय
D) अपजय
उत्तर:
A) डर

3. अपना पथ कभी न छोडेंगे। (रेखांकित शब्द का अर्थ पहचानकर लिखिए।)
A) छाया
B) काया
C) रास्ता
D) झंडा
उत्तर:
C) रास्ता

4. बच्चे भारत की ध्वजा …….. । (उचित क्रिया शब्द से रिक्त स्थान भरिए।)
A) गाएँगे
B) फहराएँगे
C) छोडेंगे
D) तोलेंगे
उत्तर:
B) फहराएँगे

5. अशुद्ध वर्तनी वाला शब्द पहचानिए।
A) कभी
B) चोटेंगे
C) धुन
D) हिम्मत
उत्तर:
B) चोटेंगे

6. शुद्ध वर्तनी वाला शब्द पहचानिए।
A) दवज
B) प्रण
C) दुन
D) बेंट
उत्तर:
B) प्रण

7. 66 – इसे अक्षरों में पहचानिए।
A) बावन
B) पचास
C) पच्चीस
D) छियासठ
उत्तर:
D) छियासठ

8. अडतालीस – इसे अंकों में पहचानिए।
A) 68
B) 48
C) 58
D) 78
उत्तर:
B) 48

9. सोहनलाल द्विवेदी “हम नन्हें-नन्हें बच्चे हैं” कविता पाठ के कवि हैं। (रेखांकित शब्द का लिंग बदलकर लिखिए।)
A) कविता
B) कविनी
C) कवयित्री
D) लेखक
उत्तर:
C) कवयित्री

10. हम नन्हें-नन्हें बच्चे हैं। (रेखांकित शब्द का स्त्री लिंग रूप पहचानिए।)
A) बच्चियाँ
B) स्त्री
C) लडकी
D) पुरुष
उत्तर:
A) बच्चियाँ

11. बच्चा पाठ पढता है। (रेखांकित शब्द का बहवचन रूप पहचानिए।)
A) बच्ची
B) बच्चे
C) स्त्री
D) लडकी
उत्तर:
B) बच्चे

12. सही क्रम वाला वाक्य पहचानिए।
A) हम जोडेंगे नाता से हिम्मत
B) हिमाल जोडेंगे नाता से हम
C) हम हिम्मत से नाता जोडेंगे।
D) हम जोडेंगे हिम्मत नाता से
उत्तर:
C) हम हिम्मत से नाता जोडेंगे।

13. भारत की ध्वजा फहरायेंगे। (व्याकरण की दृष्टि से रेखांकित शब्द क्या है?)
A) सर्वनाम
B) क्रिया
C) विशेषण
D) संज्ञा
उत्तर:
D) संज्ञा

14. जननी … जय – जय गायेंगे। (उचित कारक चिहन से रिक्त स्थान भरिए।)
A) की
B) का
C) के
D) को
उत्तर:
A) की

15. शुद्ध बाक्य पहचानिए।
A) मैं खाता है।
B) वह जाता है।
C) राम आते हो।
D) मैं काम करता हो।
उत्तर:
B) वह जाता है।

16. आप अंदर आइए। (भाषा की दृष्टि से रेखांकित शब्द क्या है?)
A) क्रिया
B) विशेषण
C) संज्ञा
D) सर्वनाम
उत्तर:
D) सर्वनाम

17. वह लाल कलम से लिखता है। (वाक्य में विशेषण शब्द को पहचानिए।)
A) वह
B) लाल
C) कलम
D) लिखता
उत्तर:
B) लाल

18. शेर जंगल का राजा है। (यह वाक्य किस काल में है?
A) भूत
B) वर्तमान
C) भविष्यत
D) कलि काल
उत्तर:
B) वर्तमान

19. बच्चे अपनी ….. के कच्चे हैं। (उचित शब्द से रिक्त स्थान भरिए।)
A) उमर
B) नाता
C) धुन
D) भेंट
उत्तर:
A) उमर

20. सही क्रमवाला वाक्य पहचानिए।
A) फहरायेंगे ध्वजा वे भारत की
B) वे भारत की ध्वजा फहरायेंगे।
C) ध्वजा वे भारत फहरायेंगे की
D) की ध्वजा भारत फहरायेंगे वे
उत्तर:
B) वे भारत की ध्वजा फहरायेंगे।

21. हम छोटे बच्चे हैं। (काल पहचानिए।)
A) भक्ति काल
B) भूत काल
C) वर्तमान काल
D) भविष्यत काल
उत्तर:
C) वर्तमान काल

22. ‘रास्ता’ शब्द का बहुवचन रूप क्या है?
A) रास्ते
B) रास्तों
C) रास्ताइयाँ
D) रास्ता
उत्तर:
A) रास्ते

23. हम नादान बच्चे हैं। (रेखांकित शब्द का अर्थ पहचानिए।)
A) समझ
B) ना समझ
C) होशियार
D) मूर्ख
उत्तर:
B) ना समझ

24. हम भारत माता की जय गाते हैं। (इस वाक्य में क्रिया शब्द पहचानिए।)
A) हम
B) जय
C) गाते
D) भारत माँ
उत्तर:
C) गाते

25. अपनी धुन के सच्चे हैं। (सर्वनाम शब्द पहचानिए।)
A) अपनी
B) धुन
C) सच्चे
D) की
उत्तर:
A) अपनी

26. हम उमर के कच्चे हैं। (विशेषण शब्द पहचानकर लिखिए।)
A) हम
B) उमर
C) कच्चे
D) हैं
उत्तर:
C) कच्चे

27. भारत की ध्वजा फहराएंगे। (व्याकरण की दृष्टि से रेखांकित शब्द पहचानिए।)
A) सर्वनाम
B) संज्ञा
C) क्रिया
D) अव्यय
उत्तर:
B) संज्ञा

28. सही क्रम वाला वाक्य पहचानिए।
A) नन्हें बच्चे नन्हें हम हैं।
B) हम नन्हें – नन्हें बच्चे हैं।
C) बच्चे नन्हें हैं नन्हें हम।
D) हैं बच्चे नन्हें – नन्हें हम
उत्तर:
B) हम नन्हें – नन्हें बच्चे हैं।

29. हम झंडा फहराएँगे। (काल पहचानिए।)
A) भूत
B) भविष्यत
C) वर्तमान
D) भक्तिकाल
उत्तर:
D) भक्तिकाल

30. हम अपनी ताकत ……… तोलेंगे। (उचित कारक चिहन से रिक्त स्थान भरिए)
A) को
B) का
C) की
D) से
उत्तर:
A) को

31. सही वर्तनी वाला शब्द पहचानिए।
A) ध्वजा
B) बारत
C) भच्चे
D) ननहें
उत्तर:
A) ध्वजा

32. अशुद्ध वर्तनी वाला शब्द पहचानिए।
A) सच्चे
B) भय
C) बेंट
D) सिर
उत्तर:
C) बेंट

33. जननी की जय – जय बोलेंगे। (रेखांकित शब्द का पर्यायवाची शब्द पहचानिए।)
A) माता
B) पिता
C) बाप
D) अब्बा
उत्तर:
A) माता

34. बेमेल शब्द पहचानिए।
A) सोना
B) फसल
C) चाँदी
D) हीरे
उत्तर:
B) फसल

35. भारत एक विशाल देश है। (रेखांकित शब्द क्या है?)
A) संज्ञा
B) क्रिया
C) विशेषण
D) सर्वनाम
उत्तर:
C) विशेषण

36. ‘नदियाँ’ शब्द का एक वचन रूप पहचानिए।
A) नदी
B) नंदें
C) नदों
D) नदाएँ
उत्तर:
A) नदी

37. हम भय …… कभी न डोलेंगे। (उचित चिह्न से रिक्त स्थान भरिए)
A) को
B) से
C) के
D) की
उत्तर:
B) से

38. हम अच्छे रास्ते ……. चलते हैं। (उचित कारक चिहन से रिक्त स्थान भरिए।)
A) से
B) पर
C) को
D) की
उत्तर:
B) पर

39. 27 – इसे हिंदी अक्षरों में पहचानिए।
A) सत्ताईस
B) बाईस
C) तैंतीस
D) चौंतीस
उत्तर:
A) सत्ताईस

40. इकसठ – इसे हिंदी अक्षरों में पहचानिए।
A) 51
B) 61
C) 71
D) 81
उत्तर:
B) 61