Mahesh

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 1st Year Zoology Study Material 4th Lesson జంతు వైవిధ్యం-II: కార్డేటాల క్లుప్త చరిత్ర Textbook Questions and Answers.

AP Inter 1st Year Zoology Study Material 4th Lesson జంతు వైవిధ్యం-II: కార్డేటాల క్లుప్త చరిత్ర

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
కార్డేట్లు, ఇకైనోడరు పంచుకొనే లక్షణాలను పేర్కొనండి.
జవాబు:
ఎంటిరోసీలోమ్, డ్యుటిరోస్టోములు మరియు ద్విపార్శ్వ సౌష్టవము చూపును.

ప్రశ్న 2.
సైక్లోస్టోముల నాలుగు ముఖ్య లక్షణాలు రాయండి.
జవాబు:
1) ఇవి దౌడలు లేని జలచర జీవులు.
2) శరీరము సన్నగా, పొడవుగా ఈకలాగా పొలుసులు లేకుండా ఉండును.
3) అంతరాస్థి పంజరము మృదులాస్థి నిర్మితము.
4) నోరు వలయాకారముగా ఉండి, చూషకము వలే పనిచేయును.

ప్రశ్న 3.
లాన్సిలెట్లు, ఎసీడియన్లలో ఎండోస్టైల్ ప్రాముఖ్యం ఏమిటి?
జవాబు:
ఎండో స్టైల్, ఇది శైలికాయుతమైన, గ్రంథులను కలిగి గ్రసని ఉదరకుడ్యంపై ఉంటుంది. ఇది ఆహార పోషణలో గాలన పద్ధతిగా ఉపయోగపడుతుంది.

ప్రశ్న 4.
షార్క్లు, కట్ల చేపలలో పుచ్ఛవాజం రకం, పొలుసుల పేర్లు తెలపండి.
జవాబు:
షార్కులలో పుచ్ఛవాజం విషమపాలి రకము, చర్మముపై ప్లాకాయిడ్ పొలుసులు ఉండును. కట్ల చేపలో పుచ్ఛవాజము సమపాల రకము, చర్మముపై సైక్లాయిడ్ పొలుసులు ఉండును.

ప్రశ్న 5.
చేపలలో వాయుకోశాల ప్రాముఖ్యం ఏమిటి?
జవాబు:
చేపలలోని వాయుకోశాలు వాయు మార్పిడికి లేదా నీటిలో తేలిక జీవి తేలియాడుటకు హైడ్రోస్టాటిక్ అవయవముగా ఉపయోగపడును.

ప్రశ్న 6.
‘చేపల హృదయం జలశ్వాస హృదయం’ ఈ వ్యాఖ్యను ఎలా సమర్థిస్తారు?
జవాబు:
రక్తప్రసరణ వ్యవస్థలో రక్తము మొప్పలకు మాత్రమే పంపుతుంది. ఇటువంటి హృదయమును జలశ్వాస హృదయము అని అందురు.

ప్రశ్న 7.
సంపర్క కంటకాలు అంటే ఏమిటి? ఇవి ఏ చేపల సమూహంలో ఉంటాయి?
జవాబు:
మగచేపలలో సంపర్క కంటకాలు ఉండును. శ్రోణవాజము మార్పుచెంది సంపర్క కంటకముగా మారును. ఇది సంపర్క సమయములో ఉపయోగపడును. కాండ్రాక్టిస్ లేదా ఇలాస్మోబ్రాంకి చేపలలో ఉండును.

ప్రశ్న 8.
ఉభయచరాల హృదయం సరీసృపాల హృదయంతో ఎలా విభేదిస్తుంది?
జవాబు:
ఉభయచరాల హృదయంలో రెండు కర్ణికలు, ఒక జఠరిక ఉండును. అనగా హృదయము మూడు గదులుగా విభజింపబడి ఉండును.

సరీసృప హృదయములో అసంపూర్తిగా విభజన చెందిన నాలుగు గదులు ఉండును.

ప్రశ్న 9.
పరిణామక్రమములో ఉభయచరాలలో మొట్టమొదటగా కనిపించిన నిర్మాణాల పేర్లు తెలపండి.
జవాబు:
రెండు జతల సమాన లేదా అసమాన పంచాంగుళీయక గమనాంగాలు ఏర్పడినవి.

ప్రశ్న 10.
స్త్రీ, పురుష కప్పలను ఎలా గుర్తిస్తారు?
జవాబు:
పురుష కప్పలలో శబ్దము చేయుటకు స్వరకోశాలను, పూర్వాంగాల వేలికి సంపర్కమెత్తను కలిగి ఉండును. స్త్రీ కప్పలలో ఇవి ఉండవు

ప్రశ్న 11.
కప్పలో శక్తియుత పంపు (Force Pump) అని దేన్ని అంటారు? దీనికి ఆ పేరు ఎందుకు పెట్టారు?
జవాబు:
పుపుస శ్వాసక్రియలో ఆస్యగ్రసని కుహరం ఒక బలమైన పంపులాగా పనిచేస్తుంది. ఆస్యగ్రసనీ కుహరం అడుగుభాగం పైకి లేచినప్పుడు గాలి ఒత్తిడికి కంఠబిలం తెరుచుకొని, గాలి ఊపిరితిత్తులను చేరుతుంది.

ప్రశ్న 12.
కార్పొరాబైజెమీనా అంటే ఏమిటి? వీటి ముఖ్యవిధి తెలపండి.
జవాబు:
దృష్టి లంబికలను అడ్డముగా విభజింపబడి ఉండే వాటిని కార్పొరాజైజెమీనా అందురు. ఇవి జీవిలో దృష్టి జ్ఞానమును కలుగజేయును.

ప్రశ్న 13.
ముష్కయోజని, స్త్రీ బీజకోశ యోజని మధ్య భేదాన్ని గుర్తించండి.
జవాబు:
మూత్రపిండాలకు, పృష్ట శరీర కుడ్యానికి రెండు మడతల ఆంత్రవేష్టనంతో అతకబడి ఉంటాయి. ఆంత్రవేష్టనాన్ని ముష్క యోజని అని అందురు. స్త్రీబీజకోశాలు మూత్రపిండాలకు, పృష్ట శరీర కుడ్యానికి రెండు మడతల ఆంత్రవేష్టనంతో అతకబడి ఉంటాయి. ఈ ఆంత్రవేష్టనాన్ని స్త్రీబీజకోశ యోజని అని అందురు.

ప్రశ్న 14.
మిల్ట్, స్పాన్ మధ్య భేదాలను గుర్తించండి.
జవాబు:
ఆడకప్ప విడుదల చేసిన గుడ్లరాశిని “స్పాన్” అని, పురుష కప్పలు విడుదల చేసే శుక్రకణాల రాశిని “మిస్ట్” అని అందురు.

ప్రశ్న 15.
మొట్టమొదటి దవడల సకశేరుకాలు, మొదటి ఉల్బధారులు ‘సర్ణయుగాలను’ తెలపండి.
జవాబు:
“డివోనియన్” కాలాన్ని మొదటి దవడలను సకశేరుకాలు, మొదటి ఉల్బదారులు స్వర్ణయుగముగా పేర్కొనెదరు. చేపలు మొదటి దవడల సకశేరుకాలు.

ప్రశ్న 16.
దక్షిణ భారతదేశంలో గల రెండు విషయుత, విషరహిత సర్పాల పేర్లు తెలపండి.
జవాబు:
విషయుత సర్పములు :
1) నాజనాజ (నాగుపాము)
2) బుంగారస్ (కట్లపాము)

విషరహిత సర్పములు :
1) ట్యాప్ (రాట్ స్నేక్)
2) ట్రోపిడోనోటస్ (నీళ్ళపాము)

ప్రశ్న 17.
సరీసృప చర్మం కప్ప చర్మంతో ఏ లక్షణాలలో విభేదిస్తుంది?
జవాబు:
సరీసృప చర్మము గరుకుగా, పొడిగా ఉండును. బాహ్యస్థి పంజరములో కొమ్ము సంబంధిత బహిత్త్వచ పొలుసులు, ఫలకాలు, నఖాలు ఉంటాయి. కప్ప చర్మము పలచగా, పొలుసులు లేకుండా, తేమగా ఉండును.

ప్రశ్న 18.
పిల్లి, బల్లిని అవి విసర్జించే ముఖ్య నత్రజని వ్యర్థాల ఆధారంగా వివరించండి.
జవాబు:
బల్లులు యూరిక్ ఆమ్లమును విసర్జించును. అందువలన ఇవి యూరికోటెలిక్ ప్రాణులు.

పిల్లులు క్షీరదములు. అందువలన వీటి విసర్జక పదార్థము యూరియా రూపములో ఉండును. అందువలన వీటిని యూరియోటెలిక్ జీవులు అందురు.

ప్రశ్న 19.
నాలుగు పిండ బాహ్యత్వచాల పేర్లు తెలపండి.
జవాబు:
1) ఉల్బము 2) అళింద 3) పరాయువు 4) సొనసంచి.

ప్రశ్న 20.
జాకబ్సన్ అవయవాలు అంటే ఏమిటి? వాటి విధి ఏమి?
జవాబు:
ప్రత్యేక ఘ్రాణ నిర్మాణాలను జాకబ్సన్ అవయవములు అందురు. ఇవి వాసనను తెలుసుకొనుటకు ఉపయోగపడును.

ప్రశ్న 21.
వాతిలాస్థులు అంటే ఏమిటి? అవి పక్షులకు ఎలా తోడ్పడతాయి?
జవాబు:
పక్షులలో ఎముకలు బోలుగా ఉండి గాలికుహరాలను కలిగి ఉంటుంది. ఇది పక్షులు గాలిలో తేలికగా ఎగురుటకు తోడ్పడును.

ప్రశ్న 22.
విష్ బోన్ అంటే ఏమిటి? దీన్ని ఏర్పరచే అస్థిఘటకాలను తెలపండి.
జవాబు:
జత్రుకలు, అంతరజత్రుకతో కలిసి ‘V’ ఆకారపు అస్థిని ఏర్పరుస్తాయి. దాన్ని ఫర్కులా లేదా విష్్బన్ అందురు.

ప్రశ్న 23.
రక్తం నిరంతర ఆక్సిజినేషన్ (ఆక్సీకరణం) అంటే ఏమిటి? ఇది పక్షులలో ఎలా సాధ్యమవుతుంది?
జవాబు:
ఊపిరితిత్తులు కుదించినట్లు స్పంజికలాగా ఉంటాయి. వాయుకోశాలు ఉండవు. ఇవి వ్యాకోచించలేవు. వాయుగోణులు ఊపిరితిత్తులతో సంబంధాన్ని కలిగి ఉంటాయి. వాయుగోణులు నిరంతరం రక్తానికి ఆక్సిజన్ అందిస్తాయి.

ప్రశ్న 24.
పక్షులలో అన్నకోశం, అంతరజఠరం మధ్య భేదాలను తెలపండి.
జవాబు:
పక్షులలో అన్నకోశము ఆహారాన్ని నిల్వచేయును. అంతర జఠరము ఆహారమును మెత్తగాజేయు, విసిరే మరగా విభజింపబడి ఉండును.

ప్రశ్న 25.
ఆల్ట్రీషియల్, ప్రికోషియల్ పక్షిపిల్లల మధ్య తేడాలను తెలపండి.
జవాబు:
ఎగిరే పక్షులలో బాల్యజీవులు తల్లిదండ్రులపై ఆధారపడతాయి. అందువలన వీటిని ఆల్ట్రీషియల్ అందురు.
ఎగరని పక్షులలో బాల్యజీవులు తల్లిదండ్రులపై ఆధారపడవు. అందువలన వీటిని ప్రికోషియల్ అని అందురు.

ప్రశ్న 26.
ఏ సమూహ జంతువులలో ప్రతీ పార్శ్వంలో మూడు కర్ణాస్థికలు ఉంటాయి. వాటి పేర్లను లోపలి నుంచి వెలుపలికి వరస క్రమంలో తెలపండి.
జవాబు:
క్షీరదములలోని మధ్యచెవిలో ఉండే మూడు కర్ణాస్థి ఖండాలు కలవు. అవి 1) కూటకము, 2) దాగలి, 3) కర్ణాంతరాస్థి.

ప్రశ్న 27.
క్షీరదాల పరిపక్వ RBC, ఇతర సకశేరుకాల RBCతో ఎలా విభేదిస్తుంది?
జవాబు:
క్షీరదముల RBC ద్విపుటాకారముగా ఉండి, కేంద్రకమును కలిగి ఉండదు.

మిగిలిన సకశేరుకములలో RBC నందు కేంద్రకము ఉండును.

ప్రశ్న 28.
సరీసృపాలు, పక్షులు, క్షీరదాలలో ముఖ్య కశేరుకాల రకాల పేర్లను తెలపండి.
జవాబు:
1) సరీసృప కశేరుకములు – ప్రోసీలస్ లేదా పురోగర్తి రకమునకు చెందినవి.
2) పక్షుల కశేరుకములు – విషమగర్తి రకమునకు చెందినవి.
3) క్షీరద కశేరుకములు – ఉభయ సమతల రకానికి చెందినవి.

ప్రశ్న 29.
మూడు మెనింజెస్ పేర్లను తెలపండి. ఈ మూడూ ఏ సమూహ జంతువులలో కనిపిస్తాయి ?
జవాబు:
మూడు మెనెంజెస్లు :

1. పరాశిక
2. ఆర్కినాయిడ్ పొర
3. మృద్వి. ఈ మూడు పొరలు క్షీరదముల మెదడును కప్పి ఉంచును.

ప్రశ్న 30.
వృక్క నిర్వాహకవ్యవస్థ లోపించిన సకశేరుక సమూహాల పేర్లు తెలపండి.
జవాబు:
క్షీరదములలో వృక్క నిర్వాహక వ్యవస్థ లోపించియుండును.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
సకశేరుకాలు, అకశేరుకాల మధ్య మూడు ముఖ్య తేడాలను తెలపండి. ఈ లక్షణాలను చూపే సకశేరుక శరీర పటాన్ని గీయండి.
జవాబు:
కార్దేట్లు, అకశేరుకాల మధ్య పోలికలు :

కార్దేట్లు	అకశేరుకాలు
1. పృష్ఠవంశం ఉంటుంది.	పృష్ఠవంశం ఉండదు.
2. కేంద్రనాడీ వ్యవస్థ పృష్ఠభాగంలో బోలుగా, ఒకే ఒకటిగా, నాడీసంధిరహితంగా ఉంటుంది.	కేంద్రనాడీవ్యవస్థ ఉదర భాగంలో, కడ్డీ లాగా, ద్వంద్వంగా, నాడీసంధిసహితంగా ఉంటుంది.
3. గ్రసని మొప్ప చీలికలతో ఉంటుంది.	మొప్ప చీలికలు ఉండవు.
4. ఉదరభాగంలో హృదయం ఉంటుంది.	పృష్ఠ హృదయం (ఉంటేనే).
5. పాయుపరపుచ్ఛం ఉంటుంది.	పాయుపరపుచ్ఛం ఉండదు.

ప్రశ్న 2.
కార్డేట్లలో నాలుగు ముఖ్య లక్షణాలు పేర్కొని ప్రతిదాని ముఖ్య విధిని తెలపండి.
జవాబు:
కార్డేటాల నాలుగు ముఖ్య లక్షణాలు :
1. పృష్ఠవంశం :
ఇది పృష్ఠమధ్యరేఖ మీదుగా ఆహారనాళానికీ, పృష్ఠ నాడీదందానికీ మధ్య ఉండే ఒక స్థితిస్థాపక కడ్డీలాంటి నిర్మాణం. పిండంలో కనిపించే మొట్టమొదటి అంతరాస్థిపంజర భాగం. ఇది పిండ పృష్ఠవంశ మధ్యత్వచం నుంచి ఏర్పడుతుంది. దీని అంతర్భాగంలో రిక్తికాయుత కణాలు ఉండి వాటిని ఆవరిస్తూ లోపలి మందమైన తంతుయుత సంయోజక కణజాలపు తొడుగు, వెలుపల పలచని స్థితిస్థాపక సంయోజక కణజాలపు తొడుగులు ఉంటాయి. ఇది లాన్స్లట్లు, సైక్లోస్టోమ్స్లో జీవితాంతం ఉంటుంది. ఎసిడియన్లలో టాడ్పోల్ డింభకపు తోకలో మాత్రమే ఉంటుంది. తిరోగామి రూపవిక్రియలో తోకను, పృష్ఠవంశాన్ని కోల్పోయి, ప్రౌఢ జీవిగా మారుతుంది. ఉన్నత సకశేరుకాలలో పృష్ఠవంశం పిండదశలో కనిపించి ప్రౌఢజీవులలో దీని స్థానంలో పాక్షికంగా గానీ, సంపూర్ణంగా గానీ వెన్నెముక ఏర్పడుతుంది. పృష్ఠవంశం అనశేషాలు పల్పోసి కేంద్రకాలుగా క్షీరదాల కశేరుకాంతర చక్రికలలో ఉంటాయి.

2. పృష్ఠనాళికాయుత నాడీదండం :
పృష్ఠవంశానికి పైన, పృష్ఠశరీర కుడ్యానికి కింద ఒకే ఒక నాడీదండం ఉంటుంది. ఇది బోలుగా, నాళం లాగా ఉండి, ద్రవంతో నిండి ఉంటుంది. ఇది అకశేరుకాలలో లాగా కాకుండా నాడీకణసంధి రహితంగా ఉంటుంది. పిండదశలో పృష్ఠవంశంపై గల బహిత్వచపు పొర పృష్ఠ మధ్యభాగం కిందికి కుంగి నాడీదండం ఏర్పడుతుంది. ఉన్నత కార్డేటాలలో దీని పూర్వభాగం పెద్దదై విస్తరించి మెదడుగా, మిగతా భాగం వెన్నుపాముగా విభేదనం చెందుతుంది.

3. గ్రసనీ మొప్ప చీలికలు లేదా రంధ్రాలు :
గ్రసనీ పార్శ్వ కుడ్యంలో వరసగా గ్రసనీ చీలికలు లేదా రంధ్రాలు ఉంటాయి. వీటి ద్వారా గ్రసనీ కుహరం నుంచి నీరు వెలుపలికి ప్రవహిస్తుంది. ఇవి బాహ్య-అంతస్త్వచం నుంచి ఏర్పడతాయి. ప్రాథమిక కార్డేట్లు, చేపలు మరియు కొన్ని ఉభయచరాలలో ఇవి జీవితాంతం ఉంటాయి. గ్రసనీ కుడ్యరంధ్రాలు ప్రసరణ పటలికల అభివృద్ధితో మొప్పలు (బ్రాంకి)గా మారి శ్వాస వాయువుల మార్పిడికి తోడ్పడతాయి. అనేక ఉభయచరాలలో ఇవి డింభకదశలో ఉండి ప్రౌఢజీవులలో కనిపించవు. ఉల్బధారులలో క్రియారహిత గ్రసనీకోశాలు పిండాభివృద్ధి ప్రారంభంలో ఏర్పడి ఆ తరవాత అదృశ్యమవుతాయి. ఉల్బధారుల పిండాభివృద్ధి ప్రారంభంలో ఇవి కనిపించడం వల్ల ఈ జీవుల పూర్వీకులు జలచరాలని తెలుస్తుంది.

4. పాయు పర పుచ్ఛం :
సకశేరుకాల పుచ్ఛం పాయువుకు పరభాగంలో పొడిగించబడి ఉంటుంది. చాలా జాతులలో ఇది పిండాభివృద్ధి చివరిదశలో అదృశ్యమవుతుంది. దీనిలో అస్థిపంజర మూలపదార్థాలు, కండరాలు ఉంటాయి. అయితే దీనిలో శరీరకుహరం, అంతరాంగ అవయవాలు ఉండవు.

ప్రశ్న 3.
కార్డేటా ఉనికిని తెలిపే ట్యునికేట్ లక్షణాలను వివరించండి.
జవాబు:
యూరోకార్డేటా లేదా ట్యునికేటా: (GR.oura – తోక ; L.chorda – పృష్ఠవంశం)

యూరోకార్డేట్లన్నీ సముద్ర జీవులు. నీటి ఉపరితలం నుంచి అధిక లోతు వరకు కనిపిస్తాయి. ఇవి వృంతరహిత (ఎసీడియన్స్) లేదా నీటిపై తేలియాడే (సాల్ప, డోలియోలం), ఏకాంత (ఎసీడియా) లేదా సహనివేశ (పైరోసోమా) జంతువులు. శరీరం ఖండితరహితమై, సెల్యులోజ్ మిగతా జంతువులలో వలె కాకుండా నిర్మితమైన కంచుకంతో ఆవరించి ఉంటుంది. శరీరకుహరం లేదు. అయితే గ్రసని చుట్టూ బహిస్త్వచంతో ఆవరించి ఉన్న ఏట్రియల్ కుహరం ఉంటుంది. మొప్ప చీలికలు, పాయువు, జననేంద్రియ నాళాలు దీనిలోకి తెరచుకొంటాయి. గ్రసని ఉదరకుడ్యంపై ఉండే అంతర్ కీలితం మున్ముందు సకశేరుకాల థైరాయిడ్ గ్రంథి ఏర్పాటును సూచిస్తుంది. ఏట్రియమ్ పృష్ఠ లేదా పర ఏట్రియల్ రంధ్రం ద్వారా బయటికి తెరుచుకొంటుంది. సంపూర్ణ జీర్ణనాళం ఉంటుంది.

గ్రసనీ కుడ్యంలో రెండు లేదా లెక్కలేనన్ని మొప్ప చీలికలు ఉంటాయి. వివృత రక్త ప్రసరణ వ్యవస్థ ఉంటుంది. హృదయం నాళాకారంలో ఉదరభాగంలో ఉంటుంది. రక్త ప్రవాహాన్ని ఏకాంతరంగా వ్యతిరేక దిశలలో పంపడం దీని విశిష్టత. నాడీ వ్యవస్థ ప్రౌఢజీవులలో ఒక పృష్ఠ నాడీసంధిగా ఉంటుంది. ఇవి ద్విలింగ లేదా ఉభయలైంగిక జీవులు. జీవి అభివృద్ధిలో తోకతో స్వేచ్ఛగా ఈదే టాడ్పోల్ డింభకం ఉంటుంది. ఈ డింభకంలో తోక భాగాన, బోలుగా ఉన్న నాడీదండం, తోకకు పరిమితమైన పృష్ఠవంశం ఉంటాయి. అందువల్ల ఈ జీవులను యూరోకార్డేటాలు అంటారు.
ఉదా : ఎసీడియా, సాల్ప, డోలియోలం, పైరోసోమా, ఆయికోప్లూరా.

ప్రశ్న 4.
స్క్వీర్ట్లు, లాన్సిలెట్ల పోలికలు, భేదాలు చూపండి.
జవాబు:

స్క్వీర్ట్	లాన్సిలెట్లు
1. ఇవి సముద్రములలో గాని, సముద్రతీరాలలో ఆధారము లను అంటిపెట్టుకొని జీవిస్తాయి.	1. పృష్ఠవంశం పరాంతం నుంచి వాటి పూర్వాంతం వరకు వ్యాపించి ఉంటుంది.
2. దేహముపై ట్యునిసిన్తో చేయబడిన కవచముండుటచే ఈ సమూహమును ‘ట్యూనికేటా’ అని పిలుస్తారు.	2. పృష్ఠ పార్శ్వ కండరాలు మందంగా ఉండి, కండర ఖండితాలు ఖండీభవనం చెంది ఉంటాయి.
3. ఈ జీవులకు ముఖరంధ్రం, ఏట్రియల్ రంధ్రం ఉంటాయి. నీరు ముఖరంధ్రం ద్వారా లోనికి ప్రవేశించి ఏట్రియల్ రంధ్రము ద్వారా బయటకు పోతుంది.	3. గ్రసనిని ఆవరించి ఉండే ఏట్రియంలోకి మొప్ప చీలికలు, ప్రాథమిక వృక్కాలు, బీజకోశాలు తెరచుకొంటాయి.
4. ప్రౌఢజీవులు ఖండీభవనం చూపవు. రక్తప్రసరణ వివృతంగా ఉంటుంది.	4. గ్రసని ఉదర కుడ్యంలో ఎండో స్టైల్ ఉంటుంది.
5. ఈ జీవులలో గల ఎండో స్టైల్ను సకశేరుకాల థైరాయిడ్ గ్రంథితో పోల్చవచ్చును.	5. ప్రత్యేక శ్వాసాంగాలుండవు. శ్వాసవాయువుల వినిమయం వ్యాపన పద్ధతిలో జరుగుతుంది.
6. ప్రౌఢట్యునికేట్లలో పృష్ఠవంశం లోపిస్తుంది. కాని డింభక దశలో తోకలో ఉంటుంది. దీన్ని యూరోకార్డేటా అందురు.	6. సొలినోసైట్లను కలిగిన ప్రాథమిక వృక్కాలు విసర్జక అవయవాలుగా పనిచేస్తాయి.
7. కొన్ని జీవులలోని రక్త కణాలలో వెనెడియంను కలిగి ఉండే వెనేడియం అనే వర్ణదము ఉండును.	7. ఇవి ఏకలింగ జీవులు.
8. అభివృద్ధిలో తిరోగమన రూప విక్రియను చూపును.	8. బాహ్యఫలదీకరణ జరుగుతుంది. మరియు డింభక దశ గల పరోక్ష అభివృద్ధి జరుగుతుంది.

ప్రశ్న 5.
చేపలను ఇతర సకశేరుకాల నుంచి వేరుచేసే ఎనిమిది లక్షణాలను రాయండి.
జవాబు:
సాధారణ లక్షణాలు :

1. ఇవి శీతలరక్త సంపూర్ణ జలచర జంతువులు.
2. వీటి శరీరం కండె ఆకారంలో తల, మొండెం, తోకగా విభేదనం చెంది ఉంది.
3. అంతరాస్థి పంజరం మధ్యస్త్వచ పొలుసులు లేదా అస్థిఫలకాలతో ఏర్పడింది. కొన్ని చేపలలో పొలుసులు ఉండవు.
4. మృదులాస్థి లేదా అస్థి నిర్మిత అంతరాస్థి పంజరం ఉంటుంది. పుర్రె ఒక అనుకపాలకందంతో ఉంటుంది. కశేరుకాలు ఉభయగర్తి రకం (కశేరుమధ్యం పూర్వ పర తలాలు పుటాకారంగా ఉంటాయి).
5. చలనానికి అద్వంద్వ వాజాలు (మాధ్యమిక, పుచ్ఛవాజాలు, ద్వంద్వ వాజాలు (ఉరో, శ్రోణి వాజాలు) ఉంటాయి.
6. నోరు ఉదరంగా లేదా పూర్వాంతంలో ఉంటుంది. దంతాలు అగ్రదంత, సమదంత మరియు బహువార దంత రకాలు.
7. మొప్పలతో శ్వాసవాయువుల మార్పిడి జరుగుతుంది. హృదయం రెండు గదులతో మొప్పలకు రక్తాన్ని అందిస్తుంది. దీన్ని జలశ్వాస హృదయం అంటారు. చేపలలో ఏకప్రసరణ జరుగుతుంది. అంటే ప్రసరణలో రక్తం ఒకసారి మాత్రమే హృదయాన్ని చేరుతుంది. హృదయం ‘సిరా హృదయం’ (శరీర అవయవాల నుంచి సిరా రక్తం/ఆక్సిజన్ లేని రక్తం మాత్రమే హృదయానికి చేరుతుంది). మూత్రపిండాలు మధ్యవృక్క రకం. సాధారణంగా అమ్మోనోటెలిక్ మృదులాస్థి చేపలు మాత్రం యూరియోటెలిక్.
8. కపాల నాడులు 10 జతలు. కేంద్రనాడీవ్యవస్థను కప్పి మెనింక్స్ ప్రిమిటివా మాత్రమే ఉంటుంది.
9. లోపలి చెవిలో మూడు అర్థచంద్రాకార కుల్యలు ఉంటాయి. పార్శ్వరేఖ జ్ఞానాంగ వ్యవస్థ (నీటి కదలికలు, కంపనాలు గుర్తించడానికి) కనుగుడ్డును రక్షిస్తూ ఉంటుంది.
10. స్త్రీ పురుష జీవులు వేరుగా ఉంటాయి. అంతర లేదా బాహ్య ఫలదీకరణం జరుగుతుంది. అభివృద్ధి ప్రత్యక్షం లేదా పరోక్షంగా జరుగుతుంది. చేపలలో ప్రస్తుతం రెండు విభాగాలున్నాయి. అవి : కాండ్రికిస్ (మృదులాస్థి చేపలు), ఆస్టిక్తిస్ (అస్థి చేపలు).

ప్రశ్న 6.
మృదులాస్థి, అస్థి చేపల పోలికలు, భేదాలు రాయండి. [Mar. ’14]
జవాబు:

కాండ్రిక్టిస్	అస్టిక్టిస్
1. వీటిని సామాన్యంగా మృదులాస్థి చేపలు అందురు.	1. వీటిని సామాన్యంగా అస్థి చేపలంటారు.
2. పుచ్చ వాజము విషమపాలి రకము.	2. పుచ్ఛవాజము సమవిభక్త రకము.
3. చర్మాన్ని కప్పుతూ ప్లాకాయిడ్ పొలుసులు ఉంటాయి.	3. చర్మాన్ని కప్పుతూ గానాయిడ్, సైక్లాయిడ్ లేదా టీనాయిడ్ పొలుసులుంటాయి.
4. నీటి అంతరాంగస్థిపంజరము మృదులాస్థితో నిర్మితమై ఉంటుంది.	4. నీటి అంతరాంగస్థిపంజరము అస్థితో నిర్మితమై ఉంటుంది.
5. నోరు మరియు నాసికా రంధ్రాలు ఉదరతలంలో అమరి ఉంటాయి.	5. నోరు ముట్టె అగ్రభాగంలో ఉంటుంది.
6. ఆహారనాళం అవస్కరంలోకి తెరచుకుంటుంది.	6. ఆహారనాళం పాయువు ద్వారా వెలుపలికి తెరచుకుంటుంది.
7. మొప్పచీలికలు నగ్నంగా, ఉపరికుల లేకుండా ఉంటుంది.	7. మొప్పచీలికలు ఉపరికులచే కప్పబడి ఉంటుది.
8. మొప్ప చీలికల ముందు శ్వాసరంధ్రాలుంటాయి.	8. శ్వాసరంధ్రాలు ఉండవు.

ప్రశ్న 7.
కప్ప హృదయ నిర్మాణాన్ని వివరించండి.
జవాబు:

రక్త ప్రసరణ వ్యవస్థ :
దీనిలో హృదయం, రక్తనాళాలు, రక్తం ఉంటాయి. శరీరకుహరం పైభాగంలో కండరయుత హృదయం ఉంటుంది. దీనిలో రెండు కర్ణికలు, ఒక జఠరిక ఉంటాయి. హృదయం రెండు స్తరాల హృదయావరణ త్వచంతో కప్పి ఉంటుంది. హృదయం పృష్ఠతలంలో కుడి కర్ణికను త్రికోణాకార సిరాసరణి కలుస్తుంది. ఇది మూడు మహాసిరల ద్వారా రక్తాన్ని గ్రహిస్తుంది. ఉదరతలంలో జఠరిక ధమనీ శంకువులోకి తెరుచుకొంటుంది. ధమనీ శంకువు రెండు శాఖలుగా, తిరిగి అవి ఒక్కొక్కటి మూడు ధమనీ చాపాలుగా ఏర్పడతాయి. అవి కరోట, దైహిక, పుప్పుస చర్మీయ చాపాలు. హృదయం నుంచి రక్తాన్ని శరీర భాగాలకు ధమనీ చాపాల శాఖలు సరఫరా చేస్తాయి. శరీర భాగాల నుంచి మూడు ముఖ్య సిరలు రక్తాన్ని గ్రహించి సిరాసరణికి చేరవేస్తాయి.

ప్రశ్న 8.
ఉభయచరాల విభాగం ఎనిమిది ముఖ్య లక్షణాలను తెలపండి.
జవాబు:
సాధారణ లక్షణాలు :

1. ఇవి మొట్టమొదటి చతుష్పాదులు. రెండు ఆవాసాలలో జీవిస్తాయి. అంటే నేల మీద, మంచి నీటిలో జీవిస్తాయి.
2. శరీరం తల, మొండెంగా స్పష్టంగా విభజించబడింది. తోక ఉండవచ్చు లేదా ఉండకపోవచ్చు.
3. చర్మం నున్నగా, పొలుసులు లేకుండా (ఎపోడాకు చెందిన జీవులలో ఉంటాయి), తేమగా, గ్రంథులతో ఉంటుంది.
4. రెండు జతల సమాన లేదా అసమాన పంచాంగుళీయక గమనాంగాలు (సిసీలియన్లలో గమనాంగాలు ఉండవు) ఉంటాయి.
5. క్షీరదాలలోలాగా కపాలానుకందాలు డైకాండైలిక్ (ద్వికంద) రకానికి చెందుతాయి. కశేరుకాలు ఎన్యూరన్లలో పురోగర్తి (కశేరుమధ్యం పూర్వతలం మాత్రమే పుటాకారంగా ఉంటుంది). సిసీలియన్లలో ఉభయగర్తి, యూరోడీలాలో పరగర్తి – కశేరుమధ్యం పరతలం మాత్రమే (పుటాకారంగా ఉంటుంది) రకానికి చెందినవి. ఉరోస్థి మొదటిసారిగా ఉభయచరాల్లో కనిపిస్తుంది.
6. నోరు పెద్దది. దంతాలు అగ్రదంత, సమదంత, బహువార రకానికి చెందినవి.
7. శ్వాసవాయువుల వినిమయం ఎక్కువగా చర్మంతో జరుగుతుంది. పుప్పుస, ఆస్యగ్రసని శ్వాసక్రియలు కూడా జరుగుతాయి. జలశ్వాస (బ్రాంకియల్) శ్వాసక్రియ డింభకాలు, కొన్ని ప్రౌఢ యూరోడీలన్లలో కనిపిస్తుంది.
8. మూడు గదుల హృదయం, సిరాసరణి, మూల మహాధమని ఉంటాయి. మూడు జతల ధమనీ చాపాలు, అభివృద్ధి చెందిన నిర్వాహక వ్యవస్థలు ఉంటాయి. ఎర్రరక్తకణాలు కేంద్రక సహితంగా ఉంటాయి.
9. మూత్రపిండాలు మధ్యవృక్క రకానికి చెందినవి. ఇవి యూరియోటెలిక్ జీవులు.
10. వెలుపలి పరాశిక, లోపలి మృద్వి అనే మెనింజెస్ ఉంటాయి. పది జతల కపాలనాడులు ఉంటాయి.
11. మధ్య చెవిలో కర్ణస్తంభిక అనే ఒకేఒక శ్రవణార్థిక ఉంటుంది. ఇది చేపలలోని అధోహనువు రూపాంతరం. మొట్టమొదటిసారిగా ఉభయచరాలలో కర్ణభేరి, లాక్రిమల్, హల్దేరియన్ గ్రంథులు ఏర్పడ్డాయి.
12. లైంగిక జీవులు వేరువేరు. సాధారణంగా బాహ్య ఫలదీకరణం జరుగుతుంది. అభివృద్ధి చాలావరకు పరోక్షంగా ఉంటుంది.
    ఉదా : బ్యూఫో (గోదురుకప్ప), రానా (కప్ప), హైలా (చెట్టుకప్ప), సాలమండ్రా (సాలమండర్), ఇక్తియోఫిస్ (ఉపాంగరహిత ఉభయచరం), రాకోఫోరస్ (ఎగిరేకప్ప).

ప్రశ్న 9.
చక్కని పటంతో కప్ప పురుష ప్రత్యుత్పత్తి వ్యవస్థను వివరించండి.
జవాబు:

పురుష ప్రత్యుత్పత్తి వ్యవస్థలో ఒక జత పసుపురంగు అండాకార ముష్కాలు ఉంటాయి. ఇవి మూత్ర పిండాలకు, పృష్ఠ శరీర కుడ్యానికి రెండు మడతల ఆంత్రవేష్టనంతో అతకబడి ఉంటాయి. ఆంత్రవేష్టనాన్ని ముష్కయోజని అంటారు. ప్రతీ ముష్కంలో లెక్కలేనన్ని శుక్రోత్పాదక నాళికలు ఉంటాయి. ఇవి కలిసి 10-12 ఇరుకైన శుక్రనాళికలను ఏర్పరుస్తాయి. ఇవి మూత్రపిండంలోకి ప్రయాణించి బిడ్డర్ కాలువలోకి తెరుచుకొంటాయి. ఇది మూత్రనాళానికి మూత్రపిండ అడ్డుకుల్యల ద్వారా కలపబడి ఉంటుంది. ఇరువైపుల ఉన్న ‘మూత్ర జనన నాళాలు అవస్కరంలోకి తెరుచుకొంటాయి.

ప్రశ్న 10.
కప్ప ప్రత్యేక జ్ఞానాంగాల గురించి లఘుటీక రాయండి.
జవాబు:
ప్రత్యేక జ్ఞానాంగాలు :
కప్పలో స్పర్శ, రుచి, వాసన, దృష్టి, శ్రవణానికి జ్ఞానాంగాలు ఉన్నాయి. ఇందులో నేత్రాలు, లోపలి చెవి చక్కగా వ్యవస్థీకరణ చెందిన నిర్మాణాలు. మిగిలినవన్నీ నాడీ అంత్యాల చుట్టూ ఏర్పడిన కణ సమూహాలు, చర్మంలో స్పర్శకు సంబంధించిన గ్రాహకాలు ఉంటాయి. నాలుకపై ఉన్న చిన్న సూక్ష్మాంకురాలలో గల రుచిగుళికలు రుచికి తోడ్పడతాయి, ఒక జత నాసికా గదులు ఘ్రాణ అవయవాలుగా తోడ్పడతాయి.

దృష్టికి ఒక జత నేత్రాలు ఉంటాయి. ఇవి పుర్రె నేత్రకోటరంలో ఉంటాయి. నేత్రాలకు కనురెప్పలు ఉంటాయి. పై రెప్ప కదలదు. కింది రెప్ప పారదర్శక నిమేషక పటలం రూపంలో మడతపడి ఉంటుంది. ఈ పటలం కంటి ఉపరితలాన్ని పూర్తిగా కప్పే సామర్థ్యం కలిగి ఉంటుంది. కంటి నేత్రపటలంలో కడ్డీలు లేదా దండాలు, శంఖువులు ఉంటాయి. రంగుల దృశ్యానికి శంకువులు, మసక వెలుతురులో దృష్టికి కడ్డీలు తోడ్పడతాయి.

చెవులు వినికిడి, సమతుల్యతకు తోడ్పడతాయి. దీనిలో మధ్య చెవి ఉంటుంది. ఇది బాహ్యంగా పెద్ద కర్ణభేరిత్వచంతో కప్పబడి ఉంటుంది. ప్రకంపనాలను లోపలి చెవికి అందించడానికి స్తంభిక ఉంటుంది. లోపలి చెవిలోని పేటికలో మూడు అర్ధచంద్రాకార కుల్యలు ఒక చిన్న గోణిక ఉంటాయి.

ప్రశ్న 11.
సరీసృపాల బాహ్య, అంతరాస్థిపంజర ముఖ్య లక్షణాలను రాయండి.
జవాబు:
చర్మం గరుకుగా, పొడిగా ఉంటుంది. బాహ్యాస్థిపంజరంలో కొమ్ము సంబంధిత బహిస్త్వచ పొలుసులు, ఫలకాలు, నఖాలు (మొట్టమొదటగా సరీసృపాలలో ఏర్పడినవి) ఉంటాయి.

దంతవిన్యాసం అగ్రదంత, సమదంత, బహువార దంత రకాలు (మొసళ్ళలో క్షీరదాల మాదిరిగా థీకోడాంట్ దంతరకం ఉంటుంది). కిలోనియాలో దంతాలుండవు.

ఏకకంద కపాలం అనేక జీవులలో శంఖాఖాతాలు ఉంటాయి. కింది దవడ ప్రతి అర్థభాగంలో సాధారణంగా ఆరు ఎముకలు ఉంటాయి. కశేరుకాలు చాలావరకు పురోగర్తి రకానికి చెందినవి. మొదటి రెండు కశేరుకాలు శీర్షధరం, అక్ష కశేరుకంగా ప్రత్యేకత కలిగి ఉంటాయి. దీనివల్ల తల స్వతంత్రంగా మిగిలిన శరీరంతో సంబంధం లేకుండా కదలడానికి అవకాశం ఏర్పడుతుంది. రెండు త్రిక కశేరుకాలు ఉంటాయి.

ప్రశ్న 12.
సరీసృపాల విభాగంలో వర్తమాన క్రమాలను తెలపండి. ప్రతీ క్రమానికి రెండు ఉదాహరణలు ఇవ్వండి.
జవాబు:
వర్తమాన సరీసృపాలను నాలుగు క్రమాలుగా ఏర్పరచారు :
1. కిలోనియా :
కిలోన్ (సముద్ర ఆకుపచ్చ తాబేలు), టెస్టుడో (భౌమ్య తాబేలు), ట్రియోనిక్స్ (మంచినీటి తాబేలు).

2. రింకోసెఫాలియా :
స్ఫీనోడాన్ (సజీవ శిలాజం-న్యూజిలాండ్కి పరిమితమై ఉంటుంది)

3. క్రొకోడీలియ :
క్రొకోడైలస్ పాలుస్ట్రీస్ (భారతదేశం మొసలి లేదా మగర్), అలిగేటర్, గేవియాలిస్, గాంజిటికస్ (భారతదేశ గేవియాల్ లేదా ఘరియాల్)

4. స్వామేటా
ఎ) బల్లులు/తొండలు : హెమిడాక్టైలస్ (గోడబల్లి), కెమిలియాన్ (ఊసరవెల్లి), డ్రాకో (ఎగిరే బల్లి)
బి) పాములు (సర్పాలు)
1) విష సర్పాలు : నాజ నాజ (నాగుపాము), ఒఫియోఫాగస్ హన్న (రాచనాగు), బంగారస్ (కట్లపాము/క్రెయిట్), డబొయ/వైపరా రసెల్లి (గొలుసు రక్తపింజరి)
2) విషరహిత సర్పాలు : ట్యాస్ (రాట్ స్నేక్/జెర్రిగొడ్డు), ట్రోపిడోనోటస్ (నీటి పాము/నీరుకట్టె)

ప్రశ్న 13.
పక్షులలో ఎగరడానికి ఏర్పడిన అనుకూలనాలను పేర్కొనండి.
జవాబు:

1. దేహం ఎగరటానికి అనువుగా కదురు ఆకారంలో ఉంటుంది.
2. పూర్వాంగాలు రెక్కలుగా మార్పు చెంది ఉంటాయి.
3. చరమాంగాలు పెద్దవిగా ఉండి దేహం బరువును మోస్తాయి. మరియు ఆహార సేకరణ, కొమ్మలను పట్టుకొనడంలో సహాయపడతాయి.
4. దేహం ఈకలతో కప్పబడి ఉంటుంది.
5. క్విల్ ఈకలు ఇంటర్ లాకింగ్ అమరికను కలిగి ఉంటాయి.
6. క్విల్ ఈకలు తోక మీద ఉండి చుక్కాని వలె పనిచేస్తుంది.
7. వీటిలో పొడవుగా ఉండే ఎముకలు వాతులాస్థులు.
8. పరపుచ్ఛ కశేరుకాలు కలియడం వల్ల నాగలి ఆకారపు ఎముక లేదా హలాస్థి ఏర్పడుతుంది.
9. ఉడ్డయక కండరాలు బాగా అభివృద్ధి చెంది ఉంటాయి.
10. ఊపిరితిత్తులు స్పంజికాయుతంగా ఉంటాయి.
11. వాయుకోశాల విస్తరణను కలిగి ఉండే వాతిలాస్థులు ఉంటాయి.

ప్రశ్న 14.
రాటిటే పక్షుల విలక్షణ లక్షణాలను తెలపండి. రెండు ఉదాహరణలు ఇవ్వండి.
జవాబు:
రాటిటే/పేలియోనేతె/ఎగరలేని పక్షులు :
ఇవి పరిగెత్తే, ఎగరలేని ఆధునిక పక్షులు. ఇవి డిప్నాయ్ (ఊపిరితిత్తి చేపలు), మార్సూపియల్స్ లాగా విచ్ఛిన్న విస్తరణను ప్రదర్శిస్తాయి. వీటిలో రెక్కలు క్షీణించి, ఉరోస్థి ద్రోణి లేకుండా తెప్పలాగా ఉంటుంది. మగ పక్షులలో మేహనం ఉంటుంది. వీటిలో శబ్దిని, జత్రుకలు మరియు ప్రీన్ గ్రంథి ఉండదు.
ఉదా : స్ట్రుతియో కామిలస్ (ఆఫ్రికన్ ఆస్ట్రిచ్), కివి (న్యూజిలాండ్ జాతీయపక్షి), రియా (అమెరికన్ ఆస్ట్రిచ్), డ్రోమియస్ (ఇము), కాసువారియస్.

ప్రశ్న 15.
క్షీరదాలలో నాడీ వ్యవస్థ, జ్ఞానాంగాల ముఖ్య లక్షణాలను పేర్కొనండి.
జవాబు:
• శరీర పరిమాణాన్ని అనుసరించి ఇతర జంతువులతో పోల్చినప్పుడు క్షీరదాలలో మెదడు పెద్దగా ఉంటుంది. నాలుగు దృష్టిలంబికలు కలిసి కార్పొరా క్వాడ్రిజెమీనాను ఏర్పరుస్తాయి. కార్పస్ కెలోసం రెండు మస్తిష్కార్ధ గోళాలను కలుపుతుంది. కేంద్రనాడీవ్యవస్థను ఆవరిస్తూ మూడు మెనింజెస్ ఉంటాయి. మధ్య మెనింజెస్ అరక్నాయిడ్ త్వచం కేవలం క్షీరదాలలో మాత్రం ఉంటుంది. 12 జతల కపాలనాడులు ఉంటాయి.

• నేత్రాలు కదిలే కనురెప్పలు, పక్ష్మాలతో ఉంటాయి. బాహ్య చెవి వెడల్పుగా, కండరయుతంగా మృదులాస్థితో ఉన్న తమ్మె లాగ ఉంటుంది. దీన్ని పిన్నా లేదా చెవిడొప్ప అంటారు. మధ్య చెవిలో మూడు కర్ణాస్థిఖండాలు ఉంటాయి. అవి కూటకం, దాగలి, కర్ణాంతరాస్థి. లోపలి చెవిలో కర్ణావర్తం మెలితిరిగి ఉంటుంది. దీనిలో శబ్ద గ్రాహకం, కోర్టి అవయవం ఉంటుంది.

ప్రశ్న 16.
యూథీరియన్ల కింది లక్షణాల గురించి క్లుప్తంగా రాయండి.
ఎ) దంత విన్యాసం బి) అంతరాస్థి పంజరం.
జవాబు:
ఎ) అంతరాస్థి పంజరము :
పుర్రె డైకాండైలిక్ (ద్వికంద) రకానికి చెందింది. ప్రతి కింది దవడ అర్ధభాగంలో దంతాస్థి (డెంటరీ) అనే ఒకే ఎముక ఉంటుంది. చాలావరకు క్షీరదాలలో ఏడు గ్రీవకశేరుకాలు ఉంటాయి. కొలియోపస్ (రెండు కాలివేళ్ల స్లాత్), ట్రెకికస్ (మనాటి) లలో ఆరు, బ్రాడిపస్ (మూడు కాలివేళ్ళ స్లాత్) లో తొమ్మిది గ్రీవ కశేరుకాలు ఉంటాయి. రెండు నుంచి ఐదు త్రికకశేరుకాలు ఉంటాయి. కశేరుకాలు ఉభయ సమతల రకానికి చెందినవి (కశేరుమధ్యం రెండు తలాలు చదునుగా ఉంటాయి). పర్శుకలు రెండు శీర్షాలతో ఉంటాయి.

బి) దంత విన్యాసము :
నాసికా కుహరం ఆస్యకుహరం నుంచి ద్వితీయ అంగిలిచే వేరు చేయబడుతుంది. దంతాలు ఢీకోడాంట్, విషమదంత, ద్వివారదంత రకాలు. ఆస్యకుహరంలో 4 జతల లాలాజల గ్రంథులు ఉంటాయి. (మానవులలో మూడు జతలు).

ప్రశ్న 17.
కింది వాటికి ఉదాహరణలు ఇవ్వండి.
ఎ) శిశూత్పాదక చేప
బి) విద్యుత్ అవయవాలు గల చేప
సి) విషపుకొండి గల చేప,
డి) చేప నీటిలో తేలియాడటాన్ని క్రమపరచడానికి దాని శరీరంలోని అవయవం
ఇ) క్షీరగ్రంథులు గల అండోత్పాదక జంతువు.
జవాబు:
ఎ) స్కోలియోడాన్ (సొరచేప)
బి) టార్పిడో (విద్యుత్ చేప)
సి) డాసియాటిస్/టైగాన్
డి) అద్వంద్వ వాజాలు చేప నీటిలో తేలియాడటానికి సహాయపడును (పృష్ఠవాజము, ఉదరవాజము)
ఇ) ఆర్నితోరింకస్ (బాతు ముక్కు ప్లాటిపస్)

ప్రశ్న 18.
కింది వాటిలో రెండు పోలికలు రాయండి.
ఎ) పక్షులు, క్షీరదాలు బి) కప్ప, మొసలి సి) బల్లి, పాము
జవాబు:
ఎ) 1. ఉష్ణ రక్తప్రాణులు
2. 12 జతల కపాలనాడులు

బి) 1. శీతల రక్తప్రాణులు
2. పూర్వాంగములు చర్మాంగములకంటే పొట్టిగా ఉండును
3. అండోత్పాదక జీవులు
4. వ్రేళ్ళు మధ్య అంతరాంగజాలము ఉండును.

సి) 1. ఒక జత హేమిపెనిస్ ఉండును.
2. జాకోబ్సన్ అవయవము ఉండును.

ప్రశ్న 19.
కింది జంతువుల పేర్లు రాయండి.
ఎ) అంగవిహీన ఉభయచరం,
బి) సజీవ జంతువులలో అతిపెద్ద జంతువు
సి) పొడి, కార్నిఫైడ్ చర్మం గల జంతువు,
డి) భారతదేశ జాతీయ జంతువు
జవాబు:
ఎ) ఇస్తియోపిస్,
బి) నీలి తిమింగలం (బెలనాప్టిరా మస్కులస్)
సి) పొడి, కార్నిపైడ్ చర్మంగల జంతువులు-సర్పములు, బల్లులు,
డి) పాంగెరా టైగ్రిస్ (పులి)

ప్రశ్న 20.
కింది జంతువుల ప్రజాతులను తెలపండి.
ఎ) అండోత్పాదక క్షీరదం,
బి) ఎగిరే నక్క,
సి) నీలి తిమింగలం,
డి) కంగారు.
జవాబు:
ఎ) ఆర్నితోరింకస్,
బి) టిరోపస్,
సి) బెలనాప్టెరా,
డి) మాక్రోఫస్

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 1st Year Botany Study Material 10th Lesson జీవ అణువులు Textbook Questions and Answers.

AP Inter 1st Year Botany Study Material 10th Lesson జీవ అణువులు

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
ఔషధాలు కృత్రిమంగాగానీ, మొక్కలు, బాక్టీరియా, జంతువులు మొదలైన వాటినుంచి గానీ (సహజసిద్ధమైన ఉత్పన్నాలు) తయారవుతాయి. కొన్ని సమయాల్లో సహజ ఉత్పన్నాల విషప్రభావాన్ని (side effects) తగ్గించటానికి రసాయనికంగా మార్పులు జరుపుతారు.
ఈ క్రిందివానిలో ఏవి సహజమైనవో, ఏవి కృత్రిమంగా తయారు చేయబడినవో తెల్పండి.
a) పెన్సిలిన్ …………….
b) సల్ఫోనమైడ్ …………….
c) విటమిన్ సి …………….
d) పెరుగుదల హార్మోన్లు …………….
జవాబు:
a) పెన్సిలిన్ – సహజ ఉత్పత్తి
b) సల్ఫోనమైడ్ – కృత్రిమ ఉత్పత్తి
c) విటమిన్ సి – సహజ ఉత్పత్తి
d) పెరుగుదల హార్మోన్లు – సహజ ఉత్పత్తి

ప్రశ్న 2.
దిగువనిచ్చిన పదార్థాలలో ఎస్టర్ బంధం, గ్లైకోసైడిక్ బంధం, పెప్టైడ్ బంధం, హైడ్రోజన్ బంధాలను గుర్తించండి.
a) పాలీశాఖరైడ్లు …………….
b) ప్రోటీనులు …………….
c) కొవ్వులు …………….
d) నీరు …………….
జవాబు:
a) పాలీశాఖరైడ్లు – గ్లైకోసైడిక్ బంధము
b) ప్రోటీనులు – పెప్టైడ్ బంధము
c) కొవ్వులు – ఎస్టర్ బందము
d) నీరు – హైడ్రోజన్ బందము

ప్రశ్న 3.
అమైనో ఆమ్లాలు, చక్కెరలు, న్యూక్లియోటైడ్లు, కొవ్వు ఆమ్లాలకు ఒక్కొక్క ఉదాహరణ నివ్వండి.
జవాబు:
a) అమైనో ఆమ్లాలు – గ్లైసిన్, అలనిన్
b) చక్కెరలు – గ్లూకోస్, రైబోస్
c) న్యూక్లియోటైడ్లు – ఎడినైలిక్ ఆమ్లము
d) కొవ్వు ఆమ్లాలు – గ్లిసరాల్, లెసిథిన్

ప్రశ్న 4.
అమైనో ఆమ్లం యొక్క జ్విట్టర్ అయాన్ రూపాన్ని వివరించండి. [Mar. ’14]
జవాబు:
ఒక నిర్దిష్ట PH వద్ద అమైనో ఆమ్లము ధనాత్మక ఋణాత్మక విలువలను సమాన సంఖ్యలో కలిగి ఉంటుంది. ఇది ద్విద్రువం వలె కనిపిస్తుంది. దీనిని జ్విట్టర్ అయాను రూపము అంటారు.

ప్రశ్న 5.
DNA లోని ఏ ఘటకాలు గ్లైకోసైడిక్ బంధాన్ని చూపిస్తాయి.
జవాబు:
ప్రక్కప్రక్కన ఉండే చక్కెర అణువులలోని కార్బన్ల మధ్య ఉండే బంధము – గ్లైకోసైడిక్ బంధము

ప్రశ్న 6.
గ్లెసిన్, అలానిన్లు వాటి (or) కార్బన్లోని ప్రతిక్షేపకాలననుసరించి వేర్వేరుగా ఉంటాయి. రెంటిలో ఉండే ప్రతిక్షేపక గ్రూపులేవి?
జవాబు:
హైడ్రోజన్, కార్బాక్సిల్ సముదాయము, అమైనో సముదాయము మరియు ‘R’ సమూహము.

ప్రశ్న 7.
స్టార్చ్, (పిండి పదార్థాలు), సెల్యూలోస్, గ్లైకోజన్, కైటిన్ అనే పాలిశాఖరైడ్లను ఈ కింది వాటితో జతపరచండి.
a) నూలుపోగు ………….
b) బొద్దింక ఎక్సోస్కెలిటిన్ ………….
c) కాలేయం ………….
d) తొక్కతీసిన బంగాళదుంప ………….
జవాబు:
a) నూలుపోగు – సెల్యూలోస్
b) బొద్దింక ఎక్సోస్కెలిటిన్ – కైటిన్
c) కాలేయం – గ్లైకోజన్
d) తొక్కతీసిన బంగాళదుంప – స్టార్చ్ (పిండి)

ప్రశ్న 8.
ప్రాథమికద్వితియ జీవ క్రియోత్పన్నాలు అంటే ఏమిటి? ఉదాహరణలు ఇవ్వండి.
జవాబు:
ప్రాథమిక జీవ క్రియోత్పన్నాలు: జీవులలో గుర్తించదగిన విధాలు కలిగి, శరీర ధర్మ శాస్త్ర విధానాల్లో పాత్ర కలిగిన జీవక్రియోత్పన్నాలును ప్రాథమిక జీవ క్రియోత్పన్నాలు అంటారు.
ఉదా : ఉదజని, కర్బనం, ఆక్సిజన్, నత్రజని మొదలగునవి.

ద్వితీయ జీవ క్రియోత్పన్నాలు : జీవులలో చెప్పుకోదగిన విధాలు లేని జీవ క్రియోత్పన్నాలను ద్వితియ జీవ క్రియోత్పన్నాలు అంటారు.
ఉదా : ఆల్కలాయిడ్లు, ఫావనాయిడ్లు, రబ్బర్లు, జిగురు పదార్థాలు.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
పాలిశాఖరైడ్ల గురించి క్లుప్తంగా వ్రాయండి.
జవాబు:
పాలిశాఖరైడ్లు చక్కెరలతో ఏర్పడిన పొడవైన గొలుసు లేదా శృంఖలాలు. ఉదా : పత్తిదారం, సెల్యులోస్ మొదలగునవి. సెల్యులోస్ ఒక సమజాతీయ బహ్వణువు. ఇది ఒకే రకమైన మోనోశాఖరైడు (గ్లూకోజ్) తో ఏర్పడతాయి. సెల్యులోజ్ రూపాంతరమైన స్టార్స్ మొక్కల కణజాలాల్లోకి శక్తి మూలాధారంగా ఉంటుంది. మొక్కల కణత్వచాలు సెల్యుజోజుతో నిర్మితమై ఉంటాయి. ప్రకృతిలో ఇంకా ఎక్కువ సంక్లిష్ట పాలిశాఖరైడ్లు కలవు. ఆర్థోపోడ్ ల బాహ్య అస్థిపంజరంలోనూ, శిలింధ్రాల కణత్వచాల్లోను కైటిన్ అనే సంక్లిష్ట విషమ బహ్వణువు పాలిశాఖరైడ్లుంటాయి. ఇన్యులిన్ అనేది ఫ్రక్టోజ్ యొక్క పాలిశాఖరైడు. బాక్టీరియా కణవచంలో పెప్టిడోగ్లైకాన్ అనే బహ్వణువు గ్లూకోజమైన్ N – సిటైల్గా లక్టోజమైన్లను కలిగి ఉంటుంది. ఇది అమైనో చక్కెరలు పాలిశాఖరైడుకు ఉదాహరణగా చెప్పవచ్చు.

ప్రశ్న 2.
ప్రోటీన్ని ఉదాహరణ చేసుకొని దాని పరికల్పనాత్మక (hypothetical) ప్రాథమిక, ద్వితీయ, తృతీయ నిర్మాణాలను పటాల ద్వారా సూచించండి.
జవాబు:
ప్రోటీన్లు సన్నని దారం రూపంలో అమరిన అమైనో ఆమ్లాలు కలిగిన విషమ పాలిమర్లు. ప్రోటీన్లులో ఏ అమైనో ఆమ్లము మొదటిది, ఏది రెండవది అనే సమాచారాన్ని ప్రోటీను ప్రాథమిక నిర్మాణము అంటారు. ఒక ప్రోటీనును ఒక గీతిగా ఊహిస్తే ఎడమ కొనను మొదటి అమైనోఆమ్లాన్ని కలిగినదిగాను, కుడికొనను అంత్య అమైనోఆమ్లాన్ని కలిగినదిగాను సూచిస్తారు. మొదటి అమైనోఆమ్లాన్ని N – కొన అని, ఆఖరి అమైనో ఆమ్లాన్ని C – కొన అంటారు. ప్రోటీన్లులలో కుడివైపు సర్పిలాలనే గమనించారు. ప్రోటీను పోగులోని మిగిలిన ప్రాంతాలలో వేర్వేరు విధాలుగా మడతలు పడి ఉంటుంది. దీని ద్వితీయ నిర్మాణం అంటారు. పొడవైన ప్రోటీను గొలుసు దాని మీద అదే మడతలు పడి ఒక డొల్లగా ఉన్న ఊలు బంతివలె ఉంటె దానిని తృతీయ నిర్మాణం అంటారు. దీని వల్ల ప్రోటీన్లుకు ఒక త్రిమితీయ రూపం వస్తుంది.

ప్రశ్న 3.
కేంద్రకామ్లం ద్వితీయ నిర్మాణాన్ని ప్రదర్శిస్తుంది. సోదాహరణంగా సమర్థించండి.
జవాబు:
కేంద్రకామ్లాలు ద్వితీయ నిర్మాణాన్ని ప్రదర్శిస్తాయి. ఉదా : వాట్సన్ – క్రిక్ నమూనా DNA ప్రదర్శించే ఒక ద్వితీయ నిర్మాణము. దీని ప్రకారం DNA ద్విసర్పిలాకారంలో ఉంటుంది. పాలిన్యూక్లియోటైడ్ లు కల ఈ రెండు పోచలు వ్యతిరేక దిశలలో సమాంతరంగా ఉంటాయి. చక్కెర – ఫాస్పేట్ – చక్కెర గొలుసు కేంద్ర కామ్లాలలో వెన్నెముక వలె ఉంటుంది. నత్రజని క్షారాలు వెన్నెముకకు లంబంగా లోపలి వైపుకు ప్రక్షేపించబడి ఉంటాయి. ఒకపోచలోని ఎడినిన్ (A) గ్వానిన్ (G) లు వరుసగా రెండవ పోచలోని థైమిన్ (T) సైటోసిన్ (C) తో బంధాలు కలిగి ఉంటాయి. A-T ల మధ్య రెండు ఉదజని బంధాలు, G – C ల మధ్య 3 ఉదజని బంధాలు ఉంటాయి. ప్రతి ఒక్కపోచ సర్పిలాకార మేడమెట్లును పోలి ఉంటుంది. ప్రతి ఆరోహణ మెట్టు ఒక జతనత్రజని క్షారాలను కలిగి 36° కోణాన్ని చూపుతుంది. ద్విసర్పిలంలోని ఒక పూర్తి మెలికకు పదిమెట్లు లేదా పదిజతల నత్రజని క్షారాలు ఉంటాయి. ఒక మెలిక నిడివి 34 A° నత్రజని క్షారాల జతల మధ్య దూరము 3.4 A° ఉంటుంది. ఈ రకమైన DNA ను B – DNA అంటారు.

దీర్ఘ సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
ద్వితీయ జీవనక్రియోత్పన్నాలంటే ఏమిటి? అవి మానవునికి ఏవి ఏవిధంగా ఉపయోగపడతాయో తెలపండి.
జవాబు:
అతిథేయిలో చెప్పుకోదగ్గ విదులులేవి జీవక్రియ ఉత్పన్నాలను ద్వితీయ జీవక్రియోత్పన్నాలు అంటారు. ఉదా : ఆల్కలాయిడ్లు, ఫ్లావనాయిడ్లు, రబ్బరు, ఆవశ్యక నూనెలు, ఆంటిబయోటిక్స్, వర్ణద్రవ్యాలు, అత్తర్లు, జిగురులు, సుగంధ ద్రవ్యాలు.

1) ఆల్కలాయిడ్లు :
ఇవి సేంద్రియ నత్రజని సంయోగ పదార్థాలు. జీవన క్రియల ఫలితంగా అమైనో ఆమ్లాల నుండి ద్వితీయ పదార్థాలుగా ఏర్పడతాయి. వీటిని ద్రవరూప ఔషదాలు తయారీలోను, విష పదార్థాలలో వాడతారు. పురాతన కాలంలో మొక్కల నుండి లభించే ఆల్కలాయిడ్లను పాముకాటుకు విరుగుడుగా, జ్వరము నివారణకు వాడేవారు.

2) ప్లావనాయిడ్లు :
రెండు బెంజీన్ వలయాలు, పైరేన్ వలయంచే కలుపబడి ఉన్న ఫీనాలిక్ గ్లైకోసైడులను ప్లావనాయిడ్లు అంటారు. ఇవి మొక్కల ఆకులు, పుష్పాలు, ఫలాలలో ఉంటాయి. వీటిని కాన్సర్ నివారణలో, వైరస్ వ్యాధుల నివారణకు, వాపుల నివారణకు వాడతారు. వీటిని మానవ రక్త ఫలకికల సమూహం ఏర్పడకుండా వాడతారు.

3) రబ్బరు :
శుద్ధిచేయని రబ్బరును సిమెంట్ పరిశ్రమలలో ఇన్సులేటింగ్ టేపుల తయారీలోను వాడతారు. రబ్బరుకు సాగే గుణం, నమ్యత ఉండుట వల్ల వీటిని రబ్బరు పైపులు, టైరులు తయారీలో వాడతారు. దీని సాగే గుణమును వివిధ ఘాతశోషకాలలో ఉపయోగిస్తారు. ఇది వాయువులకు అపార గమ్యంగా ఉంటుంది. దీనిని రబ్బరు పైపులు, బెలూన్లు, బంతులు, కుషన్ల తయారీలో వాడతారు.

సుగంధతైలాలు :
జల విరోది ద్రావణీయత కల ఆవిరి అయ్యే నూనెలు. వీటిలో ముఖ్యమైనవి.
a) కొత్తిమీర నుండి తీసిన తైలమును నొప్పుల నివారణకు అజీర్ణ వ్యాధి నివారణకు వాడతారు.
b) మందారిన్ తైలమును కాలి పగుళ్ళు నివారణకు మచ్చల నివారణకు వాడతారు.
c) లావెండర్ తైలమును అస్మా నివారణలో, తలనొప్పి చెవినొప్పి నివారణలో వాడతారు.

సూక్ష్మజీవ నాశకాలు :
వ్యాధి జనక జీవులను నాశనం చేసే సహజ రసాయనాలు. అతిథేయిపై ఏవిధమైన ప్రభావం చూపకుండా వ్యాధిని కలుగచేయు బాక్టీరియా వంటి క్రిములను నాశనం చేస్తాయి. ఉదా : స్ట్రెప్టోమైసిన్ – స్ట్రెప్టోమైసిస్ గ్రీనియస్ నుండి లభిస్తుంది.

సుగంధద్రవ్యాలు :
ఇంగువ, యాలకులు, దాల్చినచెక్క ముఖ్యమైనవి. ఇంగువ దగ్గు నివారణకు, కడుపునొప్పి నివారణకు వాడతారు. యాలకులు నోటి దుర్వాసన పోగొట్టటానికి చక్కెరవ్యాధి నివారణలో వాడతారు. లవంగాలు పంటినొప్పి నివారణకు, జలుబు, దగ్గు నివారణకు వాడతారు.

ప్రశ్న 2.
మూలకాల సంఘటకాలను, జీవకణ సముదాయాల్లోని కర్బన అకర్బన ఘటకాలను ఏ విధమైన పద్ధతుల ద్వారా విశ్లేషిస్తారు? జీవ కణజాలాల్లో అత్యధిక సమృద్ధిగాగల ఘటకాల అనుమతి లేమిటి? సరైన దత్తాంశాలతో అనుమతులను సమర్థించండి.
జవాబు:
ఒక సజీవ కణజాలము (ఒక కూరగాయ లేదా కాలేయపు బాగము) తీసుకుని ట్రైక్లోరో ఎసిటిక్ ఆమ్లముతో, రోకలి, కల్వం సహాయంతో నూరినప్పుడు ఒక చిక్కని ద్రవం తయారవుతుంది. దీనిని వడగట్టే గుడ్డతో వడబోసినప్పుడు రెండు బాగాలు లభిస్తాయి.
1) వడబోసిన లేదా ఆమ్లం కరగ గల బాగము.
2) అవశేషము లేదా ఆమ్లంలో కరగని భాగము ఆమ్ల ద్రావణీయత భాగంలో వేలాది కర్బన సంయోగ పదార్థాలు కనుగొన్నారు. సజీవ కణజాలమునుంచి లభ్యమయ్యే అన్ని కర్బన సమ్మేళనాలను జీవాణువులు అంటారు.

ఒక జీవకణ సముదాయాన్ని (ఒక పత్రం లేదా కాలేయపు ముక్క) తీసుకొని, తూచి తడి బరువు తీసుకుని, దానిని నీరు ఆవిరి అయ్యేంతవరకు ఎండబెట్టాలి. ఈ మిగిలిన పదార్థపు బరువును పొడి బరువు అంటారు. ఈ కణజాలాన్ని కాల్చినప్పుడు అందులో ఉండే కర్బన సమ్మేళనాలన్ని (co, నీటిఆవిరి) ఆక్సీకరణం చెంది వాయురూపంలో తొలగిపోతాయి. ఈ రకంగా మిగిలిన దానిని బూడిద అంటారు. ఈ బూడిదలో అకర్బన మూలకాలైన సోడియం, పొటాషియం, కాల్షియం, మెగ్నీషియం ఉంటాయి. ఆమ్లంలో కరిగే భాగంలో సల్ఫేట్, ఫాస్ఫేట్ వంటి సమ్మేళనాలు ఉంటాయి. కావున జీవ కణజాలాలు మూలక విశ్లేషణలో ఉదజని, ఆమ్లజని, కర్బనము క్లోరిన్ మొదలైన రూపాల్లో మూలకాల సంఘటన సమ్మేళనాల విశ్లేషణలో ఎటువంటి కర్బన, అకర్బన పదార్థాలు ఉన్నాయో తెల్సుకోవచ్చు జీవకణజాలాల్లో ఉదజని, కర్బనము అత్యధిక సమృద్ధిగా ఉంటాయి. 0.5, కర్బనము
ఉదా : ఉదజని = 0.5, = 18.5

ప్రశ్న 3.
కేంద్రకామ్లాలు ద్వితీయ నిర్మాణాన్ని ప్రదర్శిస్తాయి. వాట్సన్, క్రిక్ నమూనా ద్వారా వివరించండి.
జవాబు:
కేంద్రకామ్లాలు ద్వితీయ నిర్మాణాన్ని ప్రదర్శిస్తాయి. ఉదా : వాట్సన్ – క్రిక్ నమూనా DNA ప్రదర్శించే ఒక ద్వితీయ నిర్మాణము. దీని ప్రకారం DNA ద్విసర్పిలాకారంలో ఉంటుంది. పాలిన్యూక్లియోటైడ్ లు కల ఈ రెండు పోచలు వ్యతిరేక దిశలలో సమాంతరంగా ఉంటాయి. చక్కెర – ఫాస్పేట్ – చక్కెర గొలుసు కేంద్ర కామ్లాలలో వెన్నెముక వలె ఉంటుంది. నత్రజని క్షారాలు వెన్నెముకకు లంబంగా లోపలి వైపుకు ప్రక్షేపించబడి ఉంటాయి. ఒకపోచలోని ఎడినిన్ (A) గ్వానిన్ (G) లు వరుసగా రెండవ పోచలోని థైమిన్ (T) సైటోసిన్ (C) తో బంధాలు కలిగి ఉంటాయి. A-T ల మధ్య రెండు ఉదజని బంధాలు, G – C ల మధ్య 3 ఉదజని బంధాలు ఉంటాయి. ప్రతి ఒక్కపోచ సర్పిలాకార మేడమెట్లును పోలి ఉంటుంది. ప్రతి ఆరోహణ మెట్టు ఒక జతనత్రజని క్షారాలను కలిగి 36° కోణాన్ని చూపుతుంది. ద్విసర్పిలంలోని ఒక పూర్తి మెలికకు పదిమెట్లు లేదా పదిజతల నత్రజని క్షారాలు ఉంటాయి. ఒక మెలిక నిడివి 34 A° నత్రజని క్షారాల జతల మధ్య దూరము 3.4 A° ఉంటుంది. ఈ రకమైన DNA ను B – DNA అంటారు.

ప్రశ్న 4.
న్యూక్లియోటైడ్, న్యూక్లియోసైడ్కు గల భేదమేమి? రెండేసి ఉదాహరణలతో వాటి నిర్మాణాలను తెలపండి.
జవాబు:

ప్రశ్న 5.
వివిధ లిపిడ్ల రూపాలను సోదాహరణంగా వివరించండి.
జవాబు:
లిపిడ్లు సాదారణంగా నీటిలో కరగవు. ఇవి కొవ్వులు, కొవ్వు ఆమ్లాలు, నూనెలు, ట్రైగ్లిసరైడ్లు, ఫాస్ఫోలిపిడ్లు, స్టిరాయిడ్లు మరియు మైనం రూపాలలో ఉంటాయి.

ఒక ఫాటీ ఆమ్లంలో R సమూహాన్ని అతుక్కుని ఒక కార్బాక్సిల్ సమూహం ఉంటుంది. R సమూహం మిథైల్, ఇథైల్ లేదా అంతకంటే ఎక్కువ – CH₂ సముదాయాలను కలిగి ఉండవచ్చు.
ఉదా : పామిటిక్ ఆమ్లములో కార్బోక్సిల్ కార్బను కలుపుకొని 16 కార్బన్లు ఉంటాయి. కొవ్వు ఆమ్లాలు సంతృప్తమైనవిగాను లేదా అసంతృప్తమైనవిగాను ఉంటాయి.

గ్లైకోలిపిడ్లు :
చాలా లిపిడ్లు కొవ్వు ఆమ్లాలను, గ్లిసరాల్ను కలిగి ఉంటాయి. కొవ్వు ఆమ్లాలు గ్లిసరాల్తో కలిసి ఎస్టర్ రూపంలో ఉంటాయి. ఆ రకంగా అవి మోనోగ్లిసరైడ్లు, డైగ్లిసరైడ్లు, ట్రైగ్లిసరైడ్లుగా ఉంటాయి.

ఫాస్ఫోలిపిడ్లు :
కొన్ని లిపిడ్లు ఫాస్పరస్ను, ఫాస్ఫారిలేటెడ్ కర్బన సమ్మేళనాన్ని గాని కలిగి ఉంటాయి. ఇవి కణత్వచంలో ఉంటాయి. నాడీకణజాలాలు ఎక్కువ సంక్లిష్టమైన నిర్మాణాలు గల లిపిడ్లను కలిగి ఉంటాయి.

Intext Question and Answers

ప్రశ్న 1.
బృహదణువులంటే ఏమిటి? ఉదాహరణలివ్వండి.
జవాబు:
ఆమ్ల అద్రావణీయ బాగాలలోని, ఎక్కువ అణుబారం కల స్థూల అణువులను బృహదణువులు అంటారు.
ఉదా : పోలీశాఖ రైడ్లు, కేంద్రకామ్లాలు

ప్రశ్న 2.
గ్లైకోసైడిక్, పెప్టైడ్, ఫాస్ఫోడైఎస్టర్ బంధాలను పటాలలో విశదీకరించండి.
జవాబు:
గ్లైకోసైడిక్ బంధము :
ప్రక్కప్రక్కన ఉండే చక్కెర అణువులలోని కార్బన్ల మధ్య ఉండే రసాయన బంధం.

పెప్టైడ్ బంధము :
ప్రోటీనులోని అమైనో ఆమ్లాల మధ్య ఉన్న బంధము

ఫాస్పోడై ఎస్టర్ బంధము :
ఫాస్ఫేట్ అణువు చక్కెరలోని హైడ్రాక్సిల్ గ్రూప్ మద్యకాల బంధమును ఎస్టర్ బంధం అంటారు. ఫాస్పేటి కిరువైపులా ఉన్న ఒక్కొక్కొ ఎస్టర్ బంధంను ఫాస్ఫోడై ఎస్టర్ బంధం అంటారు.

ప్రశ్న 3.
ప్రోటీన్ల తృతీయ నిర్మాణాన్ని తెలపండి.
జవాబు:
పొడవైన ప్రోటీను గొలుసు దానిమీద అదే ముడతలు పడి ఒక డొల్లగా ఉన్న ఊలు బంతిలాంటి తృతీయ నిర్మాణంగా ఏర్పడుతుంది. దీనివల్ల ప్రోటీనుకు ఒక త్రిమితీయ రూపం వస్తుంది. ఇది ఎన్నో జీవక్రియలకు అవసరము.

ప్రశ్న 4.
అల్ప అణుభారం కలిగిన 10 ఆసక్తికరమైన జీవాణువుల నిర్మాణాన్ని తెలపండి. వేరుచేసే పద్ధతుల ద్వారా వాటిని తయారు చేసే పరిశ్రమలుంటే తెలపండి. వాటిని కొనేదెవరో తెలుసుకోండి.
జవాబు:
అమైనో ఆమ్లాలు, మోనోశాఖరైడ్లు, డై శాఖరైడ్లు, చక్కెరలు, ఫాటీ ఆమ్లాలు, గ్లిసరాల్, న్యూక్లియోటైడ్లు, నత్రజని క్షారాలు.

ప్రశ్న 5.
ప్రోటీన్లకు ప్రాథమిక నిర్మాణం కలదు. మీకు ఏ అమైనో ఆమ్లం ఏ కొనలో ఉందో తెలిపితే, ఈ సమాచారంతో ప్రోటీను యొక్క శుద్ధత గాని సమ జాతీయతను గాని తెలుసుకోగలరా?
జవాబు:
ప్రోటీన్లు అమైనో ఆమ్లాలు కలిగిన విషమ పాలీమర్లు. ప్రోటీన్లలో ఏ అమైనోఆమ్లం మొదటిది, ఏది రెండవది అనే
సమాచారాన్ని ప్రాధమిక నిర్మాణం అంటారు. ఒక ప్రోటీనును ఒకే గీతిగా ఊహిస్తే ఎడమకొనను మొదటి అమైనో ఆమ్లం కలిగినదిగాను (N – కొన), కుడికొనను అంత్య అమైనో ఆమ్లము కలిగినదిగాను (C – కొన) సూచిస్తారు. ఈ సమాచారం ప్రకారం ప్రోటీను యొక్క శుద్ధతి గాని, సమజాతీయతకాని తెలుసుకోలేము.
ఉదా : అనేక ప్రోటీనులు మిథియోనైన్ అను అమైనో ఆమ్లంతో మొదలవుతాయి, కాని అవి ప్రోటీన్లుకు సమజాతీయంకాదు.

ప్రశ్న 6.
చికిత్సకుపకరించే ప్రోటీన్ల జాబితాను తయారుచేయండి. ప్రోటీన్ల (సౌందర్యసాధనాల) లాంటి ఉపయోగాలను తెలపండి.
జవాబు:
ఎరిథ్రో ప్రోటీన్లు, మోనోక్లోనల్ ఆంటీబాడీలు, ఇంటర్ఫెరాన్లు థ్రాంబిన్, ఫైబ్రినోజన్, ఆంటిజెన్, ఇన్సులిన్, రెనిన్, ప్రోటీనులను సౌందర్యపోషకాల తయారీలో, టాక్సిన్లు, జీవక్రియా బఫర్లు తయారీలో వాడతారు.

ప్రశ్న 7.
ట్రైగ్లిసరైడు సంఘటనాన్ని వివరించండి.
జవాబు:
ట్రైగ్లిసరైడ్లు మూడు మూలకాలతో ఏర్పడతాయి. అవి కార్బన్ ఉదజని, ఆమ్లజని, వీటిలో కార్బన్, ఉదజని ఎక్కువగాను ఆమ్లజని తక్కువగాను ఉంటాయి. ట్రైగ్లిసరైడ్లు 4 మూలభాగాలతో ఏర్పడతాయి. అవి 1) గ్లిసరాల్ అణువు, 2) కొవ్వు ఆమ్లాలు గ్లిసరాల్ 3 కర్బన పరమాణువులు 5 అణువు కొవ్వు ఆమ్లాలు కర్బన, ఉదజని గొలుసులు కలిగి, ఒక కొనలో 0, ను కలిగిఉంటాయి.

ప్రశ్న 8.
ప్రోటీన్ల అవగాహననుసరించి పాలు, పెరుగుగా మారేటప్పుడు ఏమి జరుగుతుందో తెలపండి.
జవాబు:
పాలలో ఉన్న ఎంజైమ్లు లాక్టోజెనన్ను లాక్టిక్ ఆమ్లముగా మారుస్తాయి. దీనివల్ల పాల PH విలువ తగ్గి పాలు-పెరుగుగా మారుతుంది.

ప్రశ్న 9.
అలనిన్ అనే అమైనోఆమ్ల నిర్మాణాన్ని చూపండి.
జవాబు:

ప్రశ్న 10.
జిగురు పదార్థాలు దేనినుంచి తయారవుతాయి? ఫెవికాల్ వేరుగా ఉంటుందా?
జవాబు:
జిగురులు, మొక్కల లేటెక్స్ నుండి లభిస్తాయి. ఇది రెసిన్లు హైడ్రోకార్బన్లతో ఉంటాయి. జిగురులు విషమ పాలీశాఖరైడ్లు. ఫెవికాల్ పాలీవినైల్ ఆల్కాహాలు. దీనిలో పాలీ శాఖరైడ్లు ఉండవు. కావున జిగురులు, ఫెవికాల్ వేర్వేరు పదార్థాలు.

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 1st Year Botany Study Material 9th Lesson కణం: జీవప్రమాణం Textbook Questions and Answers.

AP Inter 1st Year Botany Study Material 9th Lesson కణం: జీవప్రమాణం

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
వృక్షకణంలో రిక్తిక ప్రాముఖ్యం ఏమిటి?
జవాబు:
రిక్తికలో ప్రధానంగా నీరు, జీవక్రియా ఉపఉత్పన్నాలు, విసర్జక పదార్థాలు, వ్యర్థపదార్థాలతో కూడిన రసం ఉంటుంది. ఇది కణద్రవాభిసరణచర్యల నియంత్రణలో ముఖ్యపాత్ర వహిస్తాయి.

ప్రశ్న 2.
705, 805 రైబోసోమ్లో ‘S’ అంటే అర్థం ఏమిటి?
జవాబు:
705, 805 రకపు రైబోసోమ్లలో ‘S’ అనగా స్వెడ ్బర్గ్ ప్రమాణంలో చెప్పబడే అవసాధన గుణకము, ఇది పరోక్షంగా సాంద్రత, పరిమాణమును తెలిపే అంశము.

ప్రశ్న 3.
హైడ్రోలైటిక్ ఎంజైమ్ల (జలవిశ్లేషణ) తో నిండి ఉన్న త్వచయుత కణాంగాన్ని పేర్కొనండి.
జవాబు:
లైసోసోమ్.

ప్రశ్న 4.
వాయురిక్తికలు అంటే ఏమిటి? వాటి విధులు ఏమిటి?
జవాబు:
సైనో బ్యాక్టీరియా కణాలలోని రిక్తికలు నిజకేంద్రక కణాలలోవలె టోన్స్ట్ పొర వుండదు, దీనిలో వాయువు వుంటుంది. అందుచే దీనిని వాయురిక్తికలు అంటారు.

విధులు :

1. ఈ రిక్తికలు జీవ రసాయన చర్యలవలన కణాలలో ఏర్పడిన వాయువులను నిల్వచేయబడి వుంటాయి.,
2. అధిక కాంతి తీక్షతనలో ఇవి బద్ధలై అదృశ్యమవుతాయి. అలాగే కాంతి తీక్షతనుపట్టి రిక్తికల సాయంతో ఇవి తమ స్థానాన్ని మార్చుతాయి.

ప్రశ్న 5.
పాలీసోమ్ల విధులు ఏమిటి?
జవాబు:
అనేక రైబోసోమ్లు ఒకే రాయబారి RNA పోచకు అతుక్కుని గొలుసు వలె కనిపిస్తాయి. వీటిని పాలిరైబోసోమ్లు లేదా పాలిసోమ్లు అంటారు. వీటిలోని రైబోసోమ్లు రాయబారి RNA లోని సమాచారాన్ని ప్రోటీన్లుగా అనువదిస్తాయి.

ప్రశ్న 6.
మోటాసెంట్రిక్ క్రోమోసోమ్ యొక్క లక్షణం ఏమిటి?
జవాబు:
మెటాసెంట్రిక్ క్రోమోసోమ్లో మధ్యలో సెంట్రోమియర్ ఉంటుంది. దీనివల్ల 2 బాహువులు సమానంగా ఉంటాయి. చలనదశలో ఇవి ‘V’ ఆకారంలో కనిపిస్తాయి.

ప్రశ్న 7.
శాటిలైట్ క్రోమోసోమ్ అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
కొన్ని క్రోమోసోమ్లు అభిరంజకాన్ని గ్రహించని ద్వితీయ కుంచనాలను సుస్థిర స్థానాలలో చూపిస్తాయి. దీనివల్ల క్రోమోసోమ్లో ఒక చిన్న ఖండికలాంటి భాగం కనిపిస్తుంది. దీన్ని శాటిలైట్ అంటారు. శాటిలైట్ ఉన్న క్రోమోసోమ్ను శాటిలైట్ క్రోమోసోమ్ అంటారు.

ప్రశ్న 8.
సూక్ష్మదేహాలంటే ఏవి? వాటిలో ఉన్న పదార్థాలేమిటి?
జవాబు:
పెరాక్సీసోమ్లు మరియు గ్లైఆక్సీసోమ్లను సూక్ష్మదేహాలు అంటారు. పెరాక్సీసోమ్లు ఫాస్ఫోలిపిడ్ల సంశ్లేషణలోను, కాంతి శ్వాసక్రియలోను పాల్గొంటాయి. గ్లె ఆక్సీసోమ్లు క్రొవ్వు సంమృద్ధిగా గల అంకురించే విత్తనాలలో ఉంటాయి. వీటిలో ఉన్న లిపిడ్లను కార్భోహైడ్రేటులుగా మార్చే గ్లైఆక్సీలేట్ వలయానికి చెందిన ఎంజైమ్లు ఉంటాయి.

ప్రశ్న 9.
మధ్యపటలిక దేనితో ఏర్పడి ఉంటుంది ? దాని విధులు ఏ విధంగా ముఖ్యమైనవి?
జవాబు:
మధ్యపటలిక ముఖ్యంగా కాల్షియం పెక్టేట్తో నిర్మితమై, ప్రక్కనున్న కణాలను బంధించి ఉంచుతుంది. ఇది కణవిభజన సమయంలో ఏర్పడిన కణఫలకం నుంచి తయారవుతుంది. కణకవచం, మధ్యపటలిక ద్వారా కణద్రవ్య బంధాలు కణకణానికి వ్యాపించి పొరుగున ఉన్న కణాల కణద్రవ్య పదార్థాలతో సంబంధాన్ని ఏర్పరుస్తాయి.

ప్రశ్న 10.
ద్రవాభిసరణ అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
అయానులు లేక నీటి అణువులు అల్పగాఢతకల ప్రదేశం నుండి అధిక గాఢత కల ప్రదేశంలోనికి పారగమ్య త్వచం ద్వారా చలించుటను ద్రవాభిసరణ అంటారు.

ప్రశ్న 11.
గ్రామ్ అభిరంజన పద్ధతికి బాక్టీరియమ్ కణంలోని ఏ భాగం గురి అవుతుంది? [Mar. ’14]
జవాబు:
కణ ఆచ్ఛాదనలోని రసాయన నిర్మాణంలో గల భిన్నత్వం.

ప్రశ్న 12.
ఈ కింది వాటిలో ఏవి సరైనవి కావు?
a) రాబర్ట్ బ్రౌన్ కణాన్ని కనుక్కొన్నారు,
b) ప్లీడన్, ష్వాన్ కణ సిద్ధాంతాన్ని ప్రతిపాదించారు,
c) కొత్త కణాలు అంతకుముందు ఉన్న కణాల నుంచి ఏర్పడతాయని నిర్షా వివరించారు.
d) ఏకకణజీవి జీవ చర్యలన్నింటిని కణంలోపలే నిర్వహిస్తుంది.
జవాబు:
a) కాదు. కణమును కనుగొన్న వారు రాబర్ట్ హుక్.
b) సరైనది
c) సరైనది
d) సరైనది

ప్రశ్న 13.
కొత్త కణాలు దీని నుంచి ఉత్పత్తి అవుతాయి.
a) బాక్టీరియల్ కిణ్వనం
b) పాత కణాల పునరుత్పత్తి
c) అంతకుముందు ఉన్న కణాలు (pre-existing cells) d) నిర్జీవ పదార్థాలు.
జవాబు:
c) సరి అయినది.

ప్రశ్న 14.
కింది వాటిని జతపరచండి.
a) క్రిస్టే i) ఆవర్ణికలోని చదునైన త్వచయుత కోశాలు
b) సిస్టిర్నే ii) మైటోకాండ్రియాలోని అతర్వలనాలు
c) థైలకాయిడ్లు iii) గాల్జీ పరికరంలోని బిళ్లల వంటి కోశాలు
జవాబు:
a) క్రిస్టే – మైటో కాండ్రియాలోని అంతర్వలనాలు
b) సిస్టర్నే – గాల్జి పరికరంలోని బిళ్ళల వంటి కోశాలు
c) థైలకాయిడ్లు – అవర్ణికలోని చదునైన త్వచయుతాకేశాలు.

ప్రశ్న 15.
ఈ కింది వానిలో సరియైనది
a) జీవరాశుల కణాలన్నింటిలో కేంద్రకం ఉంటుంది.
b) వృక్ష, జంతు కణాలు రెండింటిలో స్పష్టమైన కణకవచం ఉంటుంది.
c) కేంద్రక పూర్వ జీవులలో త్వచంతో ఆవరించబడిన కణాంగాలు ఉండవు.
d) నిర్జీవ పదార్థాల నుంచి (denovo) నవజాతంగా కణాలు ఏర్పడతాయి.
జవాబు:
c సరిఅయినది.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
పత్రహరితాన్ని కలిగిన కణాంగాన్ని వర్ణించండి.
జవాబు:
పత్రహరితాన్ని కలిగిన కణాంగము హరితరేణువు. హరితరేణువులు అత్యధిక సంఖ్యలో పత్రం యొక్క పత్రాంతర కణజాలంలో కనిపిస్తాయి. ఇవి కటకాకారం లేదా అండాకారంలో ఉంటాయి. వీటి పరిమాణం 5-10 µm పొడవు, 2-4 µm వెడల్పు ఉంటుంది.

హరితరేణువులు రెండు పొరలచే ఆవరింపబడి ఉంటాయి. లోపలి పొరచేత ఆవరింపబడి ఉన్న అంతరప్రదేశాన్ని ఆవర్ణిక అంటారు. అనేక చదునైన త్వచయుత కోశాలు ఆవర్ణికలో కలిగి ఉంటాయి. వీటిని థైలకాయిడ్లు అంటారు. థైలకాయిడ్లు నాళాల రూపంలో ఒకదానిపై మరొకటి దొంతరలవలే అమరి ఉంటాయి. వీటిని (గానా) థైలకాయిడ్లు అంటారు. వీటితోపాటు అనేక చదునైన త్వచయుత నాళికలు ఆవర్ణికలో ఉన్న పటలికారాశులను కలుపుతూ ఉంటాయి. వీటిని పటలికలు అంటారు. థైలకాయిడ్లు లోపలి ప్రదేశాన్ని అవకాశిక అంటారు. హరితరేణువు ఆవర్ణికలో కార్బొహైడ్రేట్లు, ప్రోటీన్ల సంశ్లేషణకు కావలిసిన ఎంజైమ్లు ఉంటాయి. థైలకాయిడ్లలో కిరణ జన్య సంశ్లేషణ వర్ణ ద్రవ్యాలు ఉంటాయి.

ప్రశ్న 2.
కణ శక్త్యాగారాల నిర్మాణం, విధులను వివరించండి.
జవాబు:

మైటోకాండ్రియాను కణశక్త్యాగారాల కణాంగముగా పేర్కొంటారు. మైటోకాండ్రియా దండాకారంలో, 0-2-1.0 µm వ్యాసం, 1.0-4.1 µm పొడవుగల చిన్న గొట్టాలుగా లేక స్థూపాలుగా కనిపిస్తాయి. ప్రతి మైటోకాండ్రియా చుట్టూ రెండు పొరలు ఆవరించి ఉంటాయి. లోపలిపొర లోపలికి ముడతలును ఏర్పరుస్తుంది. వీటిని క్రిస్టే అంటారు. లోపలిపొరలోపల ప్రదేశాన్ని మాత్రిక అంటారు. మాత్రికలో శ్వాసక్రియకు సంబంధించిన ఎంజైమ్లు ఉంటాయి. క్రిస్టేలో శ్వాసక్రియ ఎలక్ట్రాన్ రవాణా సంక్లిష్టాలు ఉంటాయి. మైటోకాండ్రియాలు వాయు సహితి శ్వాసక్రియ జరిపి ATP రూపంలో కణశక్తి ఉత్పత్తి చేస్తాయి. కావున వీటిని కణశాక్త్యాగారాలు అంటారు. మాత్రికలు ఒక వృత్తాకార DNA అణువు, 70 S రైబోసోమ్లు ఉంటాయి.

విధులు :

1. మైటోకాండ్రియాలో కణ వాయు సహితి శ్వాసక్రియ జరుగుతుంది. కావున దీనిని కణశక్తిగారాలుగా పేర్కొంటారు.
2. మైటోకాండ్రియాలో వృత్తాకార DNA అణువు 70S రైబోసోమ్లు ఉండటంవల్ల వాటికి కావలిసిన ప్రొటీన్లను స్వయంగా సంశ్లేషణ చేసుకుంటాయి. కావున దీనిని స్వయం ప్రతిపత్తి కలిగిన కణాంగముగా పేర్కొంటారు.

ప్రశ్న 3.
సెంట్రియోల్ యొక్క బండిచక్రం నిర్మాణంపై వ్యాఖ్యానించండి.
జవాబు:
సెంట్రోసోమ్ అనే కణాంగము సాధారణంగా సెంట్రియోల్లు అనే రెండు స్థూపాకార నిర్మాణాలను చూపిస్తుంది. ఇవి రూపరహిత పెరిసెంట్రియోలార్ పదార్థాలతో ఆవరించి ఉంటాయి. సెంట్రోసోమ్లోని సెంట్రియోల్లు ఒకదానికి మరొకటి లంబంగా అమర్చబడి ప్రతిదానిలో బండి చక్రంలాంటి నిర్మాణాన్ని కలిగి ఉంటుంది. సెంట్రియోల్లో తొమ్మిది సమదూరంకల ట్యూబ్యులిన్చే నిర్మించబడిన పరిధీయ పోచలు ఉంటాయి. ప్రతి పరిధీయ పోచలో 3 సూక్ష్మ నాళికలు ఉంటాయి. ప్రక్క ప్రక్కనున్న పరిధీయ పోచలు త్రికాలు కలుపబడి ఉంటాయి. సెంట్రియోల్ కేంద్రభాగము ప్రోటీను పదార్థం నిర్మితమై హబ్ (Hub) గా పిలవబడుతుంది. హబ్ భాగము ప్రోటీనాయుతమైన వ్యాసార్ధ పోచలతో పరిధీయంగా ఉన్న ట్రిప్లెట్ పోచలకు కలపబడి ఉంటుంది. సెంట్రియోల్లు శైలికలు లేదా కశాభాలను, కండెపోగులను ఉత్పత్తి చేసే ఆధారకణికలుగా పనిచేస్తాయి. కణవిభజన సమయంలో జంతుకణాలు కండెపోగుల నుంచి కండె పరికరమును ఉత్పత్తి చేస్తాయి.

ప్రశ్న 4.
కణసిద్ధాంతంను సంగ్రహంగా వర్ణించండి.
జవాబు:
వృక్ష, జంతు శరీరాలు కణాలు, కణ ఉత్పత్తులతో ఏర్పడి ఉంటాయనే పరికల్పనని ష్వాన్ ప్రతిపాదించారు. ప్లీడన్ అను జర్మన్ శాస్త్రవేత్త పెద్ద సంఖ్యలో మొక్కలను పరిశీలించి, మొక్కలన్ని వివిధ రకాల కణాలతో ఏర్పడి ఉన్న కణజాలాలతో నిర్మింపబడి ఉంటాయని గుర్తించారు. ప్లీడన్, ష్వాన్లు సంయుక్తంగా కణ సిద్ధాంతంను ప్రతిపాదించారు. కాని ఈ సిద్ధాంతము కొత్త కణాలు ఎలా పుడతాయనే అంశాన్ని వివరించలేదు. 1855లో రుడాల్ఫ్ విర్షా కొత్త కణాలు అంతకు పూర్వము ఉన్న కణాల నుంచి విభజనవల్ల ఏర్పడతాయని వివరించారు. దీనిని ‘ఆమ్నిస్ సెల్లులా-ఇ-సెల్లులా’ అంటారు. ఈయన ప్లీడన్, ష్వాన్ల పరికల్పనకి రూపాంతరం చేసి కణసిద్ధాంతానికి పరిపూర్ణతను కల్పించారు. ప్రస్తుతం కణసిద్ధాంతము అనగా జీవులన్నీ కణాలు, కణ ఉత్పత్తులతో ఏర్పడి ఉంటాయి. అన్ని కణాలు పూర్వమున్న కణాల నుంచి పుడతాయి.

ప్రశ్న 5.
గరుకు అంతర్జీవ ద్రవ్యజాలం (RER) నునుపు అంతర్జీవ ద్రవ్యజాలం (SER) ల మధ్యగల భేదాల్ని తెలపండి.
జవాబు:

గరుకు అంతర్జీవ ద్రవ్య జాలము	నునుపు అంతర్జీవ ద్రవ్య జాలము
1) అంతర్జీవ ద్రవ్యజాలం ఉపరితలంపై రైబోసోమ్లు ఉంటాయి.	1) అంతర్జీవ ద్రవ్యజాలం ఉపరితలంపై రైబోసోమ్లు ఉండవు.
2) ఇది సిస్టర్నేలను కల్గి ఉంటుంది.	2) ఇది నాళికలను కల్గి ఉంటుంది.
3) ఇది కేంద్రక త్వచంను అంటిపెట్టుకొని ఉంటుంది.	3) ఇది ప్లాస్మా పొరను అంటి పెట్టుకొని ఉంటుంది.
4) ఇది ప్రోటీనుల సంశ్లేషణలో పాల్గొంటుంది.	4) ఇది లిపిడ్ సంశ్లేషణలో పాల్గొంటుంది.

ప్రశ్న 6.
ప్లాస్మాపొర జీవ రసాయనిక నిర్మాణాన్ని తెలపండి. పొర లోపల లిపిడ్ అణువుల అమరిక ఎలా ఉంటుంది?
జవాబు:
ప్లాస్మా పొర రెండు వరుసల లిపిడ్ అణువులతో ఏర్పడి ఉంటుంది. పొరలోపలి లిపిడ్ అణువుల ధృవ శీర్షాలు వెలుపలి వైపునకు, అధృవ తోకలు లోపలివైపునకు అమర్చబడి ఉంటాయి. ఈ అమరిక వల్ల సంతృప్త హైడ్రోకార్బన్ తోకలు జల వాతావరణం నుంచి రక్షింపబడతాయి. పొరలోని లిపిడ్ పదార్థము ముఖ్యంగా ఫాస్ఫోలిపిడ్లను కలిగి ఉంటుంది. తరువాత జరిగిన జీవరసాయన పరిశోధనలు కణపొరలో ప్రోటీన్లు, కార్బోహైడ్రేట్లు కూడా ఉంటాయని స్పష్టంగా తెలిపాయి. త్వచప్రోటీన్లను, వాటి స్థానంను బట్టి అంతర్గత ప్రోటీనులు, పరిధీయ ప్రోటీన్లుగా వర్గీకరిస్తారు. పరిధీయ ప్రోటీన్లు త్వచ ఉపరితల భాగాలలో ఉంటే, అంతర్గత ప్రోటీన్లు త్వచంలో పాక్షికంగా లేక సంపూర్ణంగా దిగబడి ఉంటాయి.

కణత్వచ నమూనాను 1972లో సింగర్ మరియు నికల్సన్లు ప్రతిపాదించారు. దీనిని ఫ్లూయిడ్, మొజాయిక్ నమూనా అంటారు. దీని ప్రకారం అర్ధద్రవస్థితిలో ఉన్న లిపిడ్ పొర ప్రోటీను అణువుల పార్శ్వ కదలికలకు వీలు కల్పిస్తుంది.

ప్రశ్న 7.
కేంద్రకం నిర్మాణాన్ని వివరించండి.
జవాబు:

కేంద్రకం :
దీనిని ప్రధాన కణాంగము / కణమేధస్సు అంటారు. దీనిని రాబర్ట్ బ్రౌన్ కనుగొన్నారు. అంతర్థశ కేంద్రకంలో క్రోమాటిన్ అనే న్యూక్లియో ప్రోటీనులు, కేంద్రకమాత్రిక, గోళాకారంలో ఉన్న కేంద్రకాంశాలు ఉంటాయి. కేంద్రకంలోని పదార్థాలను కణద్రవ్యం నుంచి వేరుచేస్తూ రెండు పొరలు ఆచ్ఛాదనగా ఉంటాయి. ఈ పొరల మధ్య ప్రదేశాన్ని పరిన్యూక్లియార్ ప్రదేశము అంటారు. వెలుపలి పొర అంతర్జీవ ద్రవ్యజాలంతో అనుసంధానం చెంది, ఉపరితలంపై రైబోసోమ్లను గల్గి’ ఉంటుంది. కేంద్రక తొడుగులో రెండు పొరలు కలుసుకోవడం వల్ల సూక్ష్మరంధ్రాలు ఏర్పడతాయి. వీటిద్వారా RNA మరియు ప్రోటీను అణువులు కేంద్రకం మరియు కణద్రవ్యాల మధ్య ద్విదిశాపధంలో చలనం చెందుతాయి.

కేంద్రకంలోని ద్రవపదార్థంలో కేంద్రకాంశం, క్రోమాటిన్ ఉంటాయి. కేంద్రకాంశం కేంద్రకరసంలో కలిసిపోయి ఉంటుంది. కేంద్రకాంశం రైజోసోమల్ RNA చురుకుగా సంశ్లేషణ జరిపే ప్రదేశాలు. అంతర్ధశ కేంద్రకంలో క్రోమాటిన్ అనే వదులైన అస్పష్టంగా కనిపించే న్యూక్లియో ప్రోటీను పొగులతో ఏర్పడిన వలవంటి నిర్మాణం ఉంటుంది. కాని కణ విభజన సమయంలో క్రోమాటిన్ అనేది క్రోమోసోమ్లుగా మారతాయి. క్రోమాటిన్ DNA హిస్టోనులు, కొన్ని నాన్ హిస్టోన్లు, RNA లను కలిగి ఉంటాయి.

ప్రశ్న 8.
సెంట్రోమియర్ స్థానాన్ని ఆధారంగా క్రోమోసోమ్ల రకాలను గురించి క్లుప్తంగా వ్రాయండి.
జవాబు:
ప్రతి క్రోమోసోమ్లో సంట్రోమియర్ ఉంటుంది. క్రోమోసోమ్లో గుర్తించారు. అవి. సెంట్రోమియర్ స్థానాన్ని 4 రకాల క్రోమోసోమ్లను

1) మెటాసెంట్రిక్ :
సెంట్రోమియర్ / క్రోమోసోమ్ మధ్యస్థానంలో ఉండి రెండు వైపులా బాహువులు సమానంగా ఉంటాయి. చలన దశలో ఈ క్రోమోసోమ్లు ‘V’ ఆకారంలో కనిపిస్తాయి.

2) సబ్ మెటాసెంట్రిక్ :
సెంట్రోమియర్ / క్రోమోసోమ్ మధ్య స్థానంలో కాకుండా కొంచెం పక్కగా ఉంటుంది. బాహువులు అసమానంగా ఉంటాయి. చలనదశలో ఈ క్రోమోసోమ్లు ‘L’ ఆకారంలో కనిపిస్తాయి.

3) ఎక్రోసెంట్రిక్ :
సెంట్రోమియర్ ఒక వైపుగా ఏర్పడి ఉంటుంది. ఒక బాహువు పొడవుగా, మరొకటి పొట్టిగా ఉంటాయి. చలనదశలో ఈ క్రోమోసోమ్లు ” ఆకారంలో కనిపిస్తాయి.

4) టిలోసెంట్రిక్ :
సెంట్రోమియర్ క్రోమోసోమ్ బాహువు కోనలో ఉంటుంది. దీనివల్ల ఒకే బహువు ఉంటుంది. ఈ క్రోమోసోమ్లు చలనదశలో ‘” (పుడక) ఆకారంలో కనిపిస్తాయి.

ప్రశ్న 9.
కణ అస్థిపంజరం అనగానేమి? అది చేసే పనులేమిటి?
జవాబు:
కణద్రవ్యంలో ప్రోటీనులతో నిర్మితమైన, తంతురూప, విస్తారమైన వలలాంటి ఆకారాలను సమిష్టిగా కణఅస్థి పంజరము అంటారు. ఇది నిజకేంద్రక జీవులలో మూడు ప్రధాన అంశాలను చూపుతుంది. అవి సూక్ష్మ తంతువులు, మధ్యస్థ తంతువులు, సూక్ష్మనాళికలు. ఇది యాంత్రిక ఆధారము, కణరూపాన్ని నిలపటం, కణచలనము, కణాంతర్గత రవాణా, కణం వెలుపలికి సంకేతాలు పంపడం, కేంద్రక విభజన వంటి విధులలో పాల్గొంటుంది.

ప్రశ్న 10.
అంతరత్వచ వ్యవస్థ అనగానేమి? ఏ కణాంగాలు దీనిలో భాగం కాదు? ఎందుకు?
జవాబు:
కణంలో కనిపించే వివిధ త్వచయుత కణాంగాలు నిర్మాణంలో విధులలో విస్పష్టంగా ఉన్నప్పటికీ వాటిలో జరిగే జీవక్రియల మధ్య అనుసంధానం కనిపిస్తుంది. కావున వీటిని అన్నింటిని కలిపి అంతరత్వచ వ్యవస్థగా గుర్తిస్తారు.

మైటోకాండ్రియా, హరితరేణువు, పెరాక్సిసోమ్లు, వీటిలో భాగము కావు. ఇవి అంతర్జీవద్రవ్యజాలం, గాల్జి సంక్లిష్టం, లైసోజోమ్లతో సంబంధం చూపవు.

ప్రశ్న 11.
సక్రియ రవాణా మరియు నిష్క్రియా రవాణాల మధ్య తేడాను గుర్తించండి.
జవాబు:

సక్రియ రవాణా	నిష్క్రియా రవాణా
1) అయానులు లేదా అణువులు ప్లాస్మాపొర ద్వారా జీవక్రియా శక్తిని ఉపయోగించుకుని రవాణా అగు ప్రక్రియ.	1) అయానులు లేదా అణువులు ప్లాస్మాపొర ద్వారా జీవక్రియా శక్తి ప్రమేయం లేకుండా రవాణా అగు ప్రక్రియ.
2) ఇది గాఢతా ప్రవణతకు వ్యతిరేకంగా జరుగుతుంది. ఉదా : సోడియం పంప్ ద్వారా కణాలు లవణాలను గ్రహిస్తాయి.	2) ఇది గాఢతా ప్రవణతకు అనుకూలంగా జరుగుతుంది. ఉదా : కణాలలోనికి నీరు విసరణ ప్రక్రియ ద్వారా చేరుట.

ప్రశ్న 12.
న్యూక్లియోసోమ్లు అంటే ఏమిటి ? అవి దేనితో చేయబడతాయి? [Mar. ’14]
జవాబు:
ఎలక్ట్రాన్ సూక్ష్మదర్శినిలో చూసినపుడు క్రొమాటిన్ పూసలు గుచ్చిన దారపు పోగువలె కనిపిస్తాయి. ఈ పూసలవంటి భాగాలను న్యూక్లియోసోమ్లు అంటారు. న్యూక్లియోసోమ్లో 200 క్షార జతల పొడవున్న ద్విసర్పిల DNA అణువు కోర్ను చుట్టి ఉంటుంది. కోర్ భాగము 8 హిస్టోన్ అణువులతో ఏర్పడి ఉంటుంది. అవి H2A, H2B, H3, H4. ఇవి ఒక్కొక్కటి రెండు నకళ్ళుగా ఉంటాయి. H1 హిస్టోన్ అణువు న్యూక్లియోసోమ్ కోర్ వెలుపల, DNA కోర్లోనికి ప్రవేశించేచోట, నిష్క్రమించే చోట DNA రెండు చుట్లను కోర్కు అతికిస్తుంది. రెండు అనుక్రామిక న్యూక్లియోసోమ్ల మధ్యన కొనసాగివున్న
DNA ను లింకర్ DNA అంటారు.

ప్రశ్న 13.
రెండు త్వచాలతో ఆవరించబడి ఉన్న రెండు కణాంగాలను తెలపండి. వీటి లక్షణాలు ఏమి? వాటి విధులను తెలిపి వాటి పటాలను గీసి భాగాల్ని గుర్తించండి.
జవాబు:
మైటోకాండ్రియా, హరితరేణువు :
మైటోకాండ్రియాలు దండాకారంలో లేక స్థూపాలులాగా ఉంటాయి. ఇవి 0.2 – 1.0 µm వ్యాసం, 1.0 – 4.1 µm పొడవులో ఉంటాయి. దీనికి ఉన్న రెండు పొరలలో వెలుపలి పొరను నునుపుగాను, లోపలిపొర లోపలి వైపుకు ముడతలను ఏర్పరుస్తుంది. వీటిని క్రిస్టే అంటారు. మైటోకాండ్రియాలు వాయు సహిత శ్వాసక్రియ జరిగే ప్రదేశాలు. వీటిని కణశక్త్యాగారాలు అంటారు.

హరితరేణువులు అండాకారం, గోళాకారం లేక రిబ్బన్ ఆకారంలో ఉంటాయి. ఇది 5 – 10 µm పొడవు, 2- 4 µm వెడల్పు కలిగి ఉంటాయి. హరితరేణువు యొక్క అవర్ణికలో కార్బోహైడ్రేటులు, ప్రోటీనులు సంశ్లేషణకు అవసరమయిన అనేక ఎంజైమ్లు ఉంటాయి.

ప్రశ్న 14.
కేంద్రక పూర్వకణం యొక్క లక్షణాలు తెలపండి.
జవాబు:

1. కేంద్రక త్వచము ఉండదు. కణం మధ్యలో ఒకే ఒక వలయాకార, నగ్న DNA ఉంటుంది. దీనిని న్యూక్లియాయిడ్ అంటారు.
2. కేంద్రకాంశం ఉండదు.
3. అంతర త్వచ వ్యవస్థ ఉండదు.
4. మైటోకాండ్రియా, ప్లాస్టిడ్లు, లైసోజోమ్లు, పెరాక్సిజోమ్లు, కణ అస్థిపంజరము ఉండవు.
5. 70 S రకానికి చెందిన రైబోజోమ్లు ఉంటాయి.
6. కణ కవచము పాలీశాఖరైడ్లు, లిపిడ్లు, ప్రోటీనులతో నిర్మితమై ఉంటుంది.
7. శ్వాసక్రియా ఎంజైమ్లు కణత్వచంలో ఉంటాయి.
8. కణాలు ద్విధావిచ్చిత్తి ద్వారా సాధారణ అలైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి జరుపుకుంటాయి.

ప్రశ్న 15.
కణసిద్ధాంతాన్ని ప్రతిపాదించడంలో ఈ కింది శాస్త్రజ్ఞుల పాత్ర గురించి సంగ్రహంగా వివరించండి.
a) రుడాల్ఫ్ విర్షా b) ప్లీడన్, ష్వాన్
జవాబు:
a) రుడాల్ఫ్ విర్షా :
1855 లో ఈయన కొత్త కణాలు అంతకు పూర్వము ఉన్న కణాల నుంచి విభజన వల్ల ఏర్పడతాయని వివరించారు. దీనిని “ఆమ్నిస్ సెల్లులా -ఇ-సెల్లులా” అంటారు. ఈయన ప్లీడన్ మరియు ష్వాన్ల పరికల్పనకు రూపాంతరం చేసి కణ సిద్ధాంతానికి పరిపూర్ణత కల్పించారు. దీని ప్రకారము జీవులన్ని కణాలు, కణ ఉత్పత్తులతో ఏర్పడి ఉంటాయి. అన్ని కణాలు పూర్వమున్న కణాల నుంచి పుడతాయి.

b) ప్లీడన్ మరియు ష్వాన్ :
1838 లో ప్లీడన్ అను జర్మన్ వృక్షశాస్త్రవేత్త ఎక్కువ సంఖ్యలో మొక్కలను పరిశీలించి మొక్కలన్ని వివిధ రకాల కణాలతో ఏర్పడి వున్న కణజాలాలతో నిర్మింపబడి ఉంటాయని గుర్తించారు. థియోడార్ ష్వాన్ అను బ్రిటిష్ జంతుశాస్త్రవేత్త వివిధ రకాల జంతుకణాలను అధ్యయనంచేసి, కణాలు పలుచని పొరతో కప్పబడి ఉంటాయని కనుగొన్నారు. దానిని ఇప్పుడు ప్లాస్మాపొర అని అంటున్నారు. ఆయన వృక్షకణాలపై చేసిన పరిశోధనల ఆధారంగా కణకవచం ఉండుట.

వృక్ష కణాల ప్రత్యేక లక్షణంగా నిర్ధారించారు. ఈ పరిజ్ఞానం ఆధారంగా, ష్వాన్ వృక్ష, జంతు శరీర కణాలు, కణ ఉత్పత్తులతో ఏర్పడి ఉంటాయి అనే పరికల్పనను ప్రతిపాదించారు.

దీర్ఘ సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
ఒక కణం సజీవకణంగా పిలువబడడానికి దానిలో ఏ నిర్మాణాత్మక, క్రియాత్మక గుణాలు ఉండాలి?
జవాబు:
అన్ని వృక్ష, జంతు శరీరాలు కణాలు, వాటి ఉత్పత్తులతో తయారయి ఉంటాయి. కణము జీవి యొక్క మౌళికమైన నిర్మాణాత్మక మరియు క్రియాత్మక ప్రమాణము ప్రతి కణంలో వివిధ రకాల కణాంగాలు వివిధ రకాల చర్యలను జరుపుతుంటాయి.

1. కణాలు శక్తి సూత్రాలు అనుసరిస్తాయి అనగా శక్తిని రవాణా చేస్తాయి.
2. కణాలు బహిర్గత లక్షణాలు కల నిర్మాణాలు.
3. కణాలు పరిణామ క్రమ ఉత్పత్తిని కల్గి ఉంటాయి.
4. కణాలులో జీవక్రియా మార్గాలు, పోషకాల వినిమయము, వాతావరణానికి అనువుగా మారడంవంటి లక్షణాలు ఉంటాయి.
5. కణాలు స్వయం ప్రతికృతి చెందే కేంద్రకామ్లాలను కల్గిఉంటాయి.
6. కణద్రవాభిసరణక్రమ చర్యలను నియంత్రించే రిక్తికలను కల్గిఉంటాయి.
7. కణములు వార్తా ప్రసార వ్యవస్థను కల్గి ఉంటాయి.
8. కణాలు కదలికలు చూపుతాయి.
9. కణాలు పెరుగుతాయి. విభజన చెందుతాయి.
10. కణాలు చనిపోతాయి.

ప్రశ్న 2.
నిజకేంద్రక కణాలలోని కణాంగాలు
a) త్వచంలో చుట్టబడి ఉండవు
c) రెండు త్వచాలతో చుట్టబడి ఉంటాయి.
b) ఒకే త్వచంతో చుట్టబడి ఉంటాయి
కణంలోని విభిన్న కణాంగాలను పై మూడు వర్గములలో చేర్చండి.
జవాబు:
a) కేంద్రకాంశము
b) లైసోజోమ్లు, రిక్తికలు
c) మైటోకాండ్రియా, హరితరేణువు, కేంద్రకము

ప్రశ్న 3.
కేంద్రకం లోపలి జన్యు పదార్థం ప్రతి ఒక జాతికి స్థిరంగా ఉంటుంది. కాని, క్రోమోసోమేతర DNA జనాభాలోని విభిన్న జీవుల మధ్య వైవిధ్యంగా ఉంటుంది. వివరించండి.
జవాబు:
కేంద్రక పూర్వజీవులలో జీనోమిక్ DNA తో పాటు, కణద్రవ్యంలో జీనోమేతర DNA ముక్కలు ఉంటాయి. వాటిని ప్లాస్మిడ్లు అంటారు. ఇవి బాక్టీరియమ్లకు కొన్ని ప్రత్యేక దృశ్య రూపలక్షణాలను (సూక్ష్మజీవ నాశకాలకు నిరోదకత) ఆపాదిస్తాయి. ఇదీ బాక్టీరియంలలో బయటినుంచి వచ్చే DNA తో జన్యు పరివర్తన చర్యను కలుగచేయుటలో తోడ్పడతాయి.

నిజకేంద్రక కణాలలో జీనోమేతర DNA లు హరితరేణువు అవర్ణికలోను, మైటోకాండ్రియా మాత్రికలోనూ ఉంటాయి. వీటివలన ఇవి పాక్షిక స్వయం ప్రతిపత్తికల కణాంగాలు అని అంటారు.

ప్రశ్న 4.
“మైటోకాండ్రియాలు కణశక్త్యాగారాలు” దీన్ని సమర్ధించండి?
జవాబు:

మైటోకాండ్రియాలు దండాకారంలో, 0.2 – 1.0 µm వ్యాసం, 1.0 – 4.1 µm పొడవుగల చిన్న గొట్టాలుగా లేక స్థూపాలుగా కనిపిస్తాయి. ప్రతిమైటోకాండ్రియా చుట్టూ రెండు పొరలు ఉంటాయి. బాహ్యపొర ఈ కణాంగానికి హద్దుగా ఉంటుంది. లోపలి పొర లోపలికి ముడతలను ఏర్పరుస్తుంది. వీటిని క్రిస్టే అంటారు. లోపలి పొరలోపల మాత్రిక ఉంటుంది. ఈ రెండు పొరలలో విశిష్ట ఎంజైమ్లు మైటోకాండ్రియాలో జరిగే ప్రత్యేక విధులకు సంబంధించి ఉంటాయి. మైటో కాండ్రియాలు వాయు సహిత శ్వాసక్రియ జరిపి ATP రూపంలో కణశక్తి ఉత్పత్తి చేస్తాయి. కావున వీటిని కణశక్త్యాగారాలు అంటారు. మాత్రికలో ఒక వృత్తాకార DNA అణువు, కొన్ని RNA అణువులు 70 S రైబోసోమ్లు, ప్రోటీనుల సంశ్లేషణకు కావలసిన అంశాలు ఉంటాయి.

ప్రశ్న 5.
జాతి విశిష్టమైన లేదా ప్రాంత విశిష్టమైన ప్లాస్టిడ్ రకాలున్నాయా? వీటిలో, ఒక దానిని మరొకదాని నుంచి గుర్తించడమెలా?
జవాబు:
ప్లాస్టిడ్లు జాతి విశిష్టము. ఇవి వృక్షజాతులన్నింటిలో యూగ్లినాయిడ్లలో ఉంటాయి. వీటిలో వున్న విశిష్ట వర్ణద్రవ్యాలవల్ల అవి ఉన్న వృక్ష భాగాలకు విశిష్టరంగులనిస్తాయి. లోపల ఉన్న వర్ణద్రవ్యాల ఆధారంగా ప్లాస్టిడ్లు 3 రకాలు. అవి శ్వేతరేణువులు, వర్ణ రేణువులు, హరిత రేణువులు.

1) శ్వేతరేణువులు :
ఇవి వర్ణ రహిత ప్లాస్టిడ్లు. ఇవి పోషకాలను నిల్వచేస్తాయి. నిల్వచేయు పోషకంను బట్టి 3 రకాలు. అవి “కార్బోహైడ్రేట్లను నిల్వచేస్తే అమైలోప్లాస్ట్లు అని, ప్రొటీనులను నిల్వచేస్తే అల్యురోప్లాస్ట్లు అని, నూనెలు, కొవ్వులను నిల్వచేస్తే ఇలియోప్లాస్ట్లు అని అంటారు. ఇవి మొక్క భూగర్భ భాగాలలో ఉంటాయి.

2) వర్ణరేణువులు :
కెరోటిన్, జాంథోఫిల్లు, కెరోటినాయిడ్ వర్ల ద్రవ్యాలను కలిగి ఉంటాయి. ఇవి మొక్కల బాగాలకు పసుపు, నారింజ లేదా ఎరుపు వర్ణంను కలుగచేస్తాయి.

3) హరితరేణువులు :
కిరణజన్య సంయోగ క్రియకు సంబంధించిన పత్రహరితం, కెరోటినాయిడ్ వర్ల ద్రవ్యాలు కాంతి వికిరణ శక్తిని గ్రహిస్తాయి. ప్రతి హరితరేణువు రెండు పొరలచే ఆవరించబడి ఉంటుంది. పొరల లోపల ఆవర్ణిక ఉంటుంది. దీనిలో చదునైన త్వచయుత కోశాలు ఉంటాయి. వీటిని థైలకాయిడ్లు అంటారు. ఇవి ఒక దానిపై మరొకటి నాణాల రూపంలో అమరి ఉంటాయి. వీటిని పటలికా రాశులు అంటారు. వీటితోపాటు ఆవర్ణికా పటలికలు ఉంటాయి. ఆవర్ణిక్లో కార్బోహైడ్రేట్లు, ప్రోటీన్లు సంశ్లేషణకు కావలసిన ఎంజైమ్లు ఉంటాయి.

ప్రశ్న 6.
ఈ క్రింది వాని విధులను వివరించండి.
a) సెంట్రోమియర్ b) కణకవచం c) నునుపు అంతర్జీవ ద్రవ్యజాలం d) గాల్జీ పరికరం e) సెంట్రియోల్లు
జవాబు:
a) సెంట్రోమియర్ :
క్రోమోజోమ్ లోని వర్ణరహిత భాగంను సెంట్రోమియర్ అంటారు. క్రొమోసోంల విభజనకు అవసరము, సోదర క్రొమాటిడ్లను కలుపుతూ ఉంటుంది. సెంట్రోమియర్ ఇరువైపులా రెండు బిళ్ళల వంటి నిర్మాణాలు ఉంటాయి. వీటిని కైనిటోకోర్లు అంటారు. కణ విభజన సమయంలో కైనిటోకోర్లకు కండెతంతువులు అతుక్కుంటాయి.

b) కణకవచము :
కణం నకు ఒక నిర్దిష్ట ఆకారాన్ని ఇస్తుంది. కణంను మాత్రిక హని నుండి వ్యాధికారక సూక్ష్మ జీవుల నుండి రక్షిస్తుంది. ఇది ప్రక్క ప్రక్క కణాలను కలుపుతూ, అవాంఛనీయ అణువులకు అడ్డుగోడవలె పనిచేస్తుంది.

c) నునుపు అంతర్జీవ ద్రవ్యజాలము :
రైబోసోమ్లు లేని అంతర్జీవ ద్రవ్యజాలము. ఇది లిపిడ్ల సంశ్లేషణలోను, కార్బోహైడ్రేట్ల జీవ క్రియలోను, కాల్షియం గాఢతను సమతుల్యత చేయుటలో పాల్గొంటుంది. దీనిలో గ్లోకోసన్ను గ్లూకోస్ – 6 ఫాస్పేట్గా మార్చి గ్లూకోజ్ 6-ఫాస్పోట్రాన్స్ఫరేజ్ అను ఎంజైం ఉంటుంది.

d) గాల్జి సంక్లిష్టము :
గ్లైకోప్రోటీన్లు, గ్లైకోలిపిడ్లను ఉత్పత్తిచేసే ముఖ్య కేంద్రంగా ఉంటుంది. కవచ పదార్థాల తయారీకి, కణ విభజన సమయంలో కణఫలకం ఏర్పాటులోను పాల్గొంటుంది.

e) సెంట్రియోల్ :
శైలికలు లేదా కశాభాలను, కండె పోగులను ఉత్పత్తి చేసే ఆధారకణికలుగా పనిచేస్తాయి. కణవిభజన సమయంలో జంతుకణాలు కండెపోగుల నుంచి కండె పరికరంను ఉత్పత్తి చేస్తాయి.

ప్రశ్న 7.
విభిన్న రకాల ప్లాస్టిడ్లు ఒక రూపం నుంచి వేరొక రూపంలోకి మార్పు చెందగలవా? అయితే ఉదాహరణలతో వివరించండి.
జవాబు:
ప్లాస్టిడ్లు ఒకరూపం నుంచి వేరొక రూపానికి మార్పు చెందగలవు. మొక్కలలో సాధారణంగా శ్వేతరేణువులు, వర్ణరేణువులు, హరితరేణువులు అను మూడు ప్లాస్టిడ్లు ఉంటాయి. శ్వేత రేణువులు నిల్వకు, వర్ణరేణువులు ఆయా మొక్కల బాగాలకు రంగును ఇవ్వడానికి, హరితరేణువులు కిరణజన్యసంయోగ క్రియకు తోడ్పడతాయి. టమాటో ఎరుపులో ఉండుట అనేది లైకోపిన్ అను వర్ణద్రవ్యం వల్ల వస్తుంది. ఎరుపు శైవలాలలో ఫైకోసమనిన్, ఫైకోఎరిథ్రిన్ అను వర్ణద్రవ్యాలు ఉంటాయి. గోధుమ శైవలాల్లో ప్యూకోజాంథిన్ ఉంటుంది.

పరిస్థితులను బట్టి ఒక ప్లాస్టిడ్ వేరొకరకంగా మారుతుంది. ఉదా : 1) బంగాళదుంపలోని శ్వేత రేణువులను కాంతికి గురిచేసిన హరిత రేణువులుగా మారతాయి.

2) మిరపలో అండాశయంలోని కణాలు శ్వేతరేణువులను కల్గి ఉంటాయి. అండాశయం, ఫలంగా మారేటప్పుడు అవి హరితరేణువులు, వర్ణరేణువులుగా మారతాయి.

ప్రశ్న 8.
ఈ క్రిందివాటిని భాగాలు గుర్తించబడిన పటాల సహాయంతో వివరించండి?
1) కేంద్రకం 2) సెంట్రోసోమ్
జవాబు:

1) కేంద్రకం :
దీనిని ప్రధాన కణాంగము / కణ మేధస్సు అంటారు.

దీనిని రాబర్ట్ బ్రౌన్ కనుగొన్నారు. అంతర్థశ కేంద్రకంలో క్రొమాటిన్ అనే న్యూక్లియోప్రొటీనులు, కేంద్రకమాత్రిక, గోళాకారంలో ఉన్న కేంద్రకాంశాలు ఉంటాయి. కేంద్రకంలోని పదార్ధాలను కణద్రవ్యం నుంచి వేరుచేస్తూ రెండుపొరలు ఆచ్ఛాదనగా ఉంటాయి. ఈ పొరల మధ్య పరిన్యూక్లియార్ ప్రదేశము ఉంటుంది. వెలుపలిపొర అంతర్జీవ ద్రవ్యజాలంతో అనుసంధానం చెంది, ఉపరితలంపై రైబోసోమ్లను గల్గి ఉంటుంది. కేంద్రక తొడుగులో రెండు పొరలు కలుసుకోవడం వల్ల ఏర్పడిన సూక్ష్మరంధ్రాలు ఉంటాయి. వీటి ద్వారా RNA మరియు ప్రోటీను అణువులు కేంద్రకము మరియు కణద్రవ్యాల మధ్య ద్విదిశాపధంలో చలనం చెందుతాయి. కేంద్రక ద్రవ్యంలో కేంద్రకాంశం, క్రొమాటిన్ ఉంటాయి. కేంద్రకాంశాల చుట్టూ పొర ఉండదు. దీనిలోని పదార్ధము కేంద్రకంసంలో కలిసిపోయి ఉంటుంది. ఇవి రైబోసోమల్ RNA చురుకుగా సంశ్లేషణ జరిపే ప్రదేశాలు అంతర్ధశ కేంద్రకంలో క్రొమాటిన్ అనే వదులైన అస్పష్టంగా కనిపించే న్యూక్లియో ప్రోటీను పోగులతో ఏర్పడిన వల వంటి నిర్మాణం ఉంటాయి. కాని కణ విభజన సమయంలో క్రోమోసోమ్లుగా మారతాయి. క్రొమాటిన్లో DNA హిస్టోనులు, కొన్ని నాన్ హిస్టోన్లు, RNA ఉంటాయి.

2) సెంట్రోసోమ్ :

సెంట్రిసోమ్ అనే కణాంగము సాధారణంగా -సెంట్రియోల్లు అనే రెండు స్థూపాకార నిర్మాణాలను చూపిస్తుంది. ఇవి రూపరహిత పెరియోసెంట్రియోలార్ పదార్థాలతో ఆవరించి ఉంటాయి. సెంట్రోసోమ్లోని సెంట్రియోలు ఒకదానికి మరొకటి లంబంగా అమర్చబడి ప్రతిదానిలో బండిచక్రం లాంటి నిర్మాణాన్ని కలిగి ఉంటుంది. సెంట్రియోల్లో తొమ్మిది సమదూరంకల ట్యూబ్యులిన్చే నిర్మించబడిన పరిధీయ పోచలు ఉంటాయి. ప్రతి పరిధీయ పోచలో 3 సూక్ష్మ నాళికలు ఉంటాయి. ప్రక్క ప్రక్క నున్న పరిధీయ పోచలు త్రికాలు కలుపబడి ఉంటాయి. సెంట్రియోల్ కేంద్రభాగము ప్రోటీను పదార్థంచే నిర్మితమై హబ్ (Hub) గా పిలవబడుతుంది. హబ్ భాగము ప్రోటీనుయుతమైన వ్యాసార్ధ పోచలతో పరిధీయంగా ఉన్న ట్రిప్లెట్ పోచలకు కలపబడి ఉంటుంది. సెంట్రియోల్లు శైలికలు లేదా కశాభాలను, కండెపోగులను ఉత్పత్తి చేసే ఆధారకణికలుగా పనిచేస్తాయి. కణవిభజన సమయంలో జంతుకణాలు కండెపోగుల నుంచి కండె పరికరమును ఉత్పత్తి చేస్తాయి.

ప్రశ్న 9.
సెంట్రోమియర్ అనగా నేమి? క్రోమోజోమ్ల వర్గీకరణలో సెంట్రోమియర్ స్థానం ఎలాంటి ప్రాధాన్యతను కలిగి ఉంటుంది. విభిన్న రకాల క్రోమోసోమ్లలో సెంట్రోమియర్ స్థానాలను చూపే పటం గీసి వివరించండి.
జవాబు:
ప్రతి క్రోమోసోమ్లో ప్రాథమిక కుంచనం లేక సెంట్రోమియర్ ఉంటుంది. దీనికి ఇరువైపులా రెండు బిళ్లల వంటి నిర్మాణాలు ఉంటాయి. వీటిని కైనిటోకోర్లు అంటారు. వీటికి కండెతంతువులు అతుక్కుని క్రొమోసోమ్ల విభజనకు సహాయపడతాయి. క్రోమోసోంలో సెంట్రోమియర్ స్థానాన్ని బట్టి 4 రకాల క్రోమోసోంలు గుర్తించారు. అవి :
1) మెటాసెంట్రిక్ :
సెంట్రోమియర్ క్రోమోసోమ్ మధ్యస్థానంలో ఉండి రెండు వైపులా బాహువులు సమానంగా ఉంటాయి. చలన దశలో ఈ క్రోమోసోమ్లు ‘V’ ఆకారంలో కనిపిస్తాయి.

2) సబ్మెటా సెంట్రిక్ :
సెంట్రోమియర్ క్రోమోసోమ్ మధ్య స్థానంలో కాకుండా కొంచెం పక్కగా ఉంటుంది. బాహువులు అసమానంగా ఉంటాయి. చలనదశలో ఈ క్రోమోసోమ్లు ‘L’ ఆకారంలో కనిపిస్తాయి.

3) ఎక్రోసెంట్రిక్ :
సెంట్రోమియర్ ఒక వైపుగా ఏర్పడి ఉంటుంది. ఒక బాహువు పొడవుగా, మరొకటి పొట్టిగా ఉంటాయి. చలనదశలో ఈ క్రోమోసోమ్లు ” ఆకారంలో కనిపిస్తాయి.

4) టీలోసెంట్రిక్ :
సెంట్రోమియర్ క్రోమోసోమ్ బాహువు కొనలో ఉంటుంది. దీనివల్ల ఒకే బాహువు ఉంటుంది. ఈ క్రోమోసోమ్లు చలనదశలో ” (పుడక) ఆకారంలో కనిపిస్తాయి.

Intext Question and Answers

ప్రశ్న 1.
కేంద్రక పూర్వకణంలోని మీసోసోమ్ అంటే ఏమిటి? అది నిర్వహించే విధులు ఏవి?
జవాబు:
ప్లాస్మా పొర కణంలోనికి అనేక చోట్ల వ్యాపనం చెందడం వల్ల కనిపించే త్వచయుత ఆకారాలను మీసోసోమ్లు అంటారు. ఇవి కోశికలు, నాళికలు, పటలికలు వలె కనిపిస్తాయి. అవి కణ కవచం ఏర్పడటానికి, DNA ప్రతికృతి చెందడానికి, పిల్ల కణాలకు DNA వితరణ చెందడానికి తోడ్పడతాయి. ఇవి శ్వాసక్రియలో, స్రావక క్రియలో ప్లాస్మాపొర ఉపరితల వైశాల్యాన్ని పెంచడం ద్వారా పోషకాల శోషణ క్రియలో, ఎంజైమ్ల పరిమాణం పెంచడంలో తోడ్పడతాయి.

ప్రశ్న 2.
తటస్థ అణువులు ప్లాస్మాత్వచం ద్వారా ఎలా చలిస్తాయి ? ధృవ అణువులు కూడా వాటివలెనే చలిస్తాయా? కానిచో అవి త్వచంలో ఏ పద్ధతిలో రవాణా చెందుతాయి?
జవాబు:
తటస్థ ద్రావితాలు కణ పొర ద్వారా సామాన్య విసరణ పద్ధతిలో గాఢతా ప్రవణతను అనుసరించి అంటే అధిక గాఢత నుంచి అల్ప గాఢత దిశలో ప్రయాణిస్తాయి. ధృవ ధర్మంగల అణువులు అధృవ స్వభావం ఉన్న ద్విపటలికాయుత లిపిడ్ పొర ద్వారా ప్రయాణించలేవు. కనుక వాటికి త్వచం గుండా రవాణా చెయ్యటానికి వాహక ప్రోటీన్ల సాయం కావాలి. కొద్ది అయానులు లేదా అణువులు వాహక ప్రోటీన్ల సహాయంతో వాటి గాఢతా ప్రవణతకు వ్యతిరేకదిశలో అంటే అల్పగాఢతనుంచి అధికగాఢతలవైపు త్వచం గుండా రవాణా చెందుతాయి.

ప్రశ్న 3.
రెండు త్వచాలచే ఆవరించబడిఉన్న రెండు కణాంగాలను తెలపండి. వాటి లక్షణాలు ఏవి? వాటి విధులను తెలిపి, వాటి భాగాలు గుర్తించిన పటాలు గీయండి.
జవాబు:

మైటోకాండ్రియా, హరితరేణువు :
మైటోకాండ్రియాలు దండాకారంలో లేక స్థూపాలులాగా ఉంటాయి. ఇవి 0.2 – 1.0 µm వ్యాసం, 1.0 – 4.1 µm పొడవులో ఉంటాయి. దీనికి ఉన్న రెండు పొరలలో వెలుపలి పొరను నునుపుగాను, లోపలిపొర లోపలి వైపుకు ముడతలను ఏర్పరుస్తుంది. వీటిని క్రిస్టే అంటారు. మైటోకాండ్రియాలు వాయు సహిత శ్వాసక్రియ జరిగే ప్రదేశాలు. వీటిని కణశక్త్యాగారాలు అంటారు.

హరితరేణువులు అండాకారం, గోళాకారం లేక రిబ్బన్ ఆకారంలో ఉంటాయి. ఇది 5 10 µm పొడవు, 2.4 µm వెడల్పు కలిగి ఉంటాయి. హరితరేణువు యొక్క ఆవర్ణికలో కార్బోహైడ్రేటులు, ప్రోటీనుల సంశ్లేషణకు అవసరమయిన అనేక ఎంజైమ్లు ఉంటాయి.

ప్రశ్న 4.
కేంద్రక పూర్వజీవుల కణాల లక్షణాలు ఏమిటి?
జవాబు:

1. కేంద్రక త్వచము ఉండదు. కణం మధ్యలో ఒకే ఒక వలయాకార, నగ్న DNA ఉంటుంది. దీనిని న్యూక్లియాయిడ్ అంటారు.
2. కేంద్రకాంశం ఉండదు.
3. అంతర త్వచ వ్యవస్థ ఉండదు.
4. మైటోకాండ్రియా, ప్లాస్టిడ్లు, లైసోజోమ్లు, పెరాక్సిజోమ్లు, కణ అస్థిపంజరము ఉండవు.
5. 70 S రకానికి చెందిన రైబోజోమ్లు ఉంటాయి.
6. కణ కవచము పాలీశాఖరైడ్లు, లిపిడ్లు, ప్రోటీనులతో నిర్మితమై ఉంటుంది.
7. శ్వాసక్రియా ఎంజైమ్లు కణత్వచంలో ఉంటాయి.
8. కణాలు ద్విధావిచ్చిత్తి ద్వారా సాధారణ అలైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి జరుపుకుంటాయి.

ప్రశ్న 5.
బహుకణయుత జీవులలో శ్రమవిభజన ఉంటుంది. వివరించండి.
జవాబు:
బహుకణజీవులు మిలియన్, ట్రిలియన్ కణాలతో నిర్మితమై ఉంటాయి. ఈ కణాలు అన్ని వేరు వేరు పనులు నిర్వర్తిస్తాయి. ఒకేరకమైన విధులు నిర్వర్తించే కణాల సముదాయమును కణజాలము అంటారు. కావున జీవి దేహంలో, ప్రత్యేక విధిని ప్రత్యేకకణజాలం ఒక ప్రదేశంలో నిర్వహిస్తుంది.

అదేవిధంగా వివిధ రకాల కణాలు వివిధ రకాల విధులను నిర్వహిస్తాయి. ఈ విధమైన శ్రమ విభజన వల్ల బహుకణయుత జీవులు, సంక్లిష్ట పరిస్థితులను కూడా ఎదుర్కొనగలుగుతాయి.

ప్రశ్న 6.
కణం జీవానికి మౌళిక ప్రమాణము. సంగ్రహంగా చర్చించండి.
జవాబు:
ప్లీడన్ అను జర్మన్ వృక్షశాస్త్రవేత్త అనేక మొక్కలను పరిశీలించి మొక్కలన్నీ వివిధ రకాల కణాలతో ఏర్పడి వున్న కణజాలాలతో నిర్మితమై ఉంటాయని గుర్తించారు. దీని ఆధారంగా వృక్ష, జంతు శరీరాలు కణాలు, కణ ఉత్పత్తులతో ఏర్పడి ఉంటాయనే పరికల్పనను ప్రతిపాదించారు. ప్లీడన్ మరియు ష్వాన్లు కణ సిద్ధాంతంను ప్రతిపాదించారు. రుడాల్ఫ్ విర్షా, కొత్త కణజాలాలు అంతకు పూర్వమున్న కణాల నుంచి విభజన వల్ల ఏర్పడ్డాయని వివరించారు. దీనిని ‘ఆమ్నిస్ సెల్యులా సెల్యులా’ అంటారు. కణం ఒక జీవ భౌతికాధారము. కణము జీవులన్నింటిలో మౌళికమైన నిర్మాణాత్మక మరియు క్రియాత్మక ప్రమాణము. – కణంను సజీవస్థితిలో ఉంచడానికి కావలసిన వివిధ రసాయన చర్యలు కణద్రవ్యంలోనే జరుగుతాయి. కొన్ని నిర్మాణాలు (కణాలు) రవాణాలోను, కొన్ని ఆహారపదార్థాల తయారీలోను మరికొన్ని శక్తిని విడుదల చేస్తాయి.

ఒక ఆకుపచ్చని మొక్కను పరిశీలించిన దానిలో పత్రహరితము ఉండి, సూర్యరశ్మిని గ్రహించి, కావలసిన శక్తి పూరిత ఆహార పదార్ధములను తయారుచేసుకుంటుంది. ఇది కణంలోని భాగము, దీనిని హరితరేణువు అంటారు. మొక్కల జంతువులోని కణాలలో కేంద్రకము ప్రధాన కణాంగంగా పనిచేసి, కణచర్యలను నియంత్రిస్తుంది. కణ ద్రవ్యంలో వివిధ కణాంగాలు వివిధ రకాల జీవక్రియలను నియంత్రిస్తూ ఉంటాయి.

ప్రశ్న 7.
కేంద్రక త్వచ రంధ్రాలు అంటే ఏమిటి? వాటి విధులను తెలియజేయండి.
జవాబు:
కేంద్రక త్వచంలో అనేక ప్రదేశాలలో సూక్ష్మరంధ్రాలను కలిగి ఉంటుంది. ఇవి తొడుగులోని రెండు పొరలు కలుసుకోవడంవల్ల ఏర్పడతాయి. వీటిని కేంద్రక రంధ్రాలు అంటారు. వీటి ద్వారా RNA మరియు ప్రోటీను అణువులు కేంద్రకం మరియు కణ ద్రవ్యాల మధ్య ద్విదిశాపథంలో చలనం చెందుతాయి. నిజకేంద్రక కణాలలో కేంద్రకము, కణద్రవ్యం నుండి కేంద్రక త్వచంచే వేరు చేయబడి ఉంటుంది. ఇది కేంద్రకంలోని DNA కు రక్షణగా పనిచేస్తుంది. ఈ వారధితోపాటు కేంద్రక రంధ్రాల ద్వారా కేంద్రక ద్రవ్యానికి, కణద్రవ్యానికి మధ్య సంబంధం ఉంటుంది.

ప్రతి కేంద్రక రంధ్రము ప్రోటీను సంక్లిష్టంతో నిర్మితమై, చిన్న అణువులు, అయానులను స్వేచ్ఛగా కేంద్రకం నుండి విసరణ చెయ్యడానికి తోడ్పడుతుంది మరియు కణద్రవ్యం నుండి అవసరమైన ప్రోటీనులను కేంద్రకంలోనికి అనుమతిస్తుంది. కేంద్రకంలో తయారయిన RNA మరియు ప్రోటీనులను కణ ద్రవ్యంలోనికి పంపడానికి కూడా కేంద్రక రంధ్రాలు తోడ్పడతాయి.

ప్రశ్న 8.
లైసోసోమ్లు, రిక్తికలు రెండు అంతరత్వచ వ్యవస్థకు చెందినవే అయినా వాటి విధులు భిన్నంగా ఉంటాయి. వ్యాఖ్యానించండి.
జవాబు:
హైడోలైటిక్, ఎంజైములను సమృద్ధిగా కలిగి కార్బోహైడ్రేట్లు, ప్రోటీనులు, లిపిడ్లు, కేంద్రకామ్లములను జీర్ణంచేసే త్వచయుత కణాంగాలను లైసోసోమ్లు అంటారు. ఈ ఎంజైమ్లు ఆమ్ల PH ల వద్ద యుక్తతమంగా పనిచేస్తాయి. కరువు పరిస్థితులలో లైసోసోమ్లు కణంలోని అంశాలను ఎంజైమ్ల ద్వారా జీర్ణింపచేసి కణం మృతికి కారణం అవుతాయి. ఈ చర్యను స్వయంవిచ్ఛిత్తి అంటారు.

కణంలో, కణద్రవ్యంలో కనిపించే త్వచయుత ఆచ్ఛాదన కల ప్రదేశాలును రిక్తికలు అంటారు. వీటిలో ప్రధానంగా నీరు, జీవక్రియా ఉపఉత్పన్నాలు విసర్జక పదార్థాలు, వ్యర్థ పదార్థాలతో కూడిన రసం ఉంటుంది. దీనిని రిక్తికరసం అంటారు. దీనిలో మొక్క భాగాలకు రంగు నిచ్చే ఆంథోసయనిన్ లాంటి వర్ణద్రవ్యాలు ఉంటాయి. రిక్తిక చుట్టూ ఏకపొర త్వచం ఉంటుంది. దీనిని రిక్తిక పొర (Tonoplast) అంటారు. ఇది అనేక అయాన్లు వాటి గాఢతా ప్రవణతకు వ్యతిరేకంగా రిక్తికలోనికి రవాణా చెందడానికి తోడ్పడుతుంది. రిక్తికలు కణ ద్రవాభిసరణ చర్యల నియంత్రణలో ముఖ్యపాత్ర వహిస్తాయి.

ప్రశ్న 9.
ఈ క్రింది వానిని భాగాలు గుర్తించిన పటాలతో వర్ణించండి.
1) కేంద్రకము
2) సెంట్రోసోమ్
జవాబు:

1) కేంద్రకం :
దీనిని ప్రధాన కణాంగము / కణ మేధస్సు అంటారు. దీనిని రాబర్ట్ బ్రౌన్ కనుగొన్నారు. అంతర్థశ కేంద్రకంలో క్రొమాటిన్ అనే న్యూక్లియోప్రొటీనులు, కేంద్రకమాత్రిక, గోళాకారంలో ఉన్న కేంద్రకాంశాలు ఉంటాయి. కేంద్రకంలోని పదార్థాలను కణద్రవ్యం నుంచి వేరుచేస్తూ రెండుపొరలు ఆచ్ఛాదనగా ఉంటాయి. ఈ పొరల మధ్య పరిన్యూక్లియార్ ప్రదేశము ఉంటుంది. వెలుపలిపొర అంతర్జీవ ద్రవ్యజాలంతో అనుసంధానం చెంది, ఉపరితలంపై రైబోసోమ్లను గల్గి ఉంటుంది. కేంద్రక తొడుగులో రెండు పొరలు కలుసుకోవడం వల్ల ఏర్పడిన సూక్ష్మరంద్రాలు ఉంటాయి. వీటి ద్వారా RNA మరియు ప్రోటీను అణువులు కేంద్రకము మరియు కణద్రవ్యాల మధ్య ద్విదిశాపధంలో చలనం చెందుతాయి. కేంద్రక ద్రవ్యంలో కేంద్రకాంశం, క్రొమాటిన్ ఉంటాయి. కేంద్రకాంశాల చుట్టూ పొర ఉండదు. దీనిలోని పదార్ధము కేంద్రకంసంలో కలిసిపోయి ఉంటుంది. ఇవి రైబోసోమల్ RNA చురుకుగా సంశ్లేషణ జరిపే ప్రదేశాలు అంతర్దశ కేంద్రకంలో క్రొమాటిన్ అనే వదులైన అస్పష్టంగా కనిపించే న్యూక్లియో ప్రోటీను పోగులతో ఏర్పడిన వల వంటి నిర్మాణం ఉంటాయి. కాని కణ విభజన సమయంలో క్రోమోసోమ్లుగా మారతాయి. క్రొమాటిన్లో DNA హిస్టోనులు, కొన్ని నాన్ హిస్టోన్లు, RNA ఉంటాయి.

2) సెంట్రోసోమ్ :
సెంట్రిసోమ్ అనే కణాంగము సాధారణంగా పరిధీయ సూక్ష్మ నాళికల జతలు సెంట్రయోల్లు అనే రెండు స్థూపాకార నిర్మాణాలను చూపిస్తుంది. కేంద్రస్థ తొడుగు ఇవి రూపరహిత పెరిసెంట్రియోలార్ పదార్థాలతో ఆవరించి ఉంటాయి. సెంట్రోసోమ్లోని సెంట్రియోల్లు ఒకదానికి మరొకటి లంబంగా అమర్చబడి ప్రతిదానిలో బండిచక్రం లాంటి నిర్మాణాన్ని కలిగి ఉంటుంది. సెంట్రియోల్లో తొమ్మిది సమదూరంకల ట్యూబ్యులిన్చే నిర్మించబడిన పరిధియ పోచలు ఉంటాయి. ప్రతి పరిధియ పోచలో 3 సూక్ష్మ నాళికలు ఉంటాయి. ప్రక్క ప్రక్క నున్న పరిధియ పోచలు త్రికాలు కలుపబడి ఉంటాయి. సెంట్రియోల్ కేంద్రభాగము ప్రోటీను పదార్థంచే నిర్మితమై హబ్ (Hub) గా పిలవబడుతుంది. హబ్ భాగము ప్రోటీనుయుతమైన వ్యాసార్ధ పోచలతో పరిధేయంగా ఉన్న ట్రిప్లెట్ పోచలకు కలపబడి ఉంటుంది. సెంట్రియోల్లు శైలికలు లేదా కశాభాలను, కండెపోగులను ఉత్పత్తి చేసే ఆధారకణికలుగా పనిచేస్తాయి. కణవిభజన సమయంలో జంతుకణాలు కండెపోగుల నుంచి కండె పరికరమును ఉత్పత్తి చేస్తాయి.

ప్రశ్న 10.
సెంట్రోమియర్ అనగానేమి? క్రోమోసోమ్ల వర్గీకరణకు సెంట్రోమినం ఏ రకంగా ఆధారమౌతుంది. వివిధ రకాల క్రోమోసోమ్లలోని సెంట్రోమియర్ స్థానాన్ని చూపే పటంతో మీ సమాధానాన్ని బలపరచండి.
జవాబు:
ప్రతి క్రోమోసోమ్లో ప్రాథమిక కుంచనం లేక సెంట్రోమియర్ ఉంటుంది. దీనికి ఇరువైపులా రెండు బిళ్లల వంటి నిర్మాణాలు ఉంటాయి. వీటిని కైనిటోకోర్లు అంటారు. వీటికి కండెతంతువులు అతుక్కుని క్రొమోసోమ్ల విభజనకు సహాయపడతాయి. క్రోమోసోంలో సెంట్రోమియర్ స్థానాన్ని బట్టి 4 రకాల క్రోమోసోంలు గుర్తించారు. అవి :
1) మెటాసెంట్రిక్ :
సెంట్రోమియర్ క్రోమోసోమ్ మధ్యస్థానంలో ఉండి రెండు వైపులా బాహువులు సమానంగా ఉంటాయి. చలన దశలో ఈ క్రోమోసోమ్లు ‘V’ ఆకారంలో కనిపిస్తాయి.

2) సబ్మెటా సెంట్రిక్ :
సెంట్రోమియర్ క్రోమోసోమ్ మధ్య స్థానంలో కాకుండా కొంచెం పక్కగా ఉంటుంది. బాహువులు అసమానంగా ఉంటాయి. చలనదశలో ఈ క్రోమోసోమ్లు ‘L’ ఆకారంలో కనిపిస్తాయి.

3) ఎక్రోసెంట్రిక్ :
సెంట్రోమియర్ ఒక వైపుగా ఏర్పడి ఉంటుంది. ఒక బాహువు పొడవుగా, మరొకటి పొట్టిగా ఉంటాయి. చలనదశలో ఈ క్రోమోసోమ్లు ” ఆకారంలో కనిపిస్తాయి.

4) టీలోసెంట్రిక్ :
సెంట్రోమియర్ క్రోమోసోమ్ బాహువు కొనలో ఉంటుంది. దీనివల్ల ఒకే బాహువు ఉంటుంది. ఈ క్రోమోసోమ్లు చలనదశలో ” (పుడక) ఆకారంలో కనిపిస్తాయి.

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 1st Year Zoology Study Material 1st Lesson జీవ ప్రపంచ వైవిధ్యం Textbook Questions and Answers.

AP Inter 1st Year Zoology Study Material 1st Lesson జీవ ప్రపంచ వైవిధ్యం

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
జీవన చర్యలను నిర్వచించి ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
జవాబు:
జీవుల దేహములో జరిగే అన్ని రకాల రసాయన చర్యలనే సంక్షిప్తంగా జీవన క్రియలు అంటారు.
ఉదా : కిరణజన్య క్రియ జీవనచర్యకు ఉదాహరణగా పేర్కొనవచ్చు.

ప్రశ్న 2.
నిర్జీవుల, సజీవుల పెరుగుదలలో భేదాలను ఎలా గుర్తిస్తారు?
జవాబు:
పెరుగుదల సజీవులలో ఒక ముఖ్య లక్షణముగా పేర్కొనవచ్చు. ఈ జీవులలో పెరుగుదల అంతర్గతముగా జరుగును. నిర్జీవులలో పెరుగుదల ఉండదు. కాని కొన్ని నిర్జీవులు బాహ్యముగా పదార్థము సమకూరటం వల్ల పెరుగుదల చూపును.

ప్రశ్న 3.
బయోజెనిసిస్ అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
జీవులు, జీవుల నుండి ఉద్భవించినాయని తెలుపుటయే బయోజెనిసిస్. ప్రాణులు వాటిని పోలిన పిల్లలను ఉత్పత్తి చేస్తాయి. జన్యు అణువులను ఉపయోగించుకొని వాటి సంతానమును వృద్ధి చేయును.

ప్రశ్న 4.
కణజాల శాస్త్రాన్ని నిర్వచించండి. దీనికి గల మరొక పేరు ఏమిటి?
జవాబు:
వివిధ అంగాలలో ఉండే కణజాలాల సూక్ష్మ నిర్మాణము, వాటి అమరికను గురించి తెలిపే శాస్త్రము. దీనినే సూక్ష్మ అంతర నిర్మాణశాస్త్రము అని కూడా అందురు.

ప్రశ్న 5.
పిండోత్పత్తి శాస్త్రానికీ, ప్రవర్తనా శాస్త్రానికీ (ఇథాలజీ) మధ్య భేదమేమిటి?
జవాబు:
జీవులలో జరిగే ఫలదీకరణం, సంయుక్త బీజములో జరిగే విదళనాలు, వివిధ పిండాభివృద్ధి దశలను అధ్యయనం చేయు శాస్త్రము.

జంతువు ప్రవర్తన గురించి తెలియజేసే శాస్త్రము. దీనినే ప్రవర్తనా జీవశాస్త్రము అని కూడా అంటారు.

ప్రశ్న 6.
ప్రాచీన కాలములో నివసించిన జీవి అవశేషాలను ఒక (నిర్దిష్ట) ప్రదేశములో తవ్వి తీయటము జరిగింది. ఇలాంటి అధ్యయనాన్ని జరిపే జీవశాస్త్ర శాఖను ఏమంటారు?
జవాబు:
ప్రాచీన కాలములో నివసించిన జీవుల అవశేషాలయిన శిలాజాలను గురించి అధ్యయనాన్ని పురాజీవశాస్త్రము అంటారు.

ప్రశ్న 7.
‘జంతు ప్రదర్శనశాలలు వర్గీకరణకు ఉపకరణాలు’ వివరించండి.
జవాబు:
జంతువుల బాహ్య లక్షణాలు, ఆహారపు అలవాట్లు, ప్రవర్తన మొదలయిన వాటిని పరిశీలించడానికి వాటి ఆధారముగా జంతువులను వర్గీకరించడానికి జంతు ప్రదర్శనశాలలు అవకాశం కలిగిస్తాయి.

ప్రశ్న 8.
పొడి నమూనాలు (Dry specimens) అస్థిపంజరాలను ఎక్కడ, ఎట్లా పరిరక్షిస్తారు?
జవాబు:
పక్షులు, క్షీరదాల వంటి పెద్ద జంతువుల లోపలి అవయవాలను తీసివేసి, వాటి స్థానములో పొట్టు, ఊకలాంటి పదార్థములను దట్టించి ప్రదర్శనశాలలో భద్రపరుస్తారు. వివిధ అస్థి పంజరాలను కూడా భద్రపరిచేదరు.

ప్రశ్న 9.
త్రినామ నామీకరణ అంటే ఏమిటి? ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
జవాబు:
ఒక శాస్త్రీయ నామములో ప్రజాతి, జాతి, ఉపజాతులను పేర్కొనుటను త్రినామ నామీకరణ అంటారు.
ఉదా : హోమో సెపియన్స్ సెపియన్స్
ప్రజాతి జాతి ఉపజాతి

ప్రశ్న 10.
టాటోనిమీ అంటే ఏమిటి ? రెండు ఉదాహరణలు ఇవ్వండి. [Mar. ’14]
జవాబు:
ఒక శాస్త్రీయ నామములో జాతిపేరు, ప్రజాతి పేరు ఒకటే అయినట్లయితే అలాంటి శాస్త్రీయ నామాన్ని టాటోనిమీ అంటారు.

ప్రశ్న 11.
ప్రోటోస్టోమియా, డ్యుటిరోస్టోమియాలను విభేదీకరించండి.
జవాబు:
జీవులలో అది అంత్ర రంధ్రము నోరుగా అభివృద్ధి చెందే యుమెటాజోవన్లను ప్రొటోస్టోమియా జీవులు అందురు. జీవులలో అది అంత్ర రంధ్రము పాయువుగా అభివృద్ధి చెందే యుమెటాజోవన్లను డ్యుటిరోస్టోమియా అందురు.

ప్రశ్న 12.
ఇకైనోడెర్మేటా జీవులు ఎంటిరోసీలోమేట్లు” వ్యాఖ్యానించండి.
జవాబు:
ఇకైనోడెర్మేటా జీవులలో ఎంటిరోసీలోమ్ అనే నిజ శరీర కుహరం ఉంటుంది. ఇది ఆది ఆంత్రం నుంచి పార్శ్వ సంచుల రూపములో ఏర్పడుతుంది.

ప్రశ్న 13.
ICZN ను విపులీకరించండి.
జవాబు:
ఇంటర్నేషనల్ కోడ్ ఆఫ్ జులాజికల్ నామెన్ క్లేచర్.

ప్రశ్న 14.
ప్రొటోస్టోమియాకు చెందిన నాలుగు వర్గాలను తెలపండి.
జవాబు:
వర్గము : నిమటోడా, అనెలిడా, ఆర్థ్రోపొడా, మొలస్కా

ప్రశ్న 15.
నిమటోడా ప్రొటోస్టోమియా సమూహానికి చెందింది కానీ యూసీలోమేట్ కాదు. ఈ వ్యాఖ్యానాన్ని సమర్థించండి.
జవాబు:
నిమటోడా జీవులు యుసీలోమేటా జీవులు కాకపోవుటకు కారణము వీటి శరీర కుహరము మధ్యస్త్వచ ఉపకళా స్తరములతో ఆవరింపబడి ఉండదు. కాబట్టి దీనిని నిజశరీర కుహరముగా పేర్కొనరు. అందువలన దీనిని మిధ్యా శరీర కుహరముగా గుర్తించెదరు.

ప్రశ్న 16.
జీవావరణ వైవిధ్యం అంటే ఏమిటి? వివిధ రకాల జీవావరణ వైవిధ్యాలను పేర్కొనండి.
జవాబు:
జీవావరణ వ్యవస్థ లాంటి ఉన్నతస్థాయి వ్యవస్థలలో ఉండే వైవిధ్యాన్ని “జీవావరణ వైవిధ్యం” అని అందురు. జీవావరణ వైవిధ్యాలు మూడు రకాలు.

1. ఆల్ఫా వైవిధ్యము
2. బీటా వైవిధ్యము
3. గామా వైవిధ్యము.

ప్రశ్న 17.
జాతి సమృద్దతను నిర్వచించండి.
జవాబు:
ఒక నిర్ణీత విస్తీర్ణత గల ప్రాంతములో నివసించే జాతుల సంఖ్యను జాతి సమృద్ధత అని అందురు.

ప్రశ్న 18.
ప్రకృతి నుంచి లభించే ఏవైనా రెండు ఔషధాలను పేర్కొనండి.
జవాబు:

1. విల్లాస్టిన్ అనే యాంటి క్యాన్సర్ ఔషధాన్ని వింకారోజియా అనే మొక్క నుంచి తయారుచేస్తారు.
2. ‘డిజిటాలిన్’ అనే మందును ‘ఫాక్స్ వ్’ అనే ‘డిజిటాలిస్ పర్పూరియా’ అనే మొక్కల నుండి తయారుచేస్తారు. దీనిని హృద్రోగ సమస్యలను నివారించుటకు ఉపయోగిస్తారు.

ప్రశ్న 19.
స్థానికేతర జాతుల చొరబాటు (invasion) స్థానిక జాతుల విలుప్తతకు కారణమవుతుంది. రెండు ఉదాహరణలతో ఈ వాక్యాన్ని నిరూపించండి.
జవాబు:

1. “నైల్పెర్చ్” అనే చేపను తూర్పు ఆఫ్రికాలోని “లేక్ విక్టోరియా” సరస్సులోకి ప్రవేశపెట్టడం వల్ల ఆ సరస్సులో 200 జాతుల స్థానిక సిక్లిడ్ చేపలు క్షీణించినవి.
2. “క్లారియస్ గారీపైనస్” అనే ఆఫ్రికన్ పిల్లిచేపను జల సంవర్థనం కోసం ప్రవేశపెట్టడం వల్ల స్థానిక పిల్లిచేపల జీవనానికి హానికరంగా మారింది.

ప్రశ్న 20.
భారతదేశంలోని ఏవైనా నాలుగు పావన వనాలను పేర్కొనండి.
జవాబు:

1. ఖాసీ, జైంటియా కొండలు – మేఘాలయ
2. ఆరావళి పర్వతాలు – రాజస్థాన్, గుజరాత్
3. పశ్చిమ కనుమల ప్రాంతం – కర్ణాటక, మహారాష్ట్ర
4. సద్గుజ, బస్తర్ – చత్తీస్ ఘడ్
5. చందా – మధ్యప్రదేశ్

ప్రశ్న 21.
IUCN ను విపులీకరించండి. అంతరించిపోతున్న జాతుల పట్టికను ఏ పుస్తకంలో ఇచ్చారు?
జవాబు:
“ఇంటర్ నేషనల్ యూనియన్ ఫర్ ది కన్జర్వేషన్ ఆఫ్ నేచర్ అండ్ నేచురల్ రిస్సోర్సెస్”.

అంతరించిపోతున్న జాతులను IUCN ప్రచురించే “రెడ్ డేటా” పుస్తకంలోని పట్టికలో పేర్కొంటారు.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
వర్గవికాస జీవవర్గీకరణను వివరించండి.
జవాబు:
వర్గవికాస వర్గీకరణ :
ఉమ్మడి వంశపారంపర్యంను ఆధారంగా చేసుకొన్న వర్గీకరణను వర్గవికాస వర్గీకరణ అంటారు. ఈ వర్గీకరణలో జాతుల మధ్యగల ‘జన్యుఅంతరాన్ని’ లెక్కించడం ద్వారా ‘వర్గవికాస వృక్షాన్ని’ తయారుచేస్తారు. జీవుల క్రియాసామ్య లక్షణాలు, నిర్మాణసామ్య లక్షణాల ఆధారంగా చేసేదే వర్గవికాస వర్గీకరణ. అభిసారి పరిణామం వల్ల ఏర్పడిన ఒక జత జీవులు పంచుకొనే లక్షణాలను క్రియాసామ్య లక్షణాలు అంటారు. ఉదాహరణకు పిచ్చుక రెక్క; ఎగిరే ఉడుత, గబ్బిలంలోని పెటాజియం అనే రెక్కలాంటి చర్మ విస్తరణ నిర్మాణం. ఒకే ఉమ్మడి వంశకర్త నుంచి అనువంశికత ద్వారా ఒక జత జీవులు పంచుకొనే లక్షణాలను నిర్మాణసామ్య లక్షణాలు అంటారు. ఉదాహరణకు పిచ్చుక రెక్క (ఫించ్) కాకిరెక్క, వర్గ వికాస చరిత్రను వృక్షరూప చిత్రంగా గానీ లేదా శాఖీయుత రేఖాచిత్రం గానీ సూచించే పద్ధతిని ఎర్నెస్ట్ హెకెల్ ప్రవేశపెట్టాడు.

ప్రశ్న 2.
వర్గీకరణలో వివిధ అంతస్తులను వివరించండి.
జవాబు:
వర్గీకరణలో ఏడు అవికల్ప అంతస్తులు ఉంటాయి. అవి రాజ్యం, వర్గం, విభాగం, క్రమం, కుటుంబము, ప్రజాతి, జాతి.
1) రాజ్యము :
అన్ని విషమపోషక బహుకణ జీవులను ఏనిమేలియా అనే రాజ్యములో చేర్చినారు.

2) వర్గము :
ఒకటి లేదా ఎక్కువ విభాగములు కలిసి ఒక వర్గము ఏర్పడును. ఉదాహరణకు ఉభయచరాలు, సరీసృపాలు, పక్షులు, క్షీరదములు మొదలగు విభాగములను కార్డేటా వర్గములో చేర్చినారు.

3) విభాగము :
సన్నిహిత సంబంధం గల ఒకటి లేదా ఎక్కువ క్రమాలను కలిసి ఒక విభాగము ఏర్పడును. ఉదాహరణకు రోడెన్షియా, కైరాఫ్టెరా, సిటేసియా, కార్నివోరా మొదలగు క్రమములను క్షీరద విభాగములో చేర్చిరి.

4) క్రమము :
ఒకటి లేదా దగ్గర సంబంధము గల కొన్ని కుటుంబాలను కలిసి ఒక క్రమము ఏర్పడుతుంది. ఉదాహరణకు ఫెరిడే, కానిడే, ఉర్సిడే కుటుంబాలను కార్నివోరా అనే క్రమములో చేర్చిరి.

5) కుటుంబము :
సన్నిహిత సంబంధము గల కొన్ని ప్రజాతులను ఒక కుటుంబముగా పేర్కొనెదరు. ఉదాహరణకు ఫెరిడే కుటుంబములో పిర్లి ప్రజాతి అయిన ఫెకిస్, చిరుత ప్రజాతి అయిన ఫాంథెరాను చేర్చిరి.

6) ప్రజాతి :
దగ్గర సంబంధము కలిగి, కొన్ని లక్షణములలో పోలికలున్న జాతులు కలిపి ప్రజాతి ఏర్పడును. ఉదాహరణకు పాంథీరాలియో (సింహము), పాంథీర టైగ్రిస్ (పులి) మొదలగునవి పాంథీరా ప్రజాతికి చెందును.

7) జాతి :
వర్గీకరణ వ్యవస్థలో జాతి ఒక ప్రాథమిక ప్రమాణము. ఉమ్మడి జన్యు సముదాయాన్ని పంచుకొంటూ స్వేచ్ఛగా అంతర ప్రజననం జరుపుకొని “ఫలవంతమైన” సంతానాన్ని ఉత్పత్తి చేసి ఒకే రకమైన జంతు సమూహాన్ని జాతి అందురు.

ప్రశ్న 3.
వర్గీకరణ అంటే ఏమిటి? వర్గీకరణ ఆవశ్యకతను తెలియజేయండి.
జవాబు:
ప్రపంచంలోని అన్ని సజీవుల గురించి అధ్యయనం చేయడం అసాధ్యం. కానీ ఈ అసాధ్యాన్ని సుసాధ్యం చేయడానికి జీవులను వర్గీకరిస్తారు. జీవులను వాటి గుర్తింపు లక్షణాల ఆధారంగా అనుకూలమైన సమూహాలుగా విభజించే పద్ధతిని వర్గీకరణ అంటారు. ఈ అనుకూలమైన సమూహాలనే శాస్త్రీయ పరిభాషలో టాక్సా (ఏకవచనం : టాక్సాన్) అంటారు. టాక్సా వర్గీకరణలోని వివిధ స్థాయిలను సూచిస్తుంది. ఉదాహరణకు రాజ్యస్థాయి టాక్సాన్ – ఏనిమేలియా, వర్గస్థాయి టాక్సాన్ – కార్డేటా, విభాగస్థాయి టాక్సాన్ – మమ్మేలియ మొదలైనవి.

జీవులను వర్గీకరించే పద్ధతినే వర్గీకరణ శాస్త్రం అంటారు. జీవుల ఆధునిక వర్గీకరణ వాటి బాహ్య, అంతర నిర్మాణాలు, కణాల నిర్మాణం, అభివృద్ధి ప్రక్రియలు పరిసరాలతో సంబంధం మొదలైన అంశాలు ఆధారం. జీవుల లక్షణీకరణం, గుర్తింపు, నామీకరణ, వర్గీకరణ అనే ప్రక్రియలు జీవ వర్గీకరణలోని ప్రధాన అంశాలు.

వర్గీకరణ సాధనాలుగా జంతు ప్రదర్శనశాలలు :
వన్య జంతువులను వాటి సహజ ఆవాసాల నుంచి సేకరించి మానవ సంరక్షణలో పెంచే ప్రదేశాలను జంతు ప్రదర్శనశాలలు అంటారు. (స్థల బాహ్య సంరక్షణ) ఆ జంతువుల బాహ్య లక్షణాలు, ఆహారపు అలవాట్లు, ప్రవర్తన (ఇథాలజీ) మొదలైన వాటిని పరిశీలించడానికి వాటి ఆధారంగా జంతువులను వర్గీకరించడానికి జంతు ప్రదర్శనశాలలు అవకాశం కలిగిస్తాయి.

ప్రదర్శనశాలలు :
మరణించిన జీవుల నమూనాలను గాజుపాత్రలు, గాజు జాడీలలో వాటి శరీరాలు పాడవకుండా తగిన సంరక్షణ ద్రావణాలలో ఉంచే ప్రదేశాలే ప్రదర్శనశాలలు. వీటిలో కొన్ని జంతువులను పొడినమూనాలుగా చేసి భద్రపరుస్తారు. కీటకాలను సేకరించి చంపి, కాగితపు షీట్లపై గుచ్చి గాజుపెట్టెలలో భద్రపరుస్తారు. పక్షులు, క్షీరదాలు లాంటి పెద్ద జంతువుల లోపలి అవయవాలను తీసివేసి వాటి స్థానంలో రంపపు పొట్టు, ఉనక / ఊక లాంటి పదార్థాలను దట్టించి భద్రపరిచి ప్రదర్శిస్తారు. వివిధ జంతువుల అస్థిపంజరాలను కూడా సేకరించి ప్రదర్శిస్తారు. వీటి ఆధారంగా కూడా జంతువులను వర్గీకరించవచ్చు.

ప్రశ్న 4.
జాతిని నిర్వచించండి. ‘జాతి’ అనే భావనలను వివరించండి.
జవాబు:
జాతి భావన :
జాతి అనేది వర్గీకరణ యొక్క ప్రాథమిక ప్రమాణం. లాటిన్ భాషలో ‘స్పీసీస్’ (జాతి) అంటే ‘రకం’ లేదా ‘దృశ్యరూపం’ అని అర్థం. జాన్ రే, తన గ్రంథమైన ‘హిస్టోరియా జెనరాలిస్ ప్లాంటేరమ్’ లో ‘స్పీసీస్’ అనే పదాన్ని ‘ఉమ్మడి వంశపారంపర్యం’ లేదా ఉమ్మడి వంశకర్తలను కలిగి స్వరూపరీత్యా ఒకే విధంగా ఉండే జీవుల సముదాయంగా వర్ణించాడు. లిన్నేయస్, తన గ్రంథం ‘సిస్టమా నేచురే’ లో జాతిని, వర్గీకరణ ప్రమాణంగా పరిగణించాడు. బ్యూఫోన్ తన గ్రంథమైన ‘నేచురల్ హిస్టరీ’ లో జాతి పరిణామ భావనను వివరించాడు. డార్విన్ రచించిన “జాతుల ఉత్పత్తి” ప్రచురణతో జీవశాస్త్రీయ “జాతిభావన” (జాతి గతిక స్వభావం) ప్రాముఖ్యం సంతరించుకొన్నది.

ఈ భావనే బ్యూఫోన్ – జీవజాతి భావన అంటారు. దీని ప్రకారం, ఒకే విధమైన లక్షణాలు కలిగి ఉమ్మడి జన్యు సముదాయాన్ని పంచుకొని, అంతర ప్రజననం జరుపుకొని ఫలవంతమైన సంతానాన్ని ఉత్పత్తి చేయగల జీవుల సముదాయాన్ని జాతి అంటారు.

జాతిని నిర్వచించేందుకు డబీజాన్స్కీ ‘మెండీలియన్ జనాభా’ అనే భావనను ప్రవేశపెట్టాడు. ఉమ్మడి జన్యు సముదాయంను పంచుకొంటూ వరణాత్మక కలయిక ద్వారా లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి జరుపుకొనే ఒకే సమూహానికి చెందిన జీవులను మెండీలియన్ జనాభా అంటారు. భిన్న భౌగోళిక ప్రాంతాలలో నివసించే, ఒక జాతికి చెందిన జీవులు, వాటి పరిసరాలకు అనుగుణంగా నిరంతరం అనుకూలనాలను పొందుతూ ఉంటాయి. దీనివల్ల కాలక్రమేణా, కొత్తజాతి పరిణామం చెందుతుంది. కాబట్టి జాతి అనేది గతిశీల ప్రమాణం.

ఒక జాతికి చెందిన జీవులు :

1. ఇతర జాతికి చెందిన జీవులతో ప్రత్యుత్పత్తి వివిక్తత ప్రదర్శిస్తాయి – కాబట్టి ఒక జాతి ఒక ప్రజనన ప్రమాణం.
2. ఒకే ‘జీవావరణ స్థానాన్ని (నిచే) పంచుకొంటాయి. కాబట్టి జాతి ఒక జీవావరణ ప్రమాణం.
3. ఒకే రకమయిన క్రోమోజోముల పటంను చూపిస్తాయి. కాబట్టి జాతి ఒక జన్యు ప్రమాణం.
4. నిర్మాణాత్మక, క్రియాత్మక లక్షణాలలో సారూప్యతను కలిగి ఉంటాయి. కాబట్టి జాతి ఒక పరిణామ ప్రమాణం.

ప్రశ్న 5.
జన్యు వైవిధ్యం అంటే ఏమిటి ? వివిధ జన్యు వైవిధ్యాలను తెలపండి.
జవాబు:
జన్యు వైవిధ్యం :
ఒక జాతిలోని జన్యువుల వైవిధ్యాన్ని జన్యు వైవిధ్యం అంటారు. వాటి విస్తరణా పరిధిని అనుసరించి ఒక జాతి జీవులు అధిక జన్యు వైవిధ్యాన్ని ప్రదర్శించవచ్చు. ఉదాహరణకు రావుల్ఫియ వోమిటోరియా అనే ఔషధ మొక్క హిమాలయాల్లో వ్యాప్తి చెందింది. దానినుంచి లభించే క్రియాశీల రసాయనం (రెసర్పిన్ – అధిక రక్తపోటు చికిత్సలో ఉపయోగపడుతుంది) యొక్క సామర్థ్యం, గాఢత ఆధారంగా అధిక జన్యు వైవిధ్యాన్ని ప్రదర్శిస్తుంది. అదే విధంగా భారతదేశంలో 50,000 కంటే ఎక్కువ రకాల వరి, 1000 రకాల మామిడి మొక్కలు ఉన్నాయి. జన్యు వైవిధ్యం వాతావరణ మార్పులకు అనుగుణంగా అధికమవుతూ జీవుల మనుగడకు లాభదాయకమవుతుంది.

ప్రశ్న 6.
ఉష్ణమండలాల్లో అధిక బయోడైవర్సిటీకి గల కారణాలు తెలపండి.
జవాబు:
ఉష్ణమండలాల్లో అధిక జీవవైవిధ్యానికి కారణాలు :
కారణం 1 :
ఇతర మండలాలతో పోలిస్తే ఉష్ణమండల అక్షాంశాలు దీర్ఘకాలంగా ప్రకృతి అలజడులకు గురికాకపోవడం వల్ల ఆ ప్రాంతాలలో జీవపరిణామం జరగడానికి అవసరమైన సుదీర్ఘ కాలవ్యవధి లభించింది. ఇలాంటి ‘దీర్ఘ పరిణామ కాలం’ జాతుల ఉత్పత్తికీ, తద్వారా జాతుల భిన్నత్వానికి దారితీసింది (గమనిక : సమశీతల మండలాలు గతంలో తరచూ మంచుతో కప్పబడటం జరిగింది.

కారణం 2 :
సమశీతల మండలాలతో పోలిస్తే ఉష్ణ మండల వాతావరణ పరిస్థితులు ఎక్కువ స్థిరత్వాన్ని కలిగి భవిష్యత్ మార్పులను అంచనావేసే విధంగా ఉంటాయి. ఇటువంటి స్థిర వాతావరణం గల పరిసరాలలో నివసించే జీవులు వాటి వృత్తిరీత్యా ప్రత్యేక లక్షణాలను సంతరించుకోవడం వల్ల వాటిలో అ వివిధ్యత మరింతగా విస్తరించింది.

కారణం 3 :
ఈ ఉష్ణమండలాల్లో గల అపరిమిత సౌరశక్తి, నీరు మొదలైన వనరుల లభ్యత వల్ల ఆహారోత్పత్తి అధికంగా జరిగి జీవ వైవిధ్యతకు కారణమయింది.

ప్రశ్న 7.
“అరిష్ట చతుష్టయం” అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
కింద పేర్కొన్న నాలుగు ప్రధాన కారణాలు (అరిష్ట చతుష్టయం) జాతుల విలుప్తత త్వరితంగా జరగడానికి దోహదపడతాయి.

1) ఆవాస క్షీణత – శకలీకరణం (లేదా) ముక్కలవడం :
ఇవి జీవవైవిధ్య క్షీణతకు ముఖ్య కారణాలు.
ఎ) అడవుల నరికివేత జాతుల విలుప్తతకు దారితీస్తుంది. ఉదా : భూమండలాన్ని 14 శాతం ఆక్రమిస్తూ ఉండే ఉష్ణ ప్రాంత వర్షాధార అడవులు క్షీణించి ప్రస్తుతం 4 శాతానికి పరిమితమయ్యాయి.

బి) అటవీ భూములను సాగుభూములుగా మార్చివేయడం. ఉదా : భూగోళానికి ఊపిరితిత్తులుగా పేరొందిన అమెజాన్ వర్షాధార అడవులు ఒకప్పుడు అసంఖ్యాక జాతులకు ఆవాసంగా ఉండేవి. ఇటీవల వీటి వృక్ష సంపదను నాశనం చేసి, ఆ ప్రాంతాన్ని సోయాబీన్ మొక్కల సాగుకు లేదా మాంసంగా ఉపయోగపడే పశువుల ఆహారం కోసం గడ్డిభూములుగా మార్చివేశారు.

సి) వాతావరణ కాలుష్యం జీవుల ఆవాస నాశనాన్ని ఉధృతం చేస్తుంది. అంతేకాకుండా కాలుష్య కారకాలు వాతావరణ నాణ్యతను మార్చడం వల్ల జాతుల జీవనానికి ముప్పు వాటిల్లుతుంది.

డి) ఆవాసం శకలీకరణం దానిలోని జనాభా క్షీణతకు దారిస్తుంది. ఉదా : విశాల ఆవరణాలలో నివసించే పక్షులు, క్షీరదాలు వలస ధర్మాన్ని ప్రదర్శించే జీవులు దీని ద్వారా అధికంగా ప్రభావితమవుతాయి.

2) వనరుల అతి వినియోగం :
అవసరం, అంతులేని ఆశకు దారితీస్తున్నప్పుడు అది వనరుల అతి వినియోగానికి కారణమవుతుంది. ఉదా : స్టాలర్ సముద్ర ఆవు (స్టాలర్ అనే ప్రకృతి శాస్త్రవేత్త గౌరవార్ధం నామకరణం చేయబడిన సముద్రపు ఆవు), ఉత్తర అమెరికాలో నివసించే పాసింజర్ పావురం మానవుల దుర్వినియోగం అధికమవడం కారణంగా విలుప్తం అయ్యాయి. మితిమీరిన చేపల వేట కారణంగా అనేక ఆర్థిక ప్రాముఖ్యం గల సముద్ర చేపలు అంతరించిపోయే అవకాశం ఉంది.

3) స్థానికేతర జాతుల చొరబాటు :
స్థానికేతర (విదేశీ) జాతులను స్థానిక ఆవాసాలలో ప్రవేశపెట్టినప్పుడు అవి చొరబడేవిగా మారి, స్థానిక జాతుల మీద పైచేయి సాధించి, స్థిరపడి, స్వయం సమృద్ధమైన జనాభాలుగా ఎదుగుతాయి. (సహజసిద్ధంగా ఒక నిర్దిష్ట ప్రాంతంలో ఉండే జాతిని స్థానిక జాతి అంటారు).
ఉదా 1:
నైల్ పెర్చ్ అనే చేపను తూర్పు ఆఫ్రికాలోని లేక్ విక్టోరియా సరస్సులోకి ప్రవేశపెట్టడం వల్ల, ఆ సరస్సులోని 200 జాతుల స్థానిక సిక్లిడ్ చేపలు క్షీణించాయి.

ఉదా 2 :
కార్లియస్ గారీపైనస్ అనే ఆఫ్రికన్ పిల్లిచేపను చట్టవిరుద్ధంగా జలజీవ సంవర్ధన కోసం ప్రవేశపెట్టడం అనేది స్థానిక పిల్లిచేపల జీవనానికి హానికరంగా మారింది.

4) సహ విలుప్తతలు :
పరాన్నజీవి ఆతిథేయిల అవికల్ప సహజీవనంలో ఆతిథేయి విలుప్తత పరాన్నజీవ విలుప్తతకు దారితీస్తుంది. అలాగే మొక్కలు – జంతువుల మధ్యగల అవికల్ప (విడదీయలేని) సహజీవనంలో మొక్క విలుప్తత జంతువు విలుప్తతకు కారణమవుతుంది. మొక్కలు – పరాగ సంపర్కకారుల సహజీవనం కూడా సహ విలుప్తతలకు ఉదాహరణ. దీనిలో కూడా ఒక జీవి విలుప్తత మరొక జీవి విలుప్తతకు దారితీస్తుంది. ఇలాంటి వాటిని సహవిలుప్తతలు అంటారు.

ప్రశ్న 8.
‘బయోడైవర్సిటీ హాట్స్పాట్స్’ గురించి లఘుటీక రాయండి.
జవాబు:
ముప్పు వాటిల్లుతున్న జంతుజాతులను వాటి సహజ ఆవాసాల్లోనే సంరక్షించడం ఈ ప్రక్రియ ముఖ్య ఉద్దేశ్యం. ఈ సంరక్షణ వల్ల కోలుకొంటున్న జనాభాలు అవి ప్రత్యేక లక్షణాలు పొందిన వాటి సహజ ఆవాసాలలోనే రక్షించబడతాయి. అత్యధిక జాతి సమృద్ధత, అధిక స్థానిక జాతులు గల ప్రదేశాలకు గరిష్ఠ సంరక్షణను కల్పించేందుకు ఆ ప్రాంతాలను ‘బయోడైవర్సిటీ హాట్ స్పాట్’ లుగా పర్యావరణ సంరక్షణకారులు గుర్తించారు. మానవుడి కారణంగా విలుప్తతకు గురయ్యే జీవవైవిధ్యానికి సంరక్షణ కేంద్రాలుగా ఉండే జీవభౌగోళిక ప్రదేశాలను బయోడైవర్సిటీ హాట్స్పాట్గా పిలుస్తారు. జీవజాతుల పరంగా వీటిని ‘అత్యంత ముప్పు ఎదుర్కొంటున్న’ జీవ సమృద్ధి కలిగిన భౌమ్య పర్యావరణ ప్రాంతాలుగా గుర్తిస్తారు.

బయోడైవర్సిటీకి హాట్స్పాట్లు :
ప్రపంచంలో సుమారు 34 బయోడైవర్సిటీ హాట్స్పాట్లు ఉన్నాయి. ఈ ప్రాంతాలు నాశనానికి గురికావడం వల్ల ఆ ఆవాసాలు అతి త్వరితంగా కుచించుకొని పోతున్నాయి. ఉదా : 1. భారతదేశంలోని పశ్చిమకనుమలు, శ్రీలంక భూభాగం, 2. ఇండో బర్మా ప్రాంతం, 3. ప్రస్తుతం హిమాలయ ప్రాంతం. మనదేశంలో ఉండే 17 జీవగోళపు సురక్షిత కేంద్రాలు 14 జీవగోళపు సురక్షిత కేంద్రాలు, 90 జాతీయపార్కులు; 448 అభయారణ్యాలు చట్టపరంగా జీవ వైవిధ్య కేంద్రాలుగా రక్షించబడుతున్నాయి.

ప్రశ్న 9.
“రివెట్ పాపర్” దృగ్విషయాన్ని వివరించండి.
జవాబు:
కొన్ని జాతులు నశించడం వల్ల ఫలితం ఎలా ఉంటుంది? అది మానవ జీవితాన్ని ప్రభావితం చేయగలదా? పాల్ ఎన్రిచ్ ప్రతిపాదించిన రివెట్ పాపర్ దృగ్విషయం ఒక ఆవరణ వ్యవస్థ పనితీరులో జాతి ప్రాముఖ్యాన్ని తెలియజేస్తుంది. ఇతడు పర్యావరణాన్ని విమానంతోనూ, ఆ పర్యావరణ జాతులను ఆ విమాన రివెట్లతోనూ పోల్చి ఒక్కొక్క రివెట్ తొలగించడం వల్ల ఆ విమానానికి కలిగే దీర్ఘకాలిక ప్రమాదాన్ని తెలియజేశాడు. విమానంలోని కుర్చీ లేదా ఇతర అప్రాధాన్య వస్తువుల రివెట్లను తొలగించడం వల్ల విమానానికి ఎటువంటి ప్రమాదం జరగకపోవచ్చు. కానీ విమానం రెక్కకు, విమాన దేహానికి మధ్య గల రివెట్ తొలగిస్తే విమానం కూలిపోతుంది. అలాగే జీవసమాజం నుంచి కొన్ని సందిగ్ధ జాతులను తొలగించడం వల్ల ఆ జీవావరణ వ్యవస్థ నాశనమవుతుంది.

ప్రశ్న 10.
‘సహజస్థానంలో సంరక్షణ’ పై లఘుటీక రాయండి.
జవాబు:
జీవగోళపు సురక్షిత కేంద్రాలు :
జీవగోళ వనరుల సంరక్షణార్థం కనిష్ఠ అలజడి కలిగి ప్రత్యేకంగా వేరుచేయబడిన ప్రదేశాలను జీవగోళపు సురక్షిత కేంద్రాలు అంటారు. భారతదేశంలోని జీవగోళపు సురక్షిత కేంద్రాలలో 17వదిగా శేషాచల కొండలని ఇటీవల ప్రకటించారు.

జాతీయ పార్కులు :
ప్రత్యేకంగా వన్యజీవుల మనుగడకు నిర్దేశించబడిన సురక్షిత సహజసిద్ధమైన ఆవాసాన్ని జాతీయ పార్కు అంటారు. వీటిలో మనదేశంలోని వృక్షసంపద, జంతుసంపదల ఆకర్షణీయ వైవిధ్యాన్ని ఈ జాతీయ పార్కులలో దర్శించవచ్చు. భారతదేశంలోని ముఖ్యమైన జాతీయపార్కులు – జిమ్ కార్బెట్ జాతీయ పార్కు (ఉత్తరాఖండ్ రాష్ట్రంలో నెలకొల్పిన భారతదేశపు మొట్టమొదటి జాతీయపార్కు, కజిరంగా జాతీయ పార్కు (అసోం), కాసు బ్రహ్మానందరెడ్డి జాతీయ పార్కు, మహావీర్ హరిణ వనస్థలి జాతీయ పార్కు (ఆంధ్రప్రదేశ్), కియోలాడియో ఘనా జాతీయ పార్కు (రాజస్థాన్) మొదలగునవి.

అభయారణ్యాలు :
అంతరించిపోతున్న నిర్దిష్ట జంతుజాతుల్ని సంరక్షించే ప్రాంతాలను వన్యప్రాణి అభయారణ్యాలు అంటారు. జీవజాతుల జీవనానికి అడ్డురానంతవరకూ వీటిలోకి పర్యాటకులను అనుమతిస్తారు. భారతదేశంలోని (ఆంధ్రప్రదేశ్) కొన్ని ముఖ్యమైన అభయారణ్యాలు – కోరింగా అభయారణ్యం, ఏటూరునాగారం అభయారణ్యం, పాపికొండలు అభయారణ్యం.

పావన వనాలు :

1. అటవీ ప్రాంతాల కంటే తక్కువ సంఖ్యలో వృక్షాలు గల ప్రాంతాన్ని వనం అంటారు.
2. మత ప్రాముఖ్యత గల వృక్ష సమూహాన్ని పావన వనాలు అంటారు. ఇవి ఏ ప్రత్యేక సంస్కృతీ, సంప్రదాయానికైనా చెందవచ్చు.
3. ఈ ప్రాంతాల వన్యజాతుల వృక్షాలన్నిటికీ తగిన గౌరవం, సంపూర్ణ సంరక్షణ కల్పించడం జరుగుతుంది.

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 1st Year Zoology Study Material 3rd Lesson జంతు వైవిధ్యం-I: అకశేరుక వర్గాలు Textbook Questions and Answers.

AP Inter 1st Year Zoology Study Material 3rd Lesson జంతు వైవిధ్యం-I: అకశేరుక వర్గాలు

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
మీరు గమనించిన స్పంజికల దేహంలో ఏ భౌతిక లక్షణం ఆధారంగా అవి నివసించే మాధ్యమాన్ని బట్టి స్పంజికలను మొక్కలుగా కాక జంతువులుగా గుర్తిస్తారు ? మీరు గమనించిన ఆ లక్షణాల ఆధారంగా స్పంజిక దేహంలోని ఆ భాగాన్ని ఏమంటారు?
జవాబు:
వీటిలో కుల్యావ్యవస్థ ఉండి నీరు నిరంతరము ఆస్టియా ద్వారా శరీరములోకి పంపబడి ఆస్కులమ్ ద్వారా బయటకు పంపబడును. ఈ నీటి ప్రసరణ ఆహార సముపార్జనలోను, శ్వాస వాయువుల వినిమయములోను తోడ్పడును.

ప్రశ్న 2.
స్పంజికలో అంతరాస్థిపంజరాన్ని ఏర్పరచే వివిధ నిర్మాణాలు ఏవి? ఈ నిర్మాణాల ఏర్పాటుకు ఏ రసాయనాలు అవసరమో తెలపండి.
జవాబు:
స్పంజికల అంతరాస్థి పంజరము కంటకములతోను మరియు స్పంజికా తంతువులు నిర్మితమై ఉండును. ఈ కంటకాలు కాల్షియం కార్బొనేట్ ను లేదా సిలికాన్ ను నిర్మితమగును. స్పంజికా తంతువులు ప్రోటీన్లతో తయారుచేయబడును.

ప్రశ్న 3.
స్పంజికల కుల్యావ్యవస్థ విధులేవి?
జవాబు:
కుల్యావ్యవస్థ విధులు ఏమనగా పోషణ, శ్వాసక్రియ మరియు విసర్జన క్రియకు తోడ్పడును.

ప్రశ్న 4.
నిడేరియన్లలోని రెండు ముఖ్యమైన దేహరూపాలు ఏవి ? వాటి ప్రధాన విధులు తెలపండి.
జవాబు:
పాలిప్ రూపము మరియు మెడ్యుసా రూపము. పాలిప్ రూపము పోషణకు మరియు మెడ్యుసా రూపము ప్రత్యుత్పత్తికి తోడ్పడును.

ప్రశ్న 5.
మెటాజెనిసిస్ అంటే ఏమిటి? ఏ వర్గానికి చెందిన జంతువులు దీన్ని ప్రదర్శిస్తాయి?
జవాబు:
లైంగిక, అలైంగిక దశలు ఒక జీవి జీవిత చక్రములో ఒకదాని తరువాత ఒకటి ఏర్పడిన యెడల దానిని మెటాజెనిసిస్ అంటారు. వర్గము నిడేరియా జీవులు మెటాజెనిసిస్ ను చూపును.

ప్రశ్న 6.
ఏ సముదాయానికి చెందిన నిడేరియన్లలో మీసోగ్లియా పరిమాణం సాపేక్షరీత్యా ఎక్కువగా ఉంటుంది? నిడేరియన్ల జలజీవనానికి సంబంధించి బాగా అభివృద్ధి చెందిన మీసోగ్లియా ప్రాముఖ్యం ఏమిటి?
జవాబు:
స్కైఫోజోవా జీవులలో మీసోగ్లియా పరిమాణం సాపేక్షరీత్యా ఎక్కువగా ఉంటుంది. మీసోగ్లియా జీవి దేహము తేలికగా నీటిపై తేలియాడుటకు తోడ్పడును.

ప్రశ్న 7.
రక్షకకణాలు లేదా రక్షకనిర్మాణాలు కలిగిన జననస్తరానికి సంబంధించి హైడ్రోజోవన్స్, ఇతర నిడేరియన్లకు గల ప్రధాన భేదమేమిటి?
జవాబు:
రక్షకకణాలు లేదా రక్షక నిర్మాణాలు అయిన దంశ కణములు బాహ్య త్వచము నుండి ఏర్పడును. మిగిలిన నిడేరియా జీవులలో బాహ్యత్వచము నుండి అంతస్త్వచం నుండి ఏర్పడును.

ప్రశ్న 8.
బల్లపరుపు పురుగుల విసర్జక కణాలేవి? ఈ ప్రత్యేక కణాల మరొక ముఖ్యవిధి ఏమిటి?
జవాబు:
బల్లపరుపు పురుగుల విసర్జక కణాలను జ్వాలా కణములు లేదా సొలెనోసైట్స్ అందురు. వీటి యొక్క మరొక విధి ద్రవాభిసరణ క్రమత.

ప్రశ్న 9.
ఆంఫిడ్లు, ఫాస్మిడ్ల మధ్య భేదాన్ని తెలపండి.
జవాబు:
నిమటోడా జీవులలో ముఖ భాగము చుట్టూ క్యూటికిల్తో నిర్మితమైన పల్లపు నిర్మాణాలను ఆంఫిడ్లు అని అందురు. ఇవి రసాయనిక గ్రాహకాలు. ప్లాస్మిడ్లు పరాంతరములో ఉండే గ్రంథి జ్ఞాన నిర్మాణాలు.

ప్రశ్న 10.
దేహ పర్యాంతరంగ స్థలానికి సంబంధించి బల్లపరుపు పురుగులు, గుండ్రటి పురుగులకు మధ్య ఉండే ప్రధాన భేదం ఏమిటి?
జవాబు:
బల్లపరుపు పురుగులు శరీర కుహరరహిత లక్షణములను అవయవస్థాయి వ్యవస్థీకరణను ప్రదర్శించును. దేహంలో నిజ ఖండీభవనము ఉండదు.

గుండ్రటి పురుగులు అవయవ వ్యవస్థ స్థాయి వ్యవస్థీకరణను ప్రదర్శించును. ఇవి ద్విపార్శ్వ, మిథ్యా శరీరకుహర, త్రిస్తరిత జీవులు. దేహం ఖండరహితం.

ప్రశ్న 11.
నిమటోడా, అనెలిడా దేహంలోని పర్యాంతరాంగ స్థలం పుట్టుక గురించి మీరు ఏవిధంగా వివరిస్తారు?
జవాబు:
గుండ్రటి పురుగుల స్థాయి నిమటోడాలో అవయవ వ్యవస్థ స్థాయి వ్యవస్థీకరణను ప్రదర్శించును. ఇవి ద్విపార్శ్వ, సౌష్టవ, మిథ్యా శరీరకుహర త్రిస్తరిత జీవులు. దేహం ఖండితరహితం. అనెలిడా జీవులలో శరీర నిర్మాణం అవయవ వ్యవస్థ స్థాయిని కలిగి ఉంటుంది. ఇది త్రిస్తరిత, సమఖండ విన్యాసాన్ని ప్రదర్శించే నిజ శరీరకుహర జీవులు.

ప్రశ్న 12.
దేహ సమఖండీభవనం అంటే ఏమిటి? బద్దెపురుగు, వానపాములలో స్వరూప పరంగా దేహ ఖండితాలు ఏర్పడే పద్ధతిలో ప్రధాన భేదం ఏమిటి?
జవాబు:
అనెలిడా జీవులలో శరీర కుహరము అడ్డు విభాజకాలతో ఖండితాలుగా విభజింపబడి ఉంటుంది. దీనిని సమఖండ విన్యాసము అందురు. బద్దె పురుగులో అడ్డు విభాజకములు ఉండవు. అందువలన ఇవి నిజఖండీభవనమును చూపవు. అందువలన దీనిని మిథ్యాఖండీభవనము అందురు.

ప్రశ్న 13.
దేహ సమఖండీభవనానికి సంబంధించిన స్వరూప లక్షణాల ఆధారంగా ఒక హైరుడినీయన్ ను ఇతర అనెలిడ్ నుంచి ఎలా గుర్తిస్తారు? శరీర కుహర అంశాలకు సంబంధించి జలగ శరీర కుహరం వానపాము శరీరకుహరం నుంచి ఏ రకంగా భిన్నమైంది?
జవాబు:
దేహం పృష్టోదర తలాలలో అణచబడి, నిర్దిష్ట సంఖ్యలో ఖండితాలు కలిగి ఉంటుంది. ఖండితాలు బాహ్యంగా ఉపఖండితాలుగా విభజింపబడి ఉంటాయి.

జలగ శరీర కుహరము బొట్రాయిడల్ కణములతో నిండి ఉంటుంది. వానపాము శరీర కుహరం శరీర కుహర ద్రవముతో నింపబడి ఉండును.

ప్రశ్న 14.
నీరిస్లోని చలనానికి తోడ్పడే నిర్మాణాలను ఏమంటారు ? నీరిస్ ను పాలికీట్ అని ఎందుకు అంటారు?
జవాబు:
నీరిస్లోని చలనాలకు తోడ్పడే నిర్మాణాలను పారాపోడియా లేదా పార్శ్వ పాదాలు అందురు. ఇది అనేక శూకాలను కలిగి ఉండును. కాబట్టి వీటిని పాలికీట్ అని అందురు.

ప్రశ్న 15.
బొట్రాయిడల్ కణజాలం అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
జలగవంటి జీవులలో శరీర కుహరం ప్రత్యేకమైన బొట్రాయిడల్ కణజాలముతో నిండి ఉండును. ఇవి ద్రాక్ష గుత్తులను పోలియుండును. ఇవి విసర్జన క్రియకు, ఇనుము, కాల్షియం నిల్వ, గాయం తగిలిన ప్రాంతములో రక్తనాళాల పునర్నిర్మాణములో ముఖ్యపాత్ర వహించును.

ప్రశ్న 16.
నిమటోడా, అనెలిడా బాహ్యచర్మాల మధ్య భేదమేమిటి ? శరీరకుడ్యంలోని కండరాలకు సంబంధించి నిమటోడ్ అనెలిడ్ ఏవిధంగా విభేదిస్తుంది?
జవాబు:
నిమటోడా జీవులలో సిన్సీషియల్ లేదా బహుకేంద్రక బాహ్యచర్మము ఉంటుంది. అనెలిడా జీవులలో బాహ్యచర్మము ఒక కణ మందములో ఉండే ఉపకళా కణములతో ఏర్పడును. అనెలిడా జీవులలో దేహ కుడ్యములో వర్తుల, ఆయత కండరాలు ఉండును. ఈ కండరాలు గమనమునకు ఉపయోగపడును.

ప్రశ్న 17.
తేళ్ళలోని మొదటి, రెండవ జత శిరో ఉపాంగాలను ఏమంటారు?
జవాబు:
తేళ్ళలోని మొదటి, రెండవ జత శిరో ఉపాంగాలను తెలిసెరాలు మరియు పెడిపాలు అందురు.

ప్రశ్న 18.
క్రస్టేషియాలోని మొదటి రెండు జతల శిరో ఉపాంగాలు, ఇతర సజీవ ఆర్థ్రోపోడ్ జీవులతో పోల్చినప్పుడు కనిపించే ప్రత్యేకత ఏమిటి ?
జవాబు:
శిరో భాగములో రెండు జతల స్పర్శశృంగాలు అనగా స్పర్శశృంగికలు, స్పర్శశృంగాలు ఉండుట ఒక విశిష్ట లక్షణముగా పేర్కొనవచ్చు.

ప్రశ్న 19.
టిక్ లు, మైట్లను చేర్చిన ఉపవర్గం ఏది? నడిచే కాళ్ళ ఆధారంగా వీటిని కీటకాల నుంచి ఏ విధంగా గుర్తిస్తారు?
జవాబు:
టిక్లను, మైట్లను ఉపవర్గము కెలిసిరేటా క్రింద చేర్చినారు. ప్రోసోమా ఆరు జతల ఉపాంగాలను కలిగి ఉండును.

ప్రశ్న 20.
లిమ్యులస్, పేలామ్నియన్లలో వాటి శ్వాస నిర్మాణాలను పేర్కొనండి.
జవాబు:
లిమ్యులస్ నందు శ్వాస నిర్మాణాలు పుస్తకాకార మొప్పలు మరియు తేలునందు పుస్తకాకార ఊపిరితిత్తులు ఉండును.

ప్రశ్న 21.
స్పర్శశృంగాలు అంటే ఏమిటి? స్పర్శశృంగాలు లేని ఆర్థ్రోపోడ్ సముదాయం ఏది?
జవాబు:
స్పర్శశృంగాలు జ్ఞానాంగములు. స్పర్శను, వాసనను తెలుసుకొనుటకు ఉపయోగపడును. మాండిబ్యులేటా జీవులు వీటిని కలిగి ఉండును.

ప్రశ్న 22.
ఒక ఆర్థ్రోపోడ్లోని పర్యాంతరాంగకుహరాన్ని ఏమంటారు? అది పిండాభివృద్ధిలో ఎక్కడ నుంచి ఏర్పడుతుంది?
జవాబు:
పర్యాంతరాంగ కుహరమును హీమోసోల్ లేదా రక్తకుహరము అని అందురు. ఇది పిండాభివృద్ధి దశలలో పిండ బ్లాస్టోసోల్ నుంచి ఏర్పడును.

ప్రశ్న 23.
మీరు చదివిన ఏ ఆర్థ్రోపోడ్ను సజీవశిలాజం అంటారు? దాని శ్వాసాంగాలను పేర్కొనండి.
జవాబు:
“లిమ్యులస్” ను సజీవ శిలాజముగా పేర్కొనెదరు. వీటి శ్వాస అవయవములు పుస్తకాకార మొప్పలు.

ప్రశ్న 24.
బాహ్యరూపం ఆధారంగా కైటాన్ ను ఏ విధంగా గుర్తించగలవు? కైటాన్ లో ఎన్ని జతల మొప్పలు శ్వాసక్రియలో సహాయపడతాయి?
జవాబు:
కైటాన్ కర్పరము ఎనిమిది అడ్డు ఫలకాలు (కవాటాలను) కలిగి ఉండును. అందువలన దీనిని గుర్తించవచ్చును. మొప్పలు 6 నుంచి 88 జతల వరకు ఉంటాయి. ఇవి శ్వాసక్రియకు తోడ్పడును.

ప్రశ్న 25.
రాడ్యులా విధి ఏమిటి? రాడ్యులా లేని మలస్కా జీవుల సముదాయం పేరు తెలపండి. [Mar. ’14]
జవాబు:
మలస్కా జీవుల ఆస్య కుహరములో ఆకురాయిలాంటి నికషణ అవయవము ఉండును. దీనిని రాడ్యులా అని అందురు. పెలిసిపొడా విభాగపు జీవులలో రాడ్యులా ఉండదు.

ప్రశ్న 26.
మలస్కా జీవుల మొప్పకు వేరొక పేరేమిటి ? ఓస్ఫేడియం విధి ఏమిటి?
జవాబు:
మొప్పలకు మరియొక పేరు టినీడియా. ఓస్ఫేడియం ముఖ్య విధి నీటి స్వచ్ఛతను తెలియజేయును.

ప్రశ్న 27.
అరిస్టాటిల్ లాంతరు అంటే ఏమిటి? దీన్ని కలిగి ఉండే ఒక జంతువు ఉదాహరణను పేర్కొనండి.
జవాబు:
నోటిలో ఐదు దవడలు కలిగి ఆహారాన్ని నమలటానికి ఉపయోగపడే నిర్మాణమును అరిస్టాటిల్ లాంతరు అని అందురు. ఉదా : సీ అర్చిన్.

ప్రశ్న 28.
సౌష్ఠవపరంగా ఇకైనోడర్మ్ జువెనైల్, ప్రౌఢజీవుల మధ్య ప్రధాన భేదం ఏమిటి?
జవాబు:
సౌష్ఠవపరంగా ఇకైనోడర్మ్ డింభకాలు ద్విపార్శ్వ సౌష్ఠవమును కలిగి ఉంటాయి. ఇకైనోడర్మేటాలోని ప్రౌఢజీవులు పంచభాగ వ్యాసార్థ సౌష్ఠవాన్ని కలిగి ఉండును.

ప్రశ్న 29.
ఫెరిటిమాలో రక్తగ్రంథులు అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
ఫెరిటిమా దేహంలో 4, 5, 6వ ఖండితాలలో రక్తగ్రంథులు అనే నిర్మాణాలుంటాయి. ఇవి రక్తకణాలను, ప్లాస్మాలో కరిగి ఉండే హీమోగ్లోబిన్ ను ఉత్పత్తి చేస్తాయి.

ప్రశ్న 30.
ఫెరిటిమాలోని శుక్రగ్రాహికలు అంటే ఏమిటి? అవి ఏ ఖండితాలలో ఉంటాయి?
జవాబు:
ఫెరిటిమాలో 6, 7, 8, 9 ఖండితాలలో పూర్వ విభాజకమునకు అంటుకొని ఖండితానికి ఒక జత చొప్పున శుక్రగ్రాహికలు అనబడే నిర్మాణాలుంటాయి. ఇవి సంపర్క సమయంలో శుక్ర కణాలను (శుక్ర గుళికలు) గ్రహించి నిల్వ చేస్తాయి.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
ఆంథోజోవన్ల ముఖ్య లక్షణాలపై లఘుటీక రాయండి. [Mar. 14]
జవాబు:
ఆంథోజోవా :
ఈ జీవులను సాధారణంగా సీ అనిమోన్లు అంటారు. ఇవి స్థానబద్ధ జీవులు, పాలిప్ రూపాలను మాత్రమే కలిగి ఉంటాయి. సీలెంటిరాన్ అనేక గదులుగా ఆయత విభాజకాలతో విభక్తమై ఉంటుంది. ఈ విభాజకాలను మీసెంటరీలు అంటారు. మధ్యశ్లేష్మస్తరం సంయోజక కణజాలాన్ని కలిగి ఉంటుంది. దంశకణాలు బహ్మచర్మం, అంతఃచర్మంలో ఉంటాయి. బీజకణాలు అంతఃచర్మం నుంచి ఏర్పడతాయి. ఉదా : ఎడామ్సియా (సీ అనిమోన్), కొరాలియమ్ రుబ్రమ్ (ప్రశస్తమైన ఎరుపు శిలా ప్రవాళం), గార్గోనియా (సముద్ర విసనకర్ర), పెన్నాట్యులా (సముద్ర కలం).

ప్రశ్న 2.
ఫ్లూక్ ను ఏ విభాగంలో చేర్చారు? ఆ సముదాయం ప్రధాన లక్షణాలపై లఘుటీక రాయండి.
జవాబు:
ట్రెమటోడా :
ట్రెమటోడా విభాగములోని జీవులను సాధారణంగా ఫ్లూక్స్ అంటారు. ఇవి ఇతర జంతువులలో పరాన్న జీవులుగా ఉంటాయి. దేహాన్ని కప్పి మందమైన అవభాసిని (టెగ్యుమెంట్) ఉంటుంది. ముఖ చూషకం, ఉదర చూషకం (ఉదూఖలం) అనే రెండు చూషకాలు ఉంటాయి. పూర్వాంతంలో నోరు, ద్విశాఖీయుత పేగు ఉంటుంది. ఇవి ద్విలింగ జీవులు (Monoecious), అనేక అతిథేయిలతో వివిధ రకాల డింభక దశలతో (మిరాసీడియం, స్పోరోసిస్ట్, రీడియా, సర్కేరియా మొదలైనవి) జీవితచరిత్ర క్లిష్టంగా ఉంటుంది. ఉదా : ఫాసియోలా (లివర్హెక్), షిస్టోసోమా లేదా బిల్హార్జియా (బ్లడ్రూక్).

ప్రశ్న 3.
పాలికీట్లు ప్రదర్శించే ముఖ్య లక్షణాలు ఏమిటి?
జవాబు:
పాలికీటా (Gr : Poly = అనేక; Chaetae శూకాలు) : పాలికీటా జీవులు సముద్రపు నీటిలో నివసిస్తాయి. వీటిని సాధారణంగా బ్రిసిల్ పురుగులు అంటారు. వీటిలో కొన్ని స్వేచ్ఛగా కదులుతాయి. మిగతావి బొరియలలో లేదా నాళాలలో జీవిస్తాయి. తల నిర్దిష్టంగా ఉంటుంది. దానిపై నేత్రాలు, స్పర్శకాలు, స్పర్శాంగాల లాంటి జ్ఞానావయవాలు ఉంటాయి. పార్శ్వ పాదాలు అనేక శూకాలను కలిగి (కాబట్టి పాలికీటా) గమనం, శ్వాసక్రియలో సహాయపడతాయి. క్లైటెల్లం ఉండదు. ఈ జీవులు ఏకలైంగికాలు, బీజవాహికలుండవు. సంయోగబీజాలు శరీరకుహరంలోకి విడుదల చేయబడి వృక్క రంధ్రాల ద్వారా వెలుపలికి విడుదలవుతాయి. బాహ్య ఫలదీకరణం జరుగుతుంది. అభివృద్ధిలో ట్రోకోఫోర్ డింభకం ఉంటుంది.
ఉదా : నీరిస్ (ఇసుకపురుగు లేదా రాగ్వర్మ్ లేదా క్లాప్వార్మ్), ఎఫ్రోడైట్ (సముద్ర చుంచెలుక), ఆరెనికోలా (లగ్ వర్క్).

ప్రశ్న 4.
హిరుడీనియన్లు, పాలికీట్లు, ఒలిగోకీట్ల నుంచి ఏ విధంగా భిన్నంగా ఉంటాయి?
జవాబు:

ప్రశ్న 5.
క్రస్టేషియన్ల ప్రధాన లక్షణాలు ఏవి?
జవాబు:
క్రస్టేషియా :
ఇవి జలచరజీవులు, తల, ఉరం కలిసి శిరోవక్షం ఏర్పడుతుంది. (కైటిన్ నిర్మితమైన పృష్ఠకవచంతో కప్పబడి ఉంటుంది). కొన్నింటిలో బాహ్య కవచం కాల్షియం కార్బొనేట్తో దృఢపరచబడి ఉంటుంది. (పీతలు, లాబస్టర్లు). శిరోభాగంలో రెండు జతల స్పర్శశృంగాలు (స్పర్శ శృంగికలు, స్పర్శశృంగాలు – విశిష్ట లక్షణం), ఒక జత హనువులు, రెండు జతల జంభికలు ఉంటాయి. ఉరం, ఉదర ఉపాంగాలు ద్విశాఖీయంగా ఉంటాయి. శ్వాసాంగాలు మొప్పలు (బ్రాంకియే), విసర్జకాంగాలు హరిత గ్రంథులు లేదా స్పర్శశృంగ గ్రంథులు. వీటి దేహంలో స్పర్శశృంగాలు, సంయుక్తనేత్రాలు, సంతులన కోశాల వంటి జ్ఞానాంగాలుంటాయి. పరోక్ష పిండాభివృద్ధి జరిగి వివిధ రకాల డింభకాలు ఏర్పడతాయి.
ఉదా : పాలిమాన్ (మంచినీటి రొయ్య), కాన్సర్ (పీత), బలానస్ (రాక్ బార్నకిల్), సాక్యులైనా (రూట్ హెడెడ్ బార్నకిల్), ఆస్టాకస్ (క్రే చేప), డాఫ్నియా (వాటర్).

ప్రశ్న 6.
అరాక్నిడా సాధారణ లక్షణాలను రాయండి.
జవాబు:
ఎరాక్నిడా :
ఇవి భూచరాలు. ప్రోసోమాలో ఒక జత కలిసెరాలు, ఒక జత పెడిపాలు, నాలుగు జతల నడిచే కాళ్ళు ఉంటాయి. మీసోసోమాలోని ఉపాంగాలు పుస్తకాకార ఊపిరితిత్తులుగా రూపాంతరం చెంది ఉంటాయి. సాలీళ్లలో నాలుగు జతల పరాంత ఉదర ఉపాంగాలు స్పిన్నరెట్లుగా రూపాంతరం చెందాయి. శ్వాసాంగాలు పుస్తకాకార ఊపిరితిత్తులు (తేళ్ళు, కొన్ని సాలీళ్ళు), వాయునాళాలు (కొన్ని సాలీళ్ళు) లేదా పుస్తకాకార ఊపిరితిత్తులు, వాయునాళాలు రెండూ (కొన్ని సాలీళ్ళు). రాగి కలిగిన ‘హీమోసయనిన్” అనే శ్వాసవర్ణకం ఉంటుంది. మాల్ఫీజియన్ నాళికలు, కోక్సల్ గ్రంథులు వీటి విసర్జకాంగాలు. ప్రత్యక్ష పిండాభివృద్ధి జరుగుతుంది. తేళ్ళు శిశూత్పాదకాలు.
ఉదా : పేలామ్నియస్ (తేలు), ఎరానియ (సాలీడు), సార్కొప్టెస్ (దురదమైట్).

ప్రశ్న 7.
శతపాదులను, సహస్రపాదులతో సంక్షిప్తంగా పోల్చండి.
జవాబు:
శతపాదులు – కైలోపోడ విభాగానికి చెందినవి.
సహస్రపాదులు – డిప్లోపోడా విభాగానికి చెందినవి.

లక్షణం	శతపాదులు (కైలోపోడ)	సహస్రపాదులు (డిప్లోపోడా)
ఉనికి	భూచర	భూచర
శరీర విభజనలు	తల, మొండెము	తల, వక్షం ఉదరం
స్పర్శ శృంగాలు	కలవు	కలవు
నోటి భాగాలు	హనువులు, జంభికలు కలవు	హనువులు, జంభికలు కలవు
ఉపాంగాలు	మొండెం ప్రత ఖండితానికి ఒక జత నఖాలు గల ఉపాంగాలు (ఏకశాఖీయుత)	ప్రతి ఖండితానికి రెండు జతల కాళ్ళుంటాయి. (ఏకశాఖీయత)
శ్వాసాంగాలు	వాయునాళాలు	వాయునాళాలు
రక్తం	శ్వాసవర్ణకం లేదు	శ్వాసవర్ణకం లేదు
విసర్జన అవయవాలు	మాల్ఫీజియన్ నాళికలు	మాల్ఫీజియన్ నాళికలు
అభివృద్ధి	ప్రత్యక్ష ఉదా : స్కోలో పెండ్రా (కాళ్ళ జెర్రి) స్కూటిజెరా (శతపాది)	ప్రత్యక్ష ఉదా : స్పైరోస్ట్రెప్టస్ జూలస్ (సహస్రపాది)

ప్రశ్న 8.
ఇతర మలస్కా జీవులతో పోలిస్తే సెఫలోపోడ్లు అనేక ప్రత్యేక లేదా పురోగతి చెందిన లక్షణాలను ప్రదర్శిస్తాయి. సంక్షిప్తంగా చర్చించండి.
జవాబు:
సెఫలోపొడా లేదా సైఫనోపొడా (Gr. Cephalo – తల; Podos – పాదం) :
ఈ విభాగంలో కటిల్ చేపలు, స్క్విడ్లు, ఆక్టోపస్లు, నాటిస్లను చేర్చారు. తల స్పష్టంగా ఉండి సుస్పష్టమైన సకశేరుకాలను పోలిన కళ్ళు, ఒక జత కొమ్ము స్వభావం కలిగిన ముక్కులాంటి దవడలు, ఆస్యకుహరంలో రాడ్యులా ఉంటాయి. కొన్నిటిలో అనేక గదులు కలిగిన బాహ్యకర్పరం (నాటిలిస్) లేదా అంతర కర్పరం (సెపియా, లాలిగో) గానీ ఉంటుంది. కొన్నిటిలో కర్పరం ఉండదు (ఆక్టోపస్), సెపియా కర్పరాన్ని సాధారణంగా కటిల్ ఎముక అంటారు. లాలిగోలోని కర్పరాన్ని కలం అంటారు. పాదం రూపాంతరం చెంది నోటి చుట్టూ చూషకాలతో 8 (ఆక్టోపస్) నుంచి 10 (సెపియా, లాలిగో) భుజాలు కలిగి ఉంటుంది. పాదంలోని కొంత భాగం రూపాంతరం చెంది అంకుశనాళంగా మార్పు చెందుతుంది. ఇది ఆకస్మిక కదలికలు కలిగించడానికి ఉపయోగపడుతుంది). కొన్ని జీవులలో సిరా గ్రంథి ఉంటుంది.

దీనిలోని సిరను మేఘాల లాగా విడుదల చేసి పరభక్షక జీవి నుంచి తప్పించుకుంటాయి. (రక్షణ అనుకూలత). కంకాభాంగాలు ఏట్రియమ్లు, వృక్కాలు రెండు చొప్పున డైబ్రాంకియేట్లలోనూ (సెపియా) నాలుగు చొప్పున టెట్రాబ్రాంకియేట్లలోనూ (నాటిలస్) ఉంటాయి. ప్రసరణ వ్యవస్థ సంవృత రకం (సెఫలోపొడా విశిష్ఠ లక్షణం), హృదయంలో రెండు నుంచి నాలుగు కర్ణికలు, ఒక జఠరిక ఉంటాయి. నాడీవ్యవస్థ బాగా అభివృద్ధి చెందింది. మెదడు బాగా అభివృద్ధి చెంది మృదులాస్థి నిర్మితమైన కపాలం (మస్తిష్క పేటిక లో ఉంటుంది. ఇవి ఏకలింగ జీవులు. ప్రత్యక్ష అభివృద్ధి జరుగుతుంది.
ఉదా : సెపియా (కటిల్ చేప), ఆర్కిట్యూథిస్ (బృహత్ స్క్విడ్ – అతిపెద్ద సజీవ అకశేరుక జీవి), నాటిలస్, ఆక్టోపస్ (దెయ్యపు చేప).

ప్రశ్న 9.
మలస్కాలోని ఏ విభాగంలో పురాతన జీవులు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తాయి? వాటి ముఖ్య లక్షణాలను వివరించండి.
జవాబు:
మోనోప్లాకోఫోరా (Gr. Mono – ఒకే; Placos – ఫలకం; Pherein కలిగి ఉండు) :
ఈ విభాగంలోని జీవులు మిలియన్ సంవత్సరాల పూర్వం విలుప్తమైనవని భావించారు. అయితే నియోపిలైనా అనే ఈ విభాగపు జీవి ఒకటి 1952లో బయల్పడింది. దీనిని కోస్టారికా పసిఫిక్ తీరం దగ్గర లోతైన సముద్రం నుంచి గలాతియా అనే సాగర పరిశోధన నౌకలోని శాస్త్రజ్ఞులు సేకరించారు. ఇవి ద్విపార్శ్వ సౌష్ఠవాన్ని కలిగి ఉంటాయి. వీటి దేహంలో వృక్కాలు, మొప్పలు వరుస క్రమంలో పునరావృతి ప్రదర్శిస్తాయి. (కొందరు దీన్ని అంతర్గత ఖండీభవనం అంటారు). వీటిలో ఫలకం లాగా ఉండే ఏక కవాట కర్పరం ఉంటుంది. హృదయం విలక్షణమైంది. దీనిలో రెండు జతల ఏట్రియమ్లు రెండు జఠరికలలోకి తెరుచుకుంటాయి.
ఉదా : నియోపిలైనా గలాతియా.

ప్రశ్న 10.
ఎకినాయిడ్ల ప్రధాన లక్షణాలను పేర్కొనండి.
జవాబు:
ఎకినాయిడియా (Gr. echinos – ముళ్ళ పంది; eidos – రూపం) :
ఈ విభాగంలో సీ అర్చిన్లు, హార్ట్ అర్చిన్లు, సాండ్ డాలర్లు, సీ బిస్కట్లు మొదలైన వాటిని చేర్చారు. దేహం అండాకారంగా (సీ అర్చిన్) లేదా చక్రిక ఆకారంలో (సాండ్ డాలర్) ఉంటుంది.” దేహాన్ని కప్పి కదిలే కంటకాలు ఉంటాయి. బాహువులు ఉండవు. నాళికా పాదాలకు చూషకాలుంటాయి. దేహంలోని కాల్కేరియస్ అస్థిఖండాలు ఒకదానితో ఒకటి కలిసిపోయి ఒక దృఢమైన కవచం లేదా కరోనా పెట్టెను ఏర్పరుస్తాయి. రంధ్ర ఫలకం, పాయువు ప్రతిముఖ తలంలో ఉంటాయి. అంబులేక్రల్ గాడులు మూసుకొని ఉంటాయి. పెడిసిల్లేరియాలకు మూడు దవడలుంటాయి. సీఅర్చిన్ నోటిలో ఉన్న ఒక సంక్లిష్టమైన ఐదు దవడల నమిలే యంత్రాంగాన్ని అరిస్టాటిల్ లాంతరు అంటారు. (హార్ట్ అర్చిన్లో ఉండదు). అభివృద్ధిలో ఎకైనోప్లూటియస్ డింభకం ఉంటుంది.
ఉదా : ఎకైనస్ (సీ అర్బిన్), ఎకైనోకార్డియం (హార్ట్ అర్చిన్), ఎకైనోడిస్కస్ (సాండ్ డాలర్).

ప్రశ్న 11.
హో లో థురాయిడియా ప్రధాన లక్షణాలను వివరించండి.
జవాబు:
హోలోథురాయిడియా (Gr. Holothurion – నీటి, పాలిప్ లేదా సముద్ర దోసకాయ; eidos – రూపం) :
ఈ విభాగంలో సముద్ర దోసకాయలను చేర్చారు. దేహం ముఖ -ప్రతిముఖ అక్షం వెంబడి పొడవుగా సాగి ఉంటుంది. చర్మం తోలులాగా ఉంటుంది. అంతశ్చర్మంలో వదులైన కంటకాలు ఉంటాయి. బాహువులు, ముళ్ళు, పెడిసిల్లేరియాలు ఉండవు. నోటి చుట్టూ ముకుళించుకోగల స్పర్శకాలు ఉంటాయి. (రూపాంతరం చెందిన నాళికాపాదాలు ఆహార సేకరణకు ఉపయోగపడతాయి). అంబులేక్రల్ గాడులు మూసుకొని ఉంటాయి. నాళికాపాదాలకు చూషకాలు ఉంటాయి. రంధ్ర ఫలకం అంతర్గతంగా (శరీర కుహరంలో) ఉంటుంది. శ్వాసాంగాలు ఒక జత అవస్కర శ్వాస వృక్షాలు. పిండాభివృద్ధి పరోక్షంగా జరిగి ఆరిక్యులేరియా డింభకం ఏర్పడుతుంది.
ఉదా : హోలోతూరియా, సినాప్టా, థయోన్.

ప్రశ్న 12.
వృక్కాల విధులను తెలపండి.
జవాబు:
ఫెరిటిమాలో విసర్జక వ్యవస్థలో అంత్య వృక్కాలు రకానికి చెందిన వృక్కాలు కనిపిస్తాయి. ఇవి బాహ్య చర్మం నుండి ఉద్భవిస్తాయి.

• ఫెరిటిమాలోని వివిధ వృక్కాలు ప్రాథమికంగా ఒకే నిర్మాణం కలిగి ఉంటాయి.
• వీటిలో వృక్క ముఖాలు కలిగి వాటిని వివృత వృక్కాలు అంటారు. ఉదా : విభాజకాయుత వృక్కాలు.
• వృక్క ముఖాలు లేని వాటిని సంవృత వృక్కాలు అంటారు. ఉదా : గ్రసనీ వృక్కాలు, త్వచ వృక్కాలు.
• వృక్క రంధ్రాల ద్వారా దేహం వెలుపలికి తెరుచుకునే వాటిని బాహ్య వృక్కాలు అంటారు.
• ఆంత్రంలోకి తెరుచుకునే వాటిని ఆంత్ర వృక్కాలు అంటారు.
• ఆంత్ర వృక్కాలు ద్రవాభిసరణ క్రమత క్రియలో కీలకపాత్ర పోషిస్తాయి,
• వానపాములు యూరియోటెలిక్ జీవులు. విసర్జక పదార్థంగా ప్రధానంగా యూరియాను విసర్జిస్తాయి.

ప్రశ్న 13.
ఫెరిటిమాలో ఎన్ని రకాల వృక్కాలు కలవు ? వాటిని వివరించండి.
జవాబు:
ఫెరిటిమాలో మెలికలు తిరిగిన నాళికల లాంటి వృక్కాలు విసర్జక అవయవాలు. ఇవి ఖండిత విన్యాసాన్ని ప్రదర్శిస్తాయి.
ఇవి మూడు రకాలు.
1) విభాజకాయుత వృక్కాలు :
ఇవి ఖండితాంతర విభాజక పటలానికి ఇరువైపులా 15/16 ఖండితాల నుంచి చివరి వరకు ఉంటాయి. ఇవి పేగులోకి తెరుచుకుంటాయి.

2) త్వచ వృక్కాలు :
ఇవి మూడో ఖండితం నుంచి చివరి ఖండితం వరకు శరీర కుడ్యం లోపలి తలంలో అతుక్కొని ఉంటాయి. ఇవి వృక్క రంధ్రాల ద్వారా శరీర ఉపరితలం మీద వెలుపలికి తెరుచుకుంటాయి.

3) గ్రసని వృక్కాలు :
ఇవి 4, 5, 6 ఖండితాలలో మూడు జతల గుచ్ఛాలు ఉంటాయి. ఇవి ఆంత్రంలోకి తెరుచుకుంటాయి.

ప్రశ్న 14.
ఫెరిటిమాలోని హృదయాలను వర్ణించండి.
జవాబు:
హృదయాలు :
పృష్ఠ, ఉదర రక్తనాళాలను కలుపుతూ లయబద్దంగా సంకోచ వ్యాకోచాలు జరిపే నాలుగు జతల హృదయాలు 7, 9, 12, 13 ఖండితాలలో ఒక్కొక్క జత చొప్పున ఉంటాయి. వీటిలో మొదటి రెండు జతలూ పృష్ఠ, ఉదర రక్త నాళాలను మాత్రమే కలుపుతాయి. కాబట్టి వీటిని పార్శ్వ హృదయాలు అంటారు. పరభాగపు రెండు జతలు పృష్ఠ, ఉదర రక్త నాళాలను కలపటమే కాక, ఆధ్యాహార వాహికా రక్తనాళాన్ని ఉదర రక్తనాళంతో కలుపుతాయి. కాబట్టి వీటిని పార్శ్వ ఆహార వాహికా హృదయాలు అంటారు.

ఈ రెండు రకాల హృదయాలకు కవాటాల సంఖ్యలోనూ భేదం ఉంటుంది. పార్శ్వ హృదయాల లోపల నాలుగు జతల కవాటాలు ఉంటాయి. పార్శ్వాహార వాహికా హృదయంలో మూడు జతల కవాటాలే ఉంటాయి. హృదయాల ద్వారా రక్తం ఉదర రక్తనాళంలోకి ప్రవహిస్తుంది.

దీర్ఘ సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
ఫెరిటిమాలోని ప్రత్యుత్పత్తి వ్యవస్థ పటం గీచి, భాగాలు గుర్తించండి.
జవాబు:

ప్రత్యుత్పత్తి వ్యవస్థ :
వానపాము ఉభయ లైంగిక జీవి. 10, 11వ ఖండితాలలో ఖండితానికి ఒక జత చొప్పున రెండు జతల ముష్కాలు ఉంటాయి. వీటి శుక్రవాహికలు 18వ ఖండితం వరకు వ్యాపించి పౌరుష నాళంలో కలుస్తాయి. ఐక్య పౌరుష, శుక్రవాహికలు 18వ ఖండితం ఉదర పార్శ్వ తలంలో ఒకే జత పురుష జనన రంధ్రాల ద్వారా వెలుపలికి తెరుచుకొంటాయి. రెండు జతల “అనుబంధ గ్రంథులు” ఖండితానికి ఒక జత చొప్పున 17వ, 19వ ఖండితాలలో ఉంటాయి. నాలుగు జతల శుక్రగ్రాహికలు 6 నుంచి 9 ఖండితాలలో (ఖండితానికి ఒక జత చొప్పున) ఉంటాయి. ఇవి సంపర్క సమయంలో శుక్రకణాలను (శుక్రగుళిక) గ్రహించి నిల్వ చేస్తాయి.

ఒక జత స్త్రీ బీజకోశాలు 12వ, 13వ ఖండితాలలో ఖండితాంతర విభాజక పరముఖానికి అతికి ఉంటాయి. బీజకోశాల కింద ఉండే స్త్రీ బీజవాహికా సురంగాలు, స్త్రీ బీజవాహికలు (14వ ఖండితం) గా కొనసాగి, కలిసిపోయి 14వ ఖండితం ఉదరతలం మధ్యన ఒక స్త్రీ జనన రంధ్రం ద్వారా వెలుపలికి తెరుచుకొంటాయి.

ప్రశ్న 2.
ఫెరిటిమాలోని జీర్ణ వ్యవస్థను వర్ణించి, జీర్ణక్రియా విధానాన్ని వివరించండి.
జవాబు:

జీర్ణవ్యవస్థ :
ఆహారనాళం తిన్నగా ఉండే నాళం. ఇది దేహం మొదటి ఖండితం నుంచి చివరి ఖండితం వరకు ఉంటుంది. పూర్వభాగం చివరగల నోరు ఆస్యకుహరం (1-3 ఖండితాలు) లోకి తెరుచుకొంటుంది. ఆహారవాహిక (5-7 ఖండితాలు) పొట్టిగా, సన్నగా ఉండే నాళం, ఈ నాళం కండర యుతమైన అంతర జఠరం (8-9 ఖండితాలు) గా కొనసాగుతుంది. ఇది ఇసుక రేణువులు, కుళ్ళిపోయిన ఆకులు మొదలైన వాటిని మెత్తగా నూరడానికి దోహద పడుతుంది.

(పిండిమర) జీర్ణాశయం 9 నుంచి 14వ ఖండితం వరకు విస్తరించి ఉంటుంది. వానపాము ఆహారం కుళ్ళిన ఆకులు, మట్టితో కలిసిన ఇతర సేంద్రియ పదార్థాలు. జీర్ణాశయ కుడ్యంలో కాల్సిఫెరస్ గ్రంథులు ఉంటాయి. వీటి స్రావం మట్టి యొక్క హ్యూమస్ లోని హ్యూమిక్ ఆమ్లాన్ని తటస్థీకరిస్తుంది. పేగు 15వ ఖండితం నుంచి మొదలై చివరి ఖండితం వరకు ఉంటుంది. ఒక జత కురుచ శంకు ఆకారా తలు 26వ ఖండితంలోని పేగు నుంచి ఆంత్రాంధ నాళాలు 26వ ఏర్పడతాయి. పేగు పృష్ఠకుడ్యం మధ్యస్థంగా లోపలి వైపుకు ఒక మడత వలె ఏర్పడుతుంది. దీనిని ఆంత్రావళి (Typhlosole) అంటారు. ఆంత్రావళి శోషించే తలాన్ని పెంచుతుంది. ఇది ఫెరిటిమాలో తక్కువగా వృద్ధిచెంది, దేహంలోని 26వ ఖండితం నుంచి చివరి 24 లేదా 25 ఖండితాలు మినహా, మిగిలిన అన్ని ఖండితాలలో ఉంటుంది. ఆహారనాళం చిన్నని, గుండ్రని రంధ్రం ద్వారా తెరుచుకుంటుంది. దీన్ని పాయువు అంటారు. వానపాము గ్రహించిన మట్టిలో కర్బన సంబంధ పదార్థాలు అధికంగా ఉంటాయి. ఇవి ఆహారనాళంలో ప్రయాణించేటప్పుడు జీర్ణ ఎంజైమ్లు క్లిష్టమైన బృహదణువుల రూపంలో ఉన్న ఆహార పదార్థాలను సరళమైన, శోషణ యోగ్యమైన చిన్న అణువులుగా విచ్ఛిన్నం చేస్తాయి. ఈ సరళ అణువులు ఆంత్రత్వచం ద్వారా శోషణ చెంది వివిధ జీవక్రియలకు వినియోగింపబడతాయి.

జీర్ణక్రియా విధానం :
వానపాములో కణ బాహ్య జీర్ణక్రియ జరుగుతుంది. నేలలో ఉండే కర్బన సంబంధ పదార్థాలతో వానపాములు పోషణ జరుపుకొంటాయి. కాబట్టి వానపాము ఒక డెట్రీవోర్, మట్టితో కలిసి ఉన్న ఈ ఆహార పదార్థాలను నోరు ఆస్య కక్ష్య ద్వారా వానపాము గ్రసనిలోకి తీసుకుంటుంది. రేడియల్ డైలేటర్ (radial dilator) కండరాలతో గ్రసని ఆహార సేకరణలో సక్షన్ పంపు (suction pump) వలె పనిచేస్తుంది. గ్రసనిలో ఆహారం శ్లేష్మం, లాలాజలంతో కలిసి ముద్దగా (బోలస్) ఏర్పడుతుంది. ఆహారం సులభంగా జారిపోయేందుకు గ్రసని లోపలి తలపై కందెన లాగా జిగటి పూతను లాలాజలం ఏర్పాటు చేస్తుంది. అంతేకాక బోలస్ ఏర్పడటంలో తోడ్పడుతుంది. ఆ లాలాజలంలోని ప్రోటియోలైటిక్ ఎంజైమ్ మాంసకృత్తులను పాక్షికంగా జీర్ణం చేస్తుంది. తరువాత ఆహార వాహిక ద్వారా ఆహారం అంతర జఠరాన్ని చేరుతుంది. ఇక్కడున్న పటిష్టమైన కండరాలు, దట్టమైన అవభాసిని ఆహారాన్ని మెత్తగా నూరతాయి. ఈ స్థితిలో జీర్ణాశయం, పేగులో ఉన్న ఎంజైములు ఆహారాన్ని సులువుగా జీర్ణం చేయగలవు. పేగులోని ఆంత్రగ్రంథుల స్రావాలు ఉన్నతశ్రేణి సకశేరుకాల క్లోమరసాన్ని పోలి ఉంటాయి. రేణువుల రూపంలో ఉన్న ఆహారాన్ని ప్రొటియేజులు, ఎమైలేజు, లైపేజు రేణువుల రూపంలో ఉన్న ఆహారాన్ని సులువుగా జీర్ణం చేస్తాయి. ప్రొటియేజులు మాంసకృత్తులను అమినో ఆమ్లాలుగాను, ఎమైలేజులు పిండి పదార్థాలను గ్లూకోజుగాను, లైపేజు క్రొవ్వు ఆమ్లాలు, గ్లిజరాలుగాను మారుస్తాయి.

జీర్ణమైన ఆహారంలో ఆంత్రంలోని ఉపకళ ద్వారా శోషణం చెంది ఆ తరువాత రక్తాన్ని చేరుతుంది. పేగు గోడలోని రక్తకేశనాళికల వల శోషణలో ముఖ్యపాత్ర వహిస్తుంది. ఆంత్రావళి శోషణ తలాన్ని పెంచటంలో తోడ్పడుతుంది.

జీర్ణం కాని ఆహారం, ఆ తరువాత పురీషనాళాన్ని చేరుతుంది. పురీషనాళంలోని జీర్ణంకాని పదార్థాలు పాయువు ద్వారా క్రిమి విసర్జనాల రూపంలో బయటకు విస్తరించబడతాయి.

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 1st Year Zoology Study Material 2nd Lesson జంతుదేహ నిర్మాణం Textbook Questions and Answers.

AP Inter 1st Year Zoology Study Material 2nd Lesson జంతుదేహ నిర్మాణం

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
స్పంజికలలో అనేక వేల కణాలున్నప్పటికీ కణజాల స్థాయి వ్యవస్థీకరణ లేదు. వ్యాఖ్యానించండి.
జవాబు:
కణస్థాయి వ్యవస్థీకరణ అతి నిమ్న స్థాయి వ్యవస్థీకరణ. ఈ వ్యవస్థలో వివిధ రకాల కణాలు క్రియాత్మకంగా వివిక్తత చెంది ఉంటాయి. ఎందుకంటే వీటిలో నాడీ కణాలు, జ్ఞానకణాలు ఉండవు. వీటిలో కణాలు వదులైన కణ సమూహాలుగా ఉండును.

ప్రశ్న 2.
జంతువులలో కణజాల స్థాయి వ్యవస్థీకరణ అంటే ఏమిటి ? ఏ మెటాజోవన్లలలో ఈ వ్యవస్థీకరణ కనిపిస్తుంది ?
జవాబు:
ఇది యూమెటాజోవన్లలో అతి తక్కువ స్థాయి వ్యవస్థ. నిడేరియా వర్గానికి చెందిన జీవులు కణజాల స్థాయిని ప్రదర్శిస్తాయి. ఈ జీవులలో ఒకే రకమైన విధి నిర్వహించే కణాలు ఒకే కణజాలముగా ఏర్పడును.

ప్రశ్న 3.
సమర్థమైన జీవన విధానానికి జీవులలో ఏ స్థాయి వ్యవస్థీకరణ (ఇతర వ్యవస్థీకరణతో పోల్చినప్పుడు) తోడ్పడుతుంది?
జవాబు:
అవయవ వ్యవస్థ స్థాయి వ్యవస్థీకరణ త్రిస్తరిత జీవులలో కనిపించును. ఇది అతి సమర్థవంతమైన అవయవ వ్యవస్థ స్థాయి. జ్ఞాన, నాడీ కణాలు వీటి చర్యలను సమన్వయం చేస్తాయి.

ప్రశ్న 4.
ఏకాక్ష విషమధృవ (monaxial heteropolar) సౌష్ఠవము అంటే ఏమిటి ? ఇది ఏ జంతువులలో ప్రధాన సౌష్ఠవంగా ఉంటుందో తెలపండి?
జవాబు:
జంతువు మధ్య అక్షము ద్వారా పోయే ఏ తలమునుంచైనా ఛేదించినపుడు రెండు సమాన అర్థ భాగాలేర్పడితే దానిని ఏకాక్ష విషమ ధృవ సౌష్ఠవము అందురు. నిడేరియా మరియు టీనోఫోరా జీవులలో ఇది ప్రధాన సౌష్ఠవముగా ఉండును.

ప్రశ్న 5.
నెమ్మదిగా చలించే జీవులకు లేదా వృంతరహిత జీవులకు వ్యాసార్థ సౌష్ఠవం అనుకూలనం నిరూపించండి.
జవాబు:
వ్యాసార్థ సౌష్ఠవ జంతువులు నీటిలో నివసిస్తూ అన్ని దిశల నుండి వచ్చే ప్రేరణలకు ప్రతిస్పందిస్తాయి. కాబట్టి వ్యాసార్థం సౌష్ఠవము నేలకు అంటుకొని లేదా నెమ్మదిగా కదిలే జంతువులకు చాలా అనుకూలము.

ప్రశ్న 6.
శీర్షత అంటే ఏమిటి? అది జీవులకు ఎట్లా ఉపయోగపడుతుంది?
జవాబు:
కొన్ని జీవులలో పూర్వాంతంలో నాడీ, జ్ఞాన కణాలు కేంద్రీకృతం చెందటంవల్ల ఆ జీవులలో శీర్షిత ఏర్పడును. ఈ జంతువులు ఆహార సముపార్జనలో, సంగమ జీవిని వెతుక్కోవటంలో, భక్షక జీవులనుండి తప్పించుకోవటంలో ఎక్కువ సమర్థవంతముగా ఉంటాయి.

ప్రశ్న 7.
నాళంలో నాళం వ్యవస్థీకరణ మొట్టమొదట ఏ జంతువులలో కనిపించింది? వాటి శరీరకుహరం పేరు తెలపండి.
జవాబు:
సూడోసీలోమేట్ జీవులలో అనగా నిమటోడా వర్గ జీవులలో నాళములో నాళము వ్యవస్థీకరణ కనిపిస్తుంది. ఈ శరీర కుహరంను మిథ్యా శరీర కుహరం అందురు.

ప్రశ్న 8.
నిజశరీరకుహరాన్ని ఎందుకు ద్వితీయశరీర కుహరంగా భావిస్తారు?
జవాబు:
యూసీలోమేట్ల పిండాభివృద్ధిలో మధ్యత్వచం నుండి ఏర్పడిన నిజశరీరకుహరం సంయుక్త బీజ కుహర స్థానాన్ని ఆక్రమిస్తుంది. కాబట్టి నిజ శరీర కుహరాన్ని ద్వితీయ శరీర కుహరం అందురు.

ప్రశ్న 9.
తిరోగమన ఆంత్రవేష్టన అవయవాలను తెలపండి.
జవాబు:
సకశేరుకాలలో మూత్రపిండములాంటి కొన్ని అవయవాలు ఉదరభాగంలో మాత్రమే, దైహిక వేష్ఠనంతో కప్పబడి ఉంటాయి. అలాంటి ఆంత్ర వేష్ఠనాన్ని తిరోవేష్ఠనము అని, ఆ అవయవాలను తిరోవేష్ఠన అవయవములు అందురు.

ప్రశ్న 10.
ప్రోటోస్టోమ్ల తొలి పిండాభివృద్ధిలో మీ సెంటోబ్లాస్ట్ కణాలను తొలగించినపుడు, ఆ జంతువుల భవిష్యత్తు ఎట్లా ఉంటుంది?
జవాబు:
ప్రోటోస్టోమ్ జీవులలో మీసెంటోబ్లాస్ట్ కణాలు విభజన చెంది మధ్యత్వచ దిమ్మెలను ఏర్పరచి వాటితో చీలికా కుహరం అనగా షైజోసీలోమ్ ఏర్పడును. ఈ కణాలను తొలగించుటవల్ల ప్రోటోస్టోమ్ జీవులు సీలోమ్ను ఏర్పరచలేవు.

ప్రశ్న 11.
ఎంటిరోసీలోమ్/ఆంత్రశరీర కుహరం అంటే ఏమిటి ? జంతురాజ్యంలో ఎంటిరోసీలోమ్ వర్గాలను పేర్కొనండి. [Mar. ’14]
జవాబు:
ఆదిఆంత్ర మధ్యత్వచ కోశాలనుండి ఏర్పడిన శరీర కుహరాన్ని ఆంత్ర శరీర కుహరం అందురు. వర్గము ఇకైనోడర్మేటా, హెమికార్డేటా, కార్డేటాలు ఎంటిరోసీలోమేటా వర్గములు.

ప్రశ్న 12.
స్తరీకరణ చెందిన ఉపకళా కణాలు స్రవించే క్రియలో తక్కువ పాత్ర వహిస్తాయి. మన చర్మంపై వీటి పాత్రను నిరూపించండి.
జవాబు:
స్తరిత ఉపకళా కణాల ముఖ్య విధి రసాయనిక మరియు యాంత్రిక ఒత్తిడి నుండి రక్షిస్తుంది. ఇది పొడిగా ఉండే చర్మం ఉపరితలాన్ని కప్పి ఉంచి స్రవించే ప్రక్రియలో తక్కువ పాత్ర వహిస్తుంది.

ప్రశ్న 13.
అంతస్రావక, బహిస్రావక గ్రంథుల తేడాలను ఉదాహరణలతో తెలపండి. [Mar. ’14]
జవాబు:
నాళసహితమైన గ్రంథులను బహిస్రావిక గ్రంథులు అందురు. ఉదా : లాలాజల గ్రంథులు.
నాళరహితమైన గ్రంథులను అంతస్రావక గ్రంథులు అందురు. ఉదా : పిట్యూటరీ గ్రంథి.

ప్రశ్న 14.
హోలోక్రైన్, ఎపోక్రైన్ గ్రంథుల మధ్య తేడాలను గుర్తించండి.
జవాబు:

హోలోక్రైన్ గ్రంథులు	ఎపోక్రైన్ గ్రంథులు
కణ మొత్తము విచ్ఛిన్నం చెంది దానిలోని స్రావకాలను వెలుపలికి విడుదల చేస్తాయి. ఉదా : చర్మస్రావ గ్రంథులు	కణ అగ్రభాగము స్రావక పదార్థముతో సహా కణం నుండి తెగి విడిపోతుంది. ఉదా : క్షీర గ్రంథులు

ప్రశ్న 15.
మాస్ట్ కణాలు స్రవించే రెండు పదార్థాలను, వాటి విధులను తెలపండి.
జవాబు:

1. హెపారిన్ : ఇది రక్త స్కంధన నిరోధకముగా పనిచేయును.
2. హిస్టమీన్ : ఇది రక్తనాళ విస్ఫారముగా పనిచేయును.

ప్రశ్న 16.
స్నాయువు, స్నాయు బంధనం మధ్య తేడాలను తెలపండి. [Mar. ’14]
జవాబు:
కండరాలను ఎముకతో అతికించే సంయోజక కణజాలమును స్నాయు బంధనము అందురు. ఎముకను ఇతర ఎముకలతో అతికించే సంయోజక కణజాలమును బంధకం లేదా స్నాయువు అని అందురు.

ప్రశ్న 17.
గోధుమకొవ్వు, తెలుపుకొవ్వుల మధ్య తేడాలను తెలపండి.
జవాబు:
గోధుమ కొవ్వు గర్భస్థ పిండాలలోను, శిశువులలోను ఎక్కువగా ఉంటుంది. దీని ఎడిపోసైట్ కణాలలో అనేక చిన్న కొవ్వు బిందువులు ఉంటాయి. ఇది శిశువులలో ఉష్ణాన్ని ఉత్పత్తిచేసి దేహ ఉష్ణోగ్రతను కాపాడుతుంది.

తెలుపు కొవ్వు పౌఢ జీవులలో అధికముగా ఉండి ఎడిపోసైట్ కణములో ఒక పెద్ద కొవ్వు బిందువు ఉంటుంది.

ప్రశ్న 18.
అత్యంత బలమైన మృదులాస్థి ఏది ? మానవుని శరీరంలో ఏ భాగాలలో ఇది కనిపిస్తుంది?
జవాబు:
తంతుయుత మృదులాస్థి అతి బలమైన మృదులాస్థి. కారణము వీటిలో కట్టలుగా కొల్లాజన్ తంతువులు ఉంటాయి. ఇది మానవునిలో అంతర్కశేరుక చక్రికలలోను, శ్రోణిమేఖల జఘన సంధాయకంలోను ఉంటుంది.

ప్రశ్న 19.
ఆస్టియోబ్లాస్ట్లు, ఆస్టియోక్లాస్ట్ల మధ్య తేడాలను తెలపండి.
జవాబు:

ఆస్టియోబ్లాస్ట్	ఆస్టియోక్లాస్ట్లు
ఆస్టియోబ్లాస్ట్లు మాత్రికలోని సేంద్రియ పదార్థములను స్రవిస్తాయి. అంతేకాకుండా ఎముకను ఖనిజీకృతం చేయటానికి ముఖ్యపాత్ర వహించును.	భక్షక కణాలుగా ఎముకను పునఃశోషణము చేసే విధిని కలిగి ఉంటాయి.

ప్రశ్న 20.
ఆస్టియాన్ ను నిర్వచించండి.
జవాబు:
హెవర్షియన్ కుల్య, దానిచుట్టూ ఉన్న పటలికలు, లిక్విణులు అన్నింటినీ కలిపి ఆస్టియాన్ అందురు.

ప్రశ్న 21.
వోక్మన్ కుల్యలు అంటే ఏమిటి? వాటి పాత్రను తెలపండి.
జవాబు:
హేవర్షియన్ కుల్యలు అడ్డుగా లేదా ఏటవాలుగా ఉండే వోక్మాన్ కుల్యలు ద్వారా ఇతర హేవర్షియన్ కుల్యలతో, పర్యస్తికతో, మజ్జాకుహరంతో కలుపబడి ఉంటాయి. హేవర్షియన్ కుల్యల రక్తనాళములనుంచి పోషకాలు, వాయువులు సూక్ష్మ కుల్యల ద్వారా అస్థికణజాలమంతా వ్యాపనం చెందుతాయి.

ప్రశ్న 22.
సెసమాయిడ్ ఎముక అంటే ఏమిటి? ఉదాహరణ తెలపండి.
జవాబు:
ఈ ఎముక స్నాయుబంధకాలు అర్థభవనము చెందటంవల్ల ఏర్పడుతుంది. ఉదా : పటెల (మోకాలి చిప్ప), క్షీరదాల మణికట్టులో పిసిఫామ్ ఎముక.

ప్రశ్న 23.
మైక్రోగ్లియాలు అంటే ఏమిటి? వాటి పుట్టుక గురించి తెలిపి, విధులను పేర్కొనండి.
జవాబు:
మైక్రోగ్లియల్ కణాలు భక్షక కణాలు. ఇవి న్యూరోగ్లియా కణముల నుంచి ఏర్పడి మధ్యత్వచమునుంచి ఉద్భవిస్తాయి.

ప్రశ్న 24.
మిథ్యా ఏక ధృవ న్యూరాన్లు అంటే ఏమిటి? ఇవి ఎక్కడ కనిపిస్తాయి?
జవాబు:
ఇది ఏక ధృవ నాడీ కణము యొక్క నాడీ దేహము నాడీ సంధి యొక్క పృష్ఠ శాఖలో కనిపిస్తుంది. అటువంటి ఏకధృవ నాడీ కణాలను మిథ్యా ఏక ధృవ నాడీ కణాలు అందురు.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
మెటాజోవాలో నాలుగు వివిధ అంతస్థుల వ్యవస్థీకరణను వివరించండి.
జవాబు:
1. కణస్థాయి వ్యవస్థీకరణ :
ఇది మెటాజోవన్లలోని అతి నిమ్న స్థాయి వ్యవస్థీకరణ. దీన్ని స్పంజికలు (పారాజోవన్లు) ప్రదర్శిస్తాయి. వీటిలో వివిధ రకాల కణాలు క్రియాత్మకంగా వివిక్తత చెంది ఉంటాయి. ఎందుకంటే వీటిలో నాడీకణాలు, జ్ఞానకణాలు ఉండవు. కణాలు వదులైన కణసమూహాలుగా అమరి ఉంటాయి.. కానీ కణజాలాన్ని ఏర్పరచవు. కణాలు శ్రమ విభజనను ప్రదర్శిస్తాయి. శరీరకుడ్యం వెలుపలి స్తరంలో పినాకోసైట్లు, పోరోసైట్లు (ఇవి నీటిని వెలుపలి నుంచి స్పంజికా కుహరంలోకి పంపుతాయి) లోపలి స్తరంలో (స్పంజికా కుహరాన్ని ఆవరించిన కొయానోసైట్లు ఉంటాయి. ఈ రెండు పొరల మధ్య కణరహిత మీసోగ్లియా లేదా మీసోహైల్ ఉంటుంది.

2. కణజాల స్థాయి వ్యవస్థీకరణ :
ఇది యూమెటాజోవన్లలో అతి తక్కువస్థాయి వ్యవస్థ. నిడేరియా వర్గానికి చెందిన జంతువులు కణజాలస్థాయిని ప్రదర్శిస్తాయి. ఈ జీవులలో ఒకే రకమైన విధి నిర్వహించే కణాలు ఒకే కణజాలంగా ఏర్పడ్డాయి. ఈ విధంగా ఏర్పడిన కణజాలాల మధ్య నాడీకణాలు, జ్ఞాన కణాలు సమన్వయం చేకూరుస్తాయి. జంతువుల శరీర నిర్మాణంలో కణజాలాలు ఏర్పడటం మొదటి ముఖ్యమైన పరిణామ దశ.

3. అవయవ స్థాయి వ్యవస్థీకరణ :
వివిధ రకాల కణజాలాలు సంఘటితమై ఒక ప్రత్యేక విధిని నిర్వహించడానికి ఏర్పడే నిర్మాణాన్ని అవయవం అంటారు. కణజాల స్థాయి కంటే అవయవ వ్యవస్థ స్థాయి ఉన్నత పరిణామ దశను సూచిస్తుంది. అవయవ వ్యవస్థ మొట్టమొదటిగా ప్లాటి హెల్మింథిస్ వర్గంలో ఏర్పడింది.

4. అవయవ-వ్యవస్థ స్థాయి వ్యవస్థీకరణ :
జంతువుల దేహనిర్మాణంలో ఇది అత్యున్నతస్థాయి వ్యవస్థీకరణ. ఇది బల్లపరుపు పురుగులు, విమటోడ్లు, అనెలిడన్లు, ఆర్థ్రోపొడా, మలస్క, ఇకైనోడర్మేటా, కార్డేట్ త్రిస్తరిత జీవులలో కనిపిస్తుంది. మధ్యత్వం ఏర్పడటం వల్ల త్రి స్తరిత జీవులలో కణజాలాలు సంఘటితమై అవయవాలు, అవయవ వ్యవస్థలు ఏర్పడ్డాయి. జ్ఞాన, నాడీకణాలు వీటి చర్యలను సమన్వయం చేస్తాయి. త్రిస్తరిత జీవుల పరిణామక్రమంలో ఈ స్థాయి క్లిష్టత పెరుగుతూ వచ్చింది. ఉదాహరణకు కొన్ని ప్లాటి హెల్మెంథిస్ జీవుల జీర్ణనాళంలో ఒకే రంధ్రం ఉంటుంది. ఈ విధమైన అసంపూర్ణ ఆహారనాళం ఏర్పడటంవల్ల క్రమంగా నోరు, పాయువులుగా మారింది. ఈ రకం ఆహారనాళం నిమటోడా నుంచి కార్డేటా వరకు గల జంతువులలో కనిపిస్తుంది. ఇదే విధంగా ప్రసరణ వ్యవస్థ కూడా వివృత రకం నుంచి ఆవృత రకంగా మారింది.

ప్రశ్న 2.
ఏ సమూహ బైలెటేరియన్లలో ఘన బాప్లాన్ కనిపిస్తుంది. దాన్ని ఎందుకలా పేర్కొన్నారు?
జవాబు:

ఈ సమూహ జంతువులలో శరీరకుహరం ఉండదు కాబట్టి వీటిని శరీరకుహర రహిత జీవులు లేదా ఎసీలోమేట్లు అంటారు. ఉదా : ప్లాటి హెల్మింథిస్ (నిమ్నస్థాయి బైలెటేరియన్లు). వీటి దేహంలో సంయుక్త బీజకుహరిక మధ్యత్వచం నుంచి ఏర్పడిన మధ్యభ్రూణ కణజాలంతో నిండి ఉంటుంది. ఈ విధంగా ఇది ఘనశరీరరచనను చూపుతాయి. ఎసీలోమేట్లలో శరీరకుహరం లోపించడం వల్ల అనేక సమస్యలున్నాయి. శరీర అవయవాలు మీసెన్్కమాలో అంతస్థగితమై స్వేచ్ఛగా కదలలేవు. అంతేకాకుండా ఆహారనాళం నుంచి శరీర కుడ్యానికి పదార్థాల వ్యాపనం చాలా నెమ్మదిగా, తక్కువ సామర్థ్యంతో కొనసాగుతాయి.

ప్రశ్న 3.
మిథ్యాశరీరకుహరంపై శరీరకుహరానికిగల అనుకూలనాలను తెలపండి.
జవాబు:
మిథ్యాశరీరకుహరం కంటే నిజశరీరకుహరంవల్ల కలిగే లాభాలు :

1. యూసీలోమేట్ల అంతరాంగాలు కండరసహితంగా ఉంటాయి. (ఎందుకంటే అవి మధ్యత్వచంలో కలిసి ఉంటాయి). దీనివల్ల అంతరాంగాలు శరీరకుహరంలో శరీరకుడ్యంతో సంబంధం లేకుండా స్వేచ్ఛగా సంకోచ సడలికలు జరుపుతాయి. ఉదా : ఆహారనాళపు పెరిస్టాల్టిక్ కదలికలు.
2. బీజవాహికలు లేని అకశేరుకాలలోనూ, స్త్రీ సకశేరుకాలలోనూ బీజకణాలు శరీరకుహరంలోకి విడుదలవుతాయి.
3. శరీరకుహరద్రవం విసర్జక పదార్థాలను గ్రహించి తాత్కాలికంగా నిల్వచేసి బయటికి పంపుతుంది.
4. యూసీలోమేట్లలో మధ్యత్వచం ఆహారనాళ అంతస్త్వచంతో సంబంధం ఏర్పరచుకొని లోనికి నొక్కడం వల్ల ఆహారనాళంలో అంతర జఠరం, జీర్ణాశయం మొదలైన భాగాలు అభివృద్ధి చెందుతాయి. దీన్ని ప్రాథమిక ప్రేరేపణ అంటారు. సూడోసీలోమేట్లలో మధ్యత్వచం, ఆహారనాళం మధ్య ఇటువంటి సంబంధం ఉండదు. అందువల్ల వీటిలో ఆహారనాళం సరళంగా, సన్నటి పొడవైన నాళం రూపంలో ఉంటుంది.

ప్రశ్న 4.
షైజోసీలోమ్, ఎంటిరోసీలోమ్ ఏర్పడే విధానాన్ని వివరించండి.
జవాబు:
1. విభక్త శరీర కుహర జీవులు :
మధ్యత్వచం చీలి శరీరకుహరం ఏర్పడిన జంతువులను షైజోసీలోమేట్లు అంటారు. అనెలిడ్లు, ఆర్థ్రోపోడ్లు, మలస్కా జీవులు షైజోసీలోమేట్లు, అన్ని షైజోసీలోమేట్లు ప్రాథమిక ముఖదారులు. ఈ జీవులు ‘పూర్ణభంజిత’ సర్పిల, నిర్ధారిత విదళనాలను ప్రదర్శిస్తాయి. తొలి పిండంలోని 4d బ్లాస్టోమియర్ లేదా మీసెంటోబ్లాస్ట్ కణం విభజన చెంది బహిస్త్వచం, అంతస్త్వచం మధ్య మధ్యత్వచ దిమ్మెలు ఏర్పరచి సంయుక్తబీజకుహరికను భర్తీ చేస్తుంది. ప్రతీ మధ్యత్వచ దిమ్మెలో ఏర్పడిన చీలిక షైజోసీలోమ్ (చీలికకుహరం) ఏర్పడటానికి దారితీస్తుంది. అనెలిడాలో షైజెసీలోమ్ క్రియాత్మక శరీరకుహరం

(పర్యాంతరాంగ కుహరం). అనెలిడా జీవులలో శరీరకుహరం వరసగా గదులు కలిగి ఉండగా, ఆర్థ్రోపొడా, మలస్కా జీవులలో క్రియాత్మక శరీరకుహరం) అంతరాంగ అవయవాల చుట్టూ ఉండి రక్తం (హీమోలింఫ్) తో నిండి రక్తకుహరంగా పిలవబడుతుంది. ఇది పిండానికి చెందిన సంయుక్తబీజకుహరం శరీరకుహర గదులతో కలియడం వల్ల ఏర్పడింది. దీనివల్ల కణజాలాలు నేరుగా రక్తంలో (హీమోలింఫ్) తడిసి ఉంటాయి.

2. ఆంత్రశరీర కుహర జీవులు :
ఆదిఆంత్ర మధ్యత్వచ కోశాల నుంచి ఏర్పడిన శరీరకుహరాన్ని ఆంత్రశరీర కుహరం అంటారు. ఇకైనోడర్మ్లు, హెమికార్డట్లు, కార్డట్లు ఎంటిరోసీలోమేట్లు. ఈ జంతువులలో మధ్యత్వచ ఎంటిరోసీలోమ్ ఏర్పడుతుంది. అన్ని ఎంటిరోసీలోమేట్లు ద్వితీయ ముఖదారులు. ఇవి వ్యాసార్థ లేదా చక్రాభ, అనిర్ధారిత విదళనాన్ని ప్రదర్శిస్తాయి.

ప్రశ్న 5.
ఉపకళా కణజాలాల్లో మూడు రకాల కణ మధ్యాంతర కూడళ్ల గురించి వివరించండి.
జవాబు:
కణమధ్యాంతర కూడళ్ళు :
ఇవి మూడు రకాలు – బిగువు సంధులు, డెస్మోజోమ్లు, అంతర సంధులు. ఇది ఆ కణజాలాల ప్రత్యేక అవసరాలను తీర్చడానికి ఏర్పడ్డాయి.

ఎ) బిగువు సంధులు :
ఈ రకమైన సంధులు ఉపకళాకణాల్లో శరీర ద్రవాలు కారకుండా నిరోధిస్తాయి. ఉదాహరణకు ఇవి స్వేద గ్రంథుల (మన చర్మాన్ని నీరు పట్టిఉండేలా తయారుచేస్తుంది) లో కణాల నుంచి నీరు చుట్టూ గల కణాలకు చేరనివ్వవు. పక్కపక్కన గల కణాల ప్లాస్మాత్వచం ఒకదానికొకటి గట్టిగా ఒత్తుకొని ప్రత్యేక ప్రోటీన్లతో బంధించబడి ఉంటాయి.

బి) డెస్మోజోమ్లు :
ఇవి గుండీ వంటి ప్రోటీన్ నిర్మాణాలు కణాల మధ్య బంధన సంధులుగా పనిచేస్తాయి. దృఢమైన పలకలను బంధించే రివిట్లలాగా ఇవి కణత్వచాలను బంధిస్తాయి. వీటి కణాంతరావకాశంలో కెడరిన్లు అనే సంసజక త్వచ ప్రోటీన్లు ఉంటాయి. ఇవి జీవపదార్థంలో ఫలకాలు కలిగి ఉండి మాధ్యమిక తంతువులతో అతికి ఉంటాయి. ఈ తంతువులు కెరటిన్ (ఉపకళా కణాలు) లేదా డెస్మిన్ (హృదయకండరం) లాంటి ప్రోటీన్లతో ఏర్పడతాయి.

సి) అంతర సంధులు (సమాచార సంధులు)
ఇవి నిరంతరంగా పక్కన గల కణాల మధ్య జీవపదార్థ కాల్వలను ఏర్పరుస్తాయి. ఈ లక్షణం మొక్కలలో ప్లాస్మోడెస్మాటాలతో పోల్చదగినవి. ఈ సంధుల గుండా వివిధ రకాల అయాన్లు, చక్కెర అణువులు, అమైనో ఆమ్లాలు నిరంతరంగా ఒక కణం నుంచి ఇంకొకదానికి ప్రయాణిస్తాయి. ఇవి హృదయ కండరాలతో సహా చాలా రకాల కణజాలాల్లో ఉంటాయి. కొన్ని నాడీ కణాల మద్య ఇవి విద్యుత్ నాడీ సంధులుగా పనిచేస్తూ నాడీ ప్రచోదనాలను వేగంగా పంపిస్తాయి.

ప్రశ్న 6.
గ్రంథి ఉపకళ గురించి రాయండి.
జవాబు:

గ్రంథి ఉపకళ :
కొన్ని స్తంభాకార లేదా ఘనాకార కణాలు ప్రత్యేకతను సంతరించుకొని స్రావకాలను ఉత్పత్తి చేస్తాయి. ఇలాంటి ఉపకళను గ్రంథి ఉపకళ అంటారు. దీనిలోని గ్రంథికణాలు | రెండు రకాలు. అవి
(i) ఏకకణ గ్రంథులు :
ఇవి ఉపకళాత్వచంలో విడివిడిగా ఉంటాయి. ఉదాహరణ : ఆహారనాళంలోని గాబ్లెట్ కణాలు.

(ii) బహుకణ గ్రంథులు :
ఇవి ఉపకళాత్వచంలో గుంపులు గుంపులుగా ఏర్పడతాయి. ఉదాహరణ : లాలాజల గ్రంథులలో గుచ్ఛాలుగా ఉన్న గ్రంథి కణాలు. స్రావాలు విడుదల చేసే పద్ధతిని అనుసరించి గ్రంథులు రెండు రకాలు. అవి బహిస్రావక, అంతస్రావక గ్రంథులు. బహిస్రావ గ్రంథులు నాళ సహితమై శ్లేష్మం, లాలాజలం, చెవి గులిమీ (సిరుమిన్), నూనె, పాలు, జీర్ణరసాలు, ఇతర కణ ఉత్పత్తులను స్రవిస్తాయి.

స్రావక పద్ధతి ఆధారంగా బహిస్సావ గ్రంథులు మూడు రకాలు :
(i) మీరోక్రైన్ గ్రంథులు (ఉదా : క్లోమం) స్రావక కణికలను ఇతర కణపదార్థాలు నష్టపోకుండా వెలుపలికి విడుదలచేస్తాయి.
(ii) ఎపోక్రైన్ గ్రంథులు (ఉదా : క్షీరగ్రంథులు) కణ అగ్రభాగం స్రావక పదార్థంతో సహా కణం నుంచి తెగి విడిపోతుంది.
(iii) హోలోక్రైన్ గ్రంథులు (ఉదా : చర్మస్రావ గ్రంథులు) కణం మొత్తం విచ్ఛిన్నం చెంది దానిలోని స్రావకాలను వెలుపలికి విడుదల చేస్తాయి. అంతస్రావ గ్రంథులు నాళరహితమైనవి. వీటి స్రావాలను హార్మోన్లు అంటారు. హార్మోన్లు నాళాల ద్వారా కాకుండా నిర్దేశిత భాగాలకు రక్తం ద్వారా రవాణా చేయబడతాయి.

ప్రశ్న 7.
ఏరియోలార్ కణజాల కణాల గురించి క్లుప్తంగా రాయండి.
జవాబు:
ఎరియోలార్ కణజాలం : ఇది దేహంలో ఎక్కువగా విస్తరించి ఉండే సంయోజక కణజాలాల్లో ఒకటి. అన్ని అవయవాలలో ఇది దట్టించబడి ఉంటుంది. ఇది చర్మంలో అధశ్చర్మ స్తరాన్ని ఏర్పరుస్తుంది. ఎరియోలార్ కణజాలంలో ఫైబ్రోబ్లాస్ట్లు, మాస్ట్ కణాలు, స్థూలభక్షక కణాలు, ఎడిపోసైట్స్, ఫ్లాస్మాకణాలు, తంతువులు ఉంటాయి.

1. ఫైబ్రోబ్లాస్ట్లు :
ఇవి తంతువులను స్రవించే అత్యంత సాధారణ కణాలు. అచేతన కణాలను ఫైబ్రోసైట్లు అంటారు.

2. మాస్ట్ కణాలు :
ఇవి హెపారిన్ (రక్తస్కందన నిరోధకం), హిస్టమిన్, బ్రాడికైనిన్-రక్తనాళ విస్ఫారకాలు), సెరటోనిన్ (రక్తనాళ సంకోచకాలు) లను స్రవిస్తాయి. గాయాలు, సంక్రమణకు అనుక్రియగా వాసోడయలేటర్లు వాపు లేదా ఉజ్వలనాన్ని కలిగిస్తాయి.

3. స్థూలభక్షకకణాలు :
ఇవి అమీబా రూపంలో ఉండే భక్షక కణాలు. ఇవి రక్తంలోని మోనోసైట్ల నుంచి ఉద్భవిస్తాయి. ఇవి దేహంలోని చనిపోయిన కణాలను, కణచెత్తను భక్షణ చర్య ద్వారా తీసివేసి శుభ్రం చేస్తాయి. అందువల్ల వీటిని అంతర సఫాయికారులు అంటారు. కణజాలానికి అతికి ఉండే స్థూల భక్షకకణాలను హిస్టియోసైట్స్ అనీ, స్వేచ్ఛగా తిరుగాడే స్థూలభక్షకకణాలనీ అంటారు.

4. ప్లాస్మాకణాలు :
ఇవి B-లింఫోసైట్ల నుంచి ఉద్భవిస్తాయి. ప్రతిరక్షకాలను ఉత్పత్తి చేస్తాయి.

5. ఎడిపోసైట్స్ :
కొవ్వును నిల్వజేసే ప్రత్యేక కణాలు.

ప్రశ్న 8.
మూడు రకాల మృదులాస్థులను వివరించండి.
జవాబు:
మృదులాస్థి మాత్రిక రచన ఆధారంగా మృదులాస్థి మూడు రకాలు. అవి, కాచాభ, స్థితిస్థాపక, తంతుయుత మృదులాస్థులు.

1. కాచాభ మృదులాస్థి :
ఇది నీలి-తెలుపు వర్ణంలో పాక్షిక పారదర్శకంగా, గాజు లాగా ఉంటుంది. ఇది సర్వ సాధారణ మృదులాస్థి. దీని మాత్రిక సమజాతీయంగా ఉండి, సున్నితమైన కొల్లాజన్ సూక్ష్మతంతువులను కలిగి ఉంటుంది. ఇది అన్ని మృదులాస్థులలో అతి బలహీనమైంది. సంధితల మృదులాస్థిలో తప్ప అన్నిటిలోనూ పరిమృదులాస్థి ఉంటుంది. ఇది అస్థిసకశేరుకాల పిండాలలోనూ సైక్లోస్టోమ్లలోనూ, మృదులాస్థి చేపలలోనూ అంతరాస్థిపంజరాన్ని ఏర్పరుస్తుంది. దీని నుంచి సంధితల మృదులాస్థి (సంధిని ఏర్పరచే పొడవు ఎముకల స్వేచ్ఛాతలం), పర్శుక మృదులాస్థి పర్శుకల ఉరోస్థి భాగాలు, ఎపిఫైసియల్ ఫలకాలు, నాసికాపుట మృదులాస్థి, శ్వాసనాళ మృదులాస్థి వలయాలు, స్వరపేటిక మృదులాస్థి మొదలైనవి ఏర్పడతాయి.

2. స్థితిస్థాపక మృదులాస్థి :
స్థితిస్థాపక తంతువులు ఉండటంవల్ల ఇది పసుపురంగులో ఉంటుంది. దీని మాత్రికలో కొల్లాజన్ తంతువులతో బాటు అధిక సంఖ్యలో పసుపు స్థితిస్థాపక తంతువులు ఉంటాయి. ఇది బలాన్ని, స్థితిస్థాపకతను ఇస్తుంది. పరిమృదులాస్థి ఉంటుంది. ఈ మృదులాస్థి వెలుపలి చెవి గొప్ప శ్రోతఃనాళాలు, ఉపజిహ్వికలో ఉంటుంది.

3. తంతుయుత మృదులాస్థి :
మాత్రికలో కట్టలుగా కొల్లాజన్ తంతువులు ఉంటాయి. పరిమృదులాస్థి ఉండదు. అన్ని మృదులాస్థులలో కెల్లా ఈ మృదులాస్థి చాలా ధృడమైంది. ఇది అంతర్ కశేరుక చక్రికలలోనూ, శ్రోణిమేఖల జఘన సంధాయకంలోను ఉంటుంది.

ప్రశ్న 9.
హేవర్షియన్ వ్యవస్థను విపులీకరించండి. [Mar. 14]
జవాబు:

పొడవాటి ఎముకలో రెండు విస్తరించిన అంత్యాల (ఎపిఫైసిస్) మధ్య కాడ లేదా డయాఫైసిస్ ఉంటుంది. పెరిగే ఎముకలో డయాఫైసిస్ ఎపిఫైసిస్ మధ్య మెటాఫైసిస్ ఉంటుంది. మెటాఫైసిస్లో మృదులాస్థితో ఏర్పడిన ఎపిఫైసియల్ ఫలకం (ఇది కాచాభ మృదులాస్థితో ఏర్పడుతుంది) ఉంటుంది. ఇది ఎముక పొడవుగా పెరగడానికి తోడ్పడుతుంది. ప్రౌఢజీవులలో దీన్ని సూచిస్తూ ఒక ఎపిఫైసియల్ రేఖ ఏర్పడుతుంది. డయాఫైసిస్ను ఆవరించి సాంద్ర సంయోజక తంతుకణజాలం, పర్యార్థిక ఉంటుంది. పొడవాటి ఎముకల డయాఫైసిస్లో మజ్జాకుహరం అనే బోలైన కుహరంతో ఉంటుంది. దీన్ని ఆవరించి అంతరాస్థిక ఉంటుంది.

పెరి ఆస్టియం, అంతరాస్థిక మధ్య ఎముక మాత్రికలో అనేక వరసలలో పటలికలు ఉంటాయి. పర్యార్థిక కింద ఉండే పటలికలను వెలుపలి పరిధీయ పటలికలు అనీ, అంతరాస్థిక చుట్టూ ఉండే వాటిని అంతర ఆవర్తిత పటలికలు అంటారు. ఈ రెండు పటలికల మధ్య అనేక హేవర్షియన్ వ్యవస్థలు (ఆస్టియాన్-ఎముక ప్రమాణాలు) ఉంటాయి. ప్రతి హేవర్షియన్ వ్యవస్థ ఏక కేంద్రక వలయం లాగా ఏర్పడుతుంది. దీని మధ్యలో హేవర్షియన్ కుల్య, దానిలో రక్త, శోషనాళాలు ఉంటాయి. హేవర్షియన్ నాళం చుట్టూ అనేక లిక్విణులు వలయాకార పటలికలుగా అమరి ఉంటాయి. వీటిలో ఆస్టియోసైట్లు ఉంటాయి. మాత్రికలోని లిక్విణులు ద్రవంతో నిండి, ఇతర లిక్విణులతో సూక్ష్మకుల్య ద్వారా కలిసి ఉంటాయి. హేవర్షియన్ నాళం చుట్టూ ఉండే లిక్విణులు వాటి సూక్ష్మకుల్యల ద్వారా హేవర్షియన్ నాళంతో కలుస్తాయి.

ప్రతీ లిక్విణిలో ఒక ఆస్టియోసైట్ ఉంటుంది. ఇది ఆస్టియోబ్లాస్ట్ క్రియారహిత రూపం. ఆస్టియోసైట్ల జీవపదార్థ కీలితాలు సూక్ష్మకుల్యల ద్వారా విస్తరిస్తాయి. హేవర్షియన్ కుల్య, దాని చుట్టూ ఉన్న పటలికలు, లిక్విణులు అన్నింటిని కలిపి హేవర్షియన్ వ్యవస్థ లేదా ఆస్టియాన్ అంటారు. ఇది అస్థికణజాలంలో నిర్మాణాత్మక క్రియాత్మక ప్రమాణం. హేవర్షియన్ కుల్యలు అడ్డుగా లేదా ఏటవాలుగా ఉండే వోల్క్ మన్ కుల్యల ద్వారా ఇతర హేవర్షియన్ కుల్యలతో, పర్యస్థికతో, మజ్జాకుహరంతో కలపబడి ఉంటాయి. హేవర్షియన్ కుల్యల రక్తనాళాలనుంచి పోషకాలు, వాయువులు సూక్ష్మకుల్యల ద్వారా అస్థికణజాలం అంతటా వ్యాపనం చెందుతాయి.

ప్రశ్న 10.
లింఫ్/శోషరసంపై స్వల్ప సమాధానం రాయండి.
జవాబు:
శోషరసం :
ఇది రంగులేని ద్రవం. ఇందులో RBC, రక్త ఫలకికలు, పెద్ద ప్లాస్మాప్రోటీన్లు ఉండవు. అయితే ఎక్కువగా ల్యూకోసైట్లు ఉంటాయి. ఇది ప్లాస్మా, లింఫోసైట్స్లో ఏర్పడింది. ఇతర కణజాల ద్రవాలతో పోల్చినప్పుడు వీటిలో అతి కొద్దిపాళ్లలో పోషకాలు, ఆక్సిజన్, ఎక్కువ పరిమాణంలో CO₂,ఇతర జీవపోషకాలు ఉంటాయి. శోషరసం కణ మధ్యాంతరస్థలంలో రక్తం నుంచి ఏర్పడుతుంది. రక్తం రక్త కేశనాళికల ద్వారా ప్రవహించేటప్పుడు, ధమనికలలో అధిక జలస్థితిక పీడనంవల్ల రక్తం నుంచి నీరు, ద్రావితాలు, తక్కువ అణుభారంగల ప్రోటీన్లు రక్తకేశనాళికల కుడ్యం నుంచి మధ్యాంతర స్థలంలోకి విడుదలవుతాయి. దీన్ని మధ్యాంతర ద్రవం లేదా కణజాల ద్రవం అంటారు. సిరికల చివరలలో తక్కువ ద్రవాభిసరణ పీడనంవల్ల చాలావరకు మధ్యాంతర ద్రవం నేరుగా రక్తకేశనాళికలను చేరుతుంది. కొద్ది కణజాలద్రవం మాత్రం శోషరస నాళాల ద్వారా ప్రయాణించి అధోజత్రుకాసిర ద్వారా తుదకు రక్తాన్ని చేరుతుంది. శోషరసనాళాలలో ప్రవహించే మధ్యాంతర ద్రవాన్ని శోషరసం అంటారు.

ప్రశ్న 11.
అస్థిపంజర కండరనిర్మాణాన్ని వివరించండి.
జవాబు:
అస్థిపంజర (రేఖిత, నియంత్రిత – కండరం :
ఇవి సాధారణంగా ఎముకలకు స్నాయుబంధనంతో అతుక్కొని ఉంటాయి. ద్విశిరస్థ కండరం లాంటి నమూనా అకండరంలో కండరతంతువులు పలచని ఎండోమైసియం అనే సంయోజక కణజాల తొడుగుతో ఉంటాయి. కండర తంతువులు కట్టను ఫాసికిల్ అంటారు. దీన్ని ఆవరించిన సంయోజక కణజాలపు పొరను పెరిమైసియం అంటారు. ఒక ఫాసికిల్స్ సమూహం ఒక కండరాన్ని ఏర్పరుస్తుంది. ఇలాంటి కండరాన్ని కప్పి ఉండే సంయోజక కణజాలపు పొరను ఎపిమైసియం (వెలుపలి సంయోజక కణజాలం తొడుగు) అంటారు. కండరాన్ని దాటి పొడిగించబడిన ఈ సంయోజక కణజాలస్తరాలు రజ్జువులాంటి స్నాయుబంధనాన్ని లేదా పలకలాంటి ఎపోన్యూరోసిస్ ఏర్పరుస్తాయి.

అస్థిపంజర కండరతంతువు పొడవైన, స్తూపాకార, శాఖారహిత కణం. కణ జీవపదార్థంలో పరిధీయంగా (కణాలు కలిసిపోయిన సినీ షియం స్థితి ఏర్పడుతుంది) అండాకార బహుకేంద్రకాలు ఉంటాయి. సార్కోప్లాజంలో ఉన్న అనేక సూక్ష్మకండర తంతువులు ఏకాంతరంగా నిష్కాంతి, కాంతి పట్టీలను ప్రదర్శిస్తాయి. అందువల్ల దీన్ని రేఖిత లేదా చారల కండరం అంటారు. అస్థిపంజర కండరం జీవి నియంత్రణలో (నియంత్రిత కండరం) పనిచేస్తుంది. అస్థిపంజర కండరం త్వరగా సంకోచం జరుపుతుంది. త్వరగా గ్లానికి గురవుతుంది. దీన్ని దైహిక నాడీవ్యవస్థ క్రమబద్దీకరిస్తుంది. శాటిలైట్ కణాలు చలనంలేని (చర్యారహిత), ఏకకేంద్రక, మయోజెనిక్ కణాలు. ఈ కణాలు నియమితంగా కండర పునరుత్పత్తిలో సహాయపడతాయి.

ప్రశ్న 12.
హృదయ కండర నిర్మాణాన్ని వివరించండి.
జవాబు:

హృదయ కండర (రేఖిత, అనియంత్రిత) :
ఇది అస్థిపంజర కండరంలాగా రేఖిత కండరం (సార్కోమియర్లు ఉంటాయి) హృదయ కండరాలు సకశేరుకాల హృదయంలోని మయోకార్డియంలో ఉంటాయి. హృదయ కండరకణాలు లేదా మయోకార్డియల్ కణాలు పొట్టిగా, స్తూపాకారంగా ఒకటి లేదా రెండు కేంద్రకాలతో ఉంటాయి. ఇవి ఒకదానితో ఒకటి కలిసి ఉంటాయి. వీటి మధ్య రిక్తసంధులు ఏర్పడి ఉంటాయి. వీటి ద్వారా విద్యుత్ ప్రచోదనాలు హృదయకండరం అంతా వ్యాప్తి చెందుతాయి. హృదయకండరంలో అంతర సంధాయక చక్రికలు ఉంటాయి. ఈ చక్రికలు హృదయ కండరాల ప్రత్యేకత. వీటిలోని రక్తసంధులు ఏర్పడతాయి.

సకశేరుకాల హృదయ కండరాల సంకోచానికి ఎలాంటి నాడీ ఉద్దీపన అవసరం లేదు. వీటిలో ప్రత్యేకమయిన స్వయంలయ బద్ధక నిర్మాణమయిన లయారంభకం వల్ల ప్రేరణ ఉత్పత్తి అవుతుంది. హృదయ కండరం అనియంత్రితమైంది. అయితే హృదయ స్పందన రేటును స్వయంచోదిత నాడులు ఎపినెఫ్రిన్/ఎడ్రినాలిన్ అనే హార్మోన్ల ద్వారా క్రమపరుస్తాయి. ఉత్తేజవంతమైన హృదయ కణం వేగంగా ఇతర అన్ని హృదయకణాలను ఉత్తేజపరిచి మొత్తం హృదయ సంకోచాన్ని కలిగిస్తుంది. దీనివల్ల ఒకే రీతిగా మొత్తం కండరసంకోచం జరుగుతుంది. కాబట్టి హృదయ కండరాన్ని క్రియాత్మక సినీ షియం అంటారు. హృదయ కండరంగా గ్లానికి లోను కాదు. ఎందుకంటే దీనిలో లెక్కలేనన్ని సార్కోసోమ్స్, మయోగ్లోబిన్ అణువులు (ఆక్సిజన్ను నిల్వచేసే వర్ణకం), అధిక రక్త సరఫరా ఉండటం వల్ల ఇది నిరంతర వాయు శ్వాసక్రియ జరుపుతూ ఉంటుంది.

ప్రశ్న 13.
నాడీకణజాలంలో ఊతకణాల గురించి రాయండి.
జవాబు:
న్యూరోగ్లియా (ఊత కణాలు) :
నాడీచర్యలకు కావలసిన అనుకూల సూక్ష్మ వాతావరణాన్ని, ఊతను ప్రసారరహిత కణాలైన న్యూరోగ్లియా కణాలు కల్పిస్తాయి. న్యూరాన్స్ లాగా కాకుండా, ఇవి జీవిత పర్యంతం విభజన చెందుతాయి. కేంద్రనాడీవ్యవస్థ లోని న్యూరోగ్లియా కణాలలో ఆలిగోడెండ్రోసైట్స్ (మయలిన్ ఆచ్ఛాదం ఏర్పరచేది), ఆస్ట్రోసైట్స్-నక్షత్రఆకార కణాలు) అంతర సంధాయకమైన జాలకాన్ని ఏర్పరచి నాడీకణాలను రక్తకేశనాళికలతో బంధిస్తాయి. (రక్తం-మెదడు అవరోధాన్ని ఏర్పరచడంలో తోడ్పడతాయి, ఎపెండిమల్ కణాలు శైలికలతో ఉంటాయి. ఇవి మెదడు, నాడీదండం కుహరాన్ని ఆవరించి మస్తిష్కమేరుద్రవం కదలికలకు తోడ్పడతాయి. మైక్రోగ్లియల్ కణాలు భక్షక కణాలుగా కూడా పిలవబడతాయి. ఇవి మధ్యత్వచం నుంచి ఉద్భవిస్తాయి. పరిధీయ నాడీవ్యవస్థలోని న్యూరోగ్లియల్ కణాలలో ఉపగ్రహకణాలు ష్వాన్ కణాలు ఉంటాయి. నాడీసంధిలో కణదేహాలను ఆవరించి ఉపగ్రహకణాలు ఉంటాయి. ష్వాన్ కణాలు తంత్రికాక్షం చుట్టూ న్యూరిలెమ్మాను ఏర్పరుస్తాయి.

ప్రశ్న 14.
బహుధ్రువ న్యూరాన్ నిర్మాణం వివరించండి.
జవాబు:

బహుధ్రువ నాడీకణ నిర్మాణము :
నాడీ కణజాలంలో ఈ కణాలు క్రియాత్మక ప్రమాణాలు. ఈ కణాలు విద్యుత్ ఉత్తేజితమై ప్రేరణలను గ్రహించడం, ప్రారంభించడం, ప్రసారం/నిర్వహణ మొదలైనవి చేస్తాయి. న్యూరాన్ ఉద్దీపన చెందినప్పుడు విద్యుత్ అలజడి (క్రియాశక్మం) జనించి తంత్రికాక్షం పొడవునా వేగంగా ప్రయాణిస్తుంది. న్యూరాన్లో కణదేహం, ఒకటి లేదా ఎక్కువ డెండ్రైట్లు, ఒక తంత్రికాక్షం ఉంటాయి.

కణదేహం :
దీన్ని పెరికేరియాన్, సైటాన్ లేదా దేహం అంటారు. జీవ పదార్థంలో అధికరేణువులు, పెద్ద గుండ్రని కేంద్రకం ఉంటాయి. జీవపదార్థంలో నిస్సిల్ నిర్మాణాలు లేదా నిస్సిల్ రేణువులు (ఇవి ప్రోటీన్ సంశ్లేషణస్థలమైన గరుకు ఎండోప్లాస్మిక్ రెటిక్యులమ్ను సూచిస్తాయి), నాడీ సూక్ష్మతంతువులు, లైపోఫ్యూసిన్ రేణువులు (వయస్సుతో పాటు లైసోజోమ్లలో పేరుకొన్న కణవ్యర్థాలు) ఉంటాయి. కేంద్రనాడీవ్యవస్థలో ఉన్న కణదేహ సమూహాలను కేంద్రకం అనీ, పరిధీయ నాడీవ్యవస్థలో ఉన్న సమూహాని నాడీ సంధి అంటారు.

డెండైట్స్ :
కణదేహం నుంచి ఏర్పడిన అనేక పొట్టి శాఖలు గల నిర్మాణాలను డెండ్రైట్స్ అంటారు. వీటిలో నిస్సిల్ నిర్మాణాలు నాడీ తంతువులు ఉంటాయి. ఇవి కణదేహం దిశగా నాడీ ప్రచోదనాలు (అభివాహిచర్య) అందిస్తాయి.

తంత్రికాక్షం :
తంత్రికాక్షం ఒకే ఒక, పొడవైన, స్తూపాకార నిర్మాణం. ఇది కణదేహంలోని ఒక ప్రాంతమైన తంత్రికాక్షపు మిట్ట నుంచి ఉద్భవిస్తుంది. తంత్రికాక్షం యొక్క ప్లాస్మాలెమ్మాను ఆగ్జోలెమ్మా అనీ జీవపదార్థాన్ని ఆర్థోప్లాసం అనీ అంటారు. వీటిలో నాడీతంతువులు ఉంటాయి. నిస్సిల్ నిర్మాణాలు ఉండవు. తంత్రికాక్షం సహపార్శ్వశాఖలను ఏర్పరుస్తాయి. తంత్రికాక్ష పరాంతంలో అనేక చిన్నచిన్న తంతువులు టెలోడెండ్రియా (తంత్రికాక్ష అంత్యాలు) నాడీకణ సంధీయ బుడిపెలు లేదా అంత్య బొత్తాలు లేదాగా అంతమవుతాయి. అంత్య బొత్తాలలో నాడీకణసంధీయతిత్తులు ఉంటాయి. వీటిలో నాడీ అభివాహకాలు అనే రసాయనాలు ఉంటాయి. తంత్రికాక్షం నాడీ ప్రచోదనాలను ఇతర నాడీకణాలకు కండర కణాలకు ప్రసరింపచేస్తుంది. కేంద్రనాడీవ్యవస్థలోని తంత్రికాక్షాల సమూహాలను నాడీ మార్గాలు అనీ, పరిధీయ నాడీవస్థలో వాటిని నాడులు అనీ అంటారు.

ప్రశ్న 15.
రక్త ఫలకికలు, నాడీకణసంధి గురించి లఘుటీక రాయండి.
జవాబు:

1. రక్త ఫలకికలు :
ఇవి కేంద్రక రహితంగా, గుండ్రంగా, అండాకారంగా, ద్వికుంభాకార చక్రిక లాంటి నిర్మాణాలు ప్రతి ఘన మిల్లీమీటర్ రక్తంలో సుమారుగా 2,50,000-4,50,000 రక్త ఫలికికలు ఉంటాయి. అస్థి మజ్జలోని బృహత్కేంద్రక కణాలు శకలీకరణం చెందడం వల్ల రక్త ఫలకికలు ఏర్పడతాయి. రక్త ఫలకికల జీవితకాలం దాదాపు 5-9 రోజులు. ఇవి థ్రాంబోప్లాస్టిన్ు స్రవించి రక్త స్కందనంలో ముఖ్యపాత్ర వహిస్తాయి. ఇవి గాయమైన రక్తకేశనాళికల ఎండోథీలియల్ తలాలకు అతుక్కొని వాటిలోని చిన్న ప్రసరణ రంధ్రాలను మూసివేస్తాయి.

2. నాడీకణసంధి :
తంత్రికాక్ష పరాంతంలో అనేక చిన్న చిన్న తంతువులు టెలోడెండ్రియా నాడీకణ సంధీయ బుడిపెలు లేదా అంత్య బొత్తాలుగా అంతమవుతాయి. అంత్యబొత్తాలలో నాడీకణసంధీయతిత్తులు ఉంటాయి. వాటిలో నాడీ అభివాహకాలు అనే రసాయనాలు ఉంటాయి. తంత్రికాక్షం నాడీ ప్రచోదనాలను ఇ ఇతర నాడీకణాలను కండర కణాలను ప్రసరింపజేస్తుంది.

దీర్ఘ సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
శరీరకుహరం అంటే ఏమిటి? వివిధ రకాల శరీరకుహరాలను ఉదాహరణలు, పటాలతో వివరించండి.
జవాబు:

1) శరీరకుహర రహిత ద్విపార్శ్వ సౌష్ఠవ జీవులు :
ఈ సమూహ జంతువులలో శరీరకుహరం ఉండదు కాబట్టి వీటిని శరీరకుహర రహిత జీవులు లేదా ఎసీలోమేట్లు అంటారు. ఉదా : ప్లాటి హెల్మింథిస్ (నిమ్మస్థాయి బైలెటేరియన్లు). వీటి దేహంలో సంయుక్త బీజకుహరిక మధ్యత్వచం నుంచి ఏర్పడిన మధ్యభ్రూణ కణజాలంతో నిండి ఉంటుంది. ఈ విధంగా ఇవి ఘనశరీరరచనను చూపుతాయి. ఎసీలోమేట్లలో శరీరకుహరం లోపించడం వల్ల అనేక సమస్యలున్నాయి. శరీర అవయవాలు మీసెన్సైమాలో అంతస్థగితమై స్వేచ్ఛగా కదలలేవు. అంతేకాకుండా ఆహారనాళం నుంచి శరీరకుడ్యానికి పదార్థాల వ్యాపనం చాలా నెమ్మదిగా, తక్కువ సామర్థ్యంతో కొనసాగుతాయి.

2) మిథ్యా శరీరకుహర ద్విపార్శ్వ సౌష్ఠవ జీవులు :
కొన్ని జంతువులలో శరీరకుహరాన్ని మధ్యత్వచ ఉపకళ ఆవరించి ఉండదు. వీటిని సూడోసీలోమేట్లు అంటారు ఇందులో ఆస్క్ హెల్మింథిస్ వర్గజీవులు (నిమటోడా, రోటిఫెరా, కొన్ని మైనర్ వర్గాలు) ఉన్నాయి. వీటి పిండాభివృద్ధిలో మధ్య భ్రూణ కణజాలం బహిస్త్వచానికి దగ్గరగా ఉండే సంయుక్త బీజకుహరికలోని ఒక భాగంలో మాత్రమే ఉంటుంది. సంయుక్త బీజకుహరికలో మిగిలిని భాగం మిథ్యశరీరకుహరంగా మిగిలిపోతుంది. ఇది మిథ్యాశరీరకుహరద్రవంతో నిండి ఉంటుంది. నాళంలో మరొక నాళం అమరిక మొదటిసారిగా సూడోసీలోమేట్లలో కనిపిస్తుంది.

ఆహారనాళకుడ్యం కేవలం అంతస్త్వచ ఉపకళతో మాత్రమే ఏర్పడుతుంది. కాబట్టి ఆహారనాళకుడ్యంతో శోషించబడే పోషకాలు వెలుపల గల మిథ్యా శరీరకుహరద్రవం లోకి సులభంగా వ్యాపనం చెందుతాయి. ఈ క్రియ ప్రసరణవ్యవస్థ లేని లోటును పూరిస్తుంది. మిథ్యాశరీరకుహరం దాదాపుగా నిజశరీరకుహరం నిర్వహించే పనులన్నీ సమర్థవంతంగా నిర్వహిస్తుంది. మిథ్యాశరీరకుహరం, మిథ్యాశరీరకుహర జంతువులలో జలస్థితిక అస్థిపంజరం లాగా పనిచేసి కుదుపు నియంత్రణకు తోడ్పడుతుంది. అంతేకాకుండా అంతరాంగ అవయవాల స్వేచ్ఛా కదలికలకు, పోషకాల ప్రసరణకు, నత్రజని వ్యర్థ పదార్థాల నిల్వకు తోడ్పడుతుంది.

3) విభక్త శరీర కుహర జీవులు :
మధ్యత్వచం చీలి శరీరకుహరం ఏర్పడిన జంతువులను షైజోసీలోమేట్లు అంటారు. అనెలిడ్లు, ఆర్థ్రోపోడ్లు, మలస్కా జీవులు షైజోసీలోమేట్లు. అన్ని షైజోసీలోమేట్లు ప్రాథమిక ముఖధారులు. ఈ జీవులు ‘పూర్ణభంజిత’, సర్పిల, నిర్ధారిత విదళనాలను ప్రదర్శిస్తాయి. తొలి పిండంలోని 4d బ్లాస్టోమియర్ లేదా మీసెంటోబ్లాస్ట్ కణం విభజన చెంది బహిస్త్వచం, అంతస్త్వచం మధ్య మధ్యత్వచ దిమ్మెలు ఏర్పరచి సంయుక్తబీజకుహరికను భర్తీ చేస్తుంది. ప్రతీ మధ్యత్వచ దిమ్మెలో ఏర్పడిన చీలిక షైజోసీలోమ్ (చీలికకుహరం) ఏర్పడటానికి దారితీస్తుంది. అనెలిడాలో షైజెసీలోమ్ క్రియాత్మక శరీరకుహరం (పర్యాంతరాంగ కుహరం). అనెలిడా జీవులలో శరీరకుహరం వరసగా గదులు కలిగి ఉండగా, ఆర్థ్రోపొడా, మలస్కా జీవులలో క్రియాత్మక శరీరకుహరం అంతరాంగ అవయవాల చుట్టూ ఉండి రక్తం (హీమోలింఫ్)తో నిండి రక్తకుహరంగా పిలవబడుతుంది. ఇది పిండానికి చెందిన సంయుక్తబీజకుహరం శరీరకుహర గదులతో కలియడం వల్ల ఏర్పడింది. దీనివల్ల కణజాలాలు నేరుగా రక్తంలో (హీమోలింఫ్) తడిసి ఉంటాయి.

4) ఆంత్రశరీర కుహర జీవులు :
ఆదిఆంత్ర మధ్యత్వచ కోశాల నుంచి ఏర్పడిన శరీరకుహరాన్ని ఆంత్రశరీర కుహరం అంటారు. ఇకైనోడర్మ్లు, హెమికార్డట్లు, కార్డట్లు ఎంటిరోసీలోమేట్లు. ఈ జంతువులలో మధ్యత్వచ కోశాలు ఆది ఆంత్రకుడ్యం నుంచి సంయుక్త బీజకుహరికలోకి బహిర్వర్తనం చెందుతాయి. ఇవి ఒకదానితో ఒకటి కలిసి ఎంటిరోసీలోమ్ ఏర్పడుతుంది. అన్ని ఎంటిరోసీలోమేట్లు ద్వితీయ ముఖధారులు. ఇవి వ్యాసార్ధ లేదా చక్రాభ, అనిర్ధారిత విదళనాన్ని ప్రదర్శిస్తాయి.

ప్రశ్న 2.
సౌష్ఠవం అంటే ఏమిటి? జంతు సామ్రాజ్యంలో గల వివిధ రకాల సౌష్ఠవాలను ఉదాహరణలతో వివరించండి.
జవాబు:
సౌష్ఠవం :
దేహభాగాలు దేహ అక్షానికి సాపేక్షంగా జ్యామితీయ స్థితిలో అమరి ఉండటాన్ని సౌష్ఠవం అంటారు. ఒక జంతువు ప్రధాన అక్షం ద్వారా పోయే ఒకటి లేదా ఎక్కువ తలాలనుంచి ఛేదించినప్పుడు రెండు సమాన అర్ధభాగాలు లేదా యాంటీమియర్లు ఏర్పడతాయి. ఇలాంటి జంతువులను, సౌష్ఠవయుత జంతువులంటారు. వీటిలో ప్రధాన అక్షం ద్వారా పోయే తలానికి ఇరువైపులా జంట దేహభాగాలు సమదూరంలో ఉంటాయి. జతలుగా లేని అవయవాలు చాలావరకు ప్రధాన అక్షతలం పైనే ఉంటాయి. సాధారణంగా జంతువుల సౌష్ఠవం రెండు రకాలుగా ఉంటుంది.
(i) వ్యాసార్ధ సౌష్ఠవం
(ii) ద్విపార్శ్వ సౌష్ఠవం

(i) వ్యాసార్ధ/వలయ సౌష్ఠవం లేదా ఏకాక్ష విషమధ్రువ సౌష్ఠవం (ఏక అక్షం భిన్నధ్రువాలు) :
జంతువు మధ్య అక్షం (ముఖ ప్రతిముఖ అక్షం/ప్రధాన అక్షం) ద్వారా పోయే ఏ తలం నుంచి అయినా ఛేదించినప్పుడు రెండు సమాన అర్ధభాగాలేర్పడితే దాన్ని వ్యాసార్ధ సౌష్ఠవం అంటారు. ఈ సమూహ జంతువులు వృంత రహితంగా (sessile) నేలకు అంటుకొని లేదా ప్లవకాల లాగా లేదా సోమరిగా ఉంటాయి. నిడేరియన్లు, టీనోఫోరా జీవులలో (కొందరు రచయితలు వీటిని ద్వివ్యాసార్ధ జంతువులుగా తెలిపారు) వ్యాసార్థ సౌష్ఠవం ఉంటుంది. వ్యాసార్ధ సౌష్ఠవ జంతువులు నీటిలో నివసిస్తూ అన్ని దిశల నుంచి వచ్చే ప్రేరణలకు ప్రతిస్పందిస్తాయి. కాబట్టి వ్యాసార్ధ సౌష్ఠవం నేలకు అంటుకొని లేదా నెమ్మదిగా కదిలే జంతువులకు చాలా అనుకూలం. ఇకైనోడర్మ్ లాంటి త్రిస్తరిత జీవులలో వ్యాసార్ధ సౌష్ఠవం రూపాంతరం చెంది పంచ వికిరణ సౌష్ఠవంగా మారింది. వ్యాసార్ధ సౌష్ఠవం జంతువులలో సౌష్ఠవం అన్ని తలాల్లోనూ సమానంగా ఉండగా పంచ వికిరణ సౌష్ఠవం జంతువులలో మాత్రం ఇది దేహంలోని ఐదు తలాలకు పరిమితంగా ఉంటుంది.

(ii) ద్విపార్శ్వ సౌష్ఠవం :
జంతువు దేహ మధ్య అక్షం నుంచి పోయే (పూర్వ పర అక్షం) ఒకే ఒక తలం (మధ్య సమాయత తలం నుంచి ఛేదించినప్పుడు మాత్రమే రెండు సమాన అర్ధభాగాలు ఏర్పడితే, దీన్ని ద్విపార్శ్వ సౌష్ఠవం అంటారు. ఇది ప్రధానంగా త్రిస్తరిత జంతువులలో ఉంటుంది. అయితే మొలస్కా వర్గానికి చెందిన కొన్ని గాస్ట్రోపాడ్ జీవితచరిత్రలో ద్విపార్శ్వ సౌష్ఠవం డింభకాలు ఏర్పడి చివరికి అవి అసౌష్ఠవంగా మారతాయి.

ద్విపార్శ్వ సౌష్ఠవ జంతువులు ఆహార సముపార్జనలో, సంగమజీవిని వెతుక్కోవడంలో, భక్షక జీవులనుంచి తప్పించుకోవడంలో ఎక్కువ సమర్థవంతంగా ఉంటాయి. ఈ సమర్థత ఆ జీవులలో శీర్షత (పూర్వాంతంలో నాడీ, జ్ఞానకణాలు కేంద్రీకృతం) వృద్ధి చెందడం వల్ల ఏర్పడింది.

ప్రశ్న 3.
కణాల్లో నిర్మాణాత్మక మార్పుల ఆధారంగా ఉపకళా కణజాలాలను ఉదాహరణలతో వివరించి, వర్గీకరించండి.
జవాబు:
ఉపకళాకణాలు రెండు రకాలు. అవి సరళ ఉపకళ, సంయుక్త ఉపకళ. ఈ వర్గీకరణను స్తరాల సంఖ్య ఆధారంగా చేశారు. శరీరంలో ఉన్న గ్రంథులు ఉపకళా కణజాలంతో (గ్రంథి ఉపకళ) ఏర్పడ్డాయి.

(A) సరళ ఉపకళ
ఇది ఒకే కణస్తరంతో ఏర్పడి శరీరకుహరం, నాళాలు, నాళికలను ఆవరించి ఉంటుంది. ఇది పదార్థాల వ్యాపనం, శోషణ, గాలనం, స్రావకానికి తోడ్పడుతుంది. వీటి ఆకారం ఆధారంగా మూడు రకాలున్నాయి.

(i) సరల శల్కల ఉపకళ (పేవ్మెంట్ ఉపకళ) :

దీనిలో ఒకే కణస్తరం ఉంటుంది. దీనిలో బల్లపరుపుగా ఉన్న టైల్ లేదా గూన పెంకు లాంటి కణాలుంటాయి. కణం మధ్యలో అండాకార కేంద్రకం ఉంటుంది. ఈ కణాలు రక్తనాళాల అంతరస్తరంలో, శరీరకుహరంలోని మీసోథీలియమ్ (ప్లూరా, ఆంత్రవేష్టనం, హృదయావరణ త్వచం), నెఫ్రాన్లోని బౌమన్ గుళిక కుడ్యం, ఊపిరితిత్తులలోని వాయుకోశాలలోనూ ఆవరించి ఉంటాయి.

(ii) సరళ ఘనాకార ఉపకళ :

ఇది ఒకే కణస్తరంతో ఏర్పడి ఉంటుంది. దీనిలోని కణాలు ఘనాకారంలో ఉండి, వాటిమధ్యలో గోళాకార కేంద్రకం కలిగి ఉంటాయి. ఇవి జనన ఉపకళ, నెఫ్రాస్ లోని సమీపస్థ, దూరస్థ సంవళితనాళికలలో ఉంటాయి. నెఫ్రాన్లోని సమీపస్థ సంవళితనాళంలోని ఘనాకార ఉపకళ సూక్ష్మచూషకాలను కలిగి ఉంటుంది.

(iii) సరళ స్తంభాకార ఉపకళ :

దీనిలో కణాలు పొడవుగా, సన్నగా ఒకే వరసలో అమరి ఉంటాయి. కేంద్రకం అండాకారంగా ఉండి కణ ఆధారానికి దగ్గరగా ఉంటుంది. ఈ కణాల మధ్యలో అక్కడక్కడ శ్లేష్మాన్ని స్రవించే గాబ్లెట్ కణాలు ఉంటాయి. ఈ ఉపకళ రెండు రకాలు.

(ఎ) శైలికామయ స్తంభాకార ఉపకళ :

ఇందులో స్వేచ్ఛాగ్ర తలంలో శైలికలను కలిగి ఉండే స్తంభాకార కణాలుంటాయి. ఇవి ఫాలోపియన్ నాళాలు, మెదడు కోష్ఠకాలు, నాడీదండ కేంద్రకుల్య, బ్రాంకియోల్స్ మొదలైన వాటి కుహర లోపలి తలాల్లో ఉంటాయి.

(బి) శైలికారహిత స్తంభాకార ఉపకళ :
ఈ కణాలపై శైలికలుండవు. ఇవి జీర్ణాశయం, పేగు కుహర లోపలి తలంలో ఉంటాయి. పేగులో ఉండే ఉపకళా కణాల ఉపరితలంపై సూక్ష్మ చూషకాలు ఉంటాయి. ఇవి శోషణ ఉపరితల వైశాల్యాన్ని పెంచుతాయి.

(B) సంయుక్త ఉపకళ/స్తరిత ఉపకళ :

దీనిలో ఒకటికంటే ఎక్కువ స్తరాలుంటాయి. ఈ ఉపకళ రసాయనిక, యాంత్రిక ఒత్తిడి నుంచి రక్షిస్తుంది. ఇది పొడిగా ఉండే చర్మం ఉపరితలాన్ని కప్పి ఉంటుంది. దీన్ని స్తరిత, కెరటిన్ సహిత శల్కల ఉపకళ అంటారు. అంతేకాకుండా ఇది తేమ గల ఆస్యకుహరం, గ్రసని, ఆహారవాహిక, యోని లోపలి తలాలను ఆవరిస్తుంది. దీన్ని కెరటిన్ రహిత శల్కల ఉపకళ అంటారు. ఈ ఉపకళ లాలాజలగ్రంథులు, స్వేదగ్రంథులు, క్లోమగ్రంథుల ముఖ్య నాళాల లోపలి తలాలలో కూడా ఉంటుంది. అయితే కణాలు ఘనాకారంలో ఉండటం వల్ల బహుస్తరాల కణాలు మధ్యాంతర కణాలు దీన్ని స్తరిత ఘనాకార ఉపకళ అంటారు. మూత్రాశయ కుడ్యం కూడా సంయుక్త ఉపకళతో ఏర్పడుతుంది. మూత్రాశయంలో మూత్రం పరిమాణాన్ని బట్టి ఇది పలుచగా గానీ, మందంగా గానీ మారుతూ ఉంటుంది. అందువల్ల దీన్ని పరివర్తన ఉపకళ లేదా మధ్యాంతర ఉపకళ అంటారు.

(C) గ్రంథి ఉపకళ :

కొన్ని స్తంభాకార లేదా ఘనాకార కణాలు ప్రత్యేకతను సంతరించుకొని స్రావకాలను ఉత్పత్తి చేస్తాయి. ఇలాంటి ఉపకళను గ్రంథి ఉపకళ అంటారు. దీనిలోని గ్రంథికణాలు రెండు రకాలు. అవి (i) ఏకకణ గ్రంథులు : ఇవి ఉపకళాత్వచంలో విడివిడిగా ఉంటాయి. ఉదాహరణ : ఆహారనాళంలోని గాబ్లెట్ కణాలు (ii) బహుకణ గ్రంథులు : ఇవి ఉపకళా త్వచంలో గుంపులు గుంపులుగా ఏర్పడతాయి. ఉదాహరణ : లాలాజల గ్రంథులలో గుచ్ఛాలుగా ఉన్న గ్రంథి కణాలు. స్రావాలు విడుదల చేసే పద్ధతిని అనుసరించి గ్రంథులు రెండు రకాలు. అవి బహిస్రావక, అంతస్రావక గ్రంథులు. బహిస్రావ గ్రంథులు నాళ సహితమై శ్లేష్మం, లాలాజలం, చెవి గులిమి (సిరుమిన్, నూనె, పాలు, జీర్ణరసాలు, ఇతర కణ ఉత్పత్తులను స్రవిస్తాయి. స్రావక పద్ధతి ఆధారంగా బహిస్రావ గ్రంథులు మూడు రకాలు : (i) మీరోక్రైన్ గ్రంథులు (ఉదా: క్లోమం) స్రావక కణికలను ఇతర కణపదార్థాలు నష్టపోకుండా వె వెలుపలికి విడుదల చేస్తాయి. (i) ఎపోక్రైన్ గ్రంథులు (ఉదా: క్షీరగ్రంథులు) కణ అగ్రభాగం స్రావక పదార్థంలో సహా కణ నుంచి తెగి విడిపోతుంది. (iii) హోలోక్రైన్ గ్రంథులు (ఉదా: చర్మస్రావ గ్రంథులు) కణం మొత్తం విచ్ఛిన్నం చెంది దానిలోని స్రావకాలను వెలుపలికి విడుదల చేస్తాయి. అంతస్రావ గ్రంథులు నాళరహితమైనవి. వీటి స్రావాలను హార్మోన్లు అంటారు. హార్మోన్లు నాళాల ద్వారా కాకుండా నిర్దేశిత భాగాలకు రక్తం ద్వారా రవాణా చేయబడతాయి.

ప్రశ్న 4.
వివిధరకాల సంయోజక కణజాలాలను ఉదాహరణలతో వివరించండి.
జవాబు:
కణబాహ్య మాత్రిక, దానిలోని కణాల స్వభావాన్ని బట్టి సంయోజక కణజాలాన్ని మూడు సమూహాలుగా విభజన చేశారు. అవాస్తవిక సంయోజక కణజాలం, అస్థిపంజర కణజాలం, ద్రవరూప సంయోజక కణజాలం.

1. వాస్తవిక సంయోజక కణజాలం :
ఇది దేహంలోని అవయవాల మధ్య విస్తరించి ఉండే ప్రధాన సంయోజక కణజాలం. ఇది రెండు రకాలు.
ఎ) వదులు సంయోజక కణజాలం :
పాక్షిక ద్రవరూప మాత్రికలో కణాలు, తంతువులు వదులుగా అమరి ఉంటే దాన్ని వదులు సంయోజక కణజాలం అంటారు. ఇది మూడు రకాలు – ఎరియోలార్ కణజాలం, ఎడిపోజ్ కణజాలం, జాలక కణజాలం.

(i) ఎరియోలార్ కణజాలం :
ఇది దేహంలో ఎక్కువగా విస్తరించి ఉండే సంయోజక కణజాలాల్లో ఒకటి. అన్ని అవయవాలలో ఇది దట్టించబడి (packed) ఉంటుంది. ఇది చర్మంలో అధశ్చర్మస్తరాన్ని ఏర్పరుస్తుంది. ఎరియోలార్ కణజాలంలో ఫైబ్రోబ్లాస్ట్లు, మాస్ట్ కణాలు, స్థూలభక్షక కణాలు, ఎడిపోసైట్స్, ప్లాస్మాకణాలు, తంతువులు ఉంటాయి.

(1) ఫైబ్రోబ్లాస్ట్లు :
ఇవి తంతువులను స్రవించే అత్యంత సాధారణ కణాలు. అచేతన కణాలను ఫైబ్రోసైట్లు అంటారు.

(2) మాస్ట్ కణాలు :
ఇవి హెపారిన్ (రక్తస్కందన నిరోధకం), హిస్టమిన్, బ్రాడికైనిన్ – రక్తనాళ విస్ఫారకాలు), సెరటోనిస్ (రక్తనాళ సంకోచకాలు) లను స్రవిస్తాయి. గాయాలు, సంక్రమణకు అనుక్రియగా వాసోడయలేటర్లు వాపు లేదా ఉజ్వలనాన్ని కలిగిస్తాయి.

(3) స్థూలభక్షకకణాలను :
ఇవి అమీబా రూపంలో ఉండే భక్షక కణాలు. ఇవి రక్తంలోని మోనోసైట్ల నుంచి ఉద్భవిస్తాయి. ఇవి దేహంలోని చనిపోయిన కణాలను, కణచెత్తను భక్షణ చర్య ద్వారా తీసివేసి శుభ్రం చేస్తాయి. అందువల్ల వీటిని అంతర సఫాయికారులు అంటారు. కణజాలానికి అతికి ఉండే స్థూల భక్షకకణాలను హిస్టియోసైట్స్ అనీ, స్వేచ్ఛగా తిరుగాడే స్థూలభక్షకకణాలనీ అంటారు.

(4) ప్లాస్మాకణాలు :
ఇవి B-లింఫోసైట్ల నుంచి ఉద్భవిస్తాయి. ప్రతిరక్షకాలను ఉత్పత్తి చేస్తాయి.

(5) ఎడిపోసైట్స్ :
కొవ్వును నిల్వజేసే ప్రత్యేక కణాలు.

(ii) ఎడిపోజ్ కణజాలం :
ఇది కొవ్వును నిల్వ ఉండే ప్రత్యేక కణజాలం. ఇందులో అధికసంఖ్యలో ఎడిపోసైట్స్, కొన్ని తంతువులుంటాయి. చర్మం కింద ఉండే ఎడిపోజ్ కణజాలం ఉష్ణనిరోధకంగా పనిచేస్తుంది. ఇది తిమింగలాలు, సముద్ర ఆవుల లాంటి సముద్ర క్షీరదాలలో బ్లబ్బరు, ఒంటెలో మూపురాన్ని ఏర్పరుస్తుంది. ఇది అరచేతులు, అరికాళ్ళలో కుదుపునివారిణిగా పనిచేస్తుంది. అదనపు పోషకాలను ఈ కణజాలం కొవ్వులుగా మార్చి నిల్వ ఉంచుతుంది. ఎడిపోజ్ కణజాలం రెండు రకాలు. అవి తెలుపు ఎడిపోజ్ కణజాలం, గోధుమ ఎడిపోజ్ కణజాలం.

తెలుపు ఎడిపోజ్ కణజాలం :
ఇది ప్రౌఢ జీవులలో అధికంగా ఉంటుంది. ఎడిపోసైట్ కణంలో ఒక పెద్ద కొవ్వు బిందువు (మెనోలాక్యులార్) ఉంటుంది. తెల్లకొవ్వు జీవనచర్యలలో క్రియాశీలంగా ఉండదు.

గోధుమ ఎడిపోజ్ కణజాలం :
ఇది గర్భస్థ పిండాలలోనూ, శిశువులలోనూ ఎక్కువగా ఉంటుంది. దీని ఎడిపోసైట్ కణంలో అనేక చిన్న కొవ్వు బిందువులు (మల్టిలాక్యులర్), అనేక మైటోకాండ్రియాలు ఉంటాయి. గోధుమకొవ్వు జీవనక్రియలో క్రియాశీలంగా ఉండి ఉష్ణాన్ని ఉత్పత్తి చేసి శిశువులో దేహ ఉష్ణోగ్రతను కాపాడుతుంది.

(iii) జాలక కణజాలం :
ఈ కణజాలంలో రెటిక్యులార్ కణాలుగా పిలువబడే ప్రత్యేకమైన ఫైబ్రోబ్లాస్ట్లుంటాయి. ఇవి జాలకతంతువులను స్రవిస్తాయి. ఇవి మాత్రికలో అంతర్సంధాన జాలకంగా ఏర్పడుతాయి. శోషాభాంగాలు (అస్థిమజ్జ, ప్లీహం)కు శోషాభకణుపులకు, ఆధారత్వచ జాలక పటలికకు ఊతాన్నిచ్చే చట్రంగా ఏర్పడుతుంది.

(B) సాంద్రీయ సంయోజక కణజాలం :
ఈ కణజాలంలో తక్కువ కణాలు, ఎక్కువ తంతువులు ఉంటాయి. వీటిలో తక్కువ అథస్థ పదార్థం ఉంటుంది.

తంతువుల అమరిక ఆధారంగా సాంద్రీయ సంయోజక కణజాలం మూడు రకాలు :
(i) సాంద్రీయ క్రమయుత సంయోజక కణజాలం :
ఈ కణజాలంలో కొల్లాజెన్ తంతువుల కట్టలు ఒకదానికొకటి సమాంతరంగా అమరి ఉంటాయి. కండరాలను ఎముకతో అతికించే స్నాయుబంధనం, ఎముకలను ఇతర ఎముకలతో అతికించే బంధకం ఈ కణజాలానికి ఉదాహరణ

(ii) సాంద్రీయ క్రమరహిత సంయోజక కణజాలం :
ఈ కణజాలంలో కొల్లాజన్ తంతువుల కట్టలు క్రమరహితంగా అమరి ఉంటాయి. ఇది పర్యస్థిక, ఎండాస్టియమ్, హృదయావరణ పొర, గుండె కవాటాలు, కీళ్ల గుళిక, చర్మంలోని అంతశ్చర్యంలో లోతైన ప్రాంతాలలో ఉంటుంది.

(iii) స్థితిస్థాపక సంయోజక కణజాలం :
దీనిలో పసుపు స్థితిస్థాపక తంతువులుంటాయి. సాగదీసి వదిలివేసిన తరవాత పూర్వ ఆకారానికి ఈ కణజాలం చేరుతుంది. ఇది ధమనులు, స్వరతంత్రులు, వాయునాళాలు, శ్వాసనాళాలు, స్థితిస్థాపక బంధనాల (కశేరుకాల మధ్యలో ఉంటాయి) కుడ్యంలో ఉంటుంది.

పైన తెలిపిన వాటికి అదనంగా భ్రూణం లేదా పిండం కణజాలాలలో శ్లేష్మ సంయోజక కణజాలం ఉంటుంది. ఇది నాభిరుజ్జువు లో వార్టన్ జెల్లిగా ఏర్పడి ఉంటుంది.

ప్రశ్న 5.
అస్థిపంజర కణజాలాలను అంటే ఏమిటి? వివిధ రకాల అస్థిపంజర కణజాలాలను వివరించండి.
జవాబు:
అస్థిపంజర కణజాలం :
సకవేరుకాలలో ఇది అంతరాస్థిపంజరాన్ని ఏర్పరుస్తుంది. ఇది శరీరానికి అండగా, అవయవాల రక్షణకు, కండరాలు అతికి ఉండటానికి, చలనానికి తోడ్పడుతుంది. ఇది రెండు రకాలు.

(ఎ) మృదులాస్థి లేదా గ్రిసిల్ :
ఇది మృదువైన అస్థి లాంటి సంయోజక కణజాలం. దీనిలోని మాత్రకను కాండ్రిన్ అనీ, కణాలను మృదులాస్థి కణాలు లేదా కాండ్రోసైటులు అంటారు. కాండ్రిన్ స్థితిస్థాపకతను, వంగే లక్షణాన్ని కలిగి ఉంటుంది. దీనిలో కొల్లాజన్ తంతువులు, స్థితిస్థాపక తంతువులు ఉంటాయి. మృదులాస్థి ఉపరితలాన్ని ఆవరించి పరిమృదులాస్థి ఉంటుంది. దీనిలో కాండ్రోబ్లాస్టులు అనే పూర్వమృదులాస్థి కణాలు ఉంటాయి. ఇవి మృదులాస్థి మాత్రికను స్రవిస్తాయి. కొంతకాలం తరవాత కాండ్రోబ్లాస్టులు పరిణతి చెంది కాండ్రోసైటులుగా మారి మాత్రికలో ఉండే లిక్విణులు అనే ఖాళీ ప్రదేశాలలోకి చేరి అచేతనంగా ఉండి పోతాయి.

పరిమృదులాస్థిలోకి రక్తనాళాలు విస్తరించబడి వాటి ద్వారా పోషక పదార్థాలు అందించబడతాయి. కాని మృదులాస్థి అంతర్భాగ మాత్రికలోకి రక్తప్రసరణ ఉండదు. పరిమృదులాస్థిలోని పోషక పదార్థాలు వ్యాపనం దావఆ కాండ్రిన్లోకి వ్యాప్తి చెందుతాయి. మృదులాస్థి పెరుగుదల, పునరుత్పత్తి మరమత్తులు పరిమృదులాస్థిలో జరుగుతాయి.

మృదులాస్థి మాత్రిక రచన ఆధారంగా మృదులాస్థి మూడు రకాలు . అవి, కాచాభ, స్థితిస్థాపక, తంతుయుత మృదులాస్థులు.
1. కాచాభ మృదులాస్థి :
ఇది నీలి-తెలుపు వర్ణంలో పాక్షిక పారదర్శకంగా, గాజు లాగా ఉంటుంది. ఇది సర్వసాధారణ మృదులాస్థి. దీని మాత్రక సమజాతీయంగా ఉండి, సున్నితమైన కొల్లాజన్ సూక్ష్మతంతువులను కలిగి ఉంటుంది. ఇది అన్ని మృదులాస్థులలో అతి బలహీనమైంది. సంధితల మృదులాస్థిలో తప్ప అన్నిటిలోనూ పరిమృదులాస్థి ఉంటుంది. ఇది అస్థిసకశేరుకాల పిండాలలోనూ సైక్లోస్టోమ్లలోనూ, మృదులాస్థి చేపలలోనూ అంతరాస్థిపంజరాన్ని ఏర్పరుస్తుంది. దీని నుంచి సంధితల మృదులాస్థి (సంధిని ఏర్పరచే పొడవు ఎముకల స్వేచ్ఛాతలం), పర్శుక మృదులాస్థి పర్శుకల ఉరోస్థి భాగాలు, ఎపిఫైసియల్ ఫలకాలు, నాసికాపుట మృదులాస్థి, శ్వాసనాళ మృదులాస్థి వలయాలు, స్వరపేటిక మృదులాస్థి మొదలైనవి ఏర్పడతాయి.

2. స్థితిస్థాపక మృదులాస్థి :
స్థితిస్థాపక తంతువులు ఉండటం వల్ల ఇది పసుపురంగులో ఉంటుంది. దీని మాత్రికలో కొల్లాజన్ తంతువులతో బాటు అధికసంఖ్యలో పసుపు స్థితిస్థాపక తంతువులు ఉంటాయి. ఇది బలాన్ని, స్థితిస్థాపకతను ఇస్తుంది. పరిమృదులాస్థి ఉంటుంది. ఈ మృదులాస్థి వెలుపలి చెవి దొప్ప, శ్రోతఃనాళాలు, ఉపజిహ్వికలో ఉంటుంది.

3. తంతుయుత మృదులాస్థి :
మాత్రికలో కట్టలుగా కొల్లాజన్ తంతువులు ఉంటాయి. పరిమృదులాస్థి ఉండదు. అన్ని మృదులాస్థులలో కెల్లా ఈ మృదులాస్థి చాలా ధృడమైంది. ఇది అంతర్కశేరుక చక్రికలలోనూ, శ్రోణిమేఖల జఘన సంధాయకంలోను ఉంటుంది.

(బి) అస్థి కణజాలం :
ఎముక అధిక ఖటికీకృతమైన దృఢమైన సంయోజక కణజాలం. ప్రౌఢ సకశేరుకాలలో ఇది అంతరాస్థిపంజరంగా ఉంటుంది. శరీరంలో నిర్మాణాత్మక చట్రాన్ని ఏర్పరుస్తుంది, మృదు కణజాలానికి ఆధారాన్నిస్తుంది, సున్నిత అవయవాలను రక్షిస్తుంది. ఎముకలు వాటికి అతికి ఉన్న కండరాలతో కలిసి కదలికలకు తోడ్పడతాయి. ఎముకలో దృఢమైన, వంగని మాత్రిక ఉంటుంది. ఇందులో అధికంగా కాల్షియం లవణాలు, కొల్లాజన్ తంతువులు ఉంటాయి. వయస్సు పెరుగుతున్న కొద్దీ అకర్బన పదార్థాలు పేరుకుపోవడం వల్ల ఎముకలు పెళుసుగా మారతాయి. ఎముకలు కాల్షియం, మెగ్నీషియం, భాస్వరం మొదలైన వాటికి హోమియోస్టాటిక్ రిజర్వాయర్ ఉంటుంది. ఎముక విరివిగా రక్తనాళాలను కలిగి ఉంటుంది.

ఎముక వెలుపలి తలంలో తంతుయుత పర్యార్థిక, లోపలి తలంలో అంటే ఎముక మజ్జకుహరాన్ని ఆవరించి అంతరాస్థిక అనే సంయోజక కణతొడుగులుంటాయి. ఈ రెండింటి మధ్య కణబాహ్యమాత్రిక, అస్థి కణాలు ఉంటాయి. అస్థి కణాలలో ఆస్టియోబ్లాస్ట్లు, ఆస్టియోసైట్స్, ఆస్టియోక్లాస్ట్లు అనే మూడు రకాల కణాలు ఉంటాయి. ఆస్టియోబ్లాస్టులు (అపరిపక్వ అస్థికణాలు) మాత్రికలోని సేంద్రియ పదార్థాలను (కొల్లాజన్ తంతువులు) స్రవిస్తాయి. అంతేకాకుండా ఎముకను ఖనిజీకృతం చేయడానికి ముఖ్యపాత్ర వహిస్తాయి. ఈ కణాలు పరిపక్వత చెంది ఆస్టియోసైట్గా మారతాయి. ఆస్టియోసైట్స్ ద్రవం నిండిన లిక్విణులలో ఇమిడి ఉంటాయి. ఆస్టియోక్లాస్ట్లు భక్షకకణాలుగా ఎముకను పునఃశోషణం చేసే విధిని కలిగి ఉంటాయి.

ఘనాస్థి నిర్మాణం :
పొడవాటి ఎముకలో రెండు విస్తరించిన అంత్యాల (ఎపిఫైసిన్) మధ్య కాడ లేదా డయాఫైసిన్ ఉంటుంది. పెరిగే ఎముకలో డయాఫైసిన్, ఎపిఫైసిన్ మధ్య మెటాఫైసిస్ ఉంటుంది. మెటాఫైసిస్ లో మృదులాస్థితో ఏర్పడిన ఎపిఫైసియల్ ఫలకం (ఇది కాచాభ మృదులాస్థితో ఏర్పడుతుంది) ఉంటుంది. ఇది ఎముక పొడవుగా పెరగడానికి తోడ్పడుతుంది. ప్రౌఢజీవులలో దీన్ని సూచిస్తూ ఒక ఎపిఫైసియల్ రేఖ ఏర్పడుతుంది. డయాఫైసిస్ను ఆవరించి సాంద్ర సంయోజక తంతుకణజాలం, పర్యార్థిక ఉంటుంది. పొడవాటి ఎముకల డయాఫైసిస్లో మజ్జాకుహరం అనే బోలైన కుహరంతో ఉంటుంది. దీన్ని ఆవరించి అంతరాస్థిక ఉంటుంది. పెరి ఆస్టియం, అంతరాస్థిక మధ్య ఎముక మాత్రకలో అనేక వరసలలో పటలికలు ఉంటాయి. పర్యార్థిక కింద ఉండే పటలికలను వెలుపలి పరిధీయ పటలికలు అంటారు. అంతరాస్థిక చుట్టూ ఉండే వాటిని అంతర ఆవర్తిత పటలికలు అంటారు. ఈ రెండు పటలికల మధ్య అనేక హేవర్షియన్ వ్యవస్థలు (ఆస్టియాన్ – ఎముక ప్రమాణాలు) ఉంటాయి. ప్రతి హేవర్షియన్ వ్యవస్థ ఏక కేంద్రక వలయంలాగా ఏర్పడుతుంది. దీని మధ్యలో హేవర్షియన్ కుల్య, దానిలో రక్త, శోషనాళాలు ఉంటాయి.

హేవర్షియన్ నాళం చుట్టూ అనేక లిక్విణులు వలయాకార పటలికలుగా అమరి ఉంటాయి. వీటిలో ఆస్టియోసైట్లు ఉంటాయి. మాత్రికలోని లిక్విణులు ద్రవంతో నిండి, ఇతర లిక్విణులతో సూక్ష్మకుల్య ద్వారా కలిసి ఉంటాయి. హేవర్షియన్ నాళం చుట్టూ ఉండే లిక్విణులు వాటి సూక్ష్మకుల్యల ద్వారా హేవర్షియన్ నాళంతో కలుస్తాయి. ప్రతీ లిక్విణిలో ఒక ఆస్టియోసైట్ ఉంటుంది. ఇది ఆస్టియోబ్లాస్ట్ క్రియారహిత రూపం, ఆస్టియోసైట్ల జీవపదార్థ కీలితాలు సూక్ష్మకుల్యల ద్వారా విస్తరిస్తాయి. హేవర్షియన్ కుల్య, దాని చుట్టూ ఉన్న పటలికలు, లిక్విణులు అన్నిటిని కలిపి హేవర్షియన్ వ్యవస్థ లేదా ఆస్టియాన్ అంటారు. ఇది అస్థికణజాలంలో నిర్మానాత్మక క్రియాత్మక ప్రమాణం. హేవర్షియన్ కుల్యలు అడ్డుగా లేదా ఏటవాలుగా ఉండే వోల్క్మన్ కుల్యల ద్వారా ఇతర హేవర్షియన్ కుల్యలతో, పర్యస్థికతో, మజ్జాకుహరంతో కలపబడి ఉంటాయి. హేవర్షియన్ కుల్యల రక్తనాళాల నుంచి పోషకాలు, వాయువులు సూక్ష్మకుల్యల ద్వారా అస్థికణజాలం అంతటా వ్యాపనం చెందుతాయి.

ప్రశ్న 6.
రక్తంలో రూపనిష్పాదితాల పదార్థాలను గురించి రాయండి.
జవాబు:
(i) రక్త కణాలు :
రక్త కణాలు మూడు రకాలు. అవి, ఎరిత్రోసైట్లు (ఎర్రరక్తకణాలు), ల్యూకోసైట్లు (తెల్లరక్తకణాలు), రక్త ఫలకికలు. రక్తకణాలు ఏర్పడటాన్ని హీమోపోయిసిస్ లేదా హిమాటోపోయిసిస్ అంటారు. పిండజనన తొలిదశల్లో రక్తకణాలు సొనసంచి మధ్యత్వచం నుంచి ఏర్పడతాయి. ఆ తరవాత కాలేయం, ప్లీహం తాత్కాలిక రక్త కణోత్పాదక కణజాలాలుగా పనిచేస్తాయి. పిండాభివృద్ధి తుది దశల్లో, జననాంతర ఎరుపు అస్థిమజ్జ రక్తకణోత్పాదనకు ప్రధాన స్థానంగా పనిచేస్తుంది.

(ii) ఎర్రరక్తకణాలు :
క్షీరదాల ఎర్రరక్తకణాలు వర్తులంగా (ఒంటెలు, లామాస్లో దీర్ఘవృత్తీయంగా ఉంటాయి), ద్విపుటాకారంగా, కేంద్రకరహితంగా ఉంటాయి. ద్విపుటాకార ఆకారం ఎక్కువ ఉపరితల ఘనపరిమాణ నిష్పత్తిని కలగజేస్తుంది. ఇది వాయువుల వినిమయానికి ఎక్కువ ప్రదేశాన్ని అందిస్తుంది. ఇవి 7.8µm వ్యాసంతో ఉంటాయి. ప్రతీ ఘన మిల్లీమీటర్ రక్తంలో, పురుషుడిలో 5 మిలియన్లు, స్త్రీలో 4.5 మిలియన్ల ఎర్రరక్తకణాలుంటాయి. ఎర్రరక్తకణాల సంఖ్యలో తగ్గుదలను ఎరిత్రోసైటోపీనియా అంటారు. ఇది రక్తహీనత కు దారితీస్తుంది. ఎర్రరక్తకణాల సంఖ్యలో అసాధారణ, పెరుగుదలను పాలిసైథీమియా అంటారు. రక్తంలో ఆక్సిజన్ కొరత ఎరిత్రోపాయిటిన్ హార్మోన్ విడుదలకు మూత్రపిండాలను ప్రేరేపిస్తుంది. ఎరిత్రోపాయిటిన్ RBC అధిక ఉత్పత్తికి ఎముక మజ్జను ప్రేరేపిస్తుంది. RBC పరిపక్వతకు విటమిన్ B₁₂, ఫోలిక్ ఆమ్లాలు అవసరం.

క్షీరదాల RBC ని ఆవరించి ప్లాస్మాత్వచం ఉంటుంది. అభివృద్ధి చెందేటప్పుడు రెటిక్యులోసైట్ దశలో కేంద్రకాన్ని, ఇతర కణాంగాలను కోల్పోతాయి. RBC ల జీవపదార్థంలో ‘హీమోగ్లోబిన్’ అనే క్రోమోప్రోటీన్ ఉంటుంది. ప్రతీ హీమోగ్లోబిన్ అణువులో 4 పాలిపెప్టైడ్ గొలుసులు (2α మరియు 2β) మరియు 4 హీమ్ అణువులు ఉంటాయి. ప్రతీ హీమ్ వర్గం మధ్యలో ఒక Fe²⁺ ఉంటుంది. ఇది ఒక O₂ అణువుతో కలవగలుగుతుంది. మానవుల్లో ఎర్రరక్తకణాల జీవితకాలం సుమారు 120 రోజులు వయసుడిగిన ఎర్రరక్తకణాలను ప్లీహం, కాలేయం నాశనం చేస్తాయి.

(iii) తెల్లరక్తకణాలు :
ఇవి కేంద్రకసహిత, రంగులేని పూర్తి కణాలు. ఇవి గోళాకార లేదా క్రమరహిత ఆకారంతో ఉంటాయి. అమీబాయిడ్ కదలికలతో రక్త కేశనాళికల ద్వారా బాహ్య ప్రాంతాలకు డయాపెడిసిస్ ద్వారా చేరతాయి. తెల్లరక్తకణాలు RBC కంటే పరిమాణంలో పెద్దగా, సంఖ్యలో తక్కువగా ఉంటాయి. సాధారణ స్థితిలో ప్రతీ ఘన మిల్లీమీటర్కు 6000-10000 వరకు తెల్లరక్తకణాలు ఉంటాయి. తెల్లరక్తకణాలు ఏర్పడే విధానాన్ని ల్యూకోపాయిసిస్ అంటారు. సంక్రమణ, అలర్జీలో కొద్దిగా పెరిగిన తెల్లరక్తకణాల సంఖ్యను ల్యూకోసైటోసిస్ (Leucocytosis) అంటారు. అసాధారణ సంఖ్యలో పెరిగిన తెల్లరక్తకణాలు ల్యుకేమియా అనే ఒక రకమైన కాన్సర్ను తెలియజేస్తుంది. WBC సంఖ్య క్షీణించడాన్ని ల్యూకోసైటోపీనియా అంటారు. WBC లలో రెండు ముఖ్యరకాలు. కణికాభ కణాలు (గ్రాన్యులోసైట్లు), కణికారహిత కణాలు (ఎగ్రాన్యులోసైట్లు).

కణికాభ కణాలు :
ఇవి జీవపదార్థంలో కణికలు లేదా రేణువులు ఉండే తెల్లరక్తకణాలు. ఈ కణాల కేంద్రకం వివిధ ఆకారాలలో ఉంటుంది. వీటిని బహురూప కేంద్రక తెల్ల రక్తకణాలు అంటారు. వీటి జీవపదార్థం ఆమ్ల లేదా క్షార లేదా తటస్థ రంజకాలను గ్రహిస్తుంది. రంజక లక్షణం ఆధారంగా ఇవి మూడు రకాలు.

బేసోఫిల్స్ :
ఇవి మొత్తం తెల్లరక్తకణాలలో 0.4% ఉంటాయి. వీటి కేంద్రకం క్రమరహిత లంబికలుగా విభజించబడి ఉంటుంది. జీవపదార్ధ రేణువులు కొద్దిసంఖ్యలో క్రమరహిత ఆకారంలో ఉంటాయి. ఇవి క్షార రంజకాలను గ్రహిస్తాయి. ఇవి హెపారిన్, హిస్టమస్ మొదలైన వాటిని ఉత్పత్తి చేస్తాయి. అవసరమైనప్పుడు మాస్ట్ కణాలకు అనుబంధంగా విధులను నిర్వహిస్తాయి.

ఇస్నోఫిల్స్/ఎసిడోఫిల్స్ :
ఇవి మొత్తం ల్యూకోసైట్లలో 2.3% ఉంటాయి. వీటి కేంద్రకం రెండు లంబికలను కలిగి ఉంటుంది. ఆమ్ల రంజకాలైన ఇయోసిస్ ను గ్రహించే పెద్ద రేణువులు కణజీవద్రవ్యంలో ఉంటాయి (పటం 2.25). ఇవి అలర్జిక్ ప్రతిచర్యలలో ముఖ్యపాత్ర వహిస్తాయి. హెల్మింథిక్ పురుగుల సాంక్రమణ, అలర్జిక్ ప్రతిచర్యలలో వీటి సంఖ్య పెరుగుతుంది. ఇవి ప్రతిజనక – ప్రతిరక్షక సంక్లిష్టాలను తొలగిస్తాయి.

న్యూట్రోఫిల్స్ (Neutrophils) :
మొత్తం ల్యూకోసైట్లలో న్యూట్రోఫిల్స్ సుమారు 62% ఉంటాయి. కేంద్రకం మూడు లేదా ఎక్కువ లంబికలతో (2.5) ఉంటుంది. ప్రత్యేకమైన జీవపదార్థ రేణువులు చిన్నగా, విరివిగా ఉంటాయి. ఇవి తటస్థ రంజకాలను పీల్చుకొంటాయి. న్యూట్రోఫిల్స్ చురుకైన భక్షకకణాలు. వీటిని సాధారణంగా సూక్ష్మరూప రక్షకభటులు అంటారు. స్త్రీ క్షీరదాలలో కొన్ని న్యూట్రోఫిల్స్లో లైంగిక క్రొమాటిన్ లేదా డ్రమ్హక్ రూపంలో (ఇది కుదించబడ్డ X – క్రోమోసోమ్) కేంద్రకానికి ఒకవైపు అతికి ఉంటుంది.

కణికారహిత కణాలు :
వీటిలో జీవపదార్థ రేణువులు ఉండవు. వీటి కేంద్రకం లంబికలుగా విభజన చెంది ఉండదు. ఇవి రెండు రకాలు.

(ఎ) లింఫోసైట్లు :
ఇవి మొత్తం ల్యూకోసైట్లలో 30% ఉంటాయి. ఇవి చిన్నగా వర్తులాకారంలో ఉంటాయి. వీటి కేంద్రకం పెద్దగా ఉండి కణంలో ఎక్కువ భాగాన్ని ఆక్రమిస్తుంది. కొద్దిగా పరిధీయ జీవపదార్థంతో కూడి ఉంటాయి. క్రియాత్మకంగా రెండు రకాల లింఫోసైట్లున్నాయి. ప్రతిదేహాలను ఉత్పత్తి చేసే B-లింఫోసైట్స్, శరీర వ్యాధినిరోధక ప్రతిచర్యలలో ముఖ్యపాత్ర వహించే T-లింఫోసైట్స్. కొన్ని లింఫోసైట్స్ కొద్దిరోజులు మాత్రమే జీవిస్తాయి. ఇంకొన్ని చాలా సంవత్సరాలు జీవిస్తాయి.

(బి) మోనోసైట్లు :
ఇవి మొత్తం తెల్లరక్తకణాలలో సుమారు 5.3% ఉంటాయి. కేంద్రకం మూత్రపిండ (రెనిఫామ్) ఆకారంలో ఉంటుంది. ఇవి అతిపెద్ద గమన భక్షక కణాలు. ఇవి బాక్టీరియా, కణశిథిలాలను మింగివేస్తాయి. ఇవి సంయోజక కణజాలంలోకి ప్రవేశించినప్పుడు స్థూలభక్షక కణాలుగా విభేదనం చెందుతాయి.

(iv) రక్తఫలకికలు :
ఇవి కేంద్రక రహితంగా, గుండ్రంగా, అండాకారంగా ద్వికుంభాకార చక్రికలాంటి నిర్మాణాలు. ప్రతి ఘన మిల్లీమీటర్ రక్తంలో సుమారు 2,50,000 – 4,50,000 రక్తఫలకికలు ఉంటాయి. అస్థిమజ్జలో బృహత్కేంద్రక కణాలు శకలీకరణం చెందడం వల్ల రక్త ఫలకికలు ఏర్పడతాయి. రక్తఫలకికల జీవితకాలం దాదాపు 5-9 రోజులు. ఇవి థ్రాంబోప్లాస్టిన్ను స్రవించి రక్త స్కంధనంలో ముఖ్యపాత్ర వహిస్తాయి. ఇవి గాయమైన రక్తకేశినాళికల ఎండోథీలియల్ తలాలకు అతుక్కొని వాటిలోని చిన్న ప్రసరణ రంధ్రాలను మూసివేస్తాయి.

ప్రశ్న 7.
మూడు రకాల కండర కణజాలాలను పోల్చి బేధాలను తెలపండి.
జవాబు:
కండరాలు మూడు రకాలు. అవి అస్థిపంజర, నునుపు, హృదయ కండరాలు. ఎముక పెరిమైసియం

అస్థిపంజర (రేఖిత, నియంత్రిత) కండరం :
ఇవి సాధారణంగా ఎముకలకు స్నాయుబంధనంతో అతుక్కొని ఉంటాయి. ద్విశిరస్థ కండరంలాంటి నమూనా అస్థికండరంలో కండర తంతువులు పలచని ఎండోమైసియం అనే సంయోజక కణజాల తొడుగుతో ఉంటాయి. కండరతంతువుల కట్టను ఫాసికిల్ అంటారు. దీన్ని ఆవరించిన సంయోజక కణజాలపు పొరను పెరిమైసియం అంటారు. ఒక ఫాసికిల్స్ సమూహం ఒక కండరాన్ని ఏర్పరుస్తుంది. ఇలాంటి కండరాన్ని కప్పి ఉండే సంయోజక కణజాలపు పొరను ఎపిమైసియం (వెలుపలి సంయోజక కణజాలం తొడుగు) అంటారు. కండరాన్ని దాటి పొడిగించ బడిన ఈ సంయోజక కణజాలస్తరాలు రజ్జువులాంటి స్నాయు బంధనాన్ని లేదా పలకలాంటి ఎపోన్యూరోసిస్ ని ఏర్పరుస్తాయి. అస్థిపంజర కండరతంతువు పొడవైన, స్తూపాకార, శాఖారహిత కణం. కణ సార్కొలెమ్మా జీవపదార్థంలో పరిధీయంగా (కణాలు కలిసిపోయిన సిన్పీషియం స్థితి ఏర్పడుతుంది) అండాకార బహుకేంద్రకాలు ఉంటాయి.

సార్కోప్లాజంలో ఉన్న అనేక సూక్ష్మకండర తంతువులు ఏకాంతరంగా నిష్కాంతి, కాంతి పట్టీలను ప్రదర్శిస్తాయి. అందువల్ల దీన్ని రేఖిత లేదా చారల కండరం అంటారు. రేఖిత కండర తంతువు అస్థిపంజర కండరం జీవి నియంత్రణలో (నియంత్రిత కండరం) పనిచేస్తుంది. అస్థిపంజర కండరం త్వరగా సంకోచం జరుపుతుంది. త్వరగా గ్లానికి గురవుతుంది. దీన్ని దైహిక నాడీవ్యవస్థ క్రమబద్దీకరిస్తుంది. శాటిలైట్ కణాలు చలనంలేని (చర్యారహిత), ఏకకేంద్రక, మయోజెనిక్ కణాలు. ఈ కణాలు నియమితంగా కండర పునరుత్పత్తిలో సహాయపడతాయి.

నునుపు (అరేఖిత, అనియంత్రిత) కండరం :
ఈ కండరం రక్తనాళాలు, వాయునాళాలు, శ్వాసనాళాలు, జీర్ణాశయం, పేగు, విసర్జకనాళాలు, జనననాళాలు మొదలైన అంతరాంగ అవయవాలలో ఉంటుంది. అందువల్ల అంతరంగ కండరం అంటారు. వీటిలో అడ్డుపట్టీలు ఉండవు కాబట్టి నునుపు కండరం అంటారు. ఇవి కంటిలోని తారక (iris), శైలికాదేహం, చర్మంలో రోమపుటికలకు అతికి ఉండే ఎరక్టార్ పిలి కండరాలలో ఉంటాయి.

సాధారణంగా నునుపు కండరాలు స్తరాలు/పలకల (పత్రాల) మాదిరి అమరి ఉంటాయి. నునుపు కండరతంతువు, కండె ఆకారంలో (తర్కురూపం) ఉండే ఏకకేంద్రక కణం. సూక్ష్మ కండరతంతువులు నిష్కాంతి, కాంతి పట్టీలను ఏకాంతర పద్ధతిలో కలిగి ఉండవు. ఎందుకంటే ఏక్టిన్, మయోసిన్ పోగులు క్రమపద్ధతిలో అమరి ఉండవు. నునుపు కండరాలు నియంత్రణలో పనిచేయవు. కాబట్టి వీటిని అనియంత్రిత కండరాలు అంటారు. నునుపు కండరం, దీర్ఘకాల సంకోచాలను చూపించే కండరం. ఇవి ఎలాంటి అలసటకులోనుకాకుండా దీర్ఘకాలం సంకోచస్థితిలో ఉండగలుగుతాయి. నునుపు కండర సంకోచం స్వయంచోదిత నాడీవ్యవస్థ ఆధీనంలో ఉంటుంది.

హృదయ కండరం (రేఖిత, అనియంత్రిత) :
ఇది అస్థిపంజర కండరం లాగా రేఖిత కండరం (సార్కోమియర్లు ఉంటాయి)హృదయ కండరాలు సకశేరుకాల హృదయంలోని మయోకార్డియంలో ఉంటాయి. హృదయ కండరకణాలు లేదా మయోకార్డియల్ కణాలు పొట్టిగా, స్తూపాకారంగా ఒకటి లేదా రెండు కేంద్రకాలతో ఉంటాయి. ఇవి ఒకదానితో ఒకటి కలిసి ఉంటాయి. వీటి మధ్య రిక్తసంధులు ఏర్పడి ఉంటాయి. వీటి ద్వారా విద్యుత్ ప్రచోదనాలు హృదయకండరం అంతా వ్యాప్తి చెందుతాయి. హృదయకండరంలో అంతర సంధాయక చక్రికలు ఉంటాయి. ఈ చక్రికలు హృదయ కండరాల ప్రత్యేకత. వీటిలోని రక్తసంధులు ఏర్పడతాయి.

సకశేరుకాల హృదయ కండరాల సంకోచానికి ఎలాంటి నాడీ ఉద్దీపన అవసరం లేదు. వీటిలో ప్రత్యేకమయిన స్వయంలయబద్ధక నిర్మాణమయిన లయారంభకం వల్ల ప్రేరణ ఉత్పత్తి అవుతుంది. హృదయ కండరం అనియంత్రితమైంది. అయితే హృదయస్పందన రేటును స్వయంచోదిత నాడులు, ఎపినెఫ్రిన్/ఎడ్రినాలిన్ అనే హార్మోన్ల ద్వారా క్రమపరుస్తాయి. ఉత్తేజవంతమైన హృదయ కణం వేగంగా ఇతర అన్ని హృదయకణాలను ఉత్తేజపరిచి మొత్తం హృదయసంకోచాన్ని కలిగిస్తుంది. దీనివల్ల ఒకే రీతిగా మొత్తం కండరసంకోచం జరుగుతుంది. కాబట్టి హృదయ కండరాన్ని క్రియాత్మక సిన్షీషియం అంటారు. హృదయ కండరంగా గ్లానికి లోను కాదు. ఎందుకంటే దీనిలో లెక్కలేనన్ని సార్కోసోమ్స్, మయోగ్లోబిన్ అణువులు (ఆక్సిజన్ను నిల్వచేసే వర్ణకం), అధిక రక్త సరఫరా ఉండటం వల్ల ఇది నిరంతర వాయు శ్వాసక్రియ జరుపుతూ ఉంటుంది.

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 1st Year Botany Study Material 13th Lesson ఆవరణ సంబంధ అనుకూలనాలు, అనుక్రమం, ఆవరణ సంబంధ సేవలు Textbook Questions and Answers.

AP Inter 1st Year Botany Study Material 13th Lesson ఆవరణ సంబంధ అనుకూలనాలు, అనుక్రమం, ఆవరణ సంబంధ సేవలు

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
ద్వితీయ అనుక్రమంలో ప్రాథమిక అనుక్రమంలో కంటే చరమదశ త్వరగా ఏర్పడుతుంది, ఎందువల్ల?
జవాబు:
ఒక ప్రదేశంలో మొదట ఉన్న జీవ సముదాయాలు నాశనం చేయబడిన తర్వాత మొదలవుతుంది. ఆ ప్రదేశములో కొంత మృత్తిక ఉండుట వల్ల, ప్రాథమిక అనుక్రమం కంటే ద్వితీయ అనుక్రమం వేగవంతంగా ఉంటుంది.

ప్రశ్న 2.
బ్రయోఫైట్లు, లైకెన్లు, ఫెర్న్ మొక్కలలో వేటిని జలాభావ క్రమకంలో ప్రారంభపు మొక్కలుగా పేర్కొంటారు?
జవాబు:
లైకెనులను జలాభావ క్రమకంలో ప్రారంభపు మొక్కలు అంటారు.

ప్రశ్న 3.
జలాభావ క్రమకంకు సంబంధించి ఏవైనా రెండు ఉదాహరణలను పేర్కొనండి.
జవాబు:
క్రిస్టోజ్ లైకెనులు : రైజో కార్బన్, లెకనోరు
ఫోలియోజ్ లైకెనులు : ఫార్మీలియా, డెర్మటోకార్పన్
మాస్లు : ఫ్యునరియా

ప్రశ్న 4.
సముద్ర లవణీయత అధికంగా గల ప్రాంతాలలో ఏ రకం మొక్కలు పెరుగుతాయి. [Mar. ’14]
జవాబు:
హాలోఫైట్లు. ఉదా : రైజోఫొరా

ప్రశ్న 5.
ఎండ మొక్కలు (Heliophytes), నీడ మొక్కల (Sciophytes) ను నిర్వచించండి. మీ ప్రాంతంలోని మొక్కలలో ఒక దానిని ఎండ మొక్కకు కాని నీడ మొక్కకు గాని ఉదాహరణగా పేర్కొనండి.
జవాబు:
ప్రత్యక్షంగా ఎండలో పెరిగే మొక్కలను “హీలియోఫైట్లు” అంటారు. ఉదా : గడ్డి చామంతి, గడ్డి జాతులు.
నీడ ఉన్న ప్రాంతాలలో పెరిగే మొక్కలను “సియోఫైట్లు” అంటారు. ఉదా : ఫెర్న్లు, మాస్లు.

ప్రశ్న 6.
జనాభా, సముదాయాలను నిర్వచించండి?
జవాబు:

1. ఒక ప్రాంతంలో నివసించే ఒకే జాతికి చెందిన జీవుల సమూహాన్ని జనాభా అంటారు.
2. ఒక ప్రాంతంలో నివసించే వివిధ జాతులకు చెందిన అనేక జనాభాల సమూహాన్ని సముదాయము అంటారు.

ప్రశ్న 7.
సంఘాలను నిర్వచించండి? మొక్కల సంఘాలను నీటి మొక్కలు, సమోద్బీజాలు, ఎడారి మొక్కలుగా వర్గీకరించింది ఎవరు?
జవాబు:
ఒక ప్రాంతంలో నివసించే వివిధ జాతులకు చెందిన అనేక జనాభాలా సమూహాన్ని సముదాయము లేక సంఘము అంటారు. వార్మింగ్ అనువారు వృక్షసంఘాలను 3 రకాలుగా వర్గీకరించారు.

ప్రశ్న 8.
నీటి మొక్కలలో కృశించిన దారువు ఉంటుంది. ఎందుకు?
జవాబు:
నీటి మొక్కలలో అన్నిభాగాలు నీటిని శోషించగల్గిఉంటాయి. కావున దారువు కృశించి ఉంటుంది.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
నీటి మొక్కలు అంటే ఏమిటి? వివిధ రకాల నీటి మొక్కలను ఉదాహరణలతో చర్చించండి?
జవాబు:
పూర్తిగా నీటిలోకాని, తడినేలలో కాని పెరిగే మొక్కలను నీటిమొక్కలు అంటారు. నీటిలో పెరిగే విధానాన్ని బట్టి ఐదు రకాలుగా గుర్తించవచ్చును.
1) నీటిపై స్వేచ్ఛగా తేలే మొక్కలు :
ఈ మొక్కలు మృత్తికతో సంబంధం లేకుండా, నీటి ఉపరితలంపై స్వేచ్ఛగా తేలుతూ ఉంటాయి. ఉదా : పిస్టియా, ఐకార్నియా, ఉల్ఫియా, సాల్వీనియా.

2) లగ్నీకరణ చెంది, నీటిపై తేలే పత్రాలుగల మొక్కలు :
ఈ రకం మొక్కలు వేరువ్యవస్థ సహాయంతో మృత్తికలో స్థాపితమై, పొడవైన పత్ర వృంతాలు ఉండటం వల్ల పత్రదళాలు నీటి ఉపరితలంపై తేలుతూ ఉంటాయి.
ఉదా : నిలంబో, నింఫియా, విక్టోరియా రిజియా.

3) పూర్తిగా నీటిలో మునిగి, అవలంబితంగా ఉండే మొక్కలు :
ఈ మొక్కలు నీటితో మాత్రమే సంబంధం కలిగి, పూర్తిగా నీటిలో మునిగి, మృత్తికలో నాటుకొని ఉండకుండా అవలంబితంగా ఉంటాయి. ఉదా : సెరటోఫిల్లమ్, యుట్రిక్యులేరియా, హైడ్రిల్లా.

4) నీటిలో మునిగి ఉండి, లగ్నీకరణ చెందిన మొక్కలు :
ఈ మొక్కలు పూర్తిగా నీటిలో మునిగి ఉండి, వేరు వ్యవస్థ సహాయంతో కొలను అడుగున మృత్తికలో నాటుకొని ఉంటాయి. ఉదా : పాటమోజిటాన్, వాలిస్ నేరియా.

5) ఉభయచర మొక్కలు :
ఇవి పాక్షికంగా నీటిలోనూ, పాక్షికంగా వాయుగతంగాను పెరుగుతాయి. ఉదా : సాజిటేరియా, లిమ్నెఫిలా కొన్ని రకాల మొక్కలు జలాశయాల చుట్టూ పెరుగుతాయి. ఉదా : సైపరస్, టైఫా

ప్రశ్న 2.
నీటి మొక్కల స్వరూపాత్మక సంబంధమైన అనుకూలనాలను వివరించండి.
జవాబు:

1. వేర్లు ఉండవు లేదా వేర్లు కృశించి ఉంటాయి. నీటిలో మునిగి ఉన్న పత్రాలు వేర్లులాగా పనిచేస్తాయి.
2. వేరుతొడుగులు ఉండవు. బురదలో పెరిగే ఉభయచర మొక్కలలో వేర్లు బాగా అభివృద్ధి చెందుతాయి. వీటిలో వేరు తొడుగులు ఉంటాయి.
3. కొన్ని మొక్కలలో వేరుతొడుగుకు బదులు వేరు సంచులు ఉంటాయి.
4. వేర్లు ఉంటే పీచువలె, తక్కువ శాఖలను కల్గి ఉంటాయి.
5. కాండము పొడవుగా, సున్నితంగా ఉంటుంది.
6. పత్రాలు పలుచగా, పొడవుగా, రిబ్బన్ ఆకృతిలో లేక సన్నగా పొడవుగా లేదా చీలి ఉంటాయి. నీటిపై తేలే పత్రాలు పెద్దవిగా బల్లపరుపుగా, ప్రనమైనపుపూతతో ఉంటాయి.

ప్రశ్న 3.
నీటి మొక్కల అంతర్నిర్మాణ సంబంధమైన అనుకూలనాలను తెలపండి. [Mar. ’14]
జవాబు:

1. నీటిలో మునిగి ఉండు మొక్కలలో అవభాసిని ఉండదు. వాయుగతభాగాల ఉపరితలంపై పలుచగా ఉంటుంది.
2. బాహ్యచర్మకణాలు పలుచని కణకవచాన్ని కలిగి, శోషణ చేస్తాయి. మరియు హరితరేణువులను కలిగి కిరణజన్య సంయోగక్రియ జరుపుతాయి.
3. నీటిలో మునిగి ఉండే మొక్కలలో పత్ర రంధ్రాలు ఉండవు. నీటిపై తేలే పత్రాలున్న మొక్కలలో ఊర్ధ్వతలంలో పత్రరంద్రాలు ఉంటాయి.
4. వాయుపూరిత మృదుకణజాలము ఎక్కువగా ఉంటుంది. ఇది వాయు మార్పిడికి, మొక్క నీటిపై తేలటానికి ఉపయోగపడుతుంది.
5. దృడకణజాలాలు, దారువు తక్కువగా ఉంటాయి.

ప్రశ్న 4.
ఎడారి మొక్కల వర్గీకరణ గురించి క్లుప్తంగా రాయండి.
జవాబు:
బాహ్య స్వరూపం, శరీర ధర్మ లక్షణాలు, జీవితచక్ర విధానాన్ని బట్టి ఎడారి మొక్కలను మూడు విభాగాలుగా వర్గీకరించారు.

1) అల్పకాలిక మొక్కలు :
ఇవి ఏక వార్షిక మొక్కలు. ఇవి శుష్క ప్రాంతాలలో పెరుగుతాయి. ఈ మొక్కలు తక్కువకాలములో జీవిత చరిత్రను ముగించుకుంటాయి. ఉదా : ట్రిబ్యులస్

2) రసభరితమైన మొక్కలు :
ఈ మొక్కలు వర్షాకాలంలో చాలా నీటిని శోషించి, ఆ నీటిని జిగురు పదార్థ రూపంలో మొక్క భాగాలలో నిలవ చేస్తాయి. దీని ఫలితంగా వీటి కాండం, పత్రాలు, వేర్లు కండయుతంగా, రసభరితంగా ఉంటాయి. ఈ విధంగా నిలువ చేసిన నీటిని, నీరు దొరకని సమయంలో చాలా పొదుపుగా వినియోగిస్తాయి.
ఉదా : ఎ) రసభరిత కాండము గల మొక్కలు : ఒపన్షియా
బి) రసభరిత పత్రాలు గల మొక్కలు : అలో
సి) రసభరిత వేళ్ళు గల మొక్కలు : ఆస్పరాగస్

3) రసభరితం కాని మొక్కలు :
ఇవి నిజమైన ఎడారి మొక్కలు. ఇవి దీర్ఘకాలిక జలాభావ పరిస్థితులను తట్టుకోగల బహూవార్షిక మొక్కలు.
ఉదా : కాజురైనా

ప్రశ్న 5.
ఎడారి మొక్కల స్వరూపాత్మక సంబంధమైన అనుకూలనాలను తెలపండి.
జవాబు:

1. వేర్లు బాగా విస్తరించి అనేక శాఖలతో విస్తరించి ఉంటాయి.
2. మూల కేశాలు, వేరు తొడుగులు అభివృద్ధి చెంది ఉంటాయి.
3. కాండాలు పొట్టిగా, దృఢంగా చేవదేరి మందమైన బెరడుతో ఉంటాయి.
4. కాండంపై కేశాలు మైనపు పొర ఉంటాయి.
5. పత్రాలు క్షీణించి పొలుసాకులుగా, లేక కంటకాలుగా మారి భాష్పోత్సేకాన్ని తగ్గిస్తాయి.

ప్రశ్న 6.
ఎడారి మొక్కల అంతర్నిర్మాణ సంబంధమైన అనుకూలనాలను తెలపండి.
జవాబు:

1. బాహ్యచర్మంపై మందమైన అవభాసిని ఉంటుంది.
2. బాహ్యచర్మ కణాలలో సిలికా స్ఫటికాలు ఉండవచ్చు.
3. బహుళ బాహ్య చర్మము ఉంటుంది.
4. పత్రరంద్రాలు పత్ర అధోఃబాహ్యచర్మంలో ఉంటాయి. లేక దిగబడిన పత్రరంద్రాలు ఉంటాయి.
5. యాంత్రిక కణజాలాలు బాగా అభివృద్ధి చెంది ఉంటాయి.
6. నాళికా కణజాలాలు బాగా అభివృద్ధి చెంది ఉంటాయి.

ప్రశ్న 7.
మొక్కల అనుక్రమంను నిర్వచించండి. ప్రాథమిక అనుక్రమం, ద్వితీయ అనుక్రమం మధ్య తేడాలు ఏమిటి?
జవాబు:
ఒక ప్రదేశంలో క్రమానుగతంగా జాతుల సంఘటనలో ఊహించగల మార్పులు జరగడాన్ని అనుక్రమం అంటారు.

ప్రాథమిక అనుక్రమం	ద్వితీయ అనుక్రమం
1) ఎలాంటి జీవ జాతులు లేని చోట జరుగు ప్రక్రియ	1) ఒక ప్రదేశంలో మొదటవున్న జీవరాశులు నాశనం చేయబడిన తర్వాత అనగా పాడుపడిన వ్యవసాయ భూములు, నిప్పువల్ల కాలిన అరణ్యాలలో జరిగే ప్రక్రియ.
2) జీవక్రియాపరంగా, ఫలవంతం కాని ప్రదేశంలో (రాతిశిలలపై) జరుగుతుంది.	2) జీవక్రియా పరంగా సారవంతమైన ప్రదేశంలో జరుగుతుంది.
3) చరమదశ రావటానికి ఎక్కువ సమయం పడుతుంది.	3) చరమదశ రావటానికి తక్కువ సమయం పడుతుంది.

ప్రశ్న 8.
ఆవరణ వ్యవస్థ లేదా ఆవరణ సంబంధ సేవలను నిర్వచించండి. ఆవరణ సంబంధ సేవలు, పరాగ సంపర్కాన్ని గురించి క్లుప్తంగా వివరించండి.
జవాబు:
వాతావరణంలో వివిధ ప్రక్రియల వల్ల ఉత్పత్తి అయ్యే వనరులు, నీటిశుద్ధి, కలప, చేపల ఆవాసం, పంట మొక్కలు పరాగ సంపర్కము మొదలైన వాటిని ఆవరణ సంబంధత్సేవులు అంటారు.

పుష్పంలోని అండాశయాల ఫలధీకరణకు అవసరమైన పరాగ రేణుల మార్పిడిని పరాగ సంపర్కం అంటారు. ఇది ఆరోగ్యవంతమైన ఆవరణ వ్యవస్థలోని భాగము. చాలా పుష్పించే మొక్కల ఫలాలు, విత్తనాలు ఉత్పత్తికి, పరాగసంపర్క సహకారులపై ఆధార పడతాయి. ఈ పరాగ సంపర్క సహకారులు ప్రపంచంలో ఆహార ధాన్యాల ఉత్పత్తిలో ప్రధాన పాత్ర పోషిస్తాయి.

వ్యవసాయ ఉత్పత్తులలో తేనెటీగ ప్రధాన పాత్ర పోషిస్తుంది. పరాగ సంపర్క సహకారులు క్రియాశీలత తగ్గించే ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ఆర్థిక సంక్షోభం జరుగుతుంది. ప్రపంచ వ్యాప్తంగా తేనెటీగలు, సీతాకోక చిలుకలు, ఈగలు వంటి 1,00,000 పైగా అకసేరుక జాతులు, 1,035 జాతుల పక్షులు క్షీరదాలు, సరీసృపాలు కూడా పరాగ సంపర్కం జరుపుతాయి.

ప్రశ్న 9.
ఆవరణ సంబంధ విధులను కొనసాగించడం కోసం తీసుకోవలసిన చర్యలను గురించి రాయండి.
జవాబు:

1. వాతావరణానికి ఎలాంటి నష్టం కలిగించకుండా, వ్యర్ధ పదార్థ వనరులను తగ్గించే, వనరుల సంరక్షణను దృష్టిలో పెట్టుకునే తయారీ పద్ధతుల ద్వారా తయారయ్యే ఉత్పత్తులను ఎంచుకోవాలి.
2. కృత్రిమ ఎరువుల, కీటకనాశకాల వినియోగం లేని పద్ధతులలో తయారయిన ఉత్పత్తులను ఎన్నుకోవాలి.
3. వినియోగాన్ని, వ్యర్ధపదార్థాల ఉత్పత్తిని తగించాలి.
4. పునర్వినియోగానికి సంబంధించిన ఇందన వనరులు ఉపయోగాన్ని బలపరచాలి.
5. సైకిల్ లేదా నడక ప్రజారవాణా వ్యవస్థను వాడటం ద్వారా సహజ వనరులను రక్షించడం, కాలుష్యాన్ని తగ్గించడం, ఆరోగ్య సంబంధ లాభాలను ఆస్వాదించుట.
6. సామూహిక ఉద్యానవనాల ఏర్పాటు, మొక్కనాటే కార్యక్రమములో పాల్గొనుట.
7. కీటక నాశకాల ఉపయోగం తగ్గించి, సహజకీటక నాశకాలను వాడటం.
8. ఉద్యాన వనాలలో స్థానిక మొక్కలను పెంచడం, వన్య ప్రాణులకు ఆవాసాన్ని ఏర్పరచడం.

ప్రశ్న 10.
పరాగసంపర్క సహకారకాలను రక్షించడానికి తీసుకోవలసిన జాగత్రలు ఏమిటి?
జవాబు:

1. పుష్పించు మొక్కలతో సొంతంగా పూదోటలను ఏర్పరచుకోవడం, ఖాళీ ప్రదేశాలలోను, పెద్ద భవనాల బయట పుష్పించు మొక్కలు నాటడం.
2. ఇళ్ళలోను, పరిసరాలలోను వాడే కీటకనాశక పదార్థాల స్థాయిని తగ్గించడం.
3. స్థానిక సంస్థలలో, పాఠశాలల్లో తేనెటీగల పెంపకం కోసం ఉపయోగించే ఫలకాలు పెట్టెల వాడకాన్ని ప్రోత్సహించడం.
4. కీటకనాశక పదార్థాలను వినియోగించని వ్యవసాయ సంస్థలను బలపరచడం.
5. వ్యవసాయ పంటల పరాగ సంపర్క విషయంలో స్థానికంగా ఉండే పరాగ సంపర్క కారకాలను ఉపయోగించుకునే పద్ధతులు అవసరాన్ని వివరించుట.

దీర్ఘ సమాధాన ప్రశ్న

ప్రశ్న 1.
ఆవరణ వ్యవస్థ సంబంధ సేవలు – కర్బన స్థాపన, ఆక్సిజన్ విడుదల గురించి వివరించండి?
జవాబు:
ఆవరణ వ్యవస్థ సంబంధ సేవలు- కర్బన స్థాపన :
ఎక్కువ కార్బన్ వాతావరణంలోనికి విడుదల కాకుండా ఉండటానికి మొక్కలు అవసరం. అడవులకు, వాతావరణానికి మధ్య నిరంతరం CO₂-O₂ ల రసాయన ప్రవాహం జరుగుతుంది. అడవులు CO₂ యొక్క ప్రధాన బ్యాంకులు కొయ్యరూపంలో పెద్ద పరిమాణంలో CO₂ దాచబడుతుంది. ఇది వాతావరణంలోని CO₂ గాఢతను తగ్గించి, వాతావరణంలో CO₂-O₂ ల గతిక సమతుల్యంగా ఉంచడంలో ప్రధాన పాత్ర వహిస్తాయి. కిరణజన్య సంయోగ క్రియ ప్రకారము 180gm గ్లూకోజ్ 193 గ్రాముల 02 ఉత్పత్తికి 264 గ్రాముల CO₂, 108 గ్రాముల నీరు యొక్క వినియోగించుకుని 677.2 కిలో కాలరీల సౌరశక్తిని గ్రహిస్తుంది. ఈ 180 గ్రాముల గ్లూకోజ్ క్రమంగా 162 గ్రాముల పాలీశాఖరైడ్గా మొక్కలో మారుతుంది. అనగా ప్రతి 1 గ్రామ్ పొడి సేంద్రియ పదార్థం కోసం 1.63 గ్రాముల CO₂ స్థాపన అవసరం. అభయారణ్యాలు ఉత్పత్తి చేసే పొడిసేంద్రియ పదార్థాల మొత్తాన్ని వివిధ నిర్ణీత ఎత్తులో ఉన్న అడవుల వార్షిక నికర ఉత్పత్తి ద్వారా మొత్తాన్ని, లెక్కకట్టవచ్చు. దీనినిబట్టి CO₂ ఎంత స్థాపన జరుగునో తెల్చుకోవచ్చు.

శీతోష్ణస్థితి, పరిస్థితులను స్థిరంగా ఉంచడానికి, భూమి అధిక ఉష్ణోగ్రతకులోను కాకుండా, ఎక్కువ గ్రీన్ హౌస్ వాయువును వాతావరణం నుంచి తొలగించుటలో ఆవరణ వ్యవస్థలు సహాయపడతాయి. చాలా దేశాలు కార్బన్ పన్ను విధానంను ప్రవేశపెట్టాయి. దీనివల్ల గ్రీన్ హౌస్ వాయువును ముఖ్యంగా CO₂ CO లు వాతావరణంలోనికి విడుదలవటాన్ని తగ్గించవచ్చు.

ఆవరణ వ్యవస్థ సేవలు – ఆక్సిజన్ విడుదల :
వాతావరణంలోకి ఆక్సిజన్ను విడుదల చేయడానికి ప్లవకాలు, వృక్షాలు ముఖ్యపాత్ర వహిస్తున్నాయి. ఇది ఆ మొక్క జాతి రకము, దాని వయస్సు ఆ మొక్క పరిసరాలపై ఆధారపడి ఉంటుంది.

ఒక సంవత్సర కాలంలో 10 మంది. వ్యక్తులు పీల్చడానికి కావలసిన ఆక్సిజన్ ను ఒక పత్రాయుతా ప్రౌఢమొక్క ఒక ఋతువులో విడుదల చేస్తుంది. ఒక పూర్తిగా ఎదిగిన మొక్క 48 lbs CO₂ ను ఒక సంవత్సరకాలంలో శోషించి, విడుదల చేసే O₂ ఇద్దరు మనుషులకు సరిపోతుంది.

ఒక కారు 26,000 మైల్స్ ప్రయాణంలో విడుదల చేసే CO₂ ఒక ఎకరం భూమిలోని వృక్షాలు సంవత్సర కాలంలో వినియోగించుకునే CO₂ విలువకు సమానము. ఒక ఎకరం భూమిలోని వృక్షాలు 18 మంది సంవత్సరం పాటు శ్వాసించడానికి కావలసిన O₂ ను అందిస్తాయి. మొక్కలను, వృక్షప్లవకాలను “ప్రపంచం యొక్క ఊపిరితిత్తులు” అంటారు. కొన్ని సూక్ష్మజీవులు, సయనో బాక్టీరియాలు ఆక్సిజన్ను ప్రత్యక్షంగా విడుదల చేస్తాయి. అడవులలో పడిపోయిన మానులు విచ్ఛిన్నం వల్ల జరిగే ఖనిజల లవణాల వలయాలు, బాక్టీరియాలు, లైకెన్ల ద్వారా మృత్తిక ఏర్పడటం జరుగుతుంది.

Intext Question and Answers

ప్రశ్న 1.
ఈ కింది మొక్కలను నీటి మొక్కలు (హైడ్రోఫైట్లు), ఉప్పునీటి మొక్కలు (హాలోఫైట్లు), సమోద్బీజాలు, ఎడారి మొక్కలుగా వర్గీకరించండి.
a) సాల్వీనియా
b) ఒపన్షియా
c) రైజోఫొరా
d) మాంజిఫెరా
జవాబు:
a) సాల్వీనియా – నీటి మొక్క (హైడ్రోఫైట్)
b) ఒపన్షియా – ఎడారి మొక్క
c) రైజోఫోరా – ఉప్పునీటి మొక్క
d) మాజిఫెరా – సమోద్బీజ మొక్క

ప్రశ్న 2.
ఒక కొలనులో మనం నీటిపై స్వేచ్ఛగా తేలేమొక్కలు, నీటిలో మునిగి ఉండే లగ్నీకరణ చెందిన మొక్కలు, లగ్నీకరణ చెంది నీటి బయట ఉండే మొక్కలు, లగ్నీకరణ చెంది, నీటిపై తేలే పత్రాలు గల మొక్కలు అనే వివిధ రకాల నీటి మొక్కలను చూస్తాం. ఈ కింది మొక్కలను వాటి రకం ఆధారంగా పేర్కొనండి?
మొక్కపేరు – రకం
a) హైడ్రిల్లా – _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
b) టైఫా – _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
c) నింఫియా – _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
d) లెమ్నా – _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
e) వాలిస్ నేరియా – _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
జవాబు:
a) హైడ్రిల్లా – నీటిలో మునిగి అవలంబితంగా ఉండే మొక్క
b) టైఫా – లగ్నీ కరణం చెంది నీటి బయట ఉండే మొక్క
c) నింఫియా – లగ్నీ కరణం చెంది నీటిపై తేలే పత్రాలు కల మొక్క
d) లెమ్నా – నీటి పై స్వేచ్ఛగా తేలే మొక్క
e) వాలిస్ నేరియా – నీటిలో మునిగి లగ్నీకరణం చెందిన మొక్క

ప్రశ్న 3.
అభ్యాసన ప్రక్రియలో భాగంగా ఈ కింది వాటిని వివరించండి.
a) మీ పరిసర ప్రాంతాలలో ఉన్న ఆవరణ సంబంధ సేవలను గుర్తించి నిర్ణయించండి?
b) ఆ ఆవరణ సంబంధ సేవలను కొనసాగించే పద్ధతులు, విధానాలను గురించి ఆలోచించండి?
c) మీ ప్రాంతంలో పెరిగే మొక్కలు లేదా పంటల రకాలను పరిశీలించండి?
d) మీ ప్రాంతంలోని ఆవరణ సంబంధ సేవలను వివరించండి?
e) మీ ప్రాంతంలోని సహజసిద్ధ అరణ్యాల నుంచి సమకూరే వనరులు లేదా వస్తువులను పేర్కొనండి?
f) మీ ప్రాంతంలోని పుష్పించే అలంకర ప్రాయ మొక్కలు, వ్యవసాయ పంటల పరాగసంపర్కరంలో పాల్గొనే జీవ కారకాలను పరిశీలించండి?
జవాబు:
a) వాతావరణంలో వివిధ క్రియల వల్ల ఉత్పత్తి అయ్యే వనరులు నీటిశుద్ధి, కలప, చేపల ఆహారం, పంటమొక్కల పరాగ సంపర్కం వంటివి ఆవరణ సంబంధ సేవలు.
b) 1) వినియోగాన్ని, వ్యర్ధ పదార్థాల ఉత్పత్తిని తగ్గించుట.
2) జీవ కీటకనాశకాల ఉపయోగం తగ్గించి, సహజ కీటక నాశకాలను వాడుట.
3) సామూహిక ఉద్యానవనాలు ఏర్పాటు.
c) వరి, మొక్కజొన్న, మినుములు, పెసలు, జనుము, కూరగాయలు
d) 1) నీటి పరిశుద్ధత
2) వరదల నివారణ
3) వ్యర్ధ పదార్థాల నిర్మూలన
4) ఆక్సిజన్ ఉత్పాదకత
e) పరిశుద్ధ గాలి, మంచినీరు, ఆహారము, నారలు, కలప, ఔషధాలు
f) కీటకాలు, పక్షులు, జంతువులు (గబ్బిలాలు, నత్తలు, పాములు)

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 1st Year Botany Study Material 12th Lesson పుష్పించే మొక్కల కణజాలశాస్త్రం, అంతర్నిర్మాణ శాస్త్రం Textbook Questions and Answers.

AP Inter 1st Year Botany Study Material 12th Lesson పుష్పించే మొక్కల కణజాలశాస్త్రం, అంతర్నిర్మాణ శాస్త్రం

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
ఒక మొక్క మెటీరియల్ అడ్డుకోత ఈ క్రింది అంతర్నిర్మాణ ముఖ్యాంశాలను చూపిస్తుంది. (i),నాళికాపుంజాలు సంయుక్తంగా చెల్లాచెదురుగా ఉంటాయి. వీటిని ఆవరించి దృఢ కణజాలయుత పుంజపు ఒర ఉంటుంది. (ii) పోషకకణజాల మృదుకణజాలం లోపిస్తుంది. మీరు దీన్ని ఏవిధంగా గుర్తిస్తారు?
జవాబు:
ఏక దళ బీజ కాండము

ప్రశ్న 2.
దారువు, పోషకకణజాలాలను సంక్లిష్ట కణజాలాలు అని ఎందుకు అంటారు?
జవాబు:
ఒకటి కంటే ఎక్కువ రకాలైన కణాలతో ఏర్పడి, కలసి పనిచేస్తాయి. కావున దారువు, పోషణ కణజాలను సంక్లిష్ట కణజాలాలు అంటారు.

ప్రశ్న 3.
మొక్కల అంతర్నిర్మాణ అధ్యయనం మనకు ఏ విధంగా ఉపయోగకరంగా ఉంటుంది?
జవాబు:
అంతర్నిర్మాణ శాస్త్రం ద్వారా, మొక్క విధులు, సాధారణ ప్రక్రియలు అయిన భాష్పోత్సేకము, కిరణజన్య సంయోగక్రియ, పెరుగుదల ఎలా జరుపుకుంటుంది. అనే విషయాలు తెల్సుకోవచ్చు, తర్వాత వృక్షశాస్త్రవేత్తలకు, వ్యవసాయ శాస్త్రవేత్తలకు, మొక్కలకు సంబంధించిన వ్యాధులు, వాటి నివారణ గూర్చి తెలియచేస్తుంది.

ప్రశ్న 4.
ప్రథమ దారువు మొదటగా ఏర్పడ్డ దారువు. ప్రథమ దారువు, పోషక కణజాలం పక్కన వ్యాసార్ధంగా అమరి ఉంటే ఆ దారువు అమరికను మీరు ఏవిధంగా పిలుస్తారు? ఇది మీకు దేనిలో కనిపిస్తుంది?
జవాబు:
వ్యాసార్థపు నాళికా పుంజము ఇది వేళ్లలోకనిపిస్తుంది.

ప్రశ్న 5.
పోషకకణజాల మృదుకణజాలం విధి ఏమిటి?
జవాబు:
పోషణ కణజాల మృదు కణజాలం పొడవైన స్థూపాకార కణాలలో, ఎక్కువ కణ ద్రవ్యంను కేంద్రకంను కల్గి ఉంటుంది. ఇది ఆహార పదార్థాలతో పాటు రెసిన్స్, లేటెక్స్, జిగురు వంటి పదార్థాలను నిల్వచేస్తుంది.

ప్రశ్న 6.
ఎ) వేరులో లోపించి, పత్రాల ఉపరితలాన ఉండి నీటి నష్టాన్ని నిరోధించేది ఏమిటి?
బి)మొక్కలలో నీటి నష్టాన్ని నిరోధించే బాహ్యచర్మకణ రూపాంతరం ఏది?
జవాబు:
ఎ) అవభాసిని
బి) ట్రైకోమ్

ప్రశ్న 7.
మొక్కలో ఏ భాగం ఈ కింది వాటిని చూపిస్తుంది?
ఎ) వ్యాసార్ధ నాళిక పుంజం
బి) బహుప్రథమ దారుకమైన దారువు
సి) బాగా అభివృద్ధి చెందిన దవ్వ
డి) బాహ్యప్రథమ దారుకమైన దారువు
జవాబు:
ఎ) వేరు, బి) ఏకదళ బీజ వేరు సి) ఏకదళ బీజ వేరు డి) వేరు

ప్రశ్న 8.
నీటి ప్రతిబలంసమయంలో మొక్కలలో పత్రాలు చుట్టుకొనేటట్లు చేసే కణాలు ఏవి?
జవాబు:
బుల్లి ఫార్మా కణాలు ఇవి ఏకదళబీజ పత్ర ఊర్ధ్వ బాహ్య చర్మంలో ఉంటాయి.

ప్రశ్న 9.
నాళికా విభాజ్య కణావళి వలయంలో ఉండేవి ఏమిటి?
జవాబు:
పుంజాంతస్థ విభాజ్య కణావళి, పుంజాంతర విభాజ్య కణావళి కలసి నాళిక విభాజ్య కణావళి వలయంను ఏర్పరుస్తాయి.

ప్రశ్న 10.
ఫెల్లోజన్, ఫెల్లోడర్మ్ మధ్యన ఉండే ఒక క్రియాత్మక మూల భేదాన్ని తెలపండి.
జవాబు:

ఫెల్లోజన్	ఫెల్లోడర్మ్
1. దీనిని బెండు విభాజ్య కణజాలము అని అంటారు. ఇది ఫెల్లమ్, పెల్లోడర్ ను ఏర్పరుస్తుంది.	1. బెండు విభాజ్య కణజాలము నుండి లోపలి వైపుకు ఏర్పడిన ద్వితీయ వల్కల కణాలు.
2. కణాలు పలుచని కవచాలతో దీర్ఘచతుర స్రాకారంలో ఉంటాయి.	2. కణాలు మృదుకణాలు.

ప్రశ్న 11.
ఒక వృక్షం బెరడును ఎవరైనా తొలగిస్తే, మొక్కలో ఏ భాగాలు తొలగించబడతాయి?
జవాబు:
పరిచర్మం, ద్వితీయ పోషక కణజాలము

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
వివిధ రకాల విభాజ్య కణజాలాల స్థానాల్ని, విధుల్ని తెలపండి.
జవాబు:

ఎ) అగ్ర విభాజ్య కణజాలం :
ఇవి వేరు, కాండం, శాఖల కొనభాగాల్లో కనిపిస్తాయి. మొక్క పొడవు పెరగడంలో ఇవి ప్రధానపాత్ర వహిస్తాయి.

బి) మధ్యస్థ విభాజ్య కణజాలం :
ఇవి మొక్క ముదిరిన భాగాల్లో, శాశ్వత కణజాలాల మధ్యన కనిపిస్తాయి. కణపు మాధ్యమాల పీఠభాగాల్లో, గడ్డి జాతులు పత్రపీఠాల్లో ఈ కణజాలాలుంటాయి. ఇవి కొద్దికాలమే క్రియాత్మకంగా ఉండి క్రమంగా శాశ్వత కణాలుగా మారతాయి. వీటివల్ల మొక్కల భాగాలు పొడవుగా పెరుగుతాయి.

సి) పార్శ్వ విభాజ్య కణజాలం :
ఇవి మొక్క దేహం యొక్క పార్శ్వఅంచుల వద్ద ఉంటాయి. ఈ కణాలు విభజన చెంది కాండం, వేరు వంటి అంగాలు చుట్టుకొలతలో పెరగడానికి తోడ్పడతాయి. నాళికాపుంజంలో ఉండే విభాజ్య కణావళి ఈ రకానికి చెందినదే. ఇది మొక్కల్లో ద్వితీయ దారువును, ద్వితీయ పోషక కణజాలాన్ని ఉత్పత్తి చేస్తుంది. వల్కల విభాజ్యకణావళి కూడా ఈ కోవకే చెందినది. దీనిచర్య వల్ల పరిచర్మము ఏర్పడుతుంది.

ప్రశ్న 2.
మీతోట నుంచి తీసుకొన్న ఒక మొక్క లేత కాండం అడ్డుకోత తీసుకొని సూక్ష్మదర్శిని కింద పరిశీలించండి. దీన్ని ఏకదళబీజ కాండమా లేదా ద్విదళబీజ కాండమా అని ఏ విధంగా తెలసుకోగలుగుతారు? కారణాలు తెలపండి.
జవాబు:
ఒక మొక్కలేత కాండంను అడ్డుకోత తీసి సూక్ష్మదర్శినిలో పరిశీలించిన, కొన్ని లక్షణాలను బట్టి అది ద్విదళ బీజ కాండము, ఏకదళబీజ కాండమని చెప్పవచ్చు.

ద్విదళబీజ కాండము	ఏకదళబీజకాండము
1) బాహ్య చర్మంపై ట్రైకోమ్లు ఉంటాయి.	1) ట్రైకోమ్లు ఉండవు.
2) అంతశ్చర్మం స్థూల కణజాల నిర్మితము.	2) అధశ్చర్మం దృఢకణజాలం నిర్మితం.
3) సాధారణ వల్కలం అంతశ్చర్మము ఉంటాయి.	3) సాధారణ వల్కలం అంతశ్చర్మం ఉండవు.
4) సంధాయక కణజాలం ఉండదు.	4) సంధాయ కణజాలం ఉంటుంది.
5) నాళికా పుంజాలు ఉలి లేక బొంగరం ఆకారం.	5) నాళికాపుంజాలు అండాకారము.
6) నాళికా పుంజాలు 15-20 వరకు, ఒక వలయంలా అమరి ఉంటాయి. (యూస్టీల్).	6) నాళికాపుంజాలు ఎక్కువ సంఖ్యలో సంధాయక కణజాలంతో చెల్లాచెదురుగా ఉంటాయి. (అటాక్టోస్టీల్)
7) నాళికాపుంజాలు సాధారణము.	7) నాళికాపుంజాలు తంతుయుతము.
8) నాళికాపుంజాలు సహపార్శ్వ, సంయుక్త వివృతాలు	8) నాళికాపుంజాలు సహపార్శ్వ, సంయుక్త సంవృతము
9) ప్రథమదారు అవకాశిక ఉండదు.	9) ప్రథమదారు అవకాశిక ఉంటుంది.
10) దారునాళాలు ఎక్కువ సంఖ్యలో వరుసగా ఉంటాయి.	10) దారునాళాలు తక్కువ సంఖ్యలో ‘Y’ ఆకారంలో ఉంటాయి.
11) పోషక కణజాల మృదుకణజాలము ఉంటుంది.	11) పోషక కణజాల మృదుకణజాలం ఉండదు.
12) దవ్వ, దవ్వ రేఖలు ఉంటాయి.	12) దవ్వ, దవ్వ రేఖలు ఉండవు.

పైభేదాలను బట్టి ఇచ్చిన కాండమును సూక్ష్మ దర్శినిలో పరిశీలించి చెప్పవచ్చు.

ప్రశ్న 3.
పరిచర్మం అంటే ఏమిటి? ద్విదళబీజ కాండంలో పరిచర్మం ఏ విధంగా ఏర్పడుతుంది?
జవాబు:
ఫెల్లోజన్, ఫెల్లమ్, ఫెల్లోడర్ ను కలిపి పరిచర్మము అంటారు. విభాజ్యకణావళి వలయచర్య వలన కాండము వ్యాసంలో పెరుగుతుంది. ఫలితంగా వల్కల, బాహ్యచర్మ కణాలు చితికిపోయి, కొత్తరక్షణ పొరలను ఏర్పరుచుకుంటాయి. వల్కల ప్రాంతంలో విభాజ్య కణజాలం ఏర్పడుతుంది. దీనిని ఫెల్లోజన్ అంటారు. ఇది విభజన చెంది లోపలివైపుకు ఏర్పరిచిన కణాలు ద్వితీయ వల్కలము (ఫెల్లోడర్మ్) గాను, వెలుపలి వైపుకు ఏర్పరిచిన కణాలు బెండు (ఫెల్లమ్) గాను మార్పుచెందుతాయి. బెండు కణజాలము సూబరిన్ లో నిర్మితమై ఉండుట వల్ల నీటికి అపారగమ్యంగా ఉంటుంది. ద్వితీయ వల్కల కణాలు మృదుకణజాలయుతమై ఉంటాయి. ఈ విధంగా ఏర్పడిన ఫెల్లోజన్, ఫెల్లమ్, ఫెల్లోడర్మ్ ను కలిపి పరిచర్మం (పెరీడర్మ్) అంటారు.

ప్రశ్న 4.
వార్షిక వలయాలు అనే ఏక కేంద్రక వలయాలను ఒక వృక్షం మాను అడ్డుకోత చూపిస్తుంది. ఈ వలయాలు ఏ విధంగా ఏర్పడతాయి? ఈ వలయాల ప్రాముఖ్యం ఏమిటి? [‘Mar. ’14]
జవాబు:
వార్షిక వలయాలు :
సమశీతోష్ణ మండలాలు, శీతల మండలాల్లో పెరుగుతున్న వృక్షాల్లో విభాజ్య కణావళి క్రియాశీలత రుతువుల్లో కలిగే మార్పుల మీద ఆధారపడి ఉంటుంది. వసంత రుతువులో ఎక్కువ పత్రాలు, పుష్పాలు ఏర్పడడం వల్ల మొక్కకు ఎక్కువ నీరు, లవణాలు అవసరం ఉంటుంది. అందువల్ల ద్వితీయ దారువులో పెద్ద పెద్ద దారునాళాలు అధిక సంఖ్యలో ఏర్పడతాయి. దీనిని వసంతదారువు (తొలిదారువు) అంటారు. ఇది తేలిక వర్ణంలో కనిపిస్తుంది.

శరదృతువులో మొక్కలో క్రియాత్మకత తగ్గి నీరు, లవణాల అవసరం ఎక్కువగా ఉండదు. అందువల్ల ఈ ఋతువులో ఏర్పడే ద్వితీయ దారువులో సన్నని దారునాళాలు తక్కువ సంఖ్యలో ఏర్పడతాయి. దీనిని శరద్దారువు (మలిదారువు) అంటారు. ఇది గాఢ వర్ణంలో కనిపిస్తుంది. ఈ విధంగా ఒక సంవత్సరంలో రెండు రకాల దారువులు ఏర్పడతాయి. ఇవి ఏకాంతరంగా ఉన్న వలయాలుగా కనిపిస్తాయి. వీటిని వార్షిక వలయాలు (వృద్ధి వలయాలు) అంటారు. వార్షిక వలయాలను లెక్కించి ఒక వృక్షం వయస్సును సుమారుగా అంచనావేయవచ్చు. ఈ అధ్యయన్నాన్ని ‘డెండ్రోక్రోనాలజీ’ అంటారు.

మనదేశంలాంటి ఉష్ణమండలాల్లో వార్షిక వలయాలు స్పష్టంగా ఏర్పడవు. దీనికి కారణం రుతువుల్లో తీవ్రమైన మార్పులు లేకపోవడమే. ఈ ప్రాంతాలలోని వృక్షాల్లో కనిపించే వలయాలను “పెరుగుదల గుర్తులు” అంటారు.

ప్రశ్న 5.
వాయు రంధ్రాలు, పత్రరంధ్రాల మధ్య ఉండే భేదాలు ఏమిటి?
జవాబు:

వాయురధ్రాలు	పత్రరంధ్రాలు
1. దారుయుత వృక్షాలు బెరడులో ఉండే కటకాకార రంధ్రాలను వాయురంధ్రాలు అంటారు.	1. లేత కాండాలు, పత్రాల బాహ్య చర్మంలో ఉన్న చిన్న రంధ్రాలను పత్ర రంధ్రాలు అంటారు.
2. వీటితోపాటు సన్నిహితంగా మృదు కణజాలము ఉంటుంది. రక్షక కణాలు ఉండవు.	2. వీటిని ఆవరించి చిక్కుడు గింజ/ ముద్దరాకారంలో ఉన్న రక్షక కణాలు ఉంటాయి.
3. ఇవి కిరణజన్య సంయోగ క్రియ జరపవు.	3. రక్షక కణాలలో ఉన్న హరితరేణువులు కిరణజన్య సంయోగ క్రియను చూపుతాయి.
4. దగ్గరగా అమరి ఉన్న బెండు కణాల ద్వారా వాయువుల వినిమయం జరుపుకుంటాయి.	4. ఇవి బాష్పోత్సేకమును నియంత్రిస్తూ, వాయువుల వినిమయానికి తోడ్పడతాయి.

ప్రశ్న 6.
వీటి సరియైన విధిని వ్రాయండి.
ఎ) చాలనీ నాళం బి) పుంజంతర విభాజ్య కణావళి సి) స్థూలకోణ కణజాలం డి) దృఢకణజాలం
జవాబు:
ఎ) చాలనీ నాళం :
ఇవి పొడవైనా గొట్టంలాగా సహ కణాలతో కలిసి ఉంటాయి. వీటి అంతిమ గోడలు జల్లెడలాగా రంధ్రయుతంగా ఉండి చాలనీ ఫలకాలను ఏర్పరుస్తాయి. పరికక్వచాలనీ నాళములో పరిధీయ కణద్రవ్యం, పెద్దరిక్తిక ఉంటాయి. ఇవి ఆహార పదార్థాల రవాణాలో తోడ్పడతాయి.

బి) పుంజాంతర విభాజ్య కణావళి :
పుంజాంతస్థ విభాజ్య కణావళి ప్రక్కన ఉన్న దవ్వరేఖలలోని కణాలు విభజన శక్తిని సంపాదించుకుని పుంజాంతర విభాజ్య కణావళిని ఏర్పరుస్తాయి.

సి) స్థూల కోణ కణజాలము :

1. ఇది సజీవ యాంత్రిక కణజాలము.
2. దీనిలోని కణాలు కవచాలు సెల్యులోస్, పెక్టిన్లతో నిర్మితమై ఉంటాయి.
3. హరితరేణువులను కలిగి కిరణజన్య సంయోగక్రియ ద్వారా ఆహార పదార్థాల్ని తయారుచేస్తాయి.
4. లేత కాండం, పత్రవృంతంలాంటి పెరుగుదల చూపే భాగాలను యాంత్రిక శక్తినిస్తాయి.

డి) దృఢ కణజాలము :

1. ఇది నిర్జీవ యాంత్రిక కణజాలము.
2. వీటి కణకవచాలు లిగ్నిన్లో నిర్మితమై మందంగా ఉంటాయి.
3. నారలు వస్త్ర, జోళి పరిశ్రమలలో ఉపయోగపడతాయి.
4. దృఢ కణాలు మొక్కల భాగాలను యాంత్రిక శక్తినిస్తాయి.

ప్రశ్న 7.
పత్రరంధ్రాన్ని రక్షిస్తూ మూత్రపిండాకార రక్షక కణాలు ఉంటాయి. రక్షక కణాలను ఆవరించి ఉండే బాహ్యచర్మ కణాల పేరు తెలపండి. రక్షక కణం ఏ విధంగా బాహ్యచర్మ కణంతో విభేదాన్ని చూపిస్తుంది? మీ జవాబును పటం సహాయంతో విశదీకరించండి.
జవాబు:
లేత కాండాలు, పత్రాలు బాహ్యచర్మంలో ఉన్న రంధ్రాలను పత్ర రంధ్రాలు అంటారు. వీటి చుట్టూ రెండు చిక్కుడు గింజ లేక మూత్రపిండాకారంలో ఉన్న రెండు రక్షక కణాలు ఉంటాయి. రక్షక కణాల చుట్టూ ఉన్న కొన్ని బాహ్యచర్మ కణాలు ఆకారంగా ప్రత్యేకంగా ఉంటాయి. వాటిని అనుబంధ కణాలు అంటారు.

రక్షక కణాలు	అనుబంధ కణాలు
1. చిక్కుడు గింజ/ మూత్రపిండాకారంలో ఉంటాయి.	1. పీపాకారంలో ఉంటాయి.
2. హరితరేణువులు ఉంటాయి.	2. హరితరేణువులు ఉండవు.

ప్రశ్న 8.
రావి (ఫైకస్ రిలిజియోసా), మొక్కజొన్న (జియామేస్) పత్రాలు అంతర్నిర్మాణంలోని భేదాలను సూచించండి. పటాలు గీసి, భేదాలను గుర్తించండి.
జవాబు:

ద్విదళ బీజపత్రం	ఏకదళ బీజపత్రం
1. ఉర్ధ్వబాహ్య చర్మం కంటే అధోబాహ్యచర్మంలో పత్రరంధ్రాల సంఖ్య ఎక్కువగా ఉంటుంది.	1. పత్ర రంధ్రాల సంఖ్య రెండు బాహ్య చర్మాలలో దాదాపు సమానంగా ఉంటుంది.
2. బుల్లిఫారమ్ కణాలుండవు.	2. ఊర్ధ్వ బాహ్యచర్మంలో బుల్లిఫారమ్ కణాలుంటాయి.
3. పత్రాంతరంలో స్తంభకణజాలం, స్పంజి వంటి కణజాలం ఉంటాయి.	3. పత్రాంతరంలో ఒకే రకమైన కణజాలం ఉంటుంది.
4. పుంజపు తొడుగు వ్యాపనాలు సాధారణంగా మృదు కణజాలయుతం.	4. పుంజపు తొడుగు వ్యాపనాలు సాధారణంగా దృఢ కణజాలయుతం.

ప్రశ్న 9.
బెండు విభాజ్య కణావళి బెండును ఏర్పరచే కణజాలాలను ఏర్పరుస్తుంది. ఈ వ్యాఖ్యను మీరు అంగీకరిస్తారా? వివరించండి.
జవాబు:
అవును. బెండు విభాజ్య కణజాలము/ ఫెల్లోజన్ ద్విదళ బీజ కాండం ద్వితీయ వృద్ధిలో ఏర్పడి, విభజన చెంది లోపలి వైపుకు ద్వితియ వల్కలము/ ఫెల్లోడెర్ను వెలుపలి వైపుకు బెండు / ఫెల్లోయ్ను ఏర్పరుస్తుంది. బెండు కణజాలంలోని కణాల కవచంలో సూబరిన్ చేరి ఉండటం వల్ల ఈ కణజాలం నీటికి అపారగమ్యంగా ఉంటుంది. నాళికావిభాజ్య కణావళికి వెలుపల ఉన్న కణజాలన్నింటిని కలిపి బెరడు అంటారు. దీనిలో పరిచర్మం, ద్వితీయ పోషక కణజాలము ఉంటాయి.

ప్రశ్న 10.
పుష్పించే మొక్కలలోని మూడు మూల కణజాల వ్యవస్థల పేర్లను తెలపండి. ప్రతి కణజాల వ్యవస్థకు చెందిన కణజాలాల పేర్లను తెలపండి.
జవాబు:
పుషించు మొక్కలలో మూడు మూలకణజాల వ్యవస్థలు ఉంటాయి. అవి.

1. బాహ్య చర్మ కణజాల వ్యవస్థ
2. సంధాయక కణజాల వ్యవస్థ
3. నాళిక కణజాల వ్యవస్థ

1. బాహ్య చర్మ కణజాల వ్యవస్థ :
దీనిలో బాహ్య చర్మము అవభాసిని, పత్రరంధ్రాలు, కేశాలు (వేర్లు), ట్రైకోమ్లు (కాండము) ఉంటాయి.

2. సంధాయక కణజాల వ్యవస్థ :
దీనిలో సరళకణజాలాలు అయిన మృదుకణజాలము, స్థూలకోణ కణజాలము, దృఢ కణజాలము ఉంటాయి. ఇవి వేర్లు, కాండాల వల్కలం పరిచక్రం, దవ్వ, దవ్వ రేఖలలో ఉంటాయి. పత్రాలలో సంధాయక కణాల హరిత రేణువులను కలిగి పలుచని కవచాలతో ఉంటాయి.

3. నాళికా కణ జాల వ్యవస్థ :
దీనిలో ప్రసరణ కణజాలాలు అయిన, దారువు, పోషక కణజాలము ఉంటాయి.

దీర్ఘ సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
పటాల సహాయంతో దారుయుత ఆవృతబీజాల కాండాలలో జరిగే ద్వితీయ వృద్ధి పద్ధతిని వివరించండి. దీని ప్రాముఖ్యం ఏమిటి?
జవాబు:
I. ప్రసరణ స్తంభం లోపల జరిగే ద్వితీయవృద్ధి :
1. నాళికా విభాజ్య కణావళి వలయం ఏర్పడటం :
ద్విదళ బీజకాండం ప్రాథమిక నిర్మాణంలో నాళికాపుంజాలు వలయంలాగా అమరి ఉంటాయి. ప్రతి నాళికాపుంజంలో దారువు, పోషక కణజాలాల మధ్య విభాజ్యకళావళి ఉంటుంది. దీనిని ‘పుంజాంతర విభాజ్యకణావళి’ అంటారు. నాళికాపుంజాల మధ్య దవ్వరేఖలుంటాయి. ద్వితీయవృద్ధి మొదలైనపుడు దవ్వరేఖల నుంచి విభాజ్యకణావళి ఏర్పడుతుంది. దీనిని పుంజాల మధ్య విభాజ్య కణావళి అంటారు. ఈ రెండు కణాల విభాజ్యకణావళులు ఒకదానితో మరొకటి కలిసిపోయి ఒక సంపూర్ణ విభాజ్యకణావళి వలయం రూపొందుతుంది. దీనినే నాళికా విభాజ్యకణావళి ఉంది అంటారు.

2. విభాజ్యకణావళి వలయం క్రియాశీలత :
విభాజ్యకణావళి వలయంలోని కణాలు పరివేష్టిత విభజనలు జరిపి రెండువైపులా కొత్తకణాలను ఉత్పత్తి చేస్తాయి. ఈ కణాలు ద్వితీయ ప్రసరణ కణజాలాలుగా విభేదనం చెందుతాయి. వెలుపలివైపుకు ఏర్పడ్డ కణజాలం ద్వితీయ పోషకకణజాలంగా మారుతుంది. లోపలివైపుకు ఏర్పడిన కణజాలము ద్వితీయ దారువుగా రూపొందుతుంది. ద్వితీయ దారువులో దారునాళాలు, దారుకణాలు, దారు నారలు, దారు మృదుకణజాలం ఉంటాయి. ద్వితీయ పోషక కణజాలంలో చాలనే నాళాలు, సహయక కణాలు, పోషక కణజాల నారలు, పోషక మృదు కణజాలము ఉంటాయి. ద్వితీయ దారువు నిరంతరంగా తయారయ్యి సంచయనం చెందుట వల్ల ప్రాథమిక, ద్వితీయ పోషక కణజాలాలు క్రమేపి చేతికి పోతాయి. కొన్ని ప్రదేశాలలో విభాజ్యకణావళి మృదుకణాలను సన్నసి వరసల రూపంలో ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ద్వితీయ దారువు, ద్వితీయ పోషక కణజాలం గుండా వ్యాపించి ఉంటాయి. వీటిని ద్వితీయ దవ్వరేఖలు అంటారు.

వార్షిక వలయాలు :
సమశీతోష్ణ మండలాలు, శీతల మండలాల్లో పెరుగుతున్న వృక్షాల్లో విభాజ్య కణావళి క్రియాశీలత రుతువుల్లో కలిగే మార్పుల మీద ఆధారపడి ఉంటుంది. వసంత రుతువులో ఎక్కువ పత్రాలు, పుష్పాలు ఏర్పడడం వల్ల మొక్కకు ఎక్కువ నీరు, లవణాలు అవసరం ఉంటుంది. అందువల్ల ద్వితీయ దారువులో పెద్ద పెద్ద దారునాళాలు అధిక సంఖ్యలో ఏర్పడతాయి. దీనిని వసంతదారువు (తొలిదారువు) అంటారు. ఇది తేలిక వర్ణంలో కనిపిస్తుంది.

శరదృతువులో మొక్కలో క్రియాత్మకత తగ్గి నీరు, లవణాల అవసరం ఎక్కువగా ఉండదు. అందువల్ల ఈ ఋతువులో ఏర్పడే ద్వితీయ దారువులో సన్నని దారునాళాలు తక్కువ సంఖ్యలో ఏర్పడతాయి. దీనిని శరద్దారువు (మతిదారువు) అంటారు. ఇది గాఢ వర్ణంలో కనిపిస్తుంది. ఈ విధంగా ఒక సంవత్సరంలో రెండు రకాల దారువులు ఏర్పడతాయి. ఇవి ఏకాంతరంగా ఉన్న వలయాలుగా కనిపిస్తాయి. వీటిని వార్షిక వలయాలు (వృద్ధి వలయాలు) అంటారు. వార్షిక వలయాలను లెక్కించి ఒక వృక్షం వయస్సును సుమారుగా అంచనావేయవచ్చు. ఈ అధ్యయనాన్ని ‘డెండ్రోక్రోనాలజి’ అంటారు. మనదేశంలాంటి ఉష్ణమండలాల్లో వార్షిక వలయాలు స్పష్టంగా ఏర్పడవు. దీనికి కారణం రుతువుల్లో తీవ్రమైన మార్పులు లేకపోవడమే. ఈ ప్రాంతాలలోని వృక్షాల్లో కనిపించే వలయాలను “పెరుగుదల గుర్తులు” అంటారు.

అంతర్దారువు, రసదారువు :
చేవదేరిన కాండంలోని ద్వితీయదారువు రెండు రకాలుగా ఉంటుంది. మధ్యభాగం ముదురువర్ణంలో కనిపిస్తుంది. దీనిని అంతర్దారువు (డ్యూరమెన్) అంటారు. టానిన్లు, రెసిన్లు, నూనెలు, జిగుర్లు, రంగుపదార్థాలు, సువాసన పదార్థాలు మొదలైన వాటితో అంతర్దారువు పూర్తిగా నిండి ఉంటుంది. దారునాళాల్లోకి అనేక ‘టైలోసిస్లు’ కూడా పెరిగి ఉంటాయి. దారువులోని మృదుకణాల కవచాలు లిగ్నిన్ పూరితమై ఉంటాయి. అంతర్దారువుకి ఎక్కువ మన్నిక ఉంటుంది. ఇది నీటి ప్రసరణలో ఉపయోగపడదు. కేవలం మొక్కలకు యాంత్రిక ఆధారాన్నిస్తుంది. అంతర్దారువు గట్టిగాను, శ్రేష్ఠంగాను ఉంటుంది. వాణిజ్యపరంగా దీనికి ఎక్కువ విలువ ఉంటుంది.. దీనిని గృహోపకరణాల తయారీకి వాడతారు.

కాండంలో అంతర్దారువు చుట్టూ కనిపించే తేలిక వర్ణంగల దారువును రసదారువు (ఆల్బర్నమ్) అంటారు. ఇది కొత్తగా ఏర్పడ్డ దారువు. ఇది మాత్రమే నీరు, లవణాల ప్రసరణలో పాల్గొంటుంది. రసదారువులోని గట్టిదనం అంతగా ఉండకపోవడం వల్ల వాణిజ్యపరంగా అంతర్దారువంత విలువైంది కాదు. వృక్షం వయస్సు పెరుగుతున్న కొద్దీ రసదారువు క్రమంగా అంతర్దారువుగా మారుతుంది. అందువల్ల రసదారువు మందం ఎప్పుడూ ఒకే విధంగా ఉంటుంది.

ప్రసరణ స్తంభం వెలుపల ద్వితీయవృద్ధి వల్కలంలో జరుగుతుంది. ప్రసరణ స్తంభంలో విభాజ్యకణావళి క్రియాశీలత వల్ల ద్వితీయదారువు, ద్వితీయపోషకకణజాలం ఏర్పడి ప్రసరణ స్తంభం పరిమాణం పెరుగుతుంది. ఫలితంగా బాహ్యచర్మంపై ఒత్తిడి అధికం కావడం వల్ల అది పగిలిపోయి లోపలి సున్నితమైన వల్కల కణాలు బహిర్గతమవుతాయి. వాటి రక్షణకోసం వల్కలంలో ద్వితీయ రక్షణకవచం నిర్మితమవుతుంది. దీనిని ‘పరిచర్మం’ అంటారు. వల్కలం మధ్య వరుసల నుంచి గాని, లోపలి వరుసల నుంచి గాని ఏర్పడే విభాజ్య కణావళిలో వల్కలంలో జరిగే ద్వితీయవృద్ధి ప్రారంభం అవుతుంది. ఈ విభాజ్యకళావళిని ‘బెండు విభాజ్యకణావళి’ (ఫెల్లోజన్) అంటారు.

దీనిలోని కణాలు పరివేష్టిత విభజనలు జరిపి రెండు వైపులా క్రొత్త కణాలను ఏర్పరుస్తాయి. వెలుపలి వైపు ఏర్పడ్డ కణాలు ‘బెండు కణజాలం’ (ఫెల్లమ్)గా రూపొందుతాయి. లోపలివైపు ఏర్పడ్డ మృదుకణాలు ద్వితీయవల్కలంగా (ఫెల్లోడెర్మ్) రూపొందుతాయి. లోపలివైపుకంటే వెలుపలివైపు ఎక్కువ కణాలు ఏర్పడతాయి. బెండు, బెండు విభాజ్యకణావళి, ద్వితీయవల్కలాలను కలిపి పరిచర్మం అంటారు. బెండుకణాలు ఘనచతురస్రాకారంగా, అడ్డు వరుసల్లో ఉంటాయి. ఇవి నిర్జీవకణాలు. ద్వితీయ వల్కలంలో సజీవకణాలుంటాయి. వీటి మధ్య కణాంతరావకాశాలు కనిపిస్తాయి. ఈ కణాల్లో హరితరేణువులుంటాయి. దీనిలో పిండి పదార్థాల సంశ్లేషణ జరుగుతుంది.

నాళికా విభాజ్య కణావళి వెలుపలి కణజాలాలన్నింటిని కలిపి బెరడు అంటారు. దీనిలో పరిచర్మము, ద్వితీయ పోషక కణజాలము ఉంటాయి. ఒక ఋతువులో మొదట ఏర్పడే బెరడును మృదు బెరడు అని, ఋతువు చివర్లో ఏర్పడే వానిని దృఢ బెరడు అని అంటారు.

కొన్ని ప్రదేశాలలో ఫెల్లోజన్ వెలుపలి వైపు బెండు కణాల బదులు దగ్గరగా అమరి ఉన్న మృదు కణాలను (సంపూరక కణాలు) ఏర్పరుస్తుంది. ఇవి క్రమేపి బాహ్యచర్మాన్ని పగలగొట్టి కలుకార రంధ్రాలను ఏర్పరుస్తాయి. వీటిని వాయురంధ్రాలు అంటారు. వీటి ద్వారా కాండంలోపలి కణజాలం వెలుపలి వాతావరణం మధ్య వాయువుల వినిమయం జరుగుతుంది.

ప్రశ్న 2.
వీటి మధ్యన ఉండే అంతర్నిర్మాణ భేదాలను తెలిపే పటాలను చిత్రీకరించండి.
జవాబు:

ఏకదళ బీజవేరు	ద్విదళ బీజవేరు
1) వల్కలము పెద్దదిగా ఉంటుంది.	1) వల్కలము చిన్నదిగా ఉంటుంది.
2) పరిచక్రం నుంచి పార్శ్వవేర్లు మాత్రమే ఏర్పడతాయి.	2) పరిచక్రం నుంచి పార్శ్వ వేర్లు, ద్వితీయ వృద్ధి సమయంలో విభాజ్య కణావళి ఏర్పడతాయి.
3) దారువు బహు ప్రథమదారుకము.	3) దారువు చతుః ప్రథమదారుకము.
4) దవ్వ ఎక్కువగా ఉంటుంది.	4) దవ్వ తక్కువగా ఉంటుంది.
5) ద్వితీయ వృద్ధి జరుగదు.	5) ద్వితీయ వృద్ధి జరుగుతుంది.

ఏకదళ బీజకాండము	ద్విదళ బీజకాండము
1) బాహ్య చర్మంపై ట్రైకోమ్లు ఉంటాయి.	1) ట్రైకోమ్లు ఉండవు.
2) అదృశ్చర్మం స్థూల కణజాల నిర్మితము	2) అదఃశ్చర్యం దృఢకణజాలం నిర్మితం.
3) సాధారణ వల్కలం అంతఃశ్చర్మము ఉంటాయి.	3) సాధారణ వల్కలం అంతశ్చర్మం ఉండవు.
4) సంధాయక కణజాలం ఉండదు.	4) సంధీయకణజాలం ఉంటుంది.
5) నాళికా పుంజాలు ఉలి లేక బొంగరం ఆకారం.	5) నాళికాపుంజాలు అండాకారము.
6) నాళికా పుంజాలు 15-20 వరకు, ఒక వలయంలా -అమరి ఉంటాయి. (యూస్టీల్).	6) నాళికాపుంజాలు ఎక్కువ సంఖ్యలో సంధాయక కణజాలంతో చెల్లాచెదురుగా ఉంటాయి. (అటాక్టోస్టీల్)
7) నాళికాపుంజాలు సాధారణము.	7) నాళికాపుంజాలు తంతుయుతము.
8) నాళికాపుంజాలు సహపార్శ్వ, సంయుక్త వివృతాలు	8) నాళికాపుంజాలు సహపార్శ్వ, సంయుక్త సంవృతము
9) ప్రథమదారు అవకాశిక ఉండదు.	9) ప్రథమదారు అవకాశిక ఉంటుంది.
10) దారునాళాలు ఎక్కువ సంఖ్యలో వరుసగా ఉంటాయి.	10) దారునాళాలు తక్కువ సంఖ్యలో ‘Y’ ఆకారంలో ఉంటాయి.
11) పోషక కణజాల మృదుకణజాలము ఉంటుంది.	11) పోషక కణజాల మృదుకణజాలం ఉండదు.
12) దవ్వ, దవ్వ రేఖలు ఉంటాయి. ఉంటాయి.	12) దవ్వ, దవ్వ రేఖలు ఉండవు.

ప్రశ్న 3.
సరళ కణజాలాలు అంటే ఏమిటి ? వివిధ రకాల సరళ కణజాలాలను వర్ణించండి.
జవాబు:
నిర్మాణంలోను, విదిలోను ఒకే రకంగా ఉండే కణాలను కలిగిన శాశ్వత కణజాలను సరళ కణజాలాలు అంటారు. ఇవి మూడు రకాలు : అవి

1. మృదు కణజాలము
2. స్థూలకోణ కణజాలము,
3. దృఢ కణజాలము.

1) మృదు కణజాలము :
మొక్కలలో అధిక భాగము దీనితో తయారయి ఉంటుంది. కణాలు సమవ్యాసంలో, గోళాకారంగా అండాకారంగా, బహుభుజితాకారంగా లేదా పొడవుగా ఉంటాయి. వీటి కణ కవచాలు పలుచగా, సెల్యులోస్తో నిర్మితమై ఉంటాయి. ఇట్టి కిరణజన్య సంయోగక్రియకు ఆహారపదార్థాల నిల్వకు, స్రావాలను స్రవించడంలోను పాల్గొంటాయి.

2) స్థూలకోణ కణజాలము :
ఇది సజీవ యాంత్రిక కణజాలము. ఇది బాహ్య చర్మం దిగువన ఒకే రకమైన పొరగా లేక మాసికలుగా ఉంటుంది. ఈ కణాల మూలాల వద్ద సెల్యూలోస్ హెమీ సెల్యూలోస్, పెక్టిన్లు ఉంటాయి. కణాలు అండాకారం, గోళాకారం లేదా బహుభుజి ఆకారంలో ఉండి తరచుగా హరిత రేణువులను కల్గి ఉంటాయి. ఇవి ఆహార పదార్థాల తయారీలోను, లేత కాండం, పత్రవృంతంలాంటి పెరుగుదల చూపే భాగాలకు యాంత్రిక శక్తినివ్వడంలో తోడ్పడతాయి.

3) దృఢకణజాలము :
ఇవి నిర్జీవ యాంత్రిక కణజాలము వీటి కణ కవచాలు లిగ్నిన్తో నిర్మితమై, మందంగా ఉంటాయి. కణాలలో జీవ పదార్థం ఉండదు. రూపం, నిర్మాణం ఆధారంగా ఇది రెండు రకాలుగా ఉంటుంది.

a) నారలు :
సన్నగా, పొడవుగా మొనదేలిన కొనలతో మందమైన కవచాలతో ఉంటాయి. ఇవి యాంత్రిక శక్తినిస్తాయి. వస్త్ర పరిశ్రమలలో ఉపయోగపడతాయి.

b) దృఢ కణాలు గోళాకారం, అండాకారం లేదా స్థూపాకారంగా ఉంటాయి. వీటి కవచాలు మందంగా ఉండి, సన్నని అవకాశిక కల్గి ఉంటాయి. ఇవి నట్స్ ఫలకవచాలలో, జామ, సపోటా వంటి ఫలాల గుజ్జులలో, లెగ్యూమ్ల బీజకవచాలలో ఉంటాయి.

ప్రశ్న 4.
సంక్లిష్ట కణజాలాలు అంటే ఏమిటి? వివిధ రకాల సంక్లిష్ట కణజాలాలను వర్ణించండి.
జవాబు:
ఒకటి కంటే ఎక్కువ రకాలైన కణాలతో తయారయిన కణజాలంను సంక్లిష్ట కణజాలాలు అంటారు. ఇవి అన్ని కలసి ఒకే ప్రమాణంగా పనిచేస్తాయి. ఇవి 2 రకములు అవి దారువు, పోషక కణజాలము.

1. దారువు :
వేరు నుంచి కాండానికి, పత్రానికి నీరు, ఖనిజాలను సరఫరా చేస్తూ, మొక్క భాగాలకు యాంత్రిక బలాన్ని సమకూరుస్తుంది. ఇది నాలుగు రకాల మూలకాల్ని కలిగి ఉంటుంది. అవి దారుకణాలు, దారునాళాలు, దారు నారలు, దారు మృదుకణజాలము. దారుకణాలు. పొడవుగా, గొట్టంలాగా, కొనలు సన్నగా, వాడిగా ఉంటాయి. కవచాలు లిగ్నిన్ పూరితమై మందంగా ఉంటాయి.

ఇవి నిర్జీవ కణాలు. దారుకణాలు పొడవుగా, స్థూపాకార గొట్టంలాంటి నిర్మాణాలు వాటి కవచం లిగ్నిన్ పూరితమై, లోపల పెద్ద అవకాశిక కల్గి ఉంటుంది. ఇవి వాటి ఉమ్మడి కవచాలలో ఉన్న రంధ్రాల ద్వారా ఒక దానితో ఒకటి సంబంధం కలిగి ఉంటాయి. దారు నారలు సన్నగా, పొడవుగా, మందమైన కవచంతో ఉంటాయి. అవకాశికలు సన్నగా, ఇరుకుగా ఉంటాయి. దారువులోని సజీవ కణాలు దారు మృదుకణజాలము వీటి కణకవచాలు సెల్యులోస్తో తయారై పలుచగా ఉంటాయి. ఇవి పిండిపదార్థము, కొవ్వులాంటి ఆహార పదార్థాలను టానిన్స్న నిల్వ చేస్తాయి.

పోషక కణజాలము :
పత్రాల నుంచి మొక్క ఇతర భాగాలకు ఆహారపదార్థాలను రవాణా చేస్తుంది. దీనిలో చాలనీనాళ మూలకాలు, సహ కణాలు, పోషక మృదుకణజాలము, పోషక కణజాల నారలను కలిగి ఉంటుంది. చాలనీ నాళ మూలకాలు పొడవుగా గొట్టంలాగా ఉండే నిర్మాణాలు. ఇవి నిలువు వరసలలో అమరి, సహకణాలతో కలిసి ఉంటాయి. వీటి అంతిమ కుడ్యాలు జల్లెడలాగా రంధ్రయుతంగా ఉండే చాలనీ మూలకంలో పరిధీయ కణద్రవ్యం, పెద్దరికిక ఉంటాయి. కాని కేంద్రకం ఉండదు. సహకణాలు, చాలనీ నాళమూలకాలలో అతి దగ్గరగా కలిసి, ఉమ్మడి అనుదీర్ఘాక్ష కవచాలలోని గర్త క్షేత్రాల ద్వారా సంబంధాన్ని కలిగి ఉంటాయి.

పోషక మృదుకణజాలము పొడవైన స్థూపాకార కణాలతో తయారు చేయబడి ఉంటుంది. వీటి కవచాలు పలుచగా సెల్యులోస్తో నిర్మితమై ఉంటాయి. కణాలు ఆహార పదార్థాల నిల్వకు, రెసిన్లు, లేటెక్స్, జిగురు లాంటి పదార్థాలను నిల్వచేయుటకు తోడ్పడతాయి. పోషక కణజాల నారలు, దృఢకణజాల కణాలతో తయారవుతాయి. ఇవి పొడవుగా, శాఖారహితంగా ఉండే కణాలు. వీటి కొనలు సన్నగా మొనదేలి ఉంటాయి. వీటి కవచాలు మందంగా లిగ్నిన్తో ఉంటాయి. పరిపక్వ దశలో నారలు నిర్జీవమవుతాయి.

ప్రశ్న 5.
భాగాలను గుర్తించిన పటం సహాయంతో పృష్టోదర పత్రం అంతర్నిర్మాణాన్ని వర్ణించండి. [Mar. ’14]
జవాబు:
పృష్టోదర పత్రం (ద్విదళ బీజపత్రం) అడ్డుకోతలో 1) బాహ్యచర్మం, 2) పత్రాంతరం, 3) నాళికాపుంజాలు అనే మూడు నిర్దిష్టమయిన భాగాలు కన్పిస్తాయి.

1) బాహ్యచర్మం :
బాహ్యచర్మం ఒకే కణ మందంలో ఉంటుంది. పత్రంపై భాగాన ఉన్న బాహ్యచర్మాన్ని ఊర్ధ్వ బాహ్య చర్మమనీ, క్రింది భాగాన ఉన్న బాహ్యచర్మాన్ని అధోబాహ్యచర్మమని అంటారు. బాహ్యచర్మంలో కణాలు పీపాకారంలో ఉండి ఒత్తుగా కణాంతరావకాశాలు లేకుండా అమరి ఉంటాయి. కణాలు సజీవకణాలు, కణాల్లో రిక్తికాయుత కణద్రవ్యం, ఒక కేంద్రకం ఉంటాయి. బాహ్యచర్మంలో పత్రరంధ్రాలుంటాయి. పత్రరంధ్రాలు ఊర్ధ్వ బాహ్యచర్మంలో కన్న అధోబాహ్య చర్మంలో ఎక్కువగా ఉంటాయి. పత్ర రంధ్రానికి ఇరువైపులా రక్షక కణాలు, మూత్రపిండాకారంలో కనిపిస్తాయి. ఇవి పత్రరంధ్రం తెరుచుకోవడాన్ని, మూసుకోవడాన్ని నియంత్రిస్తాయి. బాహ్యచర్మంపై అవభాసిని ఉంటుంది. బాహ్యచర్మం రక్షణనిస్తుంది. వాయువినిమయాన్ని, బాష్పోత్సేకాన్ని నియంత్రణ చేయడానికి సహకరిస్తుంది. బాహ్యచర్మంపైన బహుకణయుత, ఏకశ్రేణియుత కేశాలు ఉంటాయి. ఇవి క్యూటిన్తో నిర్మితమై ఉంటాయి. వీటిలో నీరు నిల్వ ఉంటుంది. ఇవి సూర్యరశ్మిలోని వేడిని పీల్చుకుని, లోపలి కణజాలాలకు రక్షణ ఇస్తాయి మరియు పత్రం నుండి నీరు ఆవిరికాకుండా కాపాడతాయి.

2) పత్రాంతరం :
ఊర్థ్వ అధోబాహ్యచర్మాల మధ్యగల భాగాన్ని పత్రాంతరం అంటారు. దీనిలో ఎ) స్తంభమృదుకణజాలం, బి) స్పంజిమృదుకణజాలం అనే భాగాలు ఉంటాయి.

ఎ) స్తంభమృదుకణజాలం :
ఇది ఊర్థ్వ బాహ్యచర్మం క్రింద 1 · 3 నిలువు వరుసలలో స్తంభ మృదు కణజాలం ఉంటుంది. దీనిలో కణాలు పొడవుగా, స్తంభాకారంగా ఉంటాయి. ఆ స్తంభాకార కణాలు ఊర్ధ్వ బాహ్యచర్మానికి సమకోణంలో అమరి ఉంటాయి. ఈ కణాలలో హరితరేణువులు ఎక్కువగా ఉంటాయి. ఈ కణాలు కిరణజన్య సంయోగక్రియ ద్వారా పిండి పదార్థాన్ని తయారుచేస్తాయి.

బి) స్పంజిమృదుకణజాలం :
స్తంభమృదుకణజాలము కిందనుండి అధోబాహ్యచర్మం వరకు అమరిఉన్న మృదుకణజాలాన్ని స్పంజిమృదుకణజాలం అంటారు. ఈ కణాలు అపక్రమంగా, 3-5 వరుసల్లో, వదులుగా అమరి ఉంటాయి. కణాల మధ్య కణాంతరావకాశాలు పెద్దవిగా ఉంటాయి. పత్రరంధ్రాల దిగువన ఉన్న కణాంతరావకాశాలు గాలి గదులుగా ఏర్పడి ఉంటాయి. కణాలలో తక్కువ సంఖ్యలో హరితరేణువులుంటాయి. కణజాలం ప్రధానంగా వాయువుల ప్రసరణలో పాల్గొంటుంది. కొంతవరకు కిరణజన్యసంయోగక్రియను జరుపుతుంది.

సి) నాళికాపుంజాలు :
ఇవి పత్రాంతరంలో ఈనెలుగా విస్తరించి ఉంటాయి. ఈనెలు పత్రానికి తన్యతా బలాన్ని కల్పిస్తాయి. పత్రం అన్ని వైపులకు నీరు, ఖనిజ లవణాలను సరఫరా చేస్తాయి.

నాళికా పుంజము గుండ్రంగా ఉంటుంది. దీనిలో దారువు, పోషక కణజాలాలు ఒకే వ్యాసార్థంపైన అమరి ఉంటాయి. దారువు ఊర్ధ్వ బాహ్య చర్మంవైపు, పోషక కణజాలము అధోబాహ్య చర్మంవైపు ఉంటాయి. వీటి మధ్య విభాజ్య కణావళి ఉండదు. కావున వీటిని సహపార్శ్వ, సంయుక్త, సంవృత నాళికాపుంజాలు అంటారు. నాళికాపుంజాల చుట్టూ మృదుకణాల నిర్మిత తొడుగు ఉంటుంది. దీనిని పుంజపు తొడుగులేక సరిహద్దు మృదుకణజాలము అంటారు. పుంజపు తొడుగు నుండి నాళికాపుంజము పైవైపు క్రిందవైపు బాహ్య చర్మాలను కలుపుతూ పుంజపు తొడుగు వ్యాపనాలు ఉంటాయి. ఇవి పత్రాంతరం నుండి నాళికాపుంజాలకు ఆహార పదార్థాలను సరఫరా చేయుటకు తోడ్పడతాయి.

ప్రశ్న 6.
భాగాలను గుర్తించిన పటం సహాయంతో సమద్విపార్శ్వ పత్రం అంతర్నిర్మాణాన్ని వివరించండి.
జవాబు:
ఏకదళ బీజపత్రం అడ్డుకోతలో బాహ్యచర్మము, పత్రాంతరము, నాళికాపుంజాలు అను మూడు భాగాలు కనిపిస్తాయి.

i) బాహ్యచర్మం :
పత్రానికి అభ్యక్షతలంలో ఊర్థ్వబాహ్యచర్మము మరియు ఉపాక్షతలంలో అథోఃబాహ్య చర్మము ఉంటాయి. బాహ్యచర్మ కణాలు పీపా ఆకారంలో దట్టంగా, ఒక వరుసలో అమరి ఉంటాయి. కణాలలో రిక్తికాయుత కణద్రవ్య కేంద్రకము ఉంటాయి. హరిత రేణువులు ఉండవు. బాహ్యచర్మం వెలుపలివైపు క్యూటిన్ తో నిర్మితమైన అవభాసిని ఉంటుంది. పత్రరంధ్రాలు ఊర్ధ్వ, అథోఃబాహ్య చర్మాలలో సమానంగా ఉంటాయి. పత్రరంధ్రానికి ఇరువైపులా ఉన్న రక్షక కణాలు ముద్గరాకారంలో ఉంటాయి. బాహ్యచర్మంపై కేశాలు ఉండవు. ఊర్ధ్వబాహ్య చర్మంలో (గడ్డి జాతులలో ) అక్కడక్కడ పెద్ద కణాలు గుంపులుగా కనిపిస్తాయి. వీటిని బుల్లిఫార్మ్ కణాలు లేక మోటారు కణాలు అంటారు. ఇవి నీటితో నిండి ఉంటాయి. నీటి లభ్యతను బట్టి పత్రం ముడుచుకొనడానికి, విప్పారుటకు తోడ్పడతాయి. బాహ్యచర్మం రక్షణకు, బాష్పోత్సేకానికి, వాయువుల వినిమయానికి తోడ్పడుతుంది.

ii) పత్రాంతరము :
ఊర్ధ్వ, అధో బాహ్యచర్మాల మధ్యన స్పాంజికణజాలం మాత్రమే ఉంటుంది. దీనిలోని కణాలు వదులుగా కణాంతరావకాశాలతో ఉంటాయి. వీటిలో హరితరేణువులు సమాన సంఖ్యలో ఉంటాయి. కావున వీటిని సమద్విపార్శ్వ పత్రాలు అంటారు. పత్రాంతరం పిండి పదార్థ సంశ్లేషణలో పాల్గొంటుంంది.

3) నాళికా పుంజాలు :
అనేక నాళికాపుంజాలు ఒకదానికొకటి పత్రాంతరంలో ఈనెలుగా వ్యాపించి ఉంటాయి. నాళికాపుంజాలు సంయుక్తంగా, సహపార్శ్వంగా, సంవృతంగా ఉంటాయి. దారువు ఊర్ధ్వబాహ్యచర్మం వైపు, పోషక కణజాలం అధోబాహ్యచర్మం వైపు ఉంటాయి. నాళికాపుంజాల చుట్టూ నాళికాపుంజపు తొడుగు, సరిహద్దు మృదుకణజాలం ఉంటుంది. ఇది మృదుకణజాలంతో గాని, దృఢకణజాలంతోగాని నిర్మితమై ఉంటుంది. నాళికాపుంజంపైన, కింద పుంజపు తొడుగు వ్యాపనాలు ఉంటాయి. ఇవి నాళికాపుంజాన్ని ఊర్ధ్వ, అధో బాహ్యచర్మాలతో కలుపుతాయి. ఇవి ఆహారపదార్థాల ప్రసరణలోనే కాకుండా యాంత్రిక ఆధారాన్నివ్వడంలో కూడా తోడ్పడతాయి. ఏకదళ పత్రాలలో ఇవి నిర్జీవ దృఢ కణజాలంతో ఏర్పడి ఉంటాయి. ఇవి ఈనెలకు యాంత్రిక బలాన్ని కల్పిస్తాయి.

ప్రశ్న 7.
ఈ కింది వాటి మధ్యగల భేదాలను తెలియజేయండి.
ఎ) ప్రథమదారువులోని బాహ్య ప్రథమ దారుక, అంతర ప్రథమ దారుక స్థితి
బి) ప్రసరణస్థంభం, నాళికా పుంజం
సి) ప్రథమదారువు, అంతరదారువు
డి)పుంజాంతర విభాజ్యకణావళి, పుంజాంతస్థ విభాజ్యకణావళి
ఇ) వివృత, సంవృత నాళికాపుంజాలు
ఎఫ్) కాండకేశం, మూలకేశం
జి)అంతర్దారువు, రసదారువు
హెచ్) వసంతదారువు, శరద్దారువు
జవాబు:

a) బహుప్రథమ దారుక స్థితి – ప్రథమ దారువు పరిధివైపున అంత్యదారువు లోపలికి అమరి ఉండుట. ఉదా : వేర్లు	అంతర ప్రథమ దారుక స్థితి – ప్రథమ దారువు లోపలికి, అంత్యదారువు వెలుపలి వైపున అమరి ఉండుట. ఉదా : కాండాలు
b) ప్రసరణ స్థంభం – పరిచక్రము, నాళికా పుంజాలు దవ్వ, దవ్వ రేఖలు కలిపి ప్రసరణ స్థంభం అంటారు. – వేరు కాండంలలో మధ్య భాగము	నాళికా పుంజము – దారువు, పోషక కణజాలమును కలిపి నాళికా పుంజము అంటారు. – ప్రసరణ కణజాలాలు కల భాగము
c) ప్రథమ దారువు – మొదటిగా ఏర్పడే ప్రాథమిక దారు మూలకాలను ప్రథమ దారువు అంటారు.- అవకాశిక చిన్నది.	అంత్యదారువు – ప్రథమ దారువు తర్వాత ఏర్పడే దానిని అంత్యదారువు అంటారు. – అవకాశిక పెద్దది.
d) పుంజాంతస్థ విభాజ్య కణావళి ప్రక్కన – పుంజాంతర విభాజ్య కణావళి ఉన్న దవ్వ రేఖలలోని కణాలు విభజన శక్తిని పెంచుకొని విభాజ్య కణావళిగా మారతాయి.	పుంజాంతస్థ విభాజ్య కణావళి – ప్రాథమిక దారువు, ప్రాథమిక పోషక కణజాలము మధ్యన ఉన్న విభాజ్య కణజాలము.
e) వివృత నాళికా పుంజము – దారువు పోషక కణజాలము మధ్య విభాజ్య కణ జాలము ఉంటుంది. దానిని వివృత నాళికా పుంజము అంటారు. ఉదా : ద్విదళ బీజ కాండము	సంవృత నాళికా పుంజము దారువు పోషక కణజాలము మధ్య విభాజ్య కణ జాలము ఉండదు. దీనిని సంవృత నాళికా పుంజము అంటారు. ఉదా : ఏకదళ బీజకాండము
కాండకేశము 1) ఇవి బహుకణయుతము. 2) ఇవి బాష్పోత్సేక వేగాన్ని తగ్గిస్తాయి.	మూలకేశము 1) ఇవి ఏకకణయుతము. 2) ఇవి నేల నుండి నీటిని గ్రహించడానికి తోడ్పడతాయి.
g) అంతర్దారువు 1) కాండం మధ్యలో ఉన్న, ముదురు గోధుమ వర్ణంలో ఉన్న దారువు. 2) ఇది నీటి ప్రసరణలో పాల్గొనదు. 3) ఇది ఎక్కువ మన్నిక కల్గి ఉంటుంది.	రసదారువు 1) కాండం వెలుపల లేత వర్ణంలో ఉన్న దారువు. ప్రథమదారువు 2) ఇదినీటి ప్రసరణలో పాల్గొంటుంది. 3) ఇది తక్కువ మన్నిక కల్గి ఉంటుంది.
h) వసంత దారువు 1) వసంత ఋతువులో ఏర్పడు దారువు, పెద్ద అవకాశికను కల్గి ఉంటుంది. 2) తేలిక వర్ణంలో ఉంటుంది.	శరద్దారువు 1) శరదృతువులో ఏర్పడు దారువు, సన్నని అవకాశిక కలిగి ఉంటుంది. 2) ముదురు వర్ణంలో ఉంటుంది.

ప్రశ్న 8.
పత్రరంధ్ర పరికరం అంటే ఏమిటి? భాగాలను గుర్తించిన పటంతో పత్రరంధ్రం నిర్మాణాన్ని వర్ణించండి.
జవాబు:
పత్ర రంధ్రము, రక్షక కణాలు వాటిని చుట్టి ఉన్న అనుబంధ కణాలను కలిపి పత్రరంధ్ర పరికరం అంటారు.

పత్రరంధ్రము నిర్మాణము :
లేత కాండాలు, పత్రాల బాహ్య చర్మములో ఉన్న రంధ్రాలను పత్రరంధ్రాలు అంటారు. ఇవి బాష్పోత్సేక ప్రక్రియను, వాయు వినిమయాన్ని నియంత్రిస్తాయి. ప్రతి పత్రరంధ్రం చుట్టూ రెండు చిక్కుడు గింజ ఆకారంలో ఉన్న కణాలు ఉంటాయి. వాటిని రక్షక కణాలు అంటారు. గడ్డి మొక్కలలో రక్షక కణాలు ముద్గురాకారంలో ఉంటాయి. రక్షక కణాల వెలుపలి కుడ్యాలు పలుచగాను, వెలుపలి కుడ్యాలు ఎక్కువ మందంలోను ఉంటాయి. ఈ కణాలు హరిత రేణువులను కల్గి ఉంటాయి. ఇవి పత్ర రంధ్రాలు తెరుచుకోవడాన్ని, మూసుకోవడాన్ని నియంత్రిస్తాయి. రక్షక కణాల సమీపంలో ఉన్న కొన్ని బాహ్య చర్మకణాలు ఆకారంలోను, పరిమాణంలోను ప్రత్యేకంగా ఉంటాయి. వాటిని అనుబంధకణాలు అంటారు.

ప్రశ్న 9.
ద్విదళబీజ కాండం అడ్డుకోతను వివరించండి.
జవాబు:
లేక ద్విదళ బీజ కాండము అడ్డుకోతలో బాహ్యచర్మము, వల్కలము మరియు ప్రసరణ మండలము అను మూడు భాగాలు కనిపిస్తాయి.
A) బాహ్యచర్మము :
కాండము వెలుపల ఏకకణమందంలో, దీర్ఘచతురస్రాకార లేక చదునుగా ఉన్న కణాలతో, కణాంతరావకాశాలు లేకుండా ఉన్న పొరను బాహ్యచర్మం అంటారు. దీనిని కప్పుతూ వెలుపల క్యూటిన్ నిర్మితమైన అవభాసిని ఉంటుంది. బాహ్యచర్మంలో అక్కడక్కడా పత్రరంధ్రాలుంటాయి. బాహ్యచర్మంపై అనేక బహుకణయుత, ఏకశ్రేణి లేక బహుశ్రేణియుత కేశాలు ఏర్పడతాయి. అవభాసిని, కేశాలు, కాండం నుండి నీరు ఆవిరైపోకుండా నిరోధిస్తాయి. మరియు అధిక ఉష్ణోగ్రత ప్రభావం నుండి కాండంను కాపాడతాయి. కేశాలు, వ్యాధికారక సూక్ష్మజీవులు మొక్కలలోనికి ప్రవేశించకుండా నిరోధిస్తాయి. పత్రరంధ్రాలు వాయువుల వినిమయానికి, బాష్పోత్సేకానికి తోడ్పడతాయి. బాహ్యచర్మం లోపలి కణజాలాలకు రక్షణ కలిగిస్తుంది.

B) వల్కలము :
బాహ్య చర్మానికి ప్రసరణస్తంభానికి మధ్య కనిపించే భాగాన్ని వల్కలం అంటారు. దీనిలో 3 ఉపభాగాలు ఉంటాయి. అవి :
i) అధశ్చర్మము :
బాహ్య చర్మం క్రింద 3-6 వరుసలలో స్థూలకోణ కణజాలముతో నిర్మితమైన పొర. కణాలు దట్టంగా అమరి ఉంటాయి. కణాలలో రిక్తికాయుత కేంద్రకాయుత జీవద్రవ్యం ఉంటుంది. అథఃశ్చర్మం కాండానికి తన్యతా బలాన్నిస్తుంది. హరిత రేణువులను కల్గి ఆహార పదార్థాల సంశ్లేషణలో కూడా పాల్గొంటుంది.

ii) సామాన్యవల్కలము :
అథఃశ్చర్మం క్రింద 5-10 వరుసలలో మృదుకణజాలయుత సామాన్య వల్కలము ఉంటుంది. కణాల కవచాలు పలుచగా ఉండి, కణాల మధ్యకణాంతరావకాశాలు ఉంటాయి. వల్కలంలోని వెలుపలి వరుస కణాలలో హరిత రేణువులు, లోపలి వరుస కణాలలో శ్వేత రేణువులు ఉంటాయి. సామాన్య వల్కలం ముఖ్యంగా ఆహార పదార్థాల తయారీలో, వాటిని నిల్వచేయటంలో తోడ్పడతాయి.

iii) అంతశ్చర్మము :
వల్కలంలోని లోపలి వరుస. దీనిలో పీపా ఆకారం గల కణాలు ఒక వరుసలో కణాంతరావకాశాలు లేకుండా అమరి ఉంటాయి. కణాలలో రిక్తికాయుత కణద్రవ్యము, అనేక పిండిరేణువులు ఉంటాయి. అందువల్ల అంతశ్చర్మమును పిండివర అని కూడా అంటారు. కణాల వ్యాసార్థ కవచాల పైన మరియు అడ్డు కవచాల పైన కాస్పేరియన్ పట్టీలు ఉంటాయి.

C) ప్రసరణ స్తంభము :
కాండం కేంద్ర భాగంలో కనిపించే స్థూపం వంటి నిర్మాణము. ఇది వల్కలం కంటే ఎక్కువ భాగాన్ని ఆక్రమించి ఉంటుంది. దీనిలో పరిచక్రము, నాళికాపుంజాలు, దవ్వ, దవ్వ రేఖలు అను నాలుగు భాగాలుంటాయి.

i) పరిచక్రము :
ఇది విచ్ఛిన్న వలయంలా ఉంటుంది. దీనిలో 3 5 వరుసల దృఢ కణజాలము, నాళికా పుంజాల పైభాగంలో అర్థచంద్రాకార మాసికలుగా ఉంటుంది. వీటి మధ్య మృదుకణజాలయుత మాసికలు ఉంటాయి. ఇది ప్రసరణ స్థంభానికి యాంత్రికశక్తిని ఇస్తుంది.

ii) నాళికాపుంజాలు :
ప్రసరణ స్తంభములో 15-20 నాళికాపుంజాలు వలయంలాగా అమరి ఉంటాయి. దీనిని నిజ ప్రసరణ స్తంభం అంటారు. ప్రతి నాళికాపుంజం ఉలిలేక బొంగరం ఆకారంలో ఉంటుంది. నాళికాపుంజంలో దారువు, పోషక కణజాలము ఒకే వ్యాసార్థరేఖపై అమరి ఉంటాయి. (సహపార్శ్వ) దారువు, పోషక కణజాలాల మధ్య విభాజ్య కణజాలము ఉంటుంది. ఈ నాళికా పుంజాలను సహపార్శ్వ, సంయుక్త, వివృత నాళికాపుంజాలు అంటారు. వీటిలో దారువు క్రింద వైపున, పోషక కణజాలం పైవైపున ఉంటాయి.

దారువులో దారునాళాలు, దారుకణాలు, దారునారలు, దారు మృదుకణజాలము ఉంటాయి. ప్రథమ దారువు లోపలివైపు, అంత్యదారువు వెలుపలి వైపు ఉంటాయి. కావున దీనిని అంతర ప్రథమ దారుకస్థితి అంటారు. పోషక కణజాలంలో చాలనీ నాళాలు, సహకణాలు మరియు పోషక కణజాలాల మృదుకణజాలం ఉంటాయి. నాళికాపుంజాలు నీరు, ఆహార పదార్థాల ప్రసరణలో పాల్గొంటాయి.

దవ్వ :
ప్రసరణ స్థంభంలోని మధ్యభాగము. ఇది మృదు కణజాలానిర్మితమై ఆహార పదార్థాలను నిల్వ చేస్తుంది.

దవ్వరేఖలు :
నాళికాపుంజాల మధ్య ఉన్న మృదు కణజాలాన్ని దవ్వ రేఖలు అంటాం. వీటిలోని కణాలు వ్యాసార్థంగా సాగి పలుచని కవచాలతో ఉంటాయి. ఇవి ఆహారపదార్థాల పార్శ్వ ప్రసరణకు సహాయపడతాయి.

ప్రశ్న 10.
ఏకదళ బీజకాండం అడ్డుకోతను వివరించండి.
జవాబు:
ఏకదళ బీజకాండం అడ్డుకోతలో 4 భాగాలను గుర్తిస్తారు. అవి 1) బాహ్యచర్మము, 2) అధశ్చర్మము, 3) సంధాయక కణజాలము, 4) నాళికా పుంజాలు.

1. బాహ్యచర్మం :
ఇది వెలుపలి పొర. దీనిలో దీర్ఘచతురస్రాకార లేదా చదునైన సజీవ మృదుకణాలు దగ్గరదగ్గరగా ఒకే వరుసలో, దట్టంగా, కణాంతరావకాశాలు లేకుండా అమరి ఉంటాయి. కణాల్లో రిక్తికాయుతమైన కణద్రవ్యం ఉంటుంది. కణాల్లో హరితరేణువులుండవు. ఒకే స్పష్టమైన కేంద్రకం చిన్నదిగా ఉంటుంది. బాహ్యచర్మంలో పత్రరంధ్రాలుంటాయి. బాహ్యచర్మాన్ని కప్పుతూ, అవభాసిని పొర ఉంటుంది. బాహ్యచర్మం మీద కేశాలుండవు. బాహ్యచర్మం లోపలి కణజాలాలకు రక్షణనిస్తుంది, బాష్పోత్సేకాన్ని నిరోధిస్తుంది. నీరు ఆవిరి కాకుండా నిరోధిస్తుంది. పత్ర రంధ్రాల ద్వారా వాయువుల వినిమయంలో. తోడ్పడుతుంది.

2. అథఃశ్చర్మం :
బాహ్య చర్మం క్రింద 3-4 వరుసలలో దృఢకణజాలంతో ఉంటుంది. ఈ కణాలు మందంగా లిగ్నిన్పరిత కవచాలను కలిగి, దట్టంగా అమరి ఉంటాయి. ఇది కాండానికి యాంత్రిక బలాన్నిస్తుంది.

3. సంధాయక కణజాలము :
కాండంలో ఎక్కువ భాగము విశాలమైన, మృదువైన సజీవ కణజాలముతో ఉంటుంది. దీనిని సంధాయక కణజాలము అంటారు. పరిధీయంగా ఉన్న కణాలు చిన్నవిగాను, లోపలి కణాలు పెద్దవిగాను ఉంటాయి. పరిధీయ కణాలు హరిత రేణువులను కలిగి, ఆహార పదార్థాల సంశ్లేషణలో పాల్గొంటాయి. లోపలి కణాలు ఆహార పదార్థాలను నిల్వ చేస్తాయి.

4. నాళికా పుంజాలు :
సంధాయక కణజాలంలో అనేక నాళికా పుంజాలు చెల్లాచెదురుగా అమరి ఉంటాయి. దీనిని అంటాక్టోస్టీల్ అంటారు. అథఃశ్చర్మానికి దగ్గరగా ఉన్న నాళికాపుంజాలు చిన్నవిగా, దగ్గర దగ్గరగాను ఉంటాయి. కాండం మధ్యలో ఉన్న నాళికాపుంజాలు పెద్దవిగా, దూరంగాను ఉంటాయి.

ప్రతీ నాళికాపుంజము అండాకారములో ఉంటుంది. ప్రతీ నాళికాపుంజం చుట్టూ దృఢకణజాల నారలు ఒక తొడుగులాగా ఏర్పడి ఉంటాయి. అందుకే ఈ నాళికా పుంజాలను తంతుయుత నాళికా పుంజాలు అంటారు.

నాళికా పుంజాలు సంయుక్తం, సహపార్శ్వం, సంవృతం. ప్రతి నాళికాపుంజంలో దారువు లోపలివైపు, పోషకకణజాలం వెలుపలి వైపు ఒకే వ్యాసార్థం పైన అమరి ఉంటాయి. వీటి మధ్యన విభాజ్యకణావళి ఉండదు. దారువులో దారునాళాలు, దారుకణాలు, దారునారలు, దారు మృదుకణజాలం ఉంటాయి. దారువులో దారునాళాలు అతి తక్కువ (4) సంఖ్యలో ఉంటాయి. దారువులోని ప్రథమదారునాళాలు లోపలివైపు ‘Y’ ఆకారంలో అమరి ఉంటాయి. దారువు అంతర ప్రథమ దారుకంగా ఉంటుంది. కాండం త్వరగా పెరగడం వల్ల ప్రథమదారునాళం, దానిచుట్టూ ఉన్న కొన్ని మృదుకణాలు చితికిపోయి ఒక లయజాతకుహరం ఏర్పడుతుంది. దీనిని ప్రథమదారు అవకాశం అంటారు. దీనిలో నీరు నిలువ ఉంటుంది. పోషకకణాజాలంలో చాలనీ నాళాలు, సహకణాలు మాత్రమే ఉంటాయి. పోషక కణజాల మృదుకణజాలం ఉండదు. ఏకదళ బీజాలకాండంలో దవ్వ, దవ్వరేఖలుండవు. పరిచక్రం కూడా కనిపించదు.

ప్రశ్న 11.
ద్విదళబీజ వేరు అంతర్నిర్మాణాన్ని వర్ణించండి.
జవాబు:
1) బాహ్యచర్మం :
ఇది అన్నిటికన్నా వెలుపల ఉండే పొర. దీనిలో కణాలు ఒకే వరుసలో దగ్గర దగ్గరగా ఆనుకొని కణాంతరావకాశాలు లేకుండా అమరి ఉంటాయి. కణాలు దీర్ఘచతురస్రంగా పలుచని కవచాలు కలిగి జీవద్రవంతో నిండి ఉంటాయి. బాహ్య చర్మంపై అవభాసిని అనే మైనపు పొర ఉండదు. అట్లే పత్రరంధ్రాలు ఉండవు. బాహ్య చర్మంలోని కొన్ని కణాలు గొట్టాలలాగా ఉండే ఏకకణయుత మూలకేశాలను ఏర్పరుస్తాయి. అందుకే వేరులోని బాహ్యచర్మాన్ని “కేశధారిస్తరం” లేదా “బాహ్యమూల చర్మం” అంటారు. మూలకేశాలను ఉత్పత్తి చేసే బాహ్య చర్మ కణాలు మిగిలిన కణాలకంటే చిన్నవిగా ఉంటాయి. వీటిని “రోమకోరకాలు” అంటారు. మూలకేశాలు మృత్తికావకాశాల మధ్యలోకి పెరిగి నీటిని పీల్చుకుంటాయి. బాహ్యచర్మం రక్షణ పొరగా పనిచేస్తుంది.

2) వల్కలం :
బాహ్యచర్మానికి, ప్రసరణ స్తంభానికి మధ్య విస్తరించియున్న మండలాన్ని వల్కలం అంటారు. దీని యందు బాహ్యోపరిచర్మం, సామాన్యవల్కలం, అంతశ్చర్మం అనే భాగాలు ఉంటాయి. సాధారణంగా వేరులో వల్కలం, ప్రసరణ స్తంభం కంటే ఎక్కువ భాగాన్ని ఆక్రమించి ఉంటుంది.

i) బాహ్యోపరిచర్మం :
ఇది వల్కలంలోని వెలుపలి 2-3 వరుసల కణాలతో ఏర్పడి ఉంటుంది. దీనిలోని కణాలు మందమైన, సుబరిన్ పూరితమైన కవచాలను కలిగి నిర్జీవంగా ఉంటాయి. బాహ్యచర్మం తొలగిపోయినప్పుడు వేరును రక్షిస్తుంది. అట్లే వల్కలం నుండి నీరు వెలుపలికి పోకుండా నిరోధిస్తుంది. సాధారణంగా బాహ్యపరిచర్మం ముదిరిన వేర్లలో కనిపిస్తుంది.

ii) సామాన్య వల్కలం :
ఇది బాహ్యపరిచర్మం దిగువన కనిపిస్తుంది. దీనిలో అనేక వరుసల సజీవ మృదుకణజాలం నిండి ఉంటుంది. ఈ కణాలు పలుచని కవచాలను కలిగి అండాకారంగా లేదా గోళాకారంగా కనిపిస్తాయి. కణాల మధ్య కణాంతరావకాశాలు ఉంటాయి. కణాలలో శ్వేత రేణువులు ఉంటాయి. ఇవి ఆహార పదార్థాలను నిలవచేస్తాయి. సామాన్య వల్కలంలోని కణాలు మూలకేశం నుండి నీరు పార్శ్వ దిశలో ప్రయాణించి దారునాళాలలోనికి ప్రవేశించుటలో తోడ్పడతాయి.

iii) అంతశ్చర్మం :
ఇది వల్కలానికి చెందిన లోపలి కణాలతో ఏర్పడిన పొర. దీనిలోని కణాలు పీపా ఆకారం కలిగి ఒకే వరుసలో దట్టంగా కణాంతరావకాశాలు లేకుండా అమరి ఉంటాయి. అంతశ్చర్మ కణాల వ్యాసార్థ మరియు అడ్డు కవచాలపై, ‘కాస్పేరియన్ మందాలు’ కనిపిస్తాయి. ఈ మందాలు లిగ్నిన్, సూబరిన్లతో నిర్మితమై ఉంటాయి. ఇవి నీరు పార్శ్వ స్థానాంతరణ చెందకుండా నిరోధిస్తాయి. అందుకే అంతశ్చర్మమును వల్కలానికి మరియు ప్రసరణ స్తంభానికి మధ్య వారధిగా పరిగణిస్తారు.

అంతశ్చర్మంలో అక్కడక్కడా కొన్ని కణాలు కాస్పేరియన్ మందాలు లేకుండా పలుచని కవచాలను కలిగి ఉంటాయి. ఈ కణాలను ‘వాహక కణాలు’ అంటారు. ఇవి ప్రథమదారు కణాలకు అభిముఖంగా ఉంటాయి. వల్కలం నుండి నీరు, ఖనిజ లవణాలు ప్రసరణ స్తంభంలోనికి ప్రయాణించడానికి ఇవి తోడ్పడతాయి.

3) ప్రసరణ స్తంభం :
వేరు మధ్య భాగంలో ఉండే స్థూపం వంటి భాగాన్ని ప్రసరణ స్తంభం అంటారు. ఇది పరిమాణంలో వల్కలం కంటే చిన్నగా ఉంటుంది. దీనిలో మూడు ఉపభాగాలను గుర్తించవచ్చు. అవి :
i) పరిచక్రం :
ప్రసరణ స్తంభమును చుట్టి ఉన్న కణాల వరుసను పరిచక్రం అంటారు. ఇది సాధారణంగా ఏకశ్రేణియుతమై పలుచని కవచాలు కలిగి దీర్ఘచతురస్రాకార సజీవ కణాలతో ఏర్పడి ఉంటుంది. దీనిలోని కణాలు చురుకుగా విభజన చెందుతాయి. పరిచక్రం నుంచి పార్శ్వ వేర్లు ఉత్పత్తి అవుతాయి. పరిచక్రంలోని కొన్ని కణాలు ప్రతి విభేదనం చెంది విభాజ్య కణావళిని ఏర్పరుస్తాయి. దీనివల్ల వేరులో ద్వితీయ వృద్ధి జరుగుతుంది.

ii) నాళికా పుంజాలు :
ప్రాథమిక దారువు మరియు పోషక కణజాల పుంజాలు వలయాకారంగా వేరువేరు వ్యాసార్థ రేఖల మీద ఏకాంతరంగా అమరి ఉంటాయి. వీటిని కేంద్రీకృత నాళికా పుంజాలు అంటారు. ప్రథమ దారువు పరిచక్రము వైపున ఏర్పడి ‘బాహ్య ప్రథమదారుకం’గా ఉంటుంది. అంత్యదారువు దవ్వ వైపున ఏర్పడి ఉంటుంది. ఈ రకమైన అమరిక వేర్లలో కనిపించే ముఖ్య లక్షణం.

నాళికా పుంజాల సంఖ్యను దారువు పుంజాల సంఖ్య ఆధారంగా నిర్ణయిస్తారు. సాధారణంగా ద్విదళ వేరులో నాలుగు దారువు పుంజాలు, నాలుగు పోషక కణజాలపుంజాలు ఒకదాని ప్రక్కన మరొకటి ఏకాంతరంగా అమరి ఉంటాయి. దీనిని “చతుప్రథమదారుకం” అంటారు.

నాళికా కణజాలాల మధ్య విభాజ్య కణావళి ఉండదు. దారువు, పోషక కణజాల పోచల నడుమ కనిపించే మృదు కణజాలాన్ని సంశ్లేషక కణజాలం అంటారు. దీనిలో ఆహార పదార్థాలు నిల్వ ఉంటాయి. ద్వితీయ వృద్ధి జరిగేటపుడు ఈ కణజాలం నుండి ద్వితీయ విభాజ్య కణావళి ఏర్పడుతుంది.

iii) దవ్వ :
వేర్లలో దారుపుంజాల అభివృద్ధి కేంద్రాభిసారంగా జరుగుతుంది. అంత్యదారునాళాలు మధ్యభాగం వరకూ పెరిగి కలిసిపోవడం వల్ల సాధారణంగా ద్విదళ వేరులో దవ్వ ఉండదు. ఒకవేళ ఉన్నప్పటికీ అతి చిన్నదిగా ఉంటుంది. దీనిలో మృదు కణాలు ఉంటాయి. ఇవి వదులుగా అమరి కణాంతరవకాశాలను చూపిస్తాయి. ఇవి నీరు, ఆహార పదార్థాలను నిల్వ చేయడంలో తోడ్పడతాయి.

ప్రశ్న 12.
ఏకదళబీజ వేరు అంతర్నిర్మాణాన్ని వర్ణించండి.
జవాబు:
ఏకదళబీజ వేరు అడ్డుకోతలో బాహ్యచర్మం, వల్కలం, ప్రసరణస్తంభం అనే మూడు మండలాలు కనిపిస్తాయి.
I. బాహ్యచర్మం :
బాహ్యచర్మం ఒకే వరుసలో అమరి ఉన్న కణాలతో నిర్మితమవుతుంది. కణాల మధ్య కణాంతరావకాశాలుండవు. కణకవచాలు పల్చగా ఉంటాయి. అవభాసిని, పత్ర రంధ్రాలు ఉండవు. కొన్ని బాహ్యచర్మ కణాల మీద మూలకేశాలుంటాయి. మూలకేశాలను ఉత్పత్తి చేసే బాహ్యచర్మ కణాలను రోమ కోరకాలు అంటారు. మూలకేశాలు నేల నుండి నీటిని, లవణాలను శోషిస్తాయి. వేరు బాహ్యచర్మాన్ని కేశదారిస్తరం అంటారు. బాహ్యచర్మం సాధారణంగా లోపలి కణజాలాలకు రక్షణనిస్తుంది.

II. వల్కలం :
బాహ్యచర్మానికి, ప్రసరణ స్తంభ మండలానికి మధ్య గల భాగాన్ని వల్కలం అంటారు. ఇది ప్రసరణస్తంభం కన్నా ఎక్కువ భాగాన్ని ఆక్రమించి ఉంటుంది. దీనిలో 1. బాహ్యోపరిచర్మం, 2. సాధారణ వల్కలం, 3) అంతఃశ్చర్మం అనే భాగాలుంటాయి.

1) బాహ్యోపరిచర్మం :
బాహ్యచర్మం క్రింది 1-2 వరుసలతో నిర్మితమైన వల్కలపు భాగాన్ని బాహ్యోపరిచర్మం అంటారు. దీనిలో కణాలు వత్తుగా, నిర్జీవంగా, సుబరిన్ నిర్మితంగా ఉంటాయి. ఈ పొర వేరులోనికి వచ్చిన నీరు బయటకి పోకుండా కాపాడుతుంది. బాహ్యచర్మం నశించినపుడు, బాహ్యోపరిచర్మం రక్షణ కవచంలాగా వ్యవహరిస్తుంది.

2) సాధారణ వల్కలం :
బాహ్యోపరిచర్మానికి, అంతఃశ్చర్మానికి మధ్యనున్న భాగాన్ని సాధారణ వల్కలం అంటారు. ఇది అనేక వరుస మృదుకణజాలంతో నిర్మితమై ఉంటుంది. ఈ కణాలు పలుచని కణకవచాలను కణాంతరావకాశాలను కలిగి ఉంటాయి. వల్కల కణాలలో ఉన్న శ్వేతరేణువులు ఆహారంను నిల్వ చేస్తాయి. నీరు, లవణాల పార్శ్వ ప్రసరణకు తోడ్పడుతుంది.

3) అంతశ్చర్మం :
వల్కలంలోని ఆఖరి పొరను అంతశ్చర్మమంటారు. ఇది ఒకే కణ మందంలో పీపా ఆకార కణాలతో నిర్మితమై ఉంటుంది. ఈ కణాల అడ్డుగోడలు, వ్యాసార్థపు గోడలపై కాస్పేరియన్ బట్టీలను చూపిస్తాయి. ఇవి లిగ్నిన్ మరియు నుబరిన్తో నిర్మితమై ఉంటాయి. ప్రథమదారునాళములకు అభిముఖంగా ఉన్న అంతఃశ్చర్మ కణాలు కాస్పేరియన్ మందం లేకుండా పలుచని కవచాలతో ఉంటాయి. వీటిని వాహక కణాలు అంటారు. వీటి ద్వారా నీరు, వల్కలం నుండి ప్రసరణ స్థంభం లోనికి పార్శ్వముఖంగా ప్రయాణిస్తుంది.

III. ప్రసరణ స్తంభం :
ఇది వేరు మధ్యలో స్థూపంలాగా ఉంటుంది. దీనిలో మూడు భాగాలు ఉంటాయి. అవి : పరిచక్రం, నాళికాపుంజాలు, దవ్వ.

1) పరిచక్రం :
అంతశ్చర్మానికి క్రిందభాగాన ఒకే కణమందంలో వలయాకారంగా అమరియున్న మృదుకణజాలాన్ని పరిచక్రం అంటారు. కణాలు చిన్నవిగా ఉండి పలుచని కణకవచాలను కలిగి ఉంటాయి. కణాలు సజీవంగా ఉండి విభజన శక్తిని కలిగి పార్శ్వవేళ్ళను ఏర్పరుస్తాయి. ముదిరిన వేళ్ళలో పరిచక్రం దృఢకణాలుగా మారి యాంత్రికబలాన్ని చేకూర్చుతాయి.

2) నాళికా పుంజాలు :
దారువు, పోషకనాళం వేరువేరు పుంజాలుగా వేరువేరు వ్యాసార్థాల్లో, కేంద్రీకృతమైనదిగా అమరి ఉంటాయి. వీటిని కేంద్రీకృత లేక భిన్నమైన నాళికాపుంజాలు అంటారు. దారువు ఎక్కువ సంఖ్యలో ఉండడం వలన ఏకదళబీజవేరు బహు ప్రథమదారుకంగా ఉంటుంది. పుంజాలు సంవృతాలు దారువ బాహ్య ప్రథమ దారుకం. దారువు, పోషక కణజాలాల మధ్య ఉండే మృదుకణజాల నిర్మితమైన భాగాన్ని సంశ్లేషక కణజాలం అంటారు. ఇది ఆహార పదార్థాలను నిలువ చేస్తుంది.

3) దవ్వ :
ఏకదళబీజ వేరులో ప్రసరణస్తంభానికి మధ్యస్థ భాగంలో స్థూలమైన, మృదుకణజాల నిర్మితమైన దవ్వ భాగముంటుంది. కొన్ని వేళ్ళలో ఈ కణాలలోనికి లిగ్నిన్ చేరి, మందమైన దృఢకణయుత భాగంగా ఉంటుంది. దవ్వలో పదార్థాలు నిలువ ఉంటాయి. యాంత్రిక శక్తిని అందిస్తుంది.

Intext Question and Answers

ప్రశ్న 1.
బెరడులో ఉండే వివిధ రకాల కణాల పొరల పేర్లు తెలపండి.
జవాబు:
పరిచర్మము, ద్వితీయ పోషక కణజాలము.

ప్రశ్న 2.
ఒక వృక్షంలో మృత్తిక ఉపరితలం నుంచి సరిగా 1m పైన ఒకే లోతులో ప్రతి 50 సంవత్సరాలకి, 200 సంవత్సరాల పాటు రంధ్రం చేసి ఒక మేకును కొట్టడం జరిగింది. (భూమి మట్టుంలో మార్పు లేదనుకోండి) వృక్షంమీద నాలుగు మేకుల అమరిక రకం ఏమిటి ? మీ సమాధానానికి కారణం తెలుసా? మీ జవాబు అవును అయితే కారణం తెలపండి.
జవాబు:
వృక్షం మీద నాలుగు మేకుల అమరిక మొక్క పెరుగుదల వాతావరణ పరిస్థితులపై ఆధారపడి ఉంటుంది. లేదా 4 మేకులు ఒకేవరుసలో అమరి ఉంటాయి.

ప్రశ్న 3.
చెక్క (Wood) పోషక కణజాలంతో గాక దారువుతో ఎందుకు నిర్మితమై ఉంటుంది?
జవాబు:
ద్వితీయ దారువు లోపల టానిన్లు, రెసిన్లు, జిగురులు, నూనెలు, సుగంధ తైలాలు ఉండుటవల్ల ఈ భాగము గట్టిగాను చాలాకాలం చెడిపోకుండా ఎక్కువ మన్నికగా ఉండి, సూక్ష్మజీవులకు కీటకాలకు ప్రతిరోధకత చూపిస్తుంది. ఈ ద్వితీయ దారువు లిగ్నిన్ అధికంగా గల గోడలు, నిర్జీవ మూలకాలను కల్గి ఉంటుంది. అందువల్ల చెక్క దారువుతో మాత్రమే నిర్మితమై ఉంటుంది.

ప్రశ్న 4.
విద్యార్థి ఒక వృక్షం వయస్సును 300 సంవత్సరాలుగా అంచనావేశాడు. ఈ వృక్షం వయస్సును అతను ఏవిధంగా అంతర్నిర్మాణ పరంగా అంచనా వేసి ఉంటాడు?
జవాబు:
వార్షిక వలయాల సంఖ్యను లెక్కించి మొక్క వయస్సును అంచనా వెయ్యవచ్చు. దీనిని డెండ్రోక్రోనాలజీ అంటారు.

ప్రశ్న 5.
మీరు ఒక వృక్షం డ్యూరమెన్ భాగాన్ని తొలగించారని అనుకోండి. వృక్షం బతుకుతుందా లేదా చనిపోతుందా?
జవాబు:
బతుకుతుంది.

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 1st Year Zoology Study Material 5th Lesson గమనం, ప్రత్యుత్పత్తి Textbook Questions and Answers.

AP Inter 1st Year Zoology Study Material 5th Lesson గమనం, ప్రత్యుత్పత్తి

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
కశాభం అడ్డుకోత పటము గీసి భాగములను గుర్తించండి.
జవాబు:

ప్రశ్న 2.
కశాభానికీ, శైలికకీ మధ్య రెండు భేదాలను రాయండి.
జవాబు:

కశాభాలు	శైలికలు
1. పొడవైన కొరడాలాంటివి.	1. పొట్టి రోమములాంటివి.
2. ఒకటి, రెండు, నాలుగు లేదా అనేకం.	2. అనేకము.
3. కశాభాలు తరంగ చలనాన్ని చూపిస్తాయి.	3. శైలికలు లోలక చలనాన్ని చూపును.

ప్రశ్న 3.
డైనీస్ భుజాలు అంటే ఏమిటి ? వాటి విశిష్టత ఏమిటి? [Mar. ’14]
జవాబు:
పరిధీయ యుగళ సూక్ష్మ నాళికలలో సైకిల్ పుల్లల వంటి వ్యాసార్థ నిర్మాణాల సూక్ష్మ నాళికకు జతల భుజాలు ఉంటాయి. ఇవి డైనీన్ అనే ప్రోటీన్ నిర్మితమైన డైనీన్ భుజాలను కలిగి ఉంటాయి. ఈ డైనీన్ భుజాల చర్య వల్ల అక్షయ తంతువులోని పరిధీయ యుగళ సూక్ష్మ నాళికలు ఒకదానిపై ఒకటి జారటం జరుగుతుంది.

ప్రశ్న 4.
కైనెటి అంటే ఏమిటి? [Mar. ’14]
జవాబు:
పారమీషియం వంటి శీలియేటా జీవుల బాహ్య జీవ ద్రవ్యములో ఉన్న నిలువు వరుసలలోని కైనెటోజోములు వాటిని కలిపి ఉంచే కైనెటోడెస్మేటాలను కలిపి కైనెటి అందురు.

ప్రశ్న 5.
ఏకకాలిక, దీర్ఘకాలిక లయబద్ధ చలనాల మధ్య భేదాలు రాయండి.
జవాబు:

ఏకకాలిక లయబద్ధ చలనము	దీర్ఘకాలిక లయబద్ద చలనము
1. దీనిని అడ్డువరుసలలోని శైలికలు ప్రదర్శిస్తాయి.	1. దీనిని నిలువు వరుసలలోని శైలికలు ప్రదర్శిస్తాయి.
2. శైలికలన్నీ ఒకేసారి ఒకే దిశలో చలిస్తాయి.	2. శైలికలు ఒకదాని తరువాత ఒకటి చలిస్తాయి.

ప్రశ్న 6.
అలైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి విధానం ద్వారా ఏర్పడిన పిల్ల జీవులను ‘క్లోన్’ అని ఎందుకు అంటారు?
జవాబు:
అలైంగికంగా వరుస ద్విధావిచ్ఛిత్తుల వల్ల ఒక తల్లి పేరమీషియం నుండి ఏర్పడు పిల్ల పేరమీషియముల సమూహాన్ని క్లోన్లు అందురు.

ప్రశ్న 7.
ప్రోటర్, ఒపిస్థే మధ్య భేదాలను రాయండి.
జవాబు:

ప్రోటర్	ఒపిస్థే
1. ఇది తల్లి జీవి దేహ పూర్వాంతర సగభాగము నుండి ఏర్పడును.	1. ఇది తల్లి జీవి దేహ పరాంతర సగభాగము నుండి ఏర్పడును.
2. దీనికి తల్లి యొక్క కణముఖము, కణగ్రసని, పూర్వ సంకోచ రిక్తిక లభిస్తాయి.	2. దీనికి తల్లి యొక్క పర సంకోచ రిక్తిక మాత్రమే లభిస్తుంది.
3. ఇది నూతనముగా పర సంకోచ రిక్తికను ఏర్పరచుకొనును.	3. ఇది నూతనముగా కణగ్రసని పూర్వ సంకోచ రిక్తికను, కణ ముఖమును ఏర్పరచుకొనును.

ప్రశ్న 8.
జీవ పరిణామంలో లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి ఏ విధంగా ఉన్నతమైంది?
జవాబు:
లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తిలో బీజకణాలు ఏర్పడినా, ఏర్పడకపోయినా ప్రాకేంద్రకాల కలయిక జరుగును. ఈ లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తిలో బీజ కేంద్రకాలు క్షయకరణ విభజన వినిమయం వల్ల రెండు వేర్వేరు జీవుల బీజకణాల కలయిక వల్ల కూడా జన్యు పునః సంయోజన జరుగుతుంది.

ప్రశ్న 9.
లోబోపోడియమ్, ఫిలోపోడియమ్ల మధ్య భేదాలను రాయండి. ఒక్కొక్క దానికి ఒక్కొక్క ఉదాహరణ రాయండి.
జవాబు:

1. లోబోపోడియమ్ – వేలువలె మొద్దుబారిన మిథ్యాపాదము. ఉదా : అమీబా.
2. ఫిలోపోడియమ్ తంతురూప మిథ్యాపాదము. ఉదా : యుగ్లెఫా

ప్రశ్న 10.
సీలియేట్ల సంయుగ్మాన్ని నిర్వచించండి. రెండు ఉదాహరణలు రాయండి.
జవాబు:
సంయుగ్మమనేది శైలికామయ ప్రోటోజోవన్ల జీవులు తాత్కాలికంగా జతకట్టి ప్రావాసి ప్రాకేంద్రకాల వినిమయము, పిదప స్థిర, ప్రావాసిక కేంద్రకాల కలయిక కోసం జరిగే ప్రక్రియ. ఉదా : పారమీషియం, వర్టిసెల్లా.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
ప్రోటోజోవన్లలో వేగంగా ఈదే గమనాన్ని నియంత్రించే వ్యవస్థ పేరును రాసి, దాని సంఘటకాలు రాయండి.
జవాబు:
నిమ్నశైలికా వ్యవస్థ :
ఇది సీలియేట్ లో పెల్లికల్ కింది బాహ్య జీవపదార్థంలో ఉంటుంది. ఈ వ్యవస్థలో కైనెటోసోమ్లు, కైనెటోడెస్మల్ తంతువులు, కైనెటోడెస్మేటాలు ఉంటాయి. శైలికల ఆధార తలం వద్ద కైనెటోసోమ్లు అడ్డు, ఆయత వరుసలలో ఉంటాయి. కైనెటోడెస్మల్ తంతువులు కైనెటోసోమ్లకు కలపబడి కైనెటోడెస్మేటా అనే తంతువుల దండాలు ఏర్పడతాయి. ఈ విధంగా ఒక ఆయత వరుసలో ఉన్న కైనెటోజోమ్లు, కైనెటోడెస్మల్ తంతువులు, వాటి కైనెటోడెస్మేటాలు ఒక ప్రమాణంగా ఏర్పడతాయి. ఈ ప్రమాణాన్ని ‘కైనెటి’ అంటారు.

ఈ కైనెటీలు అన్నీ కలిసి ఒక నిమ్నశైలికా వ్యవస్థ ఏర్పడుతుంది. ఈ వ్యవస్థ కణగ్రసని వద్దనున్న మోటోరియమ్ అనే ఒక నాడీచాలక కేంద్రానికి అనుసంధానమవుతుంది. నిమ్నశైలికా వ్యవస్థ, మోటోరియమ్లు కలిసి ‘నాడీ చాలక వ్యవస్థ’ ఏర్పడుతుంది. ఇది శైలికల కదలికలను నియంత్రించి సమన్వయపరుస్తుంది.

ప్రశ్న 2.
కశాభం వంగే యాంత్రికం గురించి రాసి, ప్రభావక ఘాతం, పునఃస్థితి ఘాతాన్ని గురించి రాయండి.
జవాబు:
కశాభంలోని ‘డైనీన్ బాహువుల’ (dynein arms) చర్యల వల్ల దాని అక్షీయ తంతువులోని పరిధీయ యుగళ సూక్ష్మ నాళికలు ఒకదానిపై ఒకటి జారడం జరుగుతుంది. ఫలితంగా కశాభం వంగుతుంది. ఈ ప్రక్రియలో ATP వినియోగించుకోబడుతుంది. కశాభం వంగుడు చలనం ద్వారా ద్రవ మాధ్యమాన్ని అది అతుక్కునే తలంవైపు లంబకోణంలో నెడుతుంది.

డైనీన్ బాహువుల సంక్లిష్ట చక్రీయ కదలికలకు కావలసిన శక్తి ATP నుంచి లభిస్తుంది (కశాభం, శైలికలోని డైనీన్ బాహువులే ATP యేజ్ చర్యా కేంద్రాలు). డైనీన్ బాహువులలో ఉన్న ప్రతి యుగళ సూక్ష్మనాళికా పక్కన ఉన్న యుగళ సూక్ష్మనాళికతో అతకబడి ఉండి దాన్ని లాగుతుంది. ఈ విధంగా యుగళ సూక్ష్మనాళికలు పరస్పర వ్యతిరేక దిశలలో జారతాయి. డైనీన్ బాహువులు పట్టు విడుపు చర్యలతో పక్కన ఉన్న యుగళ సూక్ష్మనాళికను మళ్ళీ లాగుతుంది. అయితే కశాభాలు లేదా శైలికల పరిధీయ యుగళ సూక్ష్మనాళికలు భౌతికంగా వ్యాసార్ధ స్పోక్ సహాయంతో అతికి ఉండటం వల్ల యుగళ సూక్ష్మ నాళికలు ఎక్కువగా జారలేవు. దానికి బదులు అవి వంపు తిరిగి కశాభాలు లేదా శైలికలు వంగేటట్లు చేస్తాయి. ఈ వంపు చలనాలే కశాభం లేదా శైలిక కదలికలలో ముఖ్యపాత్ర వహిస్తాయి.

చలనంలో కశాభం రెండు రకాల దెబ్బలను ప్రదర్శిస్తుంది. అవి ప్రభావక దెబ్బ మరియు పూర్వస్థితి ప్రాప్తి దెబ్బ / ఘాతం.
i) ప్రభావక దెబ్బ :
కశాభం దృఢంగా మారి ఒక వైపుకు వంగి వెనక్కు కదులుతూ జీవి దేహ ఆయత అక్షానికి లంబకోణంలో కొరడాలాగా నీటిని బలంగా కొడుతుంది. జీవి దేహం ముందుకు కదులుతుంది.

ii) పూర్వస్థితి ప్రాప్తి దెబ్బ :
కశాభం తులనాత్మకంగా మృదువుగా మారి నీటి మీద నిరోధం లేకుండా తన పూర్వస్థితికి చేరుతుంది. దీన్నే ‘పూర్వస్థితి ప్రాప్తి దెబ్బ’ అంటారు.

ప్రశ్న 3.
పార్శ్వ నిర్మాణాలు అంటే ఏమిటి? వాటి ఉనికిని బట్టి వివిధ రకాల కశాభాలను గురించి రాసి, ఒక్కొక్కదానికి ఒక ఉదాహరణ రాయండి.
జవాబు:
పార్శ్వ నిర్మాణాలు :
కొన్ని కశాభాలు ఒకటి లేదా రెండు లేదా అనేక వరుసలలో పొట్టి, పార్శ్వ రోమాల వంటి తంతువులు కలిగి ఉంటాయి. వీటిని పార్శ్వ నిర్మాణాలంటారు. వీటిని – మాస్టిగోనీమ్లు లేదా ప్లిమ్మర్లు అంటారు.

కశాభాల రకాలు :
పార్శ్వ నిర్మాణాలు ఉండటం, లేకుండటం, వాటి పంక్తుల సంఖ్యననుసరించి ఐదు రకాల కశాభాలను గుర్తించారు.

ఎ) స్ట్రైకోనిమాటిక్ : ఈ కశాభానికి అక్షీయ తంతువుపై ఒక వరుస పార్శ్వ నిర్మాణాలుంటాయి.
ఉదా : యూగ్లీనా, ఆస్టేషియా.

బి) పాంటోనిమాటిక్ : అక్షీయ తంతువుపై రెండు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ వరుసల్లో పార్శ్వ నిర్మాణాలు ఉంటాయి.
ఉదా : పేరానీమా, మోనాస్

సి) ఏక్రోనిమాటిక్ : ఈ రకపు కశాభానికి పార్శ్వ నిర్మాణాలుండవు. అక్షీయ తంతువు అంత్యభాగం ఆచ్ఛాదరహితమై వెలుపలి తొడుగు లేకుండా నగ్నంగా ఉంటుంది.
ఉదా : క్లామిడోమోనాస్, పాలిటోమ.

డి) పాంటోక్రొనిమాటిక్ :
అక్షీయ తంతువుపై పార్శ్వ నిర్మాణాలు రెండు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ వరుసల్లో ఉంటాయి. అక్షీయ తంతువు నగ్నంగా ఉన్న అంత్యతంతువుగా అంతమవుతుంది.
ఉదా : అర్సియూలస్.

ఇ) ఏనిమాటిక్ లేదా సామాన్య రకం :
ఈ రకపు కశాభానికి పార్శ్వ నిర్మాణాలు, అంత్య తంతువులు ఉండవు. కాబట్టి వీటిని ఏనిమాటిక్ అంటారు.
ఉదా : కైలోమోనాస్, క్రిప్టోమోనాస్.

ప్రశ్న 4.
పేరమీషియమ్లో అడ్డు ద్విధావిచ్ఛిత్తిని గురించి వివరించండి.
జవాబు:
అడ్డు ద్విధావిచ్ఛిత్తి :
పేరమీషియమ్ ఈ రకమైన ప్రత్యుత్పత్తిని జరుపుతుంది. దీన్ని ‘స్లిప్పర్ ఆనిమల్క్యూల్’ అంటారు. ముఖతలంలో నోటిగాడి, కణముఖం, కణగ్రసని ఉంటాయి. దీనికి ఒక స్థూలకేంద్రకం (బహుస్థితి), ఒక సూక్ష్మ కేంద్రకం (ద్వయస్థితి), రెండు సంకోచ రిక్తికలు (పూర్వాంత, పరాంత) ట్రైకోసిస్ట్లు, నిమ్నశైలికా వ్యవస్థ, దేహమంతా అనేక శైలికలు ఉంటాయి. గరిష్ఠ ఎదుగుదల చెందిన తరువాత పేరమీషియమ్ అనుకూల పరిస్థితులున్నప్పుడు ఆహారం తీసుకోవడం ఆపేస్తుంది. మొదట సూక్ష్మ కేంద్రకం సమవిభజన ద్వారా విభజన చెందుతుంది. తరువాత స్థూలకేంద్రకం ఎమైటాసిస్ ద్వారా విభజన చెంది రెండు పిల్ల కేంద్రకాలను ఏర్పరుస్తుంది. నోటిగాడి అదృశ్యమవుతుంది. కారియోకైనెసిస్ తరువాత మధ్య భాగంలో ఒక నొక్కు ఏర్పడుతుంది. ఈ నొక్కు విస్తరించడం వల్ల తల్లి కణం రెండు పిల్ల జీవులుగా ఏర్పడతాయి. పూర్వాంత భాగం నుంచి ఏర్పడిన పిల్లజీవిని ‘ప్రోటర్’ పరాంత భాగం నుంచి ఏర్పడిన పిల్ల జీవిని ‘ఒపిస్థే’ అంటారు.

ప్రోటర్ పూర్వాంత సంకోచరిక్తికను, కణగ్రసనిని, కణముఖాన్ని తల్లిజీవి నుంచి పొందుతుంది. పరాంత సంకోచ రిక్తికను, కొత్త నోటిగాడిని నూతనంగా ఏర్పరుస్తుంది. ఒపిస్థే పరాంత సంకోచరిక్షికను తల్లికణం నుంచి పొందుతుంది. పూర్వాంత సంకోచరిక్తికను, కణగ్రసనిని నోటిగాడిని నూతనంగా ఏర్పరుస్తుంది. పేరమీషియమ్లో ద్విధావిచ్ఛిత్తి రెండు గంటలలో పూర్తవుతుంది. పేరమీషియమ్ రోజుకు నాలుగు సార్లు ద్విధావిచ్ఛిత్తి జరుపుకోగలదు.

పేరమీషియమ్ జరిగే అడ్డు ద్విధావిచ్ఛిత్తిని హోమోథెటోజెనిక్ విచ్ఛిత్తి అంటారు. ఎందుకంటే విచ్ఛిత్తి తలం దేహం ఆయత అక్షానికి లంబకోణంలో ఉంటుంది. కైనెటీలకు లంబకోణంలో జరుగుతుంది. కాబట్టి దీన్ని ‘పెరికైనెటల్’ విచ్ఛిత్తి అంటారు.

ప్రశ్న 5.
యూగ్లీనాలో ఆయత ద్విధావిచ్ఛిత్తిని గురించి వర్ణించండి. [Mar. ’14]
జవాబు:
ద్విధావిచ్ఛిత్తి జరిగేటప్పుడు కేంద్రకం, ఆధారకణికలు, క్రొమటోఫోర్లు, జీవద్రవ్యం విభజన చెందుతాయి. కేంద్రకం సమవిభజన ద్వారా రెండు పిల్ల కేంద్రకాలుగా విభజించబడుతుంది. తరువాత కైనెటోసోమ్లు, క్రొమటోఫోర్లు కూడా విభజన చెందుతాయి. మొదట పూర్వాంతం మధ్యలో, ఒక ఆయత గాడి ఏర్పడుతుంది. ఈ గాడి నెమ్మదిగా పరాంతానికి రెండు పిల్ల జీవులు విడిపోయే వరకు విస్తరిస్తుంది. కొత్తగా ఏర్పడిన రెండు పిల్లజీవులలో ఒకటి యూగ్లీనా తల్లి కశాభాన్ని ఉంచుకొంటుంది. వేరొక పిల్ల జీవి కొత్తగా ఏర్పడిన ఆధార కణికల నుంచి కొత్త కశాభాన్ని ఏర్పరచుకొంటుంది. తల్లి జీవికి చెందిన నేత్రపు చుక్క పేరాకశాభ దేహం, సంకోచరిక్తిక అదృశ్యమవుతాయి. రెండు పిల్ల యూగ్లీనాల్లోను ఇవి కొత్తగా ఏర్పడతాయి. ఈ రకమైన ఆయత ద్విధావిచ్ఛిత్తిని సిమ్మెట్రోజెనిక్ విభజన అంటారు. ఎందుకంటే రెండు పిల్ల యూగ్లీనాలు దర్పణ ప్రతిబింబాల లాగా ఉంటాయి.

ప్రశ్న 6.
బహుధావిచ్చిత్తిని గురించి సంక్షిప్త సమాధానం రాయండి.
జవాబు:
బహుధావిచ్ఛిత్తి :
ఒక తల్లి జీవి నుంచి అనేక పిల్లజీవులు ఏర్పడటాన్ని బహుధావిచ్ఛిత్తి (Multi-manyfusion splitting)అంటారు. సాధారణంగా ప్రతికూల పరిస్థితులలో బహుధావిచ్ఛిత్తి జరుగుతుంది. మొదట బహుధావిచ్ఛిత్తిలో సైటోకైనెసిస్ జరగకుండా కేంద్రకం పునరావృత సమవిభజనలు జరుపుకుంటుంది. ఈ చర్య వల్ల అనేక పిల్ల కేంద్రకాలు ఏర్పడతాయి. తరువాత జీవద్రవ్యం కూడా పిల్ల కేంద్రకాల సంఖ్యతో సమానంగా చిన్న చిన్న ముక్కలుగా విభజించబడుతుంది. ఒక్కొక్క జీవద్రవ్య ముక్క ఒక్కొక్క పిల్ల కేంద్రకం చుట్టూ ఆవరించబడుతుంది. దీని ఫలితంగా ఒక తల్లి జీవి నుంచి అనేక చిన్న చిన్న పిల్ల జీవులు ఏర్పడతాయి. ప్రోటోజోవన్లో బహుధావిచ్ఛిత్తులు అనేక రకాలు. అవి ప్లాస్మోడియంలో షైజోగొని, పురుష గామిటోగొని, స్పోరోగాని, అమీబాలో స్పోరులేషన్ మొదలైనవి.

ప్రశ్న 7.
మిథ్యాపాదాల గురించి ఒక వ్యాఖ్య రాయండి.
జవాబు:
మిథ్యాపాదాలు :
ఇవి రైజోపోడా జీవులలో ఉంటాయి. మిథ్యాపాదాలు జీవి చలించే దిశలో ఏర్పడే తాత్కాలిక జీవద్రవ్యపు విస్తరణలు. మనకు కాళ్ళు ఏ విధంగా పనిచేస్తాయో, ఆ విధంగా ఈ తాత్కాలిక నిర్మాణాలు ఆధారం మీద చలనానికి ఉపయోగపడతాయి. అందువల్ల వీటిని మిథ్యాపాదాలు అన్నారు. నాలుగు రకాల మిథ్యాపాదాలున్నాయి. అవి : లోబోపోడియా (మొద్దువేలి లాంటి; అమీబా, ఎంటమీబా), ఫిలోపోడియా (తంతురూప; యూగ్లైఫా), రెటిక్యులోపోడియా (జాలక పాదాలు; ఎల్ఫీడియం) ఎక్సోపోడియా లేదా హీలియోపోడియా (సూర్య కిరణం లాంటి; ఏక్టినోఫ్రిస్).

మిథ్యాపాదాలు జెల్ (అంతర్జీవ ద్రవ్యం వెలుపలి జిగురు వంటి జీవద్రవ్యం) సాల్గా (ద్రవంగా ఉండే లోపలి అంతర జీవద్రవ్య భాగం) మార్పు చెందడం ద్వారాను విపర్యయంగాను ఏర్పడతాయి. మిథ్యాపాదాలు ఏర్పడే విధానం గురించి చాలా సిద్ధాంతాలు ఉన్నాయి. సాల్-జెల్ రూపాంతర సిద్ధాంతం వాటిలో అత్యంత ఆదరణీయమైంది. మిథ్యాపాదాలను ముందుకు నెట్టే సంకోచస్థానంపై భిన్నాభిప్రాయాలు ఉన్నాయి. అలెన్ ప్రతిపాదించిన పూర్వ సంకోచం లేదా ఫౌంటెన్ జోన్ సిద్ధాంతం సహేతుకంగా ఉంటుంది. ఏది ఏమైనప్పటికీ, ఆధునిక పరిశోధన ఏక్టిన్, మయోసిన్ అణువుల పాత్రను కూడా ప్రస్తావిస్తుంది.

అమీబా, ఎంటమీబా, పాలీస్టోమెల్లా, ఏక్టినోఫ్రిస్ మొదలైన జీవులు మిథ్యాపాద లేదా అమీబాయిడ్ గమనాన్ని ప్రదర్శిస్తాయి. అన్నిటి కంటే ప్రాథమిక, అతి నెమ్మదిగా జరిగే గమనం అమీబాయిడ్ గమనం.

ప్రశ్న 8.
ఏక్సోనీమ్ సూక్ష్మనిర్మాణాన్ని గురించి రాయండి.
జవాబు:
కశాభాలు :
పొడవైన కొరడాలాంటి గమనాంగాలను కశాభాలు అంటారు. ఇవి మాస్టిగోఫోరా ప్రోటోజోవన్లలో ఉంటాయి. (మాస్టిగ్-కొరడా; ఫోరాన్ – కలిగి ఉన్నది). బాక్టీరియాలు కూడా కశాభాల్ని కలిగి ఉంటాయి. కానీ అవి నిర్మాణంలో యూకారియోటిక్ కశాభాలకంటే భిన్నంగా ఉంటాయి. జంతువులలో శుక్రకణాలు కశాభయుత చలనాలను చూపుతాయి.

నమూనా కశాభంలో ఉండే నిర్మాణాత్మక భాగాలు – ఏక్సోనీమ్లు, సూక్ష్మనాళికలు, డైనీన్ బాహువులు, లోపలి తొడుగు, బాహ్యతొడుగు, వ్యాసార్థ స్పోక్ లు, పార్శ్వ నిర్మాణాలు (అంటే మాస్టిగోనీమ్లు లేదా ఫ్లిమర్లు), ఒక ఆధార కణిక (కైనెటోసోమ్)

i) ఏక్సోనీమ్ / అక్షీయ తంతువు :
ఇది శైలిక, కశాభం యొక్క కేంద్ర, ఆయత, సూక్ష్మనాళికల నిర్మాణం. దీని చుట్టూ అవిచ్ఛిన్నంగా ప్లాస్మాత్వచం ఉంటుంది. ఏక్సోనీమ్ సంఘటకాలన్నీ మాత్రికలో ఉంటాయి.

ii) సూక్ష్మనాళికలు :
ఏక్సోనీమ్ రెండు కేంద్రీయ ఒంటరి సూక్ష్మనాళికలు, తొమ్మిది పరిధీయ యుగళ సూక్ష్మనాళికలతో ఏర్పడుతుంది. (9 + 2 అమరిక). ఇవి ట్యూబ్యులిన్ అనే ప్రోటీన్తో ఏర్పడతాయి. ప్రతి పరిధీయ యుగళ సూక్ష్మనాళిక ఒక బాహ్య “A” (ఆల్ఫా), అంతర “B” (బీటా) నాళికలు కలిగి ఉంటుంది. కాబట్టి పరిధీయ నాళికలు కేవలం తొమ్మిది యుగళ సూక్ష్మనాళికలు (‘A’ సూక్ష్మనాళిక చిన్నగా ఉంటుంది కాని సంపూర్ణంగా ఉంటుంది, ‘B’ సూక్ష్మనాళిక పెద్దది, అసంపూర్ణమైంది). పరిధీయ యుగళ సూక్ష్మనాళికలు నెక్సిన్లు అనే లింకర్లతో ఒకదానికొకటి కలపబడి ఉంటాయి.

iii) డైనీన్ బాహువులు :
ప్రతి పరిధీయ యుగళ సూక్ష్మనాళిక యొక్క ‘A’ సూక్ష్మనాళిక దాని పొడవునా ద్వంద్వ బాహువులను కలిగి ఉంటుంది. వాటిని డైనీన్ బాహువులు అంటారు. (డైన్-డైనమో లాగా లాగబడటం). ‘A’ సూక్ష్మనాళిక డైనీన్ బాహువులు దాని పక్కనున్న సూక్ష్మనాళికకు అభిముఖంగా ఉంటాయి. అన్ని సూక్ష్మనాళికలలో ఏక్సోనీమ్ను ఆధారం నుంచి అగ్రం వరకు చూస్తే అవి అన్నీ ఒకే దిశలో (సవ్యదిశలో) ఉంటాయి. డైనీన్ బాహువులను ప్రోటీన్ చాలక అణువులుగా పరిగణిస్తారు. అవి డైనీస్ అనే ప్రోటీన్ ఏర్పడతాయి.

iv) లోపలి బాహ్య తొడుగులు:
రెండు కేంద్రీయ ఆయత ఒంటరి సూక్ష్మనాళికలను చుట్టి ఒక తంతుయుత లోపలి తొడుగు, పరిధీయ యుగళ సూక్ష్మనాళికలను చుట్టి బాహ్య లేదా వెలుపలి తొడుగు ఉంటుంది. (ఇది ప్లాస్మా త్వచ విస్తరణ). కేంద్రీయ ఒంటరి సూక్ష్మనాళికలు పెల్లికల్ లేదా ప్లాస్మాలెమ్మా కింది వరకు విస్తరించవు.

v) వ్యాసార్థ స్పోక్లు :
ఇవి స్థితిస్థాపక పోగులు, ప్రతి యుగళ సూక్ష్మనాళిక ‘A’ యొక్క సూక్ష్మనాళికను అంతర తొడుగుతో కలుపుతాయి. అవి సైకిల్ చక్రం రిమ్న కేంద్రంతో కలిపే పుల్లల మాదిరి ఉంటాయి. అందుకే వాటిని వ్యాసార్ధ స్పోక్లు / వ్యాసార్థ వంతెనలు అంటారు. కశాభాలు, శైలికలు వంగేటప్పుడు తొమ్మిది వ్యాసార్ధ స్పోక్లు యుగళ సూక్ష్మనాళికలు ఒకదానిపై ఒకటి జారడాన్ని పరిమితం చేస్తాయి.

vi) ఆధార కణిక / కైనెటోసోమ్ :
ఇది కశాభం లేదా శైలికను ఏర్పరచడంలో తోడ్పడే కణాంగం. ఆధార కణిక మార్పు చెందిన తారావత్కేంద్రం. దీన్ని కైనెటోసోమ్ (కైనెటో – కదులుతున్న; సోమ్ – దేహం) లేదా ఆధార దేహం / బైఫారో ప్లాస్ట్ అని కూడా అంటారు. ఇది బాహ్య జీవద్రవ్యంలో ఉంటుంది. ఆధార కణిక స్థూపాకారంగా ఉన్న దేహం, తొమ్మిది పరిధీయ త్రితియాలతో ఒక వలయంలాగా అమర్చబడి ఉంటుంది. ఈ సూక్ష్మనాళికలో ఉన్న ఒక్కొక్క త్రితియాన్ని కేంద్రం నుంచి పరిధీయ స్థానం వైపు A, B, C గా పేర్కొనవచ్చు. రెండు A, B నాళికలు ఆధార ఫలకాన్ని దాటుతూ పరిధీయ యుగళ సూక్ష్మనాళికగా ఏక్సోనీమ్లోని పెల్లికిల్ పై భాగంలో కొనసాగుతుంది. కాని ‘C’ సూక్ష్మనాళిక ఆధారఫలకం వద్ద ఆగిపోతుంది. కాబట్టి ఆధారకణిక ‘త్రితియాలు’ కశాభ / శైలికా యుగళ సూక్ష్మనాళికలుగా కొనసాగుతాయి. ఆధార కణికలో కేంద్రీయ సూక్ష్మనాళికలు ఉండవు. ఆధార కణిక ప్లాస్మాత్వచం, కేంద్రకంతో కూడా సంసర్గ సూక్ష్మనాళికల ద్వారా కలపబడి ఉంటుంది. వీటిని మూలాలు అంటారు. ఈ మూలాలు కశాభాన్ని లాగగలవు. దిగ్విన్యాసాన్ని మార్పు చేయగలవు.

ప్రశ్న 9.
యూగ్లీనా పటం గీసి భాగాలు గుర్తించండి.
జవాబు:

ప్రశ్న 10.
పేరమీషియమ్ పటం గీసి, ముఖ్యమైన భాగాలను గుర్తించండి.
జవాబు:

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 1st Year Botany Study Material 11th Lesson జీవ అణువులు Textbook Questions and Answers.

AP Inter 1st Year Botany Study Material 11th Lesson జీవ అణువులు

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
కేంద్రక పూర్వ, నిజకేంద్రక కణాలలో, ఏ కణం తక్కువ వ్యవధిలో కణ విభజన చెందును ?
జవాబు:
కేంద్రక పూర్వ కణము.

ప్రశ్న 2.
కేంద్రక పూర్వ, నిజకేంద్రక కణాలలో, ఏ కణ చక్రానికి తక్కువ వ్యవధి ఉండును?
జవాబు:
కేంద్రక పూర్వ కణము.

ప్రశ్న 3.
ఎక్కువ వ్యవధి ఉండునటు వంటి కణ చక్ర దశ ఏది?
జవాబు:
అంతర్దశ.

ప్రశ్న 4.
మొక్కలు, జంతువులలోని ఏ కణజాలం క్షయకరణ విభజన కనబర్చును?
జవాబు:
ధ్వయస్థితిక కణజాలము.

ప్రశ్న 5.
ఈ. కొలై (E. coli) సగటున 20 నిముషములలో కణ విభజన చెంది రెట్టింపైనచో, రెండు కణాల నుంచి 32 ఈ. కొలై కణాలు ఏర్పడుటకు ఎంత సమయం పడుతుంది?
జవాబు:
100 నిమిషాలు.

ప్రశ్న 6.
సమ విభజన దశలను విశదీకరించడానికి, మానవ దేహంలోని ఏ భాగాలను ఉపయోగించవచ్చును?
జవాబు:
గొంతు పొరలలోని పైపూతకణాలు, బాహ్యచర్మంపై పొర కణాలు.

ప్రశ్న 7.
క్రోమోసోమ్ వలె వర్గీకరించుటకు క్రొమాటిడ్కు ఏ లక్షణాలు ఉండవలెను?
జవాబు:
క్రొమాటిడ్లపై పునఃసంయోజన బుడిపెలు ఏర్పడుట; ఈ బుడిపెలు వద్ద సమ జాతీయ క్రోమోసోమ్ల సొదరేతర క్రొమాటిడ్ మధ్య వినిమయం జరుగుతుంది.

ప్రశ్న 8.
క్షయకరణ విభజనలోని ప్రథమ దశ |లో బైవలెంట్ ని నాలుగు క్రొమాటిడ్లలో ఏవి జన్యుమార్పిడి / పారగతిలో పాల్గొనును.
జవాబు:
సమజాతీయ క్రోమోసోమ్లోని 2 సోదరేతర క్రొమాటిడ్లు మద్య పారగతి జరుగును.

ప్రశ్న 9.
ఒక కణజాలంలో 1024 కణాలు ఉన్నచో ప్రథమ జనక కణం ఎన్నిమార్లు సమవిభజన చెంది ఉంటుంది?
జవాబు:
10 సమ విభజనలు.

ప్రశ్న 10.
ఒక పరాగ కోశంలో 1200 పరాగ రేణువులు ఉన్నచో, వాటిని ఎన్ని సూక్ష్మసిద్ధ బీజ మాతృకలు ఉత్పత్తి చేసి ఉండవచ్చును?
జవాబు:
300

ప్రశ్న 11.
కణ చక్రంలోని ఏ దశలో DNA సంశ్లేషణ జరుగుతుంది?
జవాబు:
‘S’ దశ (సంశ్లేషణ- దశ)

ప్రశ్న 12.
మానవుని కణాలు (నిజ కేంద్రక కణాలు) కణ విభజనకు 24 గంటల సమయం వినియోగించినచో, చక్రంలోని ఏ దశ ఎక్కువ సమయం తీసుకొంటుంది?
జవాబు:
అంతర్దశ

ప్రశ్న 13.
ఖాళీలను పూరించండి : హృదయ కణాలు కణవిభజన చెందవు. కణ చక్రములో ఈ కణాలు విభజన చెందకుండా ………….. దశ నుంచి నిష్క్రమించి, ………….. అనే నిష్క్రియ దశలోకి ప్రవేశిస్తాయి.
జవాబు:
G₁ దశ, శాంత దశ

ప్రశ్న 14.
క్షయకరణ విభజనలోని ఏ దశలో క్రోమోసోమ్ సంఖ్య వాస్తవంగా తగ్గుతుంది ?
జవాబు:
చలన దశ ॥

ప్రశ్న 15.
మైటోకాండ్రియా, ప్లాస్టిడ్లలో వాటి సొంత DNA (జన్యు పదార్థం) ఉంటుంది. సమవిభజనలోని కేంద్రక విభజనలో వాటి గతిని తెలపండి.
జవాబు:
మైటోకాండ్రియా, ప్లాస్టిడ్లు పిల్లకణాలలోనికి వితరణ చెంతుతాయి

ప్రశ్న 16.
కణ చక్రంలో ఈ క్రింద పేర్కొనిన దశలు సంభవించును. ఖాళీలను పూరించండి.
(a) కేంద్రకత్వచం కరిగిపోవు దశ ………………………..
(b) కేంద్రకాంశం కనబడే దశ ………………………..
(c) సెంట్రోమియర్ విభజన చెందే దశ ………………………..
(d) DNA ప్రతికృతి చెందే దశ ………………………..
జవాబు:
(a) ప్రథమ దశ,
(b) అంత్య దశ
(c) చలన దశ,
(d) S దశ

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
క్షయకరణ విభజనలోని ఏ దశలో ఈ క్రింద పేర్కొన్నవి ఏర్పడతాయి. క్రింద ఇచ్చిన సూచనల నుంచి ఎన్నుకొనండి.
(a) సినాప్టోనీమల్ సంక్లిష్టం ………………………..
(b) పునఃసంయోజన బొడిపెలు ………………………..
(C) ……………………….. లో రికాంబినేన్ ఎంజైమ్లు కనబడతాయి / క్రియశీలత వహించును.
(d) కయాస్మేటా అంతిమ స్థితికరణ ………………………..
(e) విభజన మధ్యస్థ దశ ………………………..
(f) కణ జతలు ఏర్పడుట ………………………..
సూచనలు : 1. జైగోటీన్, 2. పాకీటీన్, 3. పాకీటీన్, 4. డయాకైనిసిన్, 5. అంత్యదశ | తరువాత / క్షయకరణ విభజన ॥ కుముందు, 6. అంత్యదశ తరువాత / క్షయకరణ విభజన తరువాత.
జవాబు:
(a) సినాప్టోనీమల్ సంక్లిష్టము : జైగోటీన్
(b) పునఃసంయోజన బొడిపెలు : పాకీటీన్
(c) పాకీటీస్ లో రీకాంబినేన్ ఎంజైమ్లు కనబడతాయి / క్రియశీలత వహించును.
(d) కయాస్మేటా అంతిమ స్థితికరణ : డయాకైనెసిస్
(e) విభజన మధ్యస్థ దశ : రెండు క్షయకరణ విభజనల మద్య దశ – (అంత్యదశ తరువాత / క్షయకరణ విభజన II కు ముందు
(f) కణ జతలు ఏర్పడుట : అంత్యదశ | తరువాత / క్షయకరణ విభజన | తరువాత.

ప్రశ్న 2.
సమవిభజనలో రెండు ఒకే పోలికలున్న కణాలు ఏర్పడతాయి. సమవిభజనలో ఈ క్రింద పేర్కొన్న నియమ విరుద్ధమైనవి (irregularity) జరిగినచో పర్యవసానం ఏ విధంగా ఉంటుంది.
(a) కేంద్రకత్వచం కరిగిపోకుండ ఉండటం
(c) సెంట్రోమియర్లు విభజన చెందకుండటం.
(b) DNA ద్విగుణీకృతం చెందకుండటం
(d) కణ ద్రవ్య విభజన జరగకుండటం
జవాబు:
(a) కేంద్రకత్వచం కరిగిపోకుండ ఉండట వలన స్వేచ్ఛా కేంద్రక విభజనలు జరుగుతాయి.
(b) DNA ద్విగుణీకృతం చెందకుండటం రెండు పిల్ల కణాలలో ఒకదానిలో జన్యు పదార్థం ఉండదు.
(c) సెంట్రోమియర్లు విభజన చెందకుండటం – పిల్ల కణాలలోకి క్రోమోసోమ్లు వితరణ చెందవు.
(d) కణ ద్రవ్య విభజన జరగకుండటం – బహుకేంద్రక స్థితి కనిపిస్తుంది.

ప్రశ్న 3.
క్షయకరణ ప్రథమ దశ | ను వివరించండి.
జవాబు:
ప్రథమ దశ | ఎక్కువ కాలం పాటు జరిగే దశ. దీనిని ఐదు ఉపదశలుగా విభజిస్తారు. అవి : లెప్టోటీన్, జైగోటీన్, పాకీటీన్, డిప్లోటీన్, డయాకైనెసిస్.

a) లెప్టోటీన్ :
ఈ ఉపదశలో కేంద్రకం పరిమాణంలో పెద్దదవుతుంది. క్రోమోసోములు సన్నగా, పొడవుగా ఉంటాయి.

b) జైగోటీన్ లేదా వైగోనియా :
ఈ ఉపదశలో సమజాతీయ క్రోమోసోమ్ల మధ్య ఆకర్షణ ఏర్పడి అవి దగ్గరగా చేరి జతులుగా కనిపిస్తాయి. వీటిని బైవలెంట్లు (Bivalents) అంటారు. ఈ ప్రక్రియను సూత్రయుగ్మనం లేక అనుదైర్ఘ్య సంధానము అంటారు. ఇది మూడు విధాలుగా జరుగుతుంది.

i) ప్రోటెర్మినల్ సంధానం :
సూత్రయుగ్మనం క్రోమోసోమ్ల ధృవాలకొనల వద్ద ప్రారంభమై రెండో కొనవరకు కొనసాగుతుంది.

ii) ప్రొసెంట్రిక్ సంధానం :
సూత్రయుగ్మనం సెంట్రోమియర్ వద్ద ప్రారంభమై రెండు వైపులకు కొనసాగుతుంది.

iii) రాండమ్ (Random) లేదా ఇంటర్మీడియట్ సంధానం :
క్రోమోసోమ్లు అనేక చోట్ల సూత్రయుగ్మనం చెందుతాయి. జైగోటిన్ దశలో కేంద్రకాంశం పెరుగుతుంది. కండెపోగులు ఏర్పడటం మొదలవుతుంది.

c) పాకీటీన్ లేదా పాకీనీమా లేదా జన్యు పునఃసంయోజన దశ :
ఈ దశలో ప్రతి క్రోమోసోమ్ రెండు క్రొమాటిడ్లగా చీలుతుంది. ఫలితంగా ప్రతి బైవలెంట్లో 4 క్రోమాటిడ్లు కనిపిస్తాయి. వీటిని ‘పాకీటీన్ చతుష్కాలు’ (Pachytene tetrads) అంటారు. బైవలెంట్ ని ఒకే క్రోమోసోమ్కు చెందిన క్రొమాటిడ్లను ‘సోదర క్రొమాటిడ్లు’ (Sister chromatids) అని, వేరువేరు క్రోమోసోమ్లకు చెందిన క్రొమాటిడ్లను ‘సోదరేతర క్రొమాటిడ్లు’ (Non-sister chromatids) అని అంటారు. సోదరేతర క్రొమాటిడ్ల మధ్య ఒకటి, రెండు లేదా ఎక్కువ ప్రదేశాల్లో అతుక్కుంటాయి. క్రొమాటిడ్లు ఒక దానితో మరొకటి భౌతికంగా అతుక్కొనే ప్రదేశాలను ‘కయాస్మేట’ (Chiasmata) అంటారు. ఈ దశలో క్రోమోసోమ్లు ‘X’ ఆకారంలో కనిపిస్తాయి. ఈ స్థానాల్లో ఎండోన్యూక్లియేజ్ చర్యల వల్ల క్రొమాటిడ్లు ముక్కలుగా విరుగుతాయి. తెగిన ఈ సోదరేతర క్రొమాటిడ్ ముక్కలు పరస్పరం స్థానమార్పిడి చెంది తిరిగి “లైగేజ్” చర్య వల్ల అతుక్కుంటాయి. ఈ విధంగా స్త్రీ, పురుష క్రోమోసోమ్ల మధ్య జన్యు పదార్థం మార్పిడి చెంది జన్యుపునఃసంయోజనాలేర్పడతాయి. ఈ దృగ్విషయాన్ని ‘పారగతి’ (Crossing over) అంటారు. దీనివల్ల కొత్త జాతులు ఆవిర్భవించి జీవపరిణామం సంభవిస్తుంది.

d) డిప్లోటీన్ :
సినాప్టోనీమల్ సంక్లిష్టం కరిగిపోవుట బైవలెంట్లలోని సమజాతీయ క్రోమోసోమ్లు జన్యుమార్పిడి జరిగిన ప్రదేశాల వద్ద తప్ప మిగిలిన భాగం అంతా వికర్షణకులోనై విడిపోవుట జరుగుతుంది. ఈ విధంగా విడిపోగా మిగిలిన ‘X’ ఆకారపు గుర్తులను కయాస్మేటా అంటారు.

e) డయాకైనెసిస్ :
కయాస్మాలు అంతిమ స్థితీకరణ చెందుతాయి. క్రోమోసోమ్లు పూర్తిగా కుదించబడి, అవి భవిష్యత్లో విడిపోవుటకు అవసరమై కండె పరికరం ఏర్పాటు ప్రారంభమవుతుంది. కేంద్రకాంశం అదృశ్యమవుతుంది. కేంద్రక త్వచం పలుచబడి కరిగిపోతుంది.

ప్రశ్న 4.
క్షయకరణ విభజనలోని ముఖ్యాంశాలను తెల్పండి.
జవాబు:
క్షయకరణ విభజనలో ముఖ్యాంశాలు :

1. క్షయకరణ విభజనలో క్షయకరణ విభజన – I, క్షయకరణ విభజన ॥ ఒకదాని తరువాత మరొకటి జరుగును. కాని DNA ప్రతికృతి ఒకసారి మాత్రమే జరుగుతుంది.
2. S – దశలో జనక క్రోమోసోమ్లు ప్రతికృతి జరుపుకొని రెండు సమానమైన క్రోమాటిడ్లు రూపొందడంతో క్షయకరణ విభజన | మొదలవుతుంది.
3. క్షయకరణ విభజనలో సమజాతీయ క్రోమోసోమ్లు జంటగా ఏర్పడి వాటి మధ్య పునఃసంయోజనం జరుగుతుంది.
4. క్షయకరణ విభజన – II తరువాత నాలుగు ఏకస్థితిక పిల్లకణాలు ఏర్పడతాయి.

ప్రశ్న 5.
బహుకరణ జీవులలోని కణాలలో క్రోమోసోమ్ల సంఖ్య స్థిరంగా ఉండవలెనన్న ఏరకమైన విభజన అవసరం? ఎందుకు? [Mar. ’14]
జవాబు:
సమ విభజన. దీనిలో జన్యుపరంగా తల్లి కణాన్ని పోలిన పిల్ల కణాలు ఏర్పడతాయి. వీటి జన్యురూపం ఒకే రకంగా ఉంటుంది. సమవిభజన ద్వారా బహుకణజీద్రలు పెరుగుతాయి. కణ పెరుగుదల వల్ల కేంద్రక కణద్రవ్య పరిమాణ నిష్పత్తి మారుతుంది. ఈ నిష్పత్తి పూర్వస్థితికి రావడానికి సమవిభజన అవసరము. చెడిపోయిన కణాల స్థానలో కొత్త కణాలు ఏర్పడుటలో సమవిభజన ముఖ్య పాత్ర వహిస్తుంది. కాండ అగ్రభాగం, పార్శ్వ విభాజ్యకణావళులలో జరిగే సమవిభజన వల్ల మొక్క జీవితాంతం పెరుగుతుంది.

ప్రశ్న 6.
విరామంలో లేకపోయినప్పటికీ అంతర్దశను విరామదశ అంటారు. వ్యాఖ్యానించండి?
జవాబు:

ప్రతి రెండు విభజనలకు మధ్య ఉండే దశ లేక కణచక్రములో కేంద్రక విభజన జరగని దశలనే అంతర్దశ అందురు. దీనినే విరామదశ అని కూడా అందురు. కేంద్రములో అనేక మార్పులు జరుగుతాయి. ఈ దశలో కణవిభజన అభివృద్ధికి అవసరమయ్యే వివిధ పదార్థాల ఉత్పత్తి, DNA ప్రతికృతి ఒక వరుస క్రమంలో క్రమపద్ధతిలో జరుపుకుంటూ ఉంటుంది. అంతర్దశను మూడు దశలుగా లేదా ఉపదశలుగా వర్గీకరించారు. అవి (1) G_{1 దశ (గాప్-1) (2) S దశ (ఉత్పత్తిదశ) (3) G2 దశ (గాప్ – 2).}

1. G₁ దశ :
ఇది సమవిభజనకు, DNA ప్రతికృతి మధ్య గల దశ. G, దశ జీవక్రియా పరంగా అధిక క్రియాశీలత దశగా ఉండి, కణం అభివృద్ధిని కొనసాగిస్తూ ఉంటుంది. కాని DNA ప్రతికృతి జరగదు. (1) కణం వైశాల్యం పెరుగుతుంది.
(2) RNA ప్రోటీన్ల సంశ్లేషణ జరుపుకొంటుంది.

2. S దశ :
ఈ దశలో DNA ప్రతికృతి చెందుతుంది. 2C గల DNA 4C గా రెట్టింపు అవుతుంది. కాని క్రోమోజోమ్లు సంఖ్య రెట్టింపు కాదు. ఉదాహరణకు కణచక్రంలోని G, దశలో ద్వయస్థితిక (2n) క్రోమోసోమ్లు ఉన్నట్లయితే S దశ అనంతరం కూడా ఈ ద్వయస్థితిక క్రోమోసోమ్లను కలిగి ఉంటుంది.

3. G₂ దశ :
ఈ దశలో కూడా ఆర్.ఎన్.ఎ. ప్రొటీన్ల సంశ్లేషణ కొనసాగుతూ ఉంటుంది. వీటితోపాటు నూతనంగా కణాంగాలు ఏర్పడతాయి. క్రోమోజోముల చలనానికి ఉపయోగపడే కండి పరికరం ఉత్పత్తికి అవసరమయ్యే ATP అనే శక్తి అణువులు సంశ్లేషణ కూడా ఈ దశలోనే జరుగుతుంది. ఈ మార్పులన్నీ అంతర్దశలో జరుగుతాయి. కావున అంతర్దశ నిజంగా విరామ దశ కాదు.

దీర్ఘ సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
అంత్య దశ ప్రథమ దశకు ఉత్కృమం? ఈ వ్యాఖ్యానం గురించి చర్చించండి?
జవాబు:

1. అంత్య దశలో క్రోమోసోమ్ల సమూహము నిజరూపమును కోల్పోయి దృవాల వద్దకు చేరుతాయి.
2. క్రోమోసోమ్ల సమూహం చుట్టూ కేంద్రకత్వచం ఏర్పడుతుంది.
3. కేంద్రకాంశం, గాల్జి సంక్లిష్టం, అంతర్జీవ ద్రవ్యజాలము పునర్నిర్మితమవుతాయి. కాని ప్రథమ దశలో
   1) క్రోమోసోమల్ పదార్థాలు సంగ్రహణం చెంది పొట్టిగా దళసరిగా ఉన్న క్రోమోసోమ్లుగా ఏర్పడతాయి.
   2) క్రోమోసోమ్ల చుట్టూ కేంద్రక త్వచం ఉండదు.
   3) కేంద్రకాంశం, గాల్జి సంక్లిష్టము, అంతర్జీవ ద్రవ్యజాలము అదృశ్యమవుతాయి.
   కావున అంత్య దశ, ప్రథమ దశకు ఉత్కృమం.

ప్రశ్న 2.
క్షయకరణ ప్రథమ దశలోని ఉపదశలను తెలపండి? ప్రతి దశలోను క్రోమోసోమ్లు చెందే మార్పులను వివరించండి?
జవాబు:
ప్రథమ దశ | ఎక్కువ కాలం పాటు జరిగే దశ. దీనిని ఐదు ఉపదశలుగా విభజిస్తారు. అవి : లెప్టోటీన్, జైగోటీన్, పాకీటీన్, డిఫ్లోటీన్, డయాకైనెసిస్.

a) లెప్టోటీన్ :
ఈ ఉపదశలో కేంద్రకం పరిమాణంలో పెద్దదవుతుంది. క్రోమోసోములు సన్నగా, పొడవుగా ఉంటాయి.

b) జైగోటీన్ లేదా వైగోనియా :
ఈ ఉపదశలో సమజాతీయ క్రోమోసోమ్ల మధ్య ఆకర్షణ ఏర్పడి అవి దగ్గరగా చేరి జతులుగా కనిపిస్తాయి. వీటిని బైవలెంట్లు (Bivalents) అంటారు. ఈ ప్రక్రియను సూత్రయుగ్మనం లేక అనుదైర్ఘ్య సంధానము అంటారు. ఇది మూడు విధాలుగా జరుగుతుంది.
i) ప్రోటెర్మినల్ సంధానం :
సూత్రయుగ్మనం క్రోమోసోమ్ల ధృవాలకొనల వద్ద ప్రారంభమై రెండో కొనవరకు కొనసాగుతుంది.

ii) ప్రొసెంట్రిక్ సంధానం :
సూత్రయుగ్మనం సెంట్రోమియర్ వద్ద ప్రారంభమై రెండు వైపులకు కొనసాగుతుంది.

iii) రాండమ్ (Random) లేదా ఇంటర్మీడియట్ సంధానం :
క్రోమోసోమ్లు అనేక చోట్ల సూత్రయుగ్మనం చెందుతాయి. జైగోటిన్ దశలో కేంద్రకాంశం పెరుగుతుంది. కండెపోగులు ఏర్పడటం మొదలవుతుంది.

c) పాకీటీన్ లేదా పాకీనీమా లేదా జన్యు పునఃసంయోజన దశ :
ఈ దశలో ప్రతి క్రోమోసోమ్ రెండు క్రొమాటిడ్లగా చీలుతుంది. ఫలితంగా ప్రతి బైవలెంట్లో 4 క్రోమాటిడ్లు కనిపిస్తాయి. వీటిని ‘పాకీటీన్ చతుష్కాలు’ (Pachytene tetrads) అంటారు. బైవలెంట్లోని ఒకే క్రోమోసోమ్కు చెందిన క్రొమాటిడ్లను ‘సోదర క్రొమాటిడ్లు’ (Sister chromatids) అని, వేరువేరు క్రోమోసోమ్లకు చెందిన క్రొమాటిడ్లను ‘సోదరేతర క్రొమాటిడ్లు’ (Non-sister chromatids) అని అంటారు. సోదరేతర క్రొమాటిడ్ల మధ్య ఒకటి, రెండు లేదా ఎక్కువ ప్రదేశాల్లో అతుక్కుంటాయి. క్రొమాటిడ్లు ఒక దానితో మరొకటి భౌతికంగా అతుక్కొనే ప్రదేశాలను ‘కయాస్మేట’ (Chiasmata) అంటారు. ఈ దశలో క్రోమోసోమ్లు ‘X’ ఆకారంలో కనిపిస్తాయి. ఈ స్థానాల్లో ఎండోన్యూక్లియేజ్ చర్యల వల్ల క్రొమాటిడ్లు ముక్కలుగా విరుగుతాయి. తెగిన ఈ సోదరేతర క్రొమాటిడ్ ముక్కలు పరస్పరం స్థానమార్పిడి చెంది తిరిగి “లైగేజ్” చర్య వల్ల అతుక్కుంటాయి. ఈ విధంగా స్త్రీ, పురుష క్రోమోసోమ్ల మధ్య జన్యు పదార్థం మార్పిడి చెంది జన్యుపునఃసంయోజనాలేర్పడతాయి. ఈ దృగ్విషయాన్ని ‘పారగతి’ (Crossing over) అంటారు. దీనివల్ల కొత్త జాతులు ఆవిర్భవించి జీవపరిణామం సంభవిస్తుంది.

d) డిప్లోటీన్ :
సినాప్టోనీమల్ సంక్లిష్టం కరిగిపోవుట బైవలెంట్ లోని సమజాతీయ క్రోమోసోమ్లు జన్యుమార్పిడి జరిగిన ప్రదేశాల వద్ద తప్ప మిగిలిన భాగం అంతా వికర్షణకులోనై విడిపోవుట జరుగుతుంది. ఈ విధంగా విడిపోగా మిగిలిన ‘X’ ఆకారపు గుర్తులను కయాస్మేటా అంటారు.

e) డయాకైనెసిస్ :
కయాస్మాలు అంతిమ స్థితీకరణ చెందుతాయి. క్రోమోసోమ్లు పూర్తిగా కుదించబడి, అవి భవిష్యత్లో విడిపోవుటకు అవసరమై కండె పరికరం ఏర్పాటు ప్రారంభమవుతుంది. కేంద్రకాంశం అదృశ్యమవుతుంది. కేంద్రక త్వచం పలుచబడి కరిగిపోతుంది.

ప్రశ్న 3.
సమవిభజన, క్షయకరణ విభజనలలో వివిధ దశలలోని తేడాలను వివరించండి?
జవాబు:

సమవిభజన	క్షయకరణ విభజన
1. ఏకస్థితిక, ద్వయస్థితిక జీవుల్లో జరుగుతుంది.	1. ద్వయస్థితిక జీవుల్లో మాత్రమే జరుగుతుంది.
2. శాఖీయ కణాల్లో జరుగుతుంది.	2. ప్రత్యుత్పత్తి కణాల్లో జరుగుతుంది.
3. కేంద్రక విభజన ఒకేసారి జరుగుతుంది.	3. కేంద్రక విభజన వెంట వెంటనే రెండుసార్లు జరుగుతుంది.
4. పిల్లకణాలు కూడా అన్ని విధాలా మాతృకణాన్ని పోలి ఉంటాయి.	4. పిల్లకణాలు మాతృకణంతో పోలి ఉండవు.
5. విభజనంతరం మాతృకణాల పోలికలను పోలి రెండు పిల్ల కణాలు ఉత్పత్తి అవుతాయి.	5. విభజనానంతరం నాలుగు పిల్లకణాలేర్పడతాయి.
6. ప్రథమదశ సరళంగా ఉంటుంది.	6. ప్రథమ దశలో అనేక సంక్లిష్టమైన మార్పులు జరుగుతాయి. దీనికి ఉపదశలు కలవు. 5 ఉదశలు ఉంటాయి.
7. క్రోమోసోమ్ల జతలు ఏర్పడవు.	7. సమజాతీయ క్రోమోసోమ్లు జతలుగా ఏర్పడి బైవాలెంట్లను రూపొందించును.
8. కయాస్మాట ఏర్పడవు. పారగతి జరుగదు.	8. కయాస్మాట ఏర్పడి, సోదరేతర క్రొమాటిడ్ల మధ్య పారగతి జరుగుతుంది.
9. చలనదశలో సెంట్రోమియర్ విభజన చెందుతుంది.	9. చలనదశ | లో సెంట్రోమియర్ విభజన చెందదు. చలనదశ II లో సెంట్రోమియర్ విభజన చెందుతుంది.
10. చలనదశలో పిల్లక్రోమోసోమ్లు ధృవాల వైపు కదులుతాయి.	10. చలనదశ | లో బైవాలెంట్ క్రోమోసోములు ధృవాల వైపుకు వియోజనం చెందుతాయి.
11. సమవిభజనలవల్ల ఏర్పడిన పిల్ల కేంద్రకాలలో క్రోమోసోమ్ సంఖ్యలో మార్పు ఉండదు.	11. క్షయకరణ విభజన వల్ల ఏర్పడిన పిల్ల కేంద్రకాలలో క్రోమోసోమ్ సంఖ్య సగానికి తగ్గుతుంది.
12. తక్కువ సమయంలో పూర్తవుతుంది.	12. ఎక్కువ సమయం తీసుకొంటుంది.

ప్రశ్న 4.
ఈ క్రింది వాటి గురించి క్లుప్తంగా తెలపండి.
(a) సినాప్టోనీమల్ సంక్లిష్టం
(b) మధ్యస్థ దశ ఫలకం
జవాబు:
(a) సినాప్టోనీమల్ సంక్లిష్టం :
సమ జాతీయ క్రోమోసోములు జతలుగా ఏర్పడతాయి. వీటిని బైవాలెంట్లు అంటారు. ఈ ప్రక్రియను అనుదైర్ఘ్య సందానము లేక సూత్రయుగ్మనము అంటారు. ఈ ప్రక్రియ క్రోమోసోమ్ల రెండు కొనలలో ఏర్పడి సెంట్రోమియర్ వైపుకు జరగవచ్చు. దీనిని ప్రోటెర్మినల్ సందానము అని, సెంట్రోమియర్ వద్ద ఏర్పడి, కొనల వైపుకు జరుగుటకు ప్రొసెంట్రిక్ సంధానము అని, లేదా వివిధ ప్రదేశాలలో కలుసుకుని ఉంటే రాండమ్ సంధానము’ అని అంటారు. ఈ సమజాతీయ క్రోమోసోమ్లు మందమైన ప్రోటీన్ కల ఫ్రేమ్చే అతకబడి ఉండుటవల్ల దీనిని సినాప్టోనీయల్ సంక్లిష్టము (SC) అని అంటారు. దీనివల్ల పారగతి జరిగి, జన్యుమార్పిడి, వైవిద్యాలు, జీవ పరిణామం సంభవిస్తుంది.

(b) మధ్యస్థ దశ ఫలకం :
మద్య దశ క్రోమోసోమ్లో రెండు సోదర క్రొమాటిడ్లు సెంట్రోమియర్కు అతుక్కుని ఉంటాయి. సెంట్రోమియర్ ఉపరితల భాగంలో కల సూక్ష్మ చక్రంలాంటి నిర్మాణాలను కైనిటోకోర్లు అంటారు. కండెపోగులు కైనిటోకోర్తో లగ్నీకృతం చెంది క్రోమోసోమ్లను కణ మధ్య భాగానికి చేరుస్తాయి. క్రోమోసోమ్లు కణ మధ్యలో అమరి ఉండి, ప్రతి క్రోమోసోమ్లోని ఒక క్రొమాటిడ్ ఒక ధృవం నుండి ఏర్పడిన కండె పొగుల ద్వారా కైనిటోకోర్తో అతుక్కుని తోటి క్రొమాటిడ్ రెండవ ధృవంలోని కండె పొగుల ద్వారా కైనిటోకోర్కు అతుక్కుంటుంది. ఈ దశలో క్రోమోసోమ్ల అమరిక తలమును మధ్యస్థ ఫలకం అంటారు.

ప్రశ్న 5.
బహుకణయుత జీవులలో సమవిభజన, క్షయకరణ విభజనల ప్రాముఖ్యతను తెలపండి.
జవాబు:
(a) సమవిభజన ప్రాముఖ్యత :

1. జీవులలో పెరుగుదలకు సమవిభజన కారణము.
2. సమవిభజనలో జన్యుపరంగా తల్లి కణాన్ని పోలిన పిల్లకణాలు ఏర్పడతాయి. వీటి జన్యురూపం ఒకే రకంగా ఉంటుంది.
3. ఏకకణ జీవులలో సమవిభజన ప్రత్యుత్పత్తికి తోడ్పడుతుంది.
4. చెడిపోయిన కణాల స్థానంలో కొత్తకణాలు ఏర్పడుటకు సమవిభజన అవసరం.
5. తెగిన గాయాలు మాన్పుటకు, శాఖీయ ప్రత్యుత్పత్తికి సమవిభజన అవసరము.

(b) క్షయకరణ విభజన ప్రాముఖ్యత :

1. జాతి నిర్థిష్ట క్రోమోసోమ్ల సంఖ్య తరతరాలకు మారకుండా ఉంటుంది.
2. పారగతి జరుగుటవల్ల జన్యు వైవిద్యాలు ఏర్పడి, జీవ పరిణామం సంభవిస్తుంది.
3. దీనివల్ల సంయోగబీజాలు ఏర్పడి, లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి జరుగుతుంది.

Intext Question and Answers

ప్రశ్న 1.
క్రోమోసోమ్లను రంగు వేయడానికి ఉపయోగించే అభిరంజకం పేరేమిటి ?
జవాబు:
జింసా (Giensa) అభిరంజకము.

ప్రశ్న 2.
నియంత్రణ లేకుండా కణవిభజన జరిగితే సంభవించే వ్యాధి లక్షణాన్ని తెలపండి?
జవాబు:
కాన్సర్

ప్రశ్న 3.
ఒక జీవిలో రెండు జతల క్రోమోసోమ్లు (క్రోమోసోమ్ల సంఖ్య – 4) ఉన్నాయి. క్షయకరణ విభజన II లోని వివిధ దశలలో క్రోమోసోమ్ల అమరికను పటాల సహాయంతో తెలపండి?
జవాబు:

ప్రశ్న 4.
క్షయకరణ విభజనలో జన్యు పునఃసంయోజనం, మెండీలియన్ పునఃసంయోజనం సంభవిస్తుంది. చర్చించండి.
జవాబు:
క్షయకరణ విభజనలో అనువంశిక లక్షణాలు ఒక తరం నుండి మరొక తరానికి సంక్రమించుటలో క్రోమోసోమ్లు ముఖ్యపాత్ర వహిస్తాయి. ప్రథమ దశ I లో సమజాతీయ క్రోమోసోమ్లపై ఉన్న జన్యువుల మద్య పారగతి జరిగి జన్యుపునఃసంయోజనాలు ఏర్పడతాయి. తర్వాతి ఈ జన్యువులు పిల్ల కణాలలోనికి వితరణ చెందుతాయి. ఇది పారగతి వల్లనే కాకుండా, క్రోమోసోమ్ల రాండమ్ వితరణ వల్ల సంభవిస్తుంది. దీనివల్ల పారగతి జరగినప్పటికి జన్యుపునః సంయోజనాలు కనిపిస్తాయి.

ప్రశ్న 5.
ఏక కణయుత, బహుకణయుత జీవులు సమవిభజన జరుపుకొంటాయి. ఈ రెండు విధానాలలో ఏవైనా తేడాలుంటే వివరించండి?
జవాబు:
ఏకకణ జీవులలో సమవిభజన ద్విదా విచ్ఛిత్తి ద్వారా జరుగుతుంది. బహూకణ జీవులలో సమవిభజన జరుగుతాయి.

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 1st Year Physics Study Material 8th Lesson డోలనాలు Textbook Questions and Answers.

AP Inter 1st Year Physics Study Material 8th Lesson డోలనాలు

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
డోలనాత్మకం కాని ఆవర్తన చలనాలకు రెండు ఉదాహరణలు ఇవ్వండి.
జవాబు:

1. సూర్యుడి చుట్టూ గ్రహాల చలనం
2. కేంద్రకం చుట్టూ ఎలక్ట్రాన్ల చలనం

ప్రశ్న 2.
సరళ హరాత్మక చలన స్థానభ్రంశాన్ని y = a sin (20t + 4) తో సూచించారు. కాలాన్ని 210/ఱ పెంచితే దాని స్థానభ్రంశం ఎంత
జవాబు:
స.హ.చ. లో స్థానభ్రంశము y = a sin (20t + 4)
ఆవర్తన కాలం T = \(\frac{2 \pi}{\omega}\) పెరిగినా, కణం యొక్క స్థానభ్రంశం మారదు.

ప్రశ్న 3.
ఒక బాలిక ఊయలలో కూర్చొని ఊగుతుంది. బాలిక ఊయలలో నిలబడితే దాని డోలన పౌనఃపున్యం ఏవిధంగా మారుతుంది?
జవాబు:

బాలిక నిలబడి ఊయల ఊగుతుంటే, ద్రవ్యరాశి కేంద్రం స్థానం పైకి మారి, పొడవు (1) తగ్గుతుంది. కాబట్టి డోలన పౌనః పున్యము పెరుగుతుంది.

ప్రశ్న 4.
లఘులోలకం గుండు నీటితో నిండిన ఒక బోలు గోళం. గోళం నుంచి నీరు కారిపోతుంటే దాని డోలనావర్తన కాలం ఏవిధంగా మారుతుంది?
జవాబు:
గోళం బోలుగా ఉన్నా (లేదా) పూర్తిగా నీటితో నింపినా ఆవర్తనకాలం ఒకే విధంగా ఉంటుంది. గోళం నుండి నీరు బయటకు పోతుంటే గోళం గరిమనాభి క్రిందకు మారుతుంది. లోలకం పొడవు పెరిగి, ఆవర్తన కాలం కూడా పెరుగుతుంది. గోళం పూర్తిగా ఖాళీ అయితే, గరిమనాభిపైకి మారుతుంది. అప్పుడు లోలకం పొడవు తగ్గి, ఆవర్తన కాలం కూడా తగ్గుతుంది.

ప్రశ్న 5.
లఘులోలకానికి కట్టిన చెక్క గుండుకు బదులు దాన్ని పోలి ఉండే అల్యూమినియం గుండును ఉపయోగిస్తే దాని ఆవర్తన కాలం ఏవిధంగా మారుతుంది?
జవాబు:
ఆవర్తన కాలం (T) = 2π \(\sqrt{\frac{1}{g}}\)
ఆవర్తన కాలం గోళం యొక్క ద్రవ్యరాశిపై ఆధారపడదు.
చెక్కగుండును తొలగించి, అదేవిధమైన అల్యూమినియమ్ గుండును ఉంచినా ఆవర్తన కాలం మారదు.

ప్రశ్న 6.
లోలక గడియారాన్ని పర్వతం పైకి తీసుకొని వెళితే అది సమయాన్ని పొందుతుందా? కోల్పోతుందా?
జవాబు:
T ∝ \(\frac{1}{\sqrt{g}}\) పర్వతం పైన g విలువ తక్కువగా ఉండును. కాబట్టి ఆవర్తన కాలం పెరుగుతుంది. అనగా లోలకం ఒకపూర్తి

డోలనం చేయడానికి ఎక్కువ సమయం పడతుంది. అందువల్ల పర్వతం మీద లోలక గడియారం కాలాన్ని కోల్పోతుంది.

ప్రశ్న 7.
భూమధ్య రేఖ వద్ద సరైన సమయాన్ని చూపే లోలక గడియారాన్ని ధ్రువాల వద్దకు తీసుకొనిపోతే అది సమయాన్ని పొందుతుందా? కోల్పోతుందా? అయితే ఎందుకు?
జవాబు:
ఆవర్తన కాలం (T) = 2π \(\sqrt{\frac{1}{g}}\)
g విలువ భూమధ్యరేఖ వద్ద కన్నా ధృవాల వద్ద ఎక్కువ లోలక గడియారంను ధృవాల వద్దకు తీసుకుపోతే g విలువ పెరిగి ఆవర్తనకాలం తగ్గుతుంది. కాబట్టి లోలక గడియారం కాలాన్ని పొందుతుంది.

ప్రశ్న 8.
సరళ హరాత్మక చలనం చేసే కణం స్థానభ్రంశం కంపన పరిమితిలో సగానికి సమానమైనప్పుడు, దానిమొత్తం శక్తిలో KE. వంతు ఎంత?
జవాబు:

ప్రశ్న 9.
సరల హరాత్మక డోలకం కంపన పరిమితిని రెట్టింపు చేస్తే దాని శక్తి ఏవిధంగా మారుతుంది ?
జవాబు:
మొత్తం శక్తి (E) = \(\frac{1}{2}\)mω²A²
కంపన పరిమితి రెట్టింపైతే
E’ = \(\frac{1}{2}\)mω²(2A)²
E’ = 4 × \(\frac{1}{2}\)mω²A²
E’ = 4E
∴ శక్తి నాలుగు రెట్లు పెరుగుతుంది.

ప్రశ్న 10.
కృత్రిమ ఉపగ్రహంలో లఘులోలకాన్ని ఉపయోగించవచ్చా?
జవాబు:
లేదు. కృత్రిమ ఉపగ్రహంలో గురుత్వత్వరణం శూన్యం కాబట్టి కృత్రిమ ఉపగ్రహంలో లఘులోలకాన్ని ఉపయోగించలేము.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
సరళ హరాత్మక చలనాన్ని నిర్వచించండి. రెండు ఉదాహరణలు ఇవ్వండి.
జవాబు:
సరళ హరాత్మక చలనం :
ఏదైనా ఒక వస్తువు ఒక స్థిర మాధ్యమిక బిందువు పరంగా రేఖాగమనం చేస్తున్నప్పుడు, దాని త్వరణం మాధ్యమిక బిందువు నుంచి ఆ వస్తువు స్థానభ్రంశానికి అనులోమానుపాతంలో ఉండి, ఎప్పుడూ ఆ మాధ్యమిక బిందువువైపే ఉంటే ఆ చలనాన్ని సరళహరాత్మక చలనం అంటారు.
a ∝ – x
వస్తువు స.హ.చ. లో ఉన్నప్పుడు మాధ్యమిక స్థానం నుండి x స్థానభ్రంశంలో ఉన్నప్పుడు వస్తువు యొక్క త్వరణం a. స.హ.చ. లో ఉన్నకణం యొక్క స్థానభ్రంశం x(t) = A cos (ωt + Φ)

ఉదాహరణలు :

1. లఘులోలకం యొక్క చలనం.
2. స్ప్రింగ్కు వ్రేలాడదీసిన ద్రవ్యరాశి యొక్క చలనం.
3. ఘన పదార్థాలలో పరమాణువుల యొక్క చలనం.
4. నీటిమీద తేలే బెండు.

ప్రశ్న 2.
సరళ హరాత్మక చలనం చేసే కణం స్థానభ్రంశం, వేగం, త్వరణాలు కాలం దృష్ట్యా మారే విధానాన్ని గ్రాఫ్ ద్వారా సూచించండి.
జవాబు:

Φ = 0 తీసుకుంటే x(t), υ(t) మరియు a(t) లను ఈ విధంగా వ్రాయవచ్చు.
x(t) = A cos ωt, υ(t) = -Aωsinωt
a(t) = – ω²A cos ωt.
వీటికి సంబంధించిన గ్రాఫ్లను పటంలో చూడండి. అన్ని రాశులు కాలంతోపాటు సైను వక్రీయంగా (sinusoidally) మారుతూ ఉంటాయని తెలుస్తుంది.

x(t) విలువ – A నుండి A మధ్యమారుతుంది; υ(t) విలువ – ωA నుండి ωA వరకు మారుతుంది మరియు a(t) విలువ – ω²A నుండి ω²A మధ్య మారుతూ స్థానభ్రంశం, వేగం మధ్య దశాభేదం \(\frac{2 \pi}{2}\) మరియు స్థానభ్రంశం,
త్వరణం మధ్య దశాభేదం π.

ప్రశ్న 3.
దశ అంటే ఏమిటి? సరళ హరాత్మక చలనంలో స్థానభ్రంశం, వేగం, త్వరణాల మధ్య దశా సంబంధాన్ని చర్చించండి.
జవాబు:
దశ :
సరళ హరాత్మక చలనంలో ఉన్న కణం తత్కాల స్థానము, దిశాపరంగా దాని కంపనస్థితిని దశ అని నిర్వచిస్తారు.
i) స్థానభ్రంశం : x = A cos (ωt – Φ), (ωt – Φ) అనునది దశ. ఇక్కడ Φ తొలిదశ.
ii) వేగం : V = -Aω sin (ωt – Φ), ఇక్కడ (ωt – Φ) దశా కోణం
iii) త్వరణం : a = -ω²A cos (ωt – Φ), ఇక్కడ కూడా (ωt – Φ) దశాకోణం
స్థానభ్రంశం మరియు వేగం మధ్య దశాభేదం \(\frac{2 \pi}{2}\)
వేగం మరియు త్వరణం మధ్య దశాభేదం \(\frac{2 \pi}{2}\)
స్థానభ్రంశం మరియు త్వరణం మధ్య దశాభేదం = π

ప్రశ్న 4.
k బల స్థిరాంకం గల స్ప్రింగుకు m ద్రవ్యరాశిని తగిలించారు. స్ప్రింగ్ వ్యవస్థ చేసే డోలన పౌనః పున్యానికి సమీకరణం రాబట్టండి.
జవాబు:

దృఢమైన ఆధారం నుండి నిలువుగా వేలాడే స్ప్రింగ్ కొనకు m ద్రవ్యరాశి గల వస్తువును వేలాడదీశామనుకోండి దానిని కొద్దిగా కిందికి లాగి వదిలితే, మాధ్యమిక బిందువుపరంగా నిలువు తలంలో డోలనాలు చేస్తుంది.

పునఃస్థాపకబలం, స్థానభ్రంశానికి అనులోమానుపాతంలోను మరియు వ్యతిరేకదిశలోను ఉంటుంది.
F ∝ – y F = – ky ——— (1)
ఇక్కడ k అనుపాత స్థిరాంకం
Ma = – ky (∵ F = Ma)
a = – (\(\frac{K}{M}\))y …………….. (2)

అనగా త్వరణం, స్థానభ్రంశానికి అనులోమానుపాతంలోను మరియు వ్యతిరేక దిశలోను ఉండును.
K మరియు M స్థిరాంకాలు కావున a c – y గా వ్రాయవచ్చు.
(2) వ సమీకరణంను a = – ω²yతో పోల్చగా

ప్రశ్న 5.
సరళ హరాత్మక డోలకానికి గతిజ, స్థితిజ శక్తులకు సమీకరణాలను రాబట్టండి.
జవాబు:
సరళ హరాత్మక డోలకం యొక్క గతిజ శక్తి :
స.హ.చ.లోవున్న కణం యొక్క వేగం v = ω\(\sqrt{{A^2}-{y^2}}\)
∴ గతిజశక్తి = \(\frac{1}{2}\)mv² = \(\frac{1}{2}\)mω²(A² – y²)
У = 0 అయినప్పుడు, (గతిజశక్తి)_{గరిష్ఠం} = \(\frac{1}{2}\)mω²A² (మాధ్యమిక స్థానం)
y = A అయినప్పుడు, (గతిజశక్తి)_{కనిష్టం} = 0 (అంత్యస్థానం)
∴ మాధ్యమిక స్థానం వద్ద గతిజశక్తి గరిష్ఠంగాను, అంత్యస్థానాల వద్ద కనిష్ఠంగాను ఉంటుంది.

సరళహరాత్మక డోలకం యొక్క స్థితిజశక్తి :
సరళహరాత్మక డోలనాలు చేయుచున్న కణం యొక్క స్థానభ్రంశం పెరిగితే, పునః స్థాపకబలం కూడా పెరుగుతుంది. పునః స్థాపక బలం స్థానభ్రంశానికి వ్యతిరేక దిశలో ఉంటుంది. కాబట్టి పునఃస్థాపక బలానికి వ్యతిరేకంగా స్థానభ్రంశం చెందాలంటే కొంత పని జరగాలి.
y స్థానభ్రంశం వద్ద పునఃస్థాపకబలం F అయితే
సగటు నిరోధక బలం = \(\frac{O+F}{2}\) = \(\frac{F}{2}\)
∴ y స్థానభ్రంశాన్ని పొందేందుకు జరిగే పని = సగటు బలం × స్థానభ్రంశం
ω = \(\frac{F}{2}\) × y
ω = \(\frac{ma y}{2}\) ……….. (1) (∵ F=ma)
స.హ.చలో ఉన్న కణం త్వరణం
a = ω²y ……………. (2)
(1) మరియు (2) సమీకరణాలను ఉపయోగించి
జరిగినపని (ω) = \(\frac{1}{2}\)mω²y²
ఈ పని ఆ కణంలో స్థితిజశక్తి రూపంలో నిల్వయుండును.
∴ స్థితిజశక్తి = \(\frac{1}{2}\)mω²y²
y = 0 అయితే(స్థితిజ శక్తి)_{కనిష్ఠం} = 0 (మాధ్యమిక స్థానం వద్ద)
y = A అయితే (స్థితిజశక్తి)_{గరిష్ఠం} = \(\frac{1}{2}\)mω²A² (అంత్యస్థానం వద్ద)
∴ స్థితిజశక్తి మాధ్యమిక స్థానం వద్ద కనిష్ఠంగాను మరియు అంత్యస్థానాల వద్ద గరిష్ఠంగాను ఉంటుంది.

ప్రశ్న 6.
డోలనాలు చేసే లఘులోలకం ఒక అంత్యస్థానం నుంచి మరో అంత్యస్థానానికి చలించే సమయంలో శక్తి ఏవిధంగా మారుతుంది?
జవాబు:
కణం స.హ.చలోవున్నప్పుడు ఏదైనా బిందువువద్ద దాని మొత్తం శక్తి, స్థితిజ శక్తి, గతిజ శక్తుల మొత్తానికి సమానం.
మొత్తం శక్తి (E) = గతిజశక్తి + స్థితిజశక్తి
గతిజశక్తి = \(\frac{1}{2}\)mω²(A² – y²)

మాధ్యమిక స్థానం నుండి, అంత్యస్థానానికి పోయేసరికి గతిజశక్తి, స్థితిజశక్తిగా మారుతుంది.

ప్రశ్న 7.
సరళ హరాత్మక చలనం చేసే కణం స్థానభ్రంశం, వేగం, త్వరణాలకు సమాసాలను ఉత్పాదించండి.
జవాబు:
A వ్యాసార్థంగల వృత్తి పరిధిపై సమకోణీయ వేగం ω తో గమనంలో ఉన్న కణం Pని తీసుకుందాం. P నుండి yy’కు PN లంబాన్ని గీశామనుకోండి.
P వృత్త పరిధి వెంట చలిస్తే, N మాధ్యమిక స్థానం 0 పరంగా yy’ వ్యాసంపై అటూ, ఇటూ చలిస్తుంది.

∠POX = = θ, OP = A, ON = y అనుకొనుము.
ONP త్రిభుజం నుండి sin ωt = \(\frac{ON}{OP}\)
ON = OP sin ωt
y = A sin ωt ……………. (1)

వేగము : స.హ.చ.లో ఉన్న కణం యొక్క వేగం

త్వరణం : వేగంలో మార్పురేటు స.హ.చ. లోవున్న కణం యొక్క త్వరణాన్ని ఇస్తుంది.
a = \(\frac{dv}{dt}=\frac{d}{dt}\)(Aω cos ωt) = -Aω² sin ωt
∴ a = – ω²y ……………. (3)

దీర్ఘ సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
సరళ హరాత్మక చలనాన్ని నిర్వచించండి. ఏకరీతి వృత్తాకార చలనం చేసే కణం విక్షేపం (ఏదైనా) వ్యాసం పై సరళ హరాత్మక చలనం చేస్తుందని చూపండి.
జవాబు:
సరళహరాత్మక చలనం :
ఏదైనా ఒక వస్తువు ఒక స్థిర మాధ్యమిక బిందువు పరంగా రేఖాగమనం చేస్తున్నప్పుడు, దాని త్వరణం మాధ్యమిక బిందువు నుంచి ఆ వస్తువు స్థానభ్రంశానికి అనులోమానుపాతంలో ఉండి, ఎప్పుడూ ఆ మాధ్యమిక బిందువువైపే ఉంటే ఆ చలనాన్ని సరళ హరాత్మక చలనం అంటారు.
a ∝ -y

వృత్తవ్యాసంపై ఏకరీతి వృత్తాకార చలనం ఆచ్ఛాదన సరళ హరాత్మక చలనం అని చూపుట :
A వ్యాసార్థం గల వృత్త పరిధిపై సమకోణీయ వేగం ω తో చలనంలో ఉన్న కణం P ని తీసుకుందాం. పటంలో చూపినట్లు ‘O’ వృత్తకేంద్రం XX’, YY’ లు రెండు పరస్పరం లంబంగా ఉన్న వృత్త వ్యాసాలని అనుకుందాం. PN అనునది P నుండి Y కు లంబంగా గీయబడిందనుకుందాం. వృత్త పరిధిపై గమనంలో ఉన్నప్పుడు N వ్యాసం YY మీద ‘O’ కు అటూ, ఇటూ చలనంలో ఉంటుంది. అంటే YY’ వ్యాసంపై P గమనం ఆచ్ఛాదనే N చలనం అన్నమాట. ‘O’ ను దాటిన తర్వాత ఏదైనా తత్కాల సమయం t వద్ద N స్థితిని గమనిద్దాం. ఈ స్థితిలో P కోణీయ స్థానభ్రంశం ∠XOP = θ
= ωt అనుకుందాం.

ONP త్రిభుజం నుండి, sin ωt = \(\frac{ON}{OP}\)
ON = OP sin ωt (∵ ON = y, OP = A)
y = A sin ωt ………….. (1)
(1) వ సమీకరణంను ‘t’ తో అవకలనం చేయగా

(2) వ సమీకరణంను ‘t’ తో అవకలనం చేయగా, త్వరణం వస్తుంది.
a = \(\frac{dv}{dt}=\frac{d}{dt}\)(Aω cos ωt)
a = -(Aω cos ωt) (∵ y = A sin ωt)
a = -ω²y ………….. (4)
(4) వ సమీకరణం నుండి a ∝ – y …………. (5)

కాబట్టి త్వరణము, స్థానభ్రంశానికి అనులోమానుపాతంలోను మరియు వ్యతిరేకదిశలోను ఉంది. కాబట్టి N యొక్క చలనం కూడా సరళ హరాత్మకం అవుతుంది.

ప్రశ్న 2.
లఘులోలకం చలనం సరళ హరాత్మకం అని చూపి, దాని డోలనావర్తన కాలానికి సమీకరణం ఉత్పాదించండి. సెకండ్ల లోలకం అంటే ఏమిటి? [Mar. ’14, ’13; May ’13]
జవాబు:
i) ఒక లఘులోలకం m ద్రవ్యరాశి గల లోహపు గోళం కలిగి ఉందనుకుందాం. ఈ గోళాన్ని దృఢమైన ఆధారం నుండి సాగుటకు వీలులేని దారంతో L పొడవు దారంతో వ్రేలాడదీశామనుకుందాం.

ii) గోళాన్ని కొద్దిగా ప్రక్కకు లాగివదిలితే, అది మాధ్యమిక స్థానానికి అటూ, ఇటూ డోలనాలు చేస్తుంది.

iii) θ అనునది కోణీయ స్థానభ్రంశం మరియు T అనునది దారంలో తన్యత.

iv) గోళంపై పనిచేసే బలాలు (a) దారంలో తన్యత T (b) భారం mg నిట్టనిలువుగా కిందకు పనిచేస్తుంది.

v) లోలకం భారం mg ని రెండు అంశాలుగా విభజించవచ్చు.
(1) mg cos θ PA దిశలో మరియు (2) mg sin θ PB దిశలో పనిచేస్తుంది.

vi) పటంలో P బిందువు వద్ద T = mg cos θ ………….. (1)

vii) బలం mg sin θ పునః స్థాపక టార్క్ను కలిగించి, గోళంను మాధ్యమిక స్థానం వైపు తీసుకు వస్తుంది.

vii) పునఃస్థాపక టార్క్ (7 ) = పునఃస్థాపక బలం × లంబదూరం
τ = – mg sin θ × L ………….. (2)
ఇక్కడ ఋణగుర్తు టార్క్ పనిచేయుటవల్ల θ క్షీణిస్తుందని తెలుపుతుంది.
sin θ కు బదులుగా 6 ను తీసుకుంటే, అనగా sin θ ≈ θ

ix) సమీకరణం (3) ప్రకారం, τ ∝ θ మరియు ఈ టార్క్ గోళాన్ని తిరిగి సమతాస్థితికి చేరుస్తుంది.
గోళాన్ని స్వేచ్ఛగా వదిలితే, అది కోణీయ సరళహరాత్మక చలనం చేస్తుంది.
τ = kθ, సమీకరణాన్ని 3 వ సమీకరణంతోపోల్చగా, స్ప్రింగ్ కారకం k = mgL

x) ఇక్కడ జఢత్వ కారకం వ్రేలాడ దీసిన బిందువుపరంగా గోళం జడత్వ భ్రామకం = mL²


సెకన్ల లోలకం : ఆవర్తనకాలం 2 సెకండ్లు గల లోలకాన్ని సెకన్ల లోలకం అంటారు.
T = 2 సెకన్లు

ప్రశ్న 3.
సరళహరాత్మక డోలకం గతిజ, స్థితిజ శక్తులకు సమీకరణాలను ఉత్పాదించండి. సరళ హరాత్మక చలనంలోని కణం పథంపై అన్ని బిందువుల వద్ద మొత్తం శక్తి స్థిరం అని చూపండి.
జవాబు:
గతిజశక్తి :
స.హ.చ. లోవున్న కణం యొక్క వేగం (v) = ω\(\sqrt{{A^2}-{y^2}}\)
∴ గతిజ శక్తి = \(\frac{1}{2}\)mv² = \(\frac{1}{2}\) mω²(A² – y²) ……….. (1)
y = A sin ωt అని మనకు తెలుసు
గతిజశక్తి = \(\frac{1}{2}\)mω²A²(1 – sin²ωt) ………….. (2)
y = 0, అయినప్పుడు (గతిజశక్తి)_{గరిష్ఠం} = \(\frac{1}{2}\)mω²A² (మాధ్యమిక స్థానం)
y = A అయినప్పుడు, (గతిజశక్తి)_{కనిష్ఠం} = 0 (అంత్యస్థానాల వద్ద)
∴ మాధ్యమిక స్థానం వద్ద గతిజశక్తి గరిష్ఠంగాను, అంత్యస్థానాల వద్ద గతిజశక్తి కనిష్టంగా ఉంటుంది.

స్థితిజశక్తి :
సరళ హరాత్మక చలనాలు చేయుచున్న కణం స్థానభ్రంశం పెరిగేకొద్ది పునః స్థాపక బలం కూడా పెరుగుతుంది. పునః స్థాపక బలం, స్థానభ్రంశానికి వ్యతిరేక దిశలో ఉంటుంది. పునఃస్థాపక బలానికి వ్యతిరేకంగా స్థానభ్రంశం చెందుటకు కొంత పని జరగాలి. y స్థానభ్రంశం వద్ద పునఃస్థాపకబలం F.
సగటు నిరోధకబలం = \(\frac{O+F}{2}\) = \(\frac{F}{2}\)
y స్థానభ్రంశాన్ని పొందేందుకు జరిగేపని = సగటుబలం × స్థానభ్రంశం
ω = \(\frac{F}{2}\) × y
ω = \(\frac{ma y}{2}\) …………… (3) (∵ F = ma)
స.హ.చ. లో కణం యొక్క త్వరణం, a = -ω²y …………. (4)
(3) మరియు (4) సమీకరణాలను ఉపయోగించి
మొత్తం పని (W) = \(\frac{1}{2}\)mω²y²
ఈ పని, దానిలో స్థితిజశక్తి రూపంలో ఉంటుంది.
∴ స్థితిజశక్తి = \(\frac{1}{2}\)mω²y² …………. (5)
∴ స్థితిజశక్తి = \(\frac{1}{2}\)mω²A² sin² ωt …………. (6) (∵ y = A sin ωt)
y = 0, అయితే (స్థితిజశక్తి)_{కనిష్టం} = 0 (మాధ్యమిక స్థానం వద్ద)
y = A, అయితే (స్థితిజశక్తి)_{గరిష్టం} = \(\frac{1}{2}\)mω²A² (అంత్యస్థానాల వద్ద)
∴ అంత్య స్థానాల వద్ద స్థితిజశక్తి గరిష్ఠంగాను, మాధ్యమిక స్థానం వద్ద స్థితిజశక్తి కనిష్టంగాను ఉంటుంది.

మొత్తం శక్తి (E) :
ఏ బిందువు వద్దనైనా స.హ.చ. లో వున్న కణం యొక్క మొత్తం శక్తి, స్థితిజ మరియు గతిజశక్తుల మొత్తానికి సమానం.

మొత్తం శక్తి (E) = గతిజశక్తి + స్థితిజశక్తి
గతిజశక్తి = \(\frac{1}{2}\)mω²(A² – y²)
స్థితిజశక్తి = \(\frac{1}{2}\)mω²y²
మొత్తం శక్తి = \(\frac{1}{2}\)mω²(A² – y²) + \(\frac{1}{2}\)mω²y² = \(\frac{1}{2}\)mω²A²
మాధ్యమిక స్థానంవద్ద y = 0, స్థితిజశక్తి = 0, (గతిజశక్తి)_{గరిష్టం} = \(\frac{1}{2}\)mω²A²
∴ మొత్తం శక్తి = గతిజశక్తి + స్థితిజ శక్తి
= \(\frac{1}{2}\)mω²A² + 0 = \(\frac{1}{2}\)mω²A²
అంత్యస్థానాల వద్ద y = A, గతిజశక్తి = 0 మరియు

(స్థితిజశక్తి)_{గరిష్టం} = \(\frac{1}{2}\)mω²A²
∴ మొత్తం శక్తి = గతిజశక్తి + స్థితిజ శక్తి
= 0 + \(\frac{1}{2}\)mω²A² = \(\frac{1}{2}\)mω²A²
మాధ్యమిక స్థానం నుండి అంత్యస్థానానికి పోయేసరికి గతిజశక్తి, స్థితిజశక్తిగా మారును.

లెక్కలు (Problems)

ప్రశ్న 1.
బోలుగా ఉండే ఇత్తడి గోళంతో ఒక లోలకం గుండును తయారు చేశారు. దాన్ని పూర్తిగా నీటితో నింపితే దాని డోలనావర్తన కాలం ఏమవుతుంది? ఎందువల్ల?
సాధన:
ఆవర్తన కాలం (T) = 2π\(\sqrt{\frac{l}{g}}\)
గోళం బోలుగా ఉన్నా (లేదా) పూర్తిగా నీటితో నింపి నప్పుడు, ఆవర్తన కాలం ఒకేవిధంగా ఉంటుంది. గోళం నుండి నీరు బయటకుపోతే, లోలకం పొడవు పెరిగి, ఆవర్తనకాలం కూడా పెరుగుతుంది. గోళం పూర్తిగా ఖాళీ అయిపోతే గరిమనాభిపైకి మారి, లోలకం పొడవు తగ్గుతుంది. అప్పుడు ఆవర్తనకాలం కూడా తగ్గుతుంది.

ప్రశ్న 2.
k బల స్థిరాంకం గల రెండు సర్వసమానమైన స్ప్రింగ్లను శ్రేణిలో (ఒకదాని కొనకు మరొకటి) కలిపితే సంయుక్త స్ప్రింగ్ ప్రభావత్మక బల స్థిరాంకం ఎంత ?
సాధన:
k₁ = k₂ = k
రెండు స్ప్రింగ్లను శ్రేణిలో కలిపితే

ప్రశ్న 3.
సరళ హరాత్మక చలనంలో మాధ్యమిక స్థానం వద్ద ఏయే భౌతికరాశులు గరిష్ఠ విలువను కలిగి ఉంటాయి?
సాధన:
i) వేగం V_{గరిష్టం} = Aω
ii) గతిజశక్తి (K.E)_{గరిష్టం} = \(\frac{1}{2}\)mω²A².

ప్రశ్న 4.
సరళ హరాత్మక చలనంలో ఉన్న కణం గరిష్ట వేగం, గరిష్ఠ త్వరణంలో సంఖ్యాత్మకంగా సగం ఉంది. దాని డోలనావర్తన కాలం ఎంత?
సాధన:
ఇచ్చినవి V_{గరిష్టం} = \(\frac{1}{2}\)a_{గరిష్టం}
Aω = \(\frac{1}{2}\)Aω²
ω = 2
T = \(\frac{2 \pi}{\omega}=\frac{2 \pi}{2}\) = πసెకన్

ప్రశ్న 5.
బల స్థిరాంకం 260 Nm^-1 గల స్ప్రింగ్కు 2 kg ద్రవ్యరాశిని వేలాడదీవారు. అది 100 డోలనాలు చేయడానికి పట్టే కాలం ఎంత ?
సాధన:
m = 2 kg, k = 260N/m

∴ 100 డోలనాలకు పట్టుకాలం = 100 × 0.5508 = 55.08 సెకన్లు

ప్రశ్న 6.
నిశ్చలంగా ఉన్న లిఫ్ట్ ని లఘులోలకం డోలనావర్తన కాలం T. లిఫ్ట్ (i) సమవేగంతో పైకి వెళుతున్నప్పుడు (ii) సమవేగంతో కిందికి వెళుతున్నప్పుడు (iii) సమత్వరణం a తో పైకి వెళుతున్నప్పుడు (iv) సమత్వరణం తో కిందికి వెళుతున్నప్పుడు (v) గురుత్వం వల్ల స్వేచ్ఛగా కిందికి పడుతున్నప్పుడు లోలకం డోలనావర్తన కాలం ఏవిధంగా మారుతుంది?
సాధన:
i) లిఫ్ట్ సమవేగంతో పైకిపోవుచున్నప్పుడు
T = 2π\(\sqrt{\frac{l}{g}}\)
ఆవర్తనకాలం మారదు.

ii) లిఫ్ట్ సమవేగంతో క్రిందకు దిగుతున్నప్పుడు, ఆవర్తనకాలం మారదు.
iii) లిఫ్ట్ త్వరణంతో పైకిపోవుచున్నప్పుడు
T = 2π\(\sqrt{\frac{l}{g+a}}\)
ఆవర్తనకాలం తగ్గుతుంది.

iv) లిఫ్ట్ త్వరణంతో క్రిందకు దిగుచున్నప్పుడు
T = 2π\(\sqrt{\frac{l}{g-a}}\)
ఆవర్తనకాలం పెరుగుతుంది.

v) లిఫ్ట్ స్వేచ్ఛగా దిగుతుంటే, a = g
T= 2π\(\sqrt{\frac{l}{g-g}}\) = 2π\(\sqrt{\frac{l}{O}}\) = ∝
ఆవర్తనకాలం అనంతం.

ప్రశ్న 7.
సరళ హరాత్మక చలనంలోఉండే కణం కంపన పరిమితి 4cm అది మాధ్యమిక స్థానం నుంచి 1 cm దూరంలో వున్నప్పుడు త్వరణం 3 cm s^-2 మాధ్యమిక స్థానం నుంచి 2 cm దూరంలో ఉన్నప్పుడు దాని వేగం ఎంత ?
సాధన:
A = 4 సెం.మీ, x₁ = 1 సెం.మీ, a = 30./s²
a = ω²x₁
3 = ω² × 1

ప్రశ్న 8.
సరళ హరాత్మక డోలకం డోలనావర్తన కాలం 25. డోలకం మాధ్యమికస్థానాన్ని దాటిన 0.25 s తరువాత దాని దశలో కలిగే మార్పు ఎంత?
సాధన:
T = 2 సెకన
t = 0.25 సెకను

ప్రశ్న 9.
సరళ హరాత్మక చలనం చేసే వస్తువు కంపన పరిమితి 5 cm డోలనావర్తన కాలం 0.2 s వస్తువు స్థానభ్రంశం (a) 5 cm. (b) 3 cm. (c) 0 cm వద్ద దాని త్వరణం, వేగాలను కనుక్కోండి.
సాధన:
A = 5 cm = 5 × 10^-2m
T = 0.2 సెకన

i) y = 5 cm = 5 × 10^-2m

ప్రశ్న 10.
ఒక గ్రహం ద్రవ్యరాశి, వాసార్థాలు భూమి ద్రవ్యరాశి, వ్యాసార్థాల కంటే రెట్టింపు, భూమిపై లఘులోలకం డోలనావర్తనకాలం T అయితే గ్రహంపై లోలకం డోలనావర్తన కాలం ఎంత?
సాధన:

ప్రశ్న 11.
1m ఉండే లఘులోలకం డోలనావర్తన కాలం 2 s నుంచి 1.5 s కు మారితే పొడవులో వచ్చే మార్పును లెక్కించండి.
సాధన:

ప్రశ్న 12.
ఒక గ్రహంపై 8 mఎత్తు నుంచి వస్తువు స్వేచ్ఛగా కిందికి పడేందుకు 2 s తీసుకొంటుంది. ఆ గ్రహంపై లోలకం డోలనావర్తన కాలం T S అయితే లోలకం పొడవును లెక్కించండి.
సాధన:
u = 0, t = 2 sec, s = h = 8m

ప్రశ్న 13.
ఒక లఘులోలకం పొడవును 0.6 m పెంచి నప్పుడు, డోలనావర్తన కాలం 50% పెరగడాన్ని గమనించడమైంది. g = 9.8 m s^-2 ఉన్న ప్రదేశంలో దాని తొలి పొడవు, తొలి డోలనా వర్తన కాలాలను లెక్కించండి.
సాధన:

ప్రశ్న 14.
సెకండ్ల లోలకంతో నియంత్రితమైన (regulated) ఒక గడియారం సరైన సమయాన్ని చూపిస్తూ ఉంది. వేసవి కాలంలో లోలకం పొడవు 1.02 m లకు పెరిగినట్లైతే గడియారం ఒక రోజులో ఎంత కాలాన్ని పొందుతుంది లేదా కోల్పోతుంది?
సాధన:

ప్రశ్న 15.
స్ప్రింగు వేలాడదీసిన వస్తువు ఆవర్తన కాలం T. ఆ స్ప్రింగ్ను రెండు సమానభాగాలుగా చేసి (i) వస్తువును ఒక భాగానికి వేలాడదీసినప్పుడు (ii) రెండు భాగాలకు (సమాంతరంగా) ఒకేసారి వస్తువును వేలాడదీసినప్పుడు డోలనావర్తన కాలాలను లెక్కించండి.
సాధన:

అదనపు లెక్కలు (Additional Problems)

ప్రశ్న 1.
కింది వాటిలో ఏవి ఆవర్తన చలనాలను సూచిస్తాయి?
a) చెరువు ఒక ఒడ్డు నుంచి అవతలి ఒడ్డుకు తిరిగి అవతలి ఒడ్డు నుంచి మొదటి ఒడ్డుకు ఒక ఈతగాడు పూర్తిచేసే ట్రిప్.
b) స్వేచ్ఛగా వేలాడదీసిన దండాయస్కాంతాన్ని N – S దిశ నుంచి కదిల్చి వదిలితే అది చేసే చలనం.
c) తన ద్రవ్యరాశి కేంద్రం చుట్టూ భ్రమణం చెందే హైడ్రోజన్ అణువు.
d) ధనుస్సు (విల్లు) నుంచి విడుదలైన బాణం.
సాధన:
a) ఇది ఆవర్తన చలనం కాదు. ఈతగాడి చలనం అటూ, ఇటూ ఉన్నప్పటికీ ఒక నిర్దిష్ట ఆవర్తనం లేదు.
b) ఇది ఆవర్తన చలనం, కారణం స్వేచ్ఛగా వ్రేలాడదీసిన అయస్కాంతంను కొద్దిగా N-S దిశ నుండి స్థాన భ్రంశం చెందిస్తే, అది డోలనాలు చేస్తుంది. ఇవి సరళహరాత్మక డోలనాలు కూడా.
c) ఇది కూడా ఆవర్తన చలనం.
d) ఇది ఆవర్తన చలనం కాదు.

ప్రశ్న 2.
కింది ఉదాహరణలలో ఏవి దాదాపు సరళ హరాత్మక చలనాలు, ఏవి సరళ హరాత్మకం కాని ఆవర్తన చలనాలను సూచిస్తాయి?
a) తన అక్షం పరంగా భూమి చేసే భ్రమణ చలనం.
b) U-గొట్టంలో డోలనం చేసే పాదరస స్థంభం చలనం.
c) నునుపైన వక్రత గల లోతు గిన్నెలో సమతాస్థితి స్థానం కంటే కొద్దిగా ఎగువన వదిలిన ఇనుప గుండు చలనం.
d) తన సమతా స్థితి స్థానం పరంగా బహు పరమాణుక అణువు చేసే సాధారణ కంపనాలు.
సాధన:
a) ఇది ఆవర్తన చలనమే కాని, సరళహరాత్మక చలనం కాదు. కారణం ఇది మాధ్యమిక స్థానానికి అటూ, ఇటూ తిరగదు.
b) ఇది సరళ హరాత్మక చలనం.
c) ఇది సరళ హరాత్మక చలనం.
d) ఇది ఆవర్తన చలనం, స.హ.చ. కాదు. బహు పరమాణుక వాయు అణువులలో అనేక సహజ పౌనః పున్యాలు ఉంటాయి. వాటి సాధారణ చలనం అనేక వేరు వేరు పౌనఃపున్యాల ఫలిత సరళ హరాత్మక చలనాలు. కాబట్టి ఫలిత చలనం ఆవర్తనమే కాని స.హ.చ. కాదు.

ప్రశ్న 3.
పటము కణం రేఖీయ చలనానికి x-t ల మధ్య గీచిన గ్రాఫ్లను సూచిస్తుంది. వాటిలో ఏవి ఆవర్తన చలనాన్ని సూచిస్తాయి? సూచిస్తే వాటి డోలనావర్తన కాలం ఎంత?

సాధన:

1. 1(a) పటంలో ఆవర్తన చలనంకాదు. చలనం పునరావృతం కావచ్చు (లేదా) మాధ్యమిక స్థితికి చేరవచ్చు.
2. 1(b) పటంలో ఆవర్తన కాలం 25 వద్ద ఆవర్తన చలనంను సూచిస్తుంది. ‘
3. 1(c) పటంలో ఆవర్తన చలనం కాదు. కారణం ఇది పునరావృతం కాదు.
4. 1(d) ఆవర్తన కాలం 25 వద్ద చలనం ఆవర్తన చలనంను సూచించును.

ప్రశ్న 4.
కింది వాటిలో ఏ కాల ప్రమేయాలు (a) సరళ హఠాత్మక, (b) ఆవర్తనమే కానీ సరళ హరాత్మకం కాని, (c) ఆవర్తనం కాని చలనాలను సూచి స్తాయి? ప్రతి ఆవర్తన చలన సందర్భంలో ఆవర్తన కాలాన్ని తెలియచేయండి (ఎ ఏదైనా ధన స్థిరాంకం)
a) sin ωt – cos ωt
b) sin³ ωt
c) 3 cos (π/4 – 2ωt)
d) cos ωt + cos 3ωt + cos 5 ωt
e) exp (-ω²t²)
f) 1 + ωt + ω²t².
సాధన:
ప్రమేయం ఆవర్తన చలనంను సూచిస్తుంది. సమాన కాల వ్యవధులలో చలనం పునరావృతం అవుతుంది. ఇది సరళ హరాత్మక చలనంను సూచించును. దీనిని ఈ క్రింది

ఇది సరళ హరాత్మక చలనం మరియు దాని ఆవర్తన చలనం 2π/ω.

b) sin³ ωt = \(\frac{1}{4}\)[3sin ωt – sin 3ωt]
విడివిడిగా 3 sin ot మరియు sin 3ut సరళ
హరాత్మక చలనాన్ని సూచించును. కాని (ii) కేవలం ఆవర్తన చలనమే కాని సరళహరాత్మక చలనం కాదు. దాని ఆవర్తన చలనం 2π/ω.

c) 3 cos(\(\frac{2 \pi}{4}\) – 2ωt) = 3 cos (2ωt – \(\frac{2 \pi}{4}\))
(∵ cos (-θ) = cos θ).
స్పష్టంగా ఇది సరళహరాత్మక చలనం మరియు దాని ఆవర్తన కాలం 2π/2ω.

d) cos ωt + cos 3wt + cos 5ut, ఇది ఆవర్తనమే కాని, సరళహరాత్మక చలనం కాదు. దాని ఆవర్తన కాలం 2π/ω.

e) e^-ω²t² ఇది ఘాతాంక ప్రమేయము. ఆవర్తనం కాదు. కాబట్టి ఇది ఆవర్తన చలనం కాదు.

f) 1 + ωt + ω²t² కూడా ఆవర్తన చలనం కాదు.

ప్రశ్న 5.
10 cm ఎడంతో ఉండే రెండు బిందువులు A, B ల మధ్య ఒక కణం రేఖీయ సరళ హరాత్మక చలనం చేస్తుంది. A నుంచి B కి దిశను ధన దిశగా తీసుకొని, కింద ఇచ్చిన స్థానాల వద్ద కణం ఉన్నప్పుడు వేగం, త్వరణం, బలం దిశలను తెలపండి.
a) A
b) B
c) A, B ల మధ్య బిందువు వద్ద A వైపు వెళ్ళేటప్పుడు
d) నుంచి 2 cm దూరంలో, A వైపు వెళ్ళేటప్పుడు
e) A నుంచి 3 cm దూరంలో, B వైపు వెళ్ళేటప్పుడు
f) B నుంచి 4 cm దూరంలో, A వైపు వెళ్ళేటప్పుడు
సాధన:

పటంలో A మరియు Bలు స.హ.చ. యొక్క రెండు అంత్యస్థానాలు. A నుండి B వైపు వేగంను ధనాత్మకంగా తీసుకోవాలి. త్వరణం మరియు బలం దిశను AP వైపు ధనాత్మకం మరియు BP దిశవైపు ఋణాత్మకం.

a) Aచివర వద్ద, కణం అంత్యస్థానం వద్ద విరామస్థితికి వస్తూ, కణం స.హ.చ.లో ఉంది. కాబట్టి వేగం సున్నా, త్వరణం AP వైపు ధనాత్మకం. బలం కూడా AP దిశలో ధనాత్మకం.

b) B చివర వద్ద, వేగం సున్నా. కావున త్వరణం మరియు బలం ఋణాత్మకం. ఇది BP దిశలో ఉంటుంది. అనగా ఋణదిశను సూచించును.

c) A వైపు పోవుచున్నప్పుడు, మధ్యబిందువు AB వద్ద, కణం మాధ్యమిక స్థానం P వద్ద PA దిశలో అనగా ఋణదిశలో ఉంటుంది. కాబట్టి వేగం ఋణాత్మకం. త్వరణం మరియు బలం రెండూ సున్నా.

d) B నుండి A వైపు 2 సెం. మీ. దూరంలో ఉన్నప్పుడు, కణం Q వద్ద ఉంది ఇది QP దిశలో చలిస్తూ అనగా ఋణదిశలో చలిస్తుంది. వేగం, త్వరణం మరియు బలం అన్నీ ఋణాత్మకం.

e) A నుండి 3 cm దూరంలో B వైపు, కణం R వద్ద ఉన్నప్పుడు RP ధన దిశలో సూచిస్తుంది. ఇక్కడ వేగం, త్వరణం మరియు బలం అన్నీ ధనాత్మకం.

f) A నుండి 4 cm దూరంలో A వైపుకు పోవుచున్న ప్పుడు, కణం S వద్ద SA దిశలో వేగం ఋణదిశను సూచిస్తుంది. వేగం ఋణాత్మకం కారణం త్వరణం మాధ్యమిక స్థానం SP దిశలో ధనాత్మకం, అదేవిధంగా బలం ధనాత్మకం.

ప్రశ్న 6.
కణం త్వరణం a స్థానభ్రంశం X ల మధ్య సంబంధాన్ని తెలిపే కింది సమీకరణాల్లో ఏవి సరళ హరాత్మక చలనాన్ని కలిగి ఉన్నాయి?
a) a = 0.7x
b) a = −200x²
c) a = -10x
d) a = 100x³
సాధన:
స.హ.చ.లో త్వరణం, స్థానభ్రంశం మధ్య సంబంధం a = -kx, ఇది (c) సంబంధాన్ని సూచిస్తుంది.

ప్రశ్న 7.
సరళ హరాత్మక చలనం చేస్తున్న కణం చలనాన్ని కింది స్థానభ్రంశ ప్రమేయం వర్ణిస్తుంది.
x(t) = A cos (ωt + Φ).
కణం తొలి (t = 0)స్థానం 1 cm తొలి వేగం ω cm/s అయితే కణం కంపన పరిమితి, తొలిదశా కోణం విలువలు ఎంత? కణం కోణీయ పౌనః పున్యం πs^-1. కణం సరళ హరాత్మక చలనాన్ని కొసైన్ ప్రమేయంతో కాకుండా సైన్ ప్రమేయం : x = B sin (ωt + α)తో వర్ణిస్తే పైన తెలిపిన తొలి పరిస్థితుల వద్ద కణం కంపన పరిమితి, తొలి దశలు ఎలా ఉంటాయి?
సాధన:
ఇక్కడ t = 0 వద్ద, x = 1 cm మరియు
v = ω cm s^-1, Φ = ? ; ω = πs^-1
x = A cos (ωt + Φ)
∴ 1 = A cos (π × 0 + Φ)
= A cos Φ ………… (i)
వేగం, v = \(\frac{dx}{dt}\) = – Aω sin (ωt + Φ)
∴ ω = -Aω sin (π × 0 + Φ) or 1 = – A sin Φ
(లేదా) A sin Φ = -1 ………….. (ii)
(i) మరియు (ii) వర్గం చేసి కూడగా
A²(cos² Φ + sin² Φ) = 1 + 1 = 2
(లేదా) A² = 2 (లేదా) A = √2cm
సమీకరణం (ii)ను (i) చే భాగించగా
tan Φ = −1 (లేదా) Φ = \(\frac{3 \pi}{4}\) (లేదా) \(\frac{7 \pi}{4}\)
x = B sin (ωt + α) …………… (iii)
t = 0, x = 1, వద్ద
1 = B sin (ω × 0 + α) = B sin α …………… (iv)
(iii)ను tతో అవకలనం చేయగా
వేగం v = \(\frac{dx}{dt}\) = Bω cos (ωt + α)
t = 0, v = ω తొలిషరతును అన్వర్తించగా
ω = Bω cos (π × 0 + α)
(లేదా) 1 = B cos α …………… (v)
(iv) మరియు (v)ను వర్గంచేసి, కూడగా
B² sin² α + B² cos²α = 1² + 1² = 2
(లేదా) B² = 2 (లేదా) B = √2 cm
(iv)ను (v) చే భాగించగా

ప్రశ్న 8.
స్ప్రింగ్ త్రాసు స్కేలుపై 0 నుంచి 50 kg వరకు రీడింగ్ల లు కలవు. స్కేలు పొడవు 20 cm. ఈ త్రాసుకు వేలాడదీసిన వస్తువును లాగి వదిలితే అది 0.6 s డోలనావర్తన కాలంతో డోలనాలు చేస్తుంది. అయితే వేలాడదీసిన వస్తువు భారం ఎంత?
సాధన:
m = 50 kg, గరిష్ఠ సాగుదల,
y = 20 – 0 = 20 cm = 0.2 m; T = 0.6s
గరిష్ఠ బలం F = mg = 5 × 9.8 N


∴ వస్తువు భారం = mg = 22.36 × 9.8
= 219.1N
= 22.36 kgf

ప్రశ్న 9.
పటం లో చూపిన విధంగా 1200 Nm^-1 స్ప్రింగ్ స్థిరాంకం గల స్ప్రింగ్ను క్షితిజ సమాంతరంగా ఉండే బల్లపై అమర్చారు. స్ప్రింగ్ స్వేచ్ఛా చివరకు 3 kg ద్రవ్యరాశిని తగిలించారు. ద్రవ్యరాశి 2.0 cm దూరం పక్కకు లాగి వదిలారు.

(i) డోలనాల పౌనఃపున్యం (ii) ద్రవ్యరాశి గరిష్ఠ త్వరణం (iii) ద్రవ్యరాశి
సాధన:
ఇక్కడ k = 1200 N/m, m =
a = 2.0 cm = 0.02 m
a) పౌనఃపున్యం,

c) ద్రవ్యరాశి మాధ్యమిక స్థానం గుండా పోవునపుడు వేగం గరిష్టం.

ప్రశ్న 10.
పై అభ్యాసం (9)లో స్ప్రింగ్ సాగదీయనప్పుడు ద్రవ్యరాశి స్థానం x = 0 అని, ఎడమ నుంచి కుడికి ధనాత్మక X- అక్షం అని తీసుకోండి. t = 0 వద్ద స్టాప్ వాచు మొదలు పెట్టినట్లెటే, డోలనాలు చేస్తున్న ద్రవ్యరాశి కింది స్థానాల వద్ద ఉన్నప్పుడు t ప్రమేయంగా x విలువను తెలపండి.
a) మాధ్యమిక స్థానం
b) గరిష్ఠంగా సాగిన స్థానం
c) గరిష్టంగా సంపీడం (నొక్కిన) చెందిన స్థానం పై సరళ హరాత్మక చలన ప్రమేయాలు పౌనః పున్యం, కంపన పరిమితి, తొలిదశల్లో ఒకదానితో ఒకటి ఏవిధంగా విభేదిస్తాయో తెలపండి ?
సాధన:
ఇక్కడ a = 2.0 cm; ω = \(\sqrt{\frac{k}{m}}=\sqrt{\frac{1200}{3}}\) = 20s^-1

a) మాధ్యమిక స్థానం నుండి కాలాన్ని గుర్తిస్తే
x = a sin ωt, x = 2 sin 20t.

b) గరిష్టంగా సాగదీసినపుడు, వస్తువు కుడి అంత్యస్థానం వద్ద, తొలిదశ \(\frac{\pi}{2}\).
అయితే x = a sin (ωt + \(\frac{\pi}{2}\))
= a cos ωt = 2 cos 20 t

c) గరిష్టంగా సంపీడించినపుడు, వస్తువు ఎడమ అంత్య స్థానం వద్ద తొలిదశ \(\frac{3 \pi}{2}\) అయితే
x = a sin (ωt + \(\frac{3 \pi}{2}\))
= -a cos ωt = -2 cos 20t
ఈ ప్రమేయాలు కంపన పరిమితి, పౌనఃపున్యం వేరువేరుగా ఉన్నాయి. వాటి తొలిదశ వేరువేరుగా ఉంది.

ప్రశ్న 11.
పటం రెండు వృత్తాకార చలనాలను సూచి స్తుంది. వృత్త వ్యాసార్ధం, భ్రమణ కాలం, తొలి స్థానం, తిరిగే దిశ (సవ్య లేదా అపసవ్య) మొదలైన అంశాలు పటంలో చూపించడమైంది.

పై రెండు సందర్భాల్లో భ్రమణం చెందే కణం P యొక్క వ్యాసార్థ సదిశ X-అక్ష విక్షేపం యొక్క సహచలనాలను రాబట్టండి.
సాధన:
పటంలో (a) నుండి, T = 2s; a = 3 cm;
t = 0 వద్ద x అక్షంతో OP చేయు కోణం \(\frac{\pi}{2}\) అనగా
Φ = \(\frac{\pi}{2}\) రేడియన్ సవ్యదిశలో చలిస్తే Φ = + \(\frac{\pi}{2}\) అయిన
t కాలం వద్ద OP యొక్క స.హ.చ. సమీకరణం,

పటం (b) నుండి, T = 4s ; a = 2m
t = 0 వద్ద, ధన X-అక్షంతో OP చేయు కోణం π అనగా
Φ = π, అపసవ్యదిశలో Φ = + π.
t కాలం వద్ద OP యొక్క స.హ.చ. సమీకరణం

ప్రశ్న 12.
కింది ప్రతి సరళ హరాత్మక చలనానికి అనురూపంగా ఉండే నిర్దేశ వృత్తాలను గీయండి. కణం తొలిస్థానం (t = 0), వృత్త వ్యాసార్ధం, భ్రమణం చెందే కణం కోణీయ వేగాలను సూచించండి. సౌలభ్యం కోసం ప్రతి సందర్భంలో భ్రమణ దిశను అపసవ్య దిశగా తీసుకోండి. (xని cm లలో tని సెకండ్లలో తీసుకోండి).
a) x = -2 sin (3t + π/3)
b) x = cos (π/6 – t)
c) x = 3 sin (2πt + π/4)
d) x = 2 cos πt.
సాధన:
ప్రతిప్రమేయాన్ని ఈ రూపంలో తెలుపవచ్చు.
x = a cos (ωt + Φ) ………….. (i)
Φ అనునది తొలిదశ. అనగా Φ కణం యొక్క తొలి వ్యాసార్థం సదిశ, ధన X-అక్షంతో చేయు కోణం.

సమీకరణం (i)తో పోల్చితే, పటం (a)లో నిర్దేశిక వృత్తాన్ని చూడవచ్చు.

సమీకరణం (i)తో పోల్చితే, a = 3, ω = 2π
మరియు Φ = \(\frac{3 \pi}{2}+\frac{\pi}{4}=\frac{4 \pi}{4}\)
పటం (c)లో నిర్దేశిక వృత్తాన్ని చూడవచ్చు.

d) x = 2 cos πt
సమీకరణం (i)తో పోల్చితే, a = 2, ω = π మరియు Φ = 0.
పటం (d)లో నిర్దేశిక వృత్తాన్ని చూడవచ్చు.

ప్రశ్న 13.
పటం (a) లో చూపించిన విధంగా k బల స్థిరాంకం గల స్ప్రింగ్ ఒక చివరను ద్రుఢంగా బిగించి, రెండో స్వేచ్ఛా చివరకు ద్రవ్యరాశి mని బిగించారు. స్వేచ్ఛా చివర ప్రయోగించిన బలం F వల్ల స్ప్రింగ్ కొంత సాగుతుంది. పటం (b) లో చూపించిన విధంగా అదే స్ప్రింగ్ రెండు స్వేచ్ఛా చివరలను m ద్రవ్యరాశి గల రెండు దిమ్మెలకు అనుసంధానం చేసి, రెండు చివరలా అంతే బలం F ప్రయోగించి స్ప్రింగ్ను సాగదీశారు.

a) రెండు సందర్భాల్లో స్ప్రింగ్ పొందే గరిష్ఠ సాగుదల ఎంత?
b) పటం (a) లో ద్రవ్యరాశిని, పటం (b)లో రెండు ద్రవ్యరాశులను వదిలిపెడితే ప్రతి సందర్భంలో స్ప్రింగ్ చేసే డోలనా వర్తన కాలం ఎంత?
సాధన:

a) రెండు సందర్భాలలో స్ప్రింగ్ యొక్క గరిష్టసాగుదల = \(\frac{F}{K}\) ఇక్కడ K స్ప్రింగ్ స్థిరాంకం.
b) పటం (a)లో, × అనునది స్ప్రింగ్లో సాగుదల, m ద్రవ్యరాశి స్వేచ్ఛగా విడిచిన తర్వాత మాధ్యమిక స్థానం వైపుకు పనిచేసే పునఃస్థాపక బలం
F = -Kx i.e., F ∝ x,

F దిశ మాధ్యమిక స్థానం వైపు ఉంటుంది. కాబట్టి స్ప్రింగ్ స.హ.చ.లో ఉంటుంది.
స్ప్రింగ్ కారకం = స్ప్రింగ్ స్థిరాంకం = K
జఢత్వకారకం = వ్యవస్థ యొక్క ద్రవ్యరాశి = m

∴ T = 2π\(\sqrt{\frac{m}{K}}\)
పటం (b)లో రెండు వస్తువుల వ్యవస్థలో స్ప్రింగ్ స్థిరాంకం K మరియు క్షీణ ద్రవ్యరాశి,

ప్రశ్న 14.
ఒక వాహన ఇంజన్లో లోని సిలిండర్ లో గల ముషలకం 1.0 m. (కంపన పరిమితికి రెట్టింపు) ఘాతం (stroke) ను ఇస్తుంది. ఒక వేళ ముషలకం 200 rad/min పౌనఃపున్యంతో సరళ హరాత్మక చలనం చేస్తున్నట్లైతే, దాని గరిష్ఠ వడి ఎంత?
సాధన:
a = \(\frac{1}{2}\)m ; ω = 200 rev/min;
V_max = aω
= \(\frac{1}{2}\) × 200
= 100 m/min.

ప్రశ్న 15.
చంద్రుడిపై గురుత్వ త్వరణం విలువ 1.7 ms^-2 భూమిపై 3.5 s డోలనావర్తన కాలం గల లఘులోలకాన్ని చంద్రుడి పైకి తీసుకొని పోతే అక్కడ దాని డోలనావర్తన కాలం ఎంత? (భూమిపై g విలువ 9.8 ms^-2)
సాధన:
ఇక్కడ g_m = 1.7 ms^-2 ; g_e = 9.8 ms^-2;
T_m = ? ; T_e = 3.5 s^-1

ప్రశ్న 16.
కింది ప్రశ్నలకు సమాధానాలివ్వండి :
a) సహచ చేసే కణం డోలనావర్తన కాలం బల స్థిరాంకం k కణం ద్రవ్యరాశి m పై ఆధార పడి ఉంటుంది.
T = 2π\(\sqrt{\frac{m}{K}}\)
లములోలకం ఉజ్జాయింపుగా సరళ హరాత్మక చలనం చేస్తుంది. అయితే లోలకం డోలనావర్తన కాలం ఎందుకు గుండు ద్రవ్యరాశిపై ఆధారపడి ఉండదు?
b) తక్కువ కోణీయ స్థానభ్రంశాలకు లఘు లోలకం చలనం సరళ హరాత్మకం. అధిక కోణాలకు, మరింత విశ్లేషణతో తెలిపిన విషయం ఏమిటంటే T విలువ 2π\(\sqrt{\frac{l}{g}}\) కంటే ఎక్కువగా ఉంటుందని, ఈ ఫలితాన్ని గుణాత్మకంగా వివరించే ఆలోచన చేయండి.
c)చేతిగడియారం కలిగి ఉన్న వ్యక్తి శిఖరంపై నుంచి కిందికి పడుతున్నాడు. అతని స్వేచ్ఛా పతన సమయంలో గడియారం సరైన సమయాన్ని సూచిస్తుందా?
d) గురుత్వం వల్ల స్వేచ్ఛగా పడుతున్న గది (cabin) లో ఉంచిన లఘులోలకం డోలన పౌనఃపున్యం ఎంత?
సాధన:
a) లఘులోలకం యొక్క స్ప్రింగ్ కారకం (లేదా) బలస్థిరాంకం K ద్రవ్యరాశి mకు అనులోమాను పాతంలో ఉంటుంది. m హారం మరియు లవంలో కొట్టివేయబడుతుంది. అందుకని లఘులోలకం ఆవర్తన కాలం, గోళం ‘ద్రవ్యరాశిపై ఆధారపడదు.

b) లఘులోలకం యొక్క గోళంను స్థానభ్రంశం చెందిస్తే ప్రభావ బలస్థిరాంకం
F = -mg sin θ. ఇక్కడ 9 స్వల్పం. sin θ = θ.
లఘులోలకం ఆవర్తనకాలం T = 2π\(\sqrt{\frac{l}{g}}\)
θ ఎక్కువైతే sin θ < θ, పునఃస్థాపక బలం mg sin 6కు బదులు mge, అధిక కోణాలకు g విలువ క్షీణిస్తుంది. కాబట్టి ఆవర్తన కాలం T పెరుగుతుంది.

c) అవును, చేతి గడియారం పని తీరు స్ప్రింగ్ చర్యపై ఆధారపడును. ఇక్కడ గురుత్వ ప్రభావం ఉండదు.

d) స్వేచ్ఛగా క్రిందకు పడే వ్యక్తిపై గురుత్వం ప్రభావం కనిపించదు. కాబట్టి పౌనఃపున్యం శూన్యం.

ప్రశ్న 17.
M ద్రవ్యరాశి గల గుండును కలిగి వున్న పొడవు గల లఘులోలకాన్ని కారులో వేలాడ దీశారు. కారు R వాసార్థం గల వృత్తాకార మార్గంపై U సమవడితో చలిస్తోంది. లోలకం వ్యాసార్థ దిశలో సమతాస్థితి స్థానం పరంగా స్వల్ప డోలనాలను చేస్తే, దాని ఆవర్తన కాలం ఎంత?
సాధన:
అభికేంద్ర త్వరణం a_c = \(\frac{v^2}{R}\), ఇది క్షితిజ సమాంతరంగా పని చేస్తుంది.

గురుత్వత్వరణం g నిట్టనిలువుగా క్రిందకు పని చేస్తుంది.

ప్రశ్న 18.
ρ సాంద్రత, A ఆధార వైశాల్యం, h ఎత్తుగల స్థూపాకార కార్క్ ముక్క ρ₁ సాంద్రత గల ద్రవంలో తేలుతోంది. కార్ను కొద్దిగా కిందకు నెట్టి వదిలితే అది ఆవర్తన కాలం T = 2π\(\sqrt{\frac{h \rho}{\rho_1 g}}\) తో సరళ హరాత్మక చలనం చేస్తుందని చూపండి. (ద్రవం స్నిగ్ధత వల్ల కలిగే అవరోధాన్ని ఉపేక్షించండి).
సాధన:
స్థూపం యొక్క ద్రవ్యరాశి (m) = ఘనపరిమాణం × సాంద్రత = Ahρ ……….. (1)
F₁ = l పొడవు గల స్థూపం వలన స్థానభ్రంశం చెందిన ద్రవం యొక్క భారం = (Al)ρ₁g ………… (2)
స్థూపం యొక్క భారం = mg ………… (3)
సమతాస్థితిలో, mg = alρ₁g
m = Αlρ₁ ………… (4)
F₂ = A(l + y)ρ₁g ………… (5)

పునఃస్థాపక బలం (F) = -(F₂ – mg)
= -[A(l + y)ρ₁g – Alρ₁g]
F = -Ayρ₁g = -(Aρ₁g)y ………… (6)
సరళహరాత్మక చలనంలో, F = -Ky ………….. (7)
(6) మరియు (7) సమీకరణాల నుండి
స్ప్రింగ్-కారకం (K) = Aρ₁g ………… (8)
జడత్వ కారకం, m = Ahρ ……………… (9)

ప్రశ్న 19.
U-ఆకారపు గొట్టంలో పాదరసం ఉంది. గొట్టం ఒక చిరను పీల్చే పంపు (suction pump) కు, రెండో చివరను వాతావరణంతో అనుసంధానం చేసి, రెండు చివరల మధ్యకొంత పీడన వ్యత్యాసాన్ని ఏర్పరచారు. పీల్చే పంపును తొలగిస్తే, గొట్టంలోని పాదరస స్థంభం సరళ హరాత్మక చలనం చేస్తుందని చూపండి.
సాధన:
ద్రవం యొక్క సాంద్రత p అనుకొనుము.

ఈ ద్రవం A అడ్డుకోత వైశాల్యం గల U- గొట్టంలో ఉంది అనుకొనుము. P నుండి P₁ వరకు ద్రవస్తంభం మొత్తం పొడవు L.

ద్రవ్యరాశి (m) = LAρ
PQ = y, P₁Q₁ = y, QQ₁ = 2y
పునఃస్థాపక బలం (F) = -(A2y)ρg
=-(2Aρg)y ………… (1)
F ∝ -y
కాబట్టి U-గొట్టంలో డోలనాలు సరళహరాత్మక చలనంలో ఉంటాయి.

ప్రశ్న 20.
పటం లో చూపిన విధంగా V ఘనపరిమాణం గల గాలి గది మెడ (neck) మధ్యచ్ఛేద వైశాల్యం a. దీనిలో m ద్రవ్యరాశి గల బంతి సరిగ్గా సరిపోయి ఎలాంటి ఘర్షణ లేకుండా పైకి కిందికి కదలగలదు. బంతిని కొద్దిగా కిందికి నెట్టి వదిలితే అది సరళ హరాత్మక చలనం చేస్తుందని చూపండి. గది లోని గాలి పీడన – ఘనపరిమాణాల్లో కలిగే మార్పులు సమ ఉష్ణోగ్రతా మార్పులని భావించి, బంతి డోలనా వర్తన కాలానికి సమీకరణాన్ని రాబట్టండి.

సాధన:
ఏకరీతి అడ్డుకోత వైశాల్యం A గల పొడవైన మేడ‘గల గాలి ఛాంబర్ ఘనపరిమాణం V అనుకొనుము. Cస్థానం వద్ద m ద్రవ్యరాశి గల ఘర్షణలేని బంతిని ఉంచామని అనుకొనుము. ఛాంబర్ లోపల, బంతి అడుగున గాలిపీడనం, వాతావరణ పీడనానికి సమానం. బంతి మీద కొద్దిగా బలం P ని పెంచితే బంతి కొద్దిగా D స్థానం వద్దకు దిగుతుంది. CD = y ఛాంబర్ లోపల , ఘనపరిమాణం తగ్గి, పీడనం పెరుగుతుంది. ఛాంబర్ లోపల తగ్గిన గాలి ఘనపరిమాణం, ∆V = Ay

ఇక్కడ ఋణగుర్తు. పీడనం పెరిగి, గాలి ఘన పరిమాణం తగ్గుటను సూచిస్తుంది.

F ∝ y మరియు ఋణగుర్తు, బలం మాధ్యమిక స్థానం వైపు సూచిస్తుంది. బంతిపై పెంచిన పీడనాన్ని తొలగిస్తే, బంతి C వద్ద (మాధ్యమిక స్థానం) స.హ.చ.లో ఉంటుంది. పునఃస్థాపక బలం
F = -Ky

ప్రశ్న 21.
3000 kg ద్రవ్యరాశి గల వాహనంలో నీవు ప్రయాణిస్తూ దాని స్ప్రింగ్ వ్యవస్థ (suspen- sion system) డోలనాల లక్షణాలను పరీక్షిస్తు న్నారనుకోండి. వాహనం మొత్తం బరువు వల్ల స్ప్రింగ్ల వ్యవస్థ15 cm కిందికి కుంగినాయి. అంతేగాక, ఒక పూర్తి డోలనంలో డోలన కంపన పరిమితి కూడా 50% తగ్గింది. అయితే (a) స్ప్రింగ్ స్థిరాంకం k విలువను (b) ప్రతి చక్రం 750 kg. ద్రవ్యరాశిని మోయగలిగితే స్ప్రింగ్, షాక్ అబ్సార్బర్ల వ్యవస్థ యొక్క అవరోధ స్థిరాంకం b విలువను అంచనా వేయండి.
సాధన:
a) M = 3000.kg ; x = 0.15 cm ; K అనునది స్ప్రింగ్ స్థిరాంకం. సమాంతరంగా కలిపిన నాలుగు స్ప్రింగ్ల మొత్తం స్ప్రింగ్ స్థిరాంకం K = 4 K.
4 kx = Mg
k = \(\frac{Mg}{4x}\)

ప్రశ్న 22.
రేఖీయ సరళ హరాత్మక చలనం చేసే కణం విషయంలో ఒక డోలనావర్తన కాలానికి సగటు గతిజ శక్తి, అంతే కాలానికి ఉండే సగటు స్థితిజ శక్తికి సమానం అని చూపండి.
సాధన:
m ద్రవ్యరాశి గల కణం స.హ.చ. లో ఉంది. దాని ఆవర్తన కాలం T. t కాలం వద్ద కణం యొక్క స్థానభ్రంశం
Y = a sin wt

ప్రశ్న 23.
10 kg ద్రవ్యరాశి గల వృత్తాకార లోహపలక కేంద్రం వద్ద తీగతో కట్టి పలకను వేలాడదీశారు. తీగను మెలి తిప్పి వదిలితే పలక చేసే విమోటన బీగిలనాల ఆవర్తన కాలం 1.5s. పలక వ్యాసార్థం 15 cm అయితే తీగ విమోటన స్ప్రింగ్ స్థిరాంకం విలువను కనుక్కోండి. (విమోటన స్ప్రింగ్ స్థిరాంకం αను J = -α θ తో నిర్వచిస్తారు. ఇక్కడ పునఃస్థాపక టార్క్, θ పురి తిప్పిన కోణం)
సాధన:
m = 10 kg; R = 15 cm = 0.15 m;
T = 1.55, a = ?
పళ్లెం జడత్వ భ్రామకం

ప్రశ్న 24.
5 cm కంపన పరిమితి, 0.2 s. డోలనావర్తన కాలంతో ఒక వస్తువు సహచ చేస్తుంది. వస్తువు స్థానభ్రంశాలు (a) 5 cm (b) 3 cm (c) 0 cm అయినప్పుడు దాని త్వరణం, వేగాలను కనుక్కోండి.
సాధన:
ఇక్కడ r = 5 cm = 0.05 m; T = 0.25 సెకన్;
ω = \(\frac{2 \pi}{T}=\frac{2 \pi}{0.2}\)
= 10π rad/s
స్థానభ్రంశం y అయితే త్వరణం A = -ω²y
వేగం V = ω\(\sqrt{{r^2}-{y^2}}\)

సందర్భం (a) : y = 0.05 m = 0.05 m
A = -(10π)² × 0.05
= -5π² m/s²
V = 10π \(\sqrt{{(0.05)^2}-{(0.05)^2}}\) = 0

సందర్భం (b) : y = 3 cm = 0.03 m
A = -(10π)² × 0.03
= -3π² m/s²
V = 10π × \(\sqrt{{(0.05)^2}-{(0.03)^2}}\)
= 10π × 0.04
= 0.4π m/s

సందర్భం (c) : y = 0,
A = −(10π)² × 0 = 0
V = 10π \(\sqrt{{(0.05)^2}-{0^2}}\)
= 10π × 0.05
= 0.5π m/s.

ప్రశ్న 25.
క్షితిజ సమాంతరంగా ఉండే స్ప్రింగ్ స్వేచ్ఛా చివరన కట్టిన ద్రవ్యరాశి, తలంపై ఎలాంఇ ఘర్షణ లేదా అవరోధం లేనప్పుడు ఆకోణీయ వేగంతో స్వేచ్ఛా డోలనాలు చేస్తుంది. t = 0 కాలం వద్ద ద్రవ్యరాశిని ×, దూరం లాగి కేంద్రం వైపు v₀ వేగంతో నెట్టినప్పుడు కలిగే ఫలత డోలనాల కంపన పరిమితిని ω, x₀, y₀ పదాలలో కనుక్కోండి. (సూచన:x = a cos (ωt + θ) సమీకరణంతో ప్రారంభించండి. తొలివేగం రుణాత్మకం అని గమనించండి.
సాధన:
x = A cos (ωt + θ)

సాధించిన సమస్యలు (Solved Problems)

ప్రశ్న 1.
మానవ గుండె, సగటు స్పందనరేటు నిమిషానికి 75. గుండె పౌనఃపున్యం, ఆవర్తన కాలాలను లెక్కించండి.
సాధన:
గుండె స్పందన పౌనఃపున్యం = 75/(1 min)
= 75/(60 s)
= 1.25 s^-1
= 1.25 Hz

ఆవర్తన కాలం, T = 1/(1.25 s^-1)
= 0.8 s.

ప్రశ్న 2.
కింది ఏ కాల ప్రమేయాలు (a) ఆవర్తనం (b) ఆవర్తనం కాని చలనాలను సూచిస్తాయి. ఆవర్తన చలనం ప్రతి సందర్భానికి ఆవర్తన కాలాన్ని తెలపండి. [ω ఏదైనా ధన స్థిరాంకం]
(i) sin ωt + cos ωt (ii) sin ωt + cos 2 ωt + sin 4 ωt (iii) e^-ax (iv) log (ωt).
సాధన:
i) sin ωt + cos ωt ఆవర్తన ప్రమేయం. దీన్ని

ii) ఇది ఆవర్తన చలనానికి ఒక ఉదాహరణ. ఇందులోని ప్రతి పదం వేరువేరు కోణీయ పౌనఃపున్యాలతో ఉండే ఆవర్తన ప్రమేయాన్ని సూచిస్తుంది. ప్రమేయం పునరావృతం అయ్యే కనిష్ట కాలవ్యవధి ఆవర్తన కాలం కాబట్టి sin ωt ఆవర్తన కాలం T_o = \(\frac{2 \pi}{\omega}\), cos 2 ωt ఆవర్తన కాలం \(\frac{\pi}{\omega}=\frac{T_0}{2}\), sin 4 ωt ఆవర్తన కాలం \(\frac{2 \pi}{4 \omega}=\frac{T_0}{4}\).

మొదటి ఆవర్తన కాలం, చివరి రెండు పదాల ఆవర్తన కాలాల గుణిజం అవుతుంది. కాబట్టి మూడు పదాల మొత్తం పునరావృతం అయ్యే కనిష్ఠ కాలవ్యవధి T_o. అందువల్ల మూడు పదాల మొత్తం ఆవర్తన కాలం \(\frac{2 \pi}{4 \omega}\)తో ఒక ఆవర్తన ప్రమేయం.

iii) ప్రమేయం e^-ωt ఆవర్తన ప్రమేయం కాదు. కాలం t విలువ పెరిగేకొద్దీ ప్రమేయం విలువ ఏకదిష్టంగా (monotonically) తగ్గుతుంది. t → ∞ అయ్యేకొద్దీ ప్రమేయం శూన్యం అవుతుంది. కాబట్టి ప్రమేయం దాని విలువను ఎప్పటికీ పునరావృత్తం చేయదు.

iv) log (ωt) ప్రమేయం కాలం tతో ఏకదిష్టంగా పెరుగుతుంది. కాబట్టి ఇది ఎప్పటికీ తన విలువను పునరావృతం చేయదు. ఆవర్తనం కాని ప్రమేయం కాబట్టి t → ∞ అయ్యేకొద్దీ log (ωt) అనంతానికి అపసరణం (diverges) చెందుతుంది. ఇది ఏరకమైన భౌతిక స్థానభ్రంశాన్ని సూచించదు.

ప్రశ్న 3.
కింది కాల ప్రమేయాల్లో ఏది (a) సరళ హరాత్మక చలనం (b) ఆవర్తన చలనమే కాని సరళ హరాత్మక చలనం కాదు. రెండు సందర్భాల్లో ఆవర్తన కాలాలను తెలపండి.
(a) sin ωt – cos ωt (b) sin² ωt
సాధన:
a) sin ωt – cos ωt = sin ωt – sin (π/2 – ωt)
= 2 cos (π/4) sin (ωt – π/4)
= √2 sin (ωt – π/4)

పై సమీకరణం ఆవర్తన కాలం T = 2π/ω దశా కోణం (-π/4) లేదా (7π/4)తో ఉండే సరళ హరాత్మక చలనాన్ని సూచిస్తుంది.

b) sin² ωt = \(\frac{1}{2}-\frac{1}{2}\) cos 2 ωt
ఇది ఆవర్తన కాలం T = π/ω తో ఉండే ఆవర్తన చలనాన్ని సూచిస్తుంది. ఇది O వద్ద కాక \(\frac{1}{2}\) వద్ద సమతాస్థితి స్థానాన్ని కలిగి ఉండే హరాత్మక చలనాన్ని కూడా సూచిస్తుంది.

ప్రశ్న 4.
కింది పటాలు రెండు వృత్తాకార చలనాలను సూచిస్తున్నాయి. వృత్త వ్యాసార్థం, పరిభ్రమణ కాలం, తొలి స్థానం, చలన దిశలు పటంలో సూచించినట్లు ఉన్నాయి. వృత్తాకార చలనం చేసే కణం P వ్యాసార్ధ సదిశ x- విక్షేపం యొక్క సరళ హరాత్మక చలనాలను రెండు సందర్భాల్లో రాబట్టండి.

సాధన:
a) t = 0 వద్ద OP, ధన x-అక్షంతో 45° = \(\frac{2 \pi}{\lambda}\) రేడియన్ కోణం చేస్తుంది. t కాలం తరువాత అపసవ్యదిశలో OP పొందే కోణీయ స్థాన భ్రంశం \(\frac{2 \pi}{T}\) t.t తరువాత x-అక్షంతో చేసే కోణం \(\frac{2 \pi}{T}\)t + \(\frac{2 \pi}{4}\) t సమయం వద్ద x-అక్షం పై OP యొక్క విక్షేపం

ప్రశ్న 5.
కింది ఇచ్చిన సమీకరణాల (SI ప్రమాణాలలో) నికి అనుగుణంగా ఒక వస్తువు సరళ హరాత్మక చలనం చేస్తుంది. X = 5 cos [2πt + π/4]. t = 1.5 s వద్ద వస్తువు (a) స్థానభ్రంశం, (b) వడి, (c) త్వరణాలను లెక్కించండి.
సాధన:
వస్తువు కోణీయ పౌనఃపున్యం ) = 2πs^-1 ఆవర్తన కాలం T = 1s.
t = 1.5 s వద్ద

a) స్థానభ్రంశం
= (5.0 m) cos [(2πs^-1) × 1.5 s + π/4]
= (5.0 m) cos [(3π + π/4)]
=-5.0 × 0.707 m.
= -3.535 m

b) సమీకరణం (8.9) ని ఉపయోగించి, వస్తువు వడి
= -(5.0 m) (2πs^-1) sin [(2πs^-1) × 1.5 s + π/4]
= -(5.0 m) (2πs^-1) sin [(3π + π/4)]
= 10π × 0.707 ms^-1
= 22 ms^-1

c) సమీకరణం (8.10) ని ఉపయోగించి, వస్తువు
= – (2π s^-1)² × స్థానభ్రంశం
= -(2π s^-1)² × (-3.535 m)
= 140 ms^-2.

ప్రశ్న 6.
పటం 8.14 లో చూపిన విధంగా, K స్ప్రింగ్ స్థిరాంకం గల రెండు సర్వసమానమైన స్ప్రింగ్లను m ద్రవ్యరాశి గల దిమ్మెకు జోడించి, వాటి మిగతా రెండు చివరలను స్థిర ఆధారాలకు బిగించారు. దిమ్మెను సమతాస్థితి స్థానం నుంచి ఎటువైపు స్థానభ్రంశం చెందించినా అది సరళ హరాత్మక చలనం చేస్తుందని నిరూపించండి.

సాధన:
పటం 8.15 లో చూపినట్లు దిమ్మెను సమతాస్థితి స్థానం నుంచి కుడివైపుకు × దూరం స్థానభ్రంశం చెందిస్తే ఎడమవైపు స్ప్రింగ్ × దూరం సాగితే కుడివైపు స్ప్రింగ్ × దూరం సంపీడనం చెందుతుంది.

దిమ్మెపై పనిచేసే బలాలు

F₁ = -kx (దిమ్మెను మాధ్యమిక స్థానంలోకి తెచ్చేందుకు ఎడమవైపు స్ప్రింగ్ దిమ్మెను లాగే బలం)
F₂ = -kx (దిమ్మెను మాధ్యమిక స్థానంలోకి తెచ్చేందుకు కుడివైపు స్ప్రింగ్ దిమ్మెను నెట్టే బలం) దిమ్మెపై పనిచేసే నికర బలం
F = -2kx
దిమ్మెపై పనిచేసే బలం స్థానభ్రంశానికి అనులోమాను పాతంలో ఉండి మాధ్మమిక స్థానంపైపు పనిచేయడం వల్ల దిమ్మె చలనం సరళ హరాత్మక చలనం. దిమ్మె డోలనావర్తన కాలం
T = 2π\(\sqrt{\frac{m}{2k}}\)

ప్రశ్న 7.
8.750 Nm^-1 స్ప్రింగ్ స్థిరాంకం గల ఒక స్ప్రింగ్కు 1 kg ద్రవ్యరాశి దిమ్మెను బిగించారు. x = 0 వద్ద సమతాస్థితి స్థానం నుంచి t = 0 వద్ద విరామస్థితిలో గల దిమ్మెను x = 10 cm దూరం వరకు ఘర్షణ లేని తలంపై లాగితే మాధ్యమిక స్థానం నుంచి 5 cm దూరంలో దిమ్మె ఉన్నప్పుడు దాని గతిజ, స్థితిజ, మొత్తం శక్తులను లెక్కించండి.
సాధన:
సరళ హరాత్మక చలనం చేసే దిమ్మె కోణీయ పౌనః పున్యం సమీకరణం (8.14b) నుండి

ఏదైనా కాలం t వద్ద దిమ్మె స్థానభ్రంశం
x(t) 0.1 cos (7.07t)
కాబట్టి దిమ్మె మాధ్యమిక స్థానం నుంచి 5cm దూరంలో ఉన్నప్పుడు
0.05 = 0.1 cos (7.07t)
లేదా cos (7.07t) = 0.5
∴ sin (7.07t) = \(\frac{\sqrt{3}}{2}\) = 0.866
x = 5 cm వద్ద దిమ్మె వేగం
= 0.1 × 7.07 × 0.866 ms^-1
= 0.61 ms^-1

∴ దిమ్మె గతిజ శక్తి K.E = \(\frac{1}{2}\)mv²
= \(\frac{1}{2}\)[1kg × (0.6123 ms^-1)²]
= 0.19 J

దిమ్మె స్థితిజ శక్తి P.E.
= \(\frac{1}{2}\)kx²
= \(\frac{1}{2}\)(50 Nm^-1 × 0.05 m × 0.05 m)
= 0.0625 J

x = 5 cm వద్ద దిమ్మె కలిగి ఉండే మొత్తం శక్తి
= K.E. + P.E.
= 0.25 J

గరిష్ఠ స్థానభ్రంశం వద్ద గతిజశక్తి (K.E) శూన్యం కాబట్టి అక్కడ మొత్తం శక్తి స్థితిజ శక్తి (P.E)కి సమానం అని మనకు తెలుసు కాబట్టి వ్యవస్థ మొత్తం శక్తి
= \(\frac{1}{2}\)(50 Nm^-1 × 0.1 m × 0.1 m)
= 0.25 J

ఇది 5 cm స్థానభ్రంశం వద్ద ఉండే మొత్తం శక్తికి సమానం కాబట్టి శక్తి నిత్యత్వ నియమానికి అనుగుణ్యంగా ఉందని తెలుస్తోంది.

ప్రశ్న 8.
8.8 500 Nm^-1 బల స్థిరాంకం గల స్ప్రింగ్కు 5 kg ద్రవ్యరాశి గల లోహ కంకణాన్ని (ring) బిగించారు. క్షితిజ సమాంతరంగా ఉండే కడ్డీపై ఘర్షణ లేకుండా కంకణం జారుతుంది. మాధ్యమిక స్థానం నుంచి కంకణాన్ని 10.0cm లాగి వదిలారు. అయితే కంకణం
(a) డోలనావర్తన కాలం (b) గరిష్ట వడి (c) గరిష్ఠ త్వరణాలను లెక్కించండి.
సాధన:
a) సమీకరణం (8.21) నుంచి డోలనావర్తన కాలం

b) సరళ హరాత్మక చలనం చేసే కంకణం వేగం
v(t) = -Aω sin (ωt + Φ)
గరిష్ఠ వడి
v_m = Aω

c) మాధ్యమిక స్థానం నుంచి x(t)స్థానభ్రంశం వద్ద కంకణం త్వరణం
a(t) = -ω²x(t)

ఇది అంత్యస్థానాల వద్ద ఉంటుంది.

ప్రశ్న 9.
8.9 సెకండులను టికే చేసే లఘులోలకం పొడవు ఎంత?
సాధన:
లఘు లోలకం డోలనావర్తన కాలం
T = 2π \(\sqrt{\frac{L}{g}}\)
దీని నుంచి కింది విధంగా రాయవచ్చు.

ప్రశ్న 10.
8.10 పటం 8:19 లో చూపిన అవరుద్ధ డోలకంలో దిమ్మె ద్రవ్యరాశి (m) 200 g, k = 90 Nm^-1 అవరోధ స్థిరాంకం b విలువ 40 gs^-1 అయితే (a) డోలనావర్తన కాలం, (b) కంపన పరిమితి తొలి కంపన పరిమితిలో సగం అయ్యేందుకు పట్టేకాలం, (c) యాంత్రిక శక్తి తొలి విలువలో సగం అయ్యేందుకు పట్టే కాలాలను లెక్కించండి.
సాధన:
a) km = 90 × 0.2 = 18 kg Nm^-1 = kg² s^-2;
కాబట్టి √km = 4.243 kg s^-1, b = 0.04 kg s^-1
అంటే b విలువ √km కంటే చాలా తక్కువ. కాబట్టి సమీకరణం (8.34) నుంచి డోలనావర్తన కాలం.

b) సమీకరణం (8.33) నుంచి కంపన పరిమితి తొలి విలువలో సగం అయ్యేందుకు పట్టే కాలం T_1/2 అయితే

c) యాంత్రిక శక్తి తొలి విలువలో సగం అయ్యేందుకు పట్టే కాలం t_1/2 ని లెక్కించేందుకు సమీకరణం (8.35)ని ఉపయోగిస్తాం.
= E(t_1/2)/E(0) exp (-bt_1/2/m)
లేదా \(\frac{1}{2}\) = exp (-b_1/2/m)
ln (1/2) = −(bt12/m)
లేదా t_1/2 = \(\frac{0.693}{40 gs^{-1}}\) × 200g
= 3.46 s

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 1st Year Chemistry Study Material 10th Lesson P బ్లాక్ మూలకాలు – 13వ గ్రూప్ Textbook Questions and Answers.

AP Inter 1st Year Chemistry Study Material 10th Lesson P బ్లాక్ మూలకాలు – 13వ గ్రూప్

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
బోరాన్, థాలియం ఆక్సిడేషన్ స్థితుల మార్పు విధానాన్ని చర్చించండి.
జవాబు:

• బోరాన్ తక్కువ పరిమాణం కలిగి ఉండి అలోహస్వభావం కలిగి ఉండును. కావున – 3 ఆక్సీకరణ స్థితి ప్రదర్శిస్తుంది.
• ‘Al’ +3 స్థితిని ప్రదర్శిస్తుంది.
• Ga, In మరియు Tl లు +1 మరియు +3 స్థితులు ప్రదర్శిస్తాయి.
• Tl జడ ఎలక్ట్రాన్ జంట ప్రభావం వలన +1 స్థిరమైన స్థితిని ప్రదర్శిస్తుంది.

ప్రశ్న 2.
TlCl₃ అధిక స్థిరత్వాన్ని ఎట్లా వివరిస్తారు?
జవాబు:
TlCl₃ అస్థిరమైనది Tl⁺³ స్థిరమైనది కాదు. TlCl స్థిరమైనది. జడ ఎలక్ట్రాన్ జంట ప్రభావం వలన T⁺ స్థిరమైనది.

ప్రశ్న 3.
BF₃ లూయీ ఆమ్లంగా ఎందుకు ప్రవర్తిస్తుంది?
జవాబు:
BF₃ ఎలక్ట్రాన్ కొరత సమ్మేళనం. దీనికి ఎలక్ట్రాన్ జంటను స్వీకరించే స్వభావం కలదు. ఎలక్ట్రాన్ జంటలు స్వీకర్తలను లూయి ఆమ్లాలు అంటారు. కావున BF₃ లూయి ఆమ్లం.

ప్రశ్న 4.
బోరిక్ ఆమ్లం ప్రోటాన్ ఇచ్చే ఆమ్లమా? వివరించండి.
జవాబు:
బోరిక్ ఆమ్లం ఒక బలహీన ఏకక్షార ఆమ్లం. బోరిక్ ఆమ్లంలో సమతల BO₃ యూనిట్లు హైడ్రోజన్ బంధాలతో కలుపబడతాయి. కావున ఇది ప్రోటాన్ నిచ్చే ఆమ్లం కాదు. (ప్రోటిక్ ఆమ్లం కాదు)

ప్రశ్న 5.
బోరిక్ ఆమ్లాన్ని వేడిచేస్తే ఏమవుతుంది?
జవాబు:
బోరిక్ ఆమ్లాన్ని 370 K పైన వేడిచేసినపుడు మెటాబోరిక్ ఆమ్లం ఏర్పడును. దీనిని వేడిచేయగా బోరిక్ ఆక్సైడ్ ఏర్పడును.

ప్రశ్న 6.
BF₃, BH₄^– ల ఆకారాలను వర్ణించండి. ఈ కణాలలో బోరాన్ సంకరకరణం రాయండి.
జవాబు:
→ BF₃ అణువు సమతల త్రిభుజాకారం
‘B’ యొక్క సంకరీకరణం ‘sp²’.
→ BH₄ అణు-టెట్రాహెడ్రల్ ఆకృతి
‘B’ యొక్క సంకరీకరణం ‘sp³’.

ప్రశ్న 7.
Ga పరమాణు వ్యాసార్థం Al కంటే ఎందుకు తక్కువ ఉంటుంది. వివరించండి.
జవాబు:
గాలియంలో ఉపాంత్యకర్పరంలో 10- ఎలక్ట్రాన్లు కలవు. ఈ ఎలక్ట్రాన్ల వల్ల పరిరక్షక ప్రభావం తక్కువగా ఉంటుంది. కావున ‘Ga’ లో కేంద్రక ఆవేశం పెరుగును. కావున Ga యొక్క పరమాణు వ్యాసార్థం ‘Al8’ కంటే తక్కువగా ఉండును.

ప్రశ్న 8.
జడజంట ప్రభావాన్ని వివరించండి.
జవాబు:
బంధ నిర్మాణంలో పాల్గొనడానికి ‘ns’ ఎలక్ట్రాన్లు వ్యతిరిక్తతను చూపడాన్ని “జడ జంట ప్రభావం” అంటారు.
ఉదా : ఈ ప్రభావం వలననే ‘థాలియం’ “+1” ఆక్సీకరణ స్థితిని ప్రదర్శిస్తుంది.

ప్రశ్న 9. ఈకింది సమీకరణాలను తుల్యంచేసి రాయండి.

జవాబు:
a) 1) బోరాన్ ట్రైఫ్లోరైడు లిథియం హైడ్రైడ్తో క్షయకరణం చెందిస్తే డైబోరేన్ ఏర్పడుతుంది.
2BF₃ + 6LiH → B₂H₆ + 6 LiF
b) 3) నీటితో చర్య జరిపి బోరిక్ ఆమ్లాన్ని, హైడ్రోజన్ న్ను ఇస్తుంది.
B2₂H₆ + 6H2O → 2H₃BO₃ + 6H₂
c) 4) సోడియం ఎమాల్గంతో చర్య జరిపి సంకలన పదార్థాన్ని ఇస్తుంది.

ప్రశ్న 10.
బోరిక్ ఆమ్లం బహ్వణుకగా ఎందుకు ఉంటుంది?
జవాబు:
బోరిక్ ఆమ్లం పొరలవంటి జాలకం కలిగియుండును. ఈ నిర్మాణంలో BO₃ యూనిట్లు హైడ్రోజన్ బంధాలతో కలుపబడి పాలిమర్ (బహ్వణుక)గా ఏర్పడును.

ప్రశ్న 11.
డైబోరేన్, బోరజీన్లలో బోరాన్ సంకరకరణం ఏమిటి?
జవాబు:

• డైబోరేన్ ‘B’ సంకరీకరణం sp³
• బోరజీన్లో ‘B’ సంకరీకరణం sp²

ప్రశ్న 12.
13 గ్రూప్ మూలకాల ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసాన్ని రాయండి.
జవాబు:
IIA గ్రూపు మూలకాలు సాధారణ ఎలక్ట్రానిక్ విన్యాసము ns²np¹.

• B – 1s²2s²2p¹
• Al – [Ne] 3s²3p¹
• Ga – [Ar] 3d^1o4s²4p¹
• In − [Kr] 4d^1o5s²5p¹
• Tl − [Xe] 5d^1o 6s² 6p¹

ప్రశ్న 13.
బోరజీన్ సాంకేతికాన్ని రాయండి. దాని సాధారణ నామం ఏమిటి?
జవాబు:
బోరజీన్ అణు ఫార్ములా B₃N₃H₆.
దీని సాధారణ నామం “ఇనార్గానిక్ బెంజీన్” ఎందుకనగా ఇది బెంజీన్ వంటి నిర్మాణం కలిగియుండును.

ప్రశ్న 14.
(a) బొరాక్స్ (b) కోలిమనైట్ సాంకేతికాలు ఇవ్వండి.
జవాబు:
a) బొరాక్స్ ఫార్ములా Na₂BO₇. 10H₂O.

b) కొలేమనైట్ ఫార్ములా Ca₂B₆O₁₁.5H₂O.

ప్రశ్న 15.
అల్యూమినియం ఉపయోగాలు రెండు రాయండి.
జవాబు:
‘Al’ ఉపయోగాలు :

1. ఎలక్ట్రికల్ కేబుల్లను చేయడానికి దీనిని ఉపయోగిస్తారు.
2. ట్రేలు, పటాల ఫ్రేమ్లను చేయడానికి వాడతారు.
3. విమాన విడిభాగాల తయారీలో వాడతారు.
4. AI మిశ్రమలోహాలను పైపులు, తీగలు తయారుచేయుటకు ఉపయోగిస్తారు.

ప్రశ్న 16.
కింది చర్యల్లో ఏమి జరుగుతుంది?
a) LiAlH₄, BCl₃, మిశ్రమాన్ని అనార్థ ఈథర్లో వెచ్చబెట్టినప్పుడు
b) బోరాక్స్న H₂SO₄ తో వేడిచేసినప్పుడు
జవాబు:
a) LiAlH₄ BCl₃ లను పొడి ఈథర్లో కరిగించి, వేడిచేస్తే డైబోరేన్ (B₂H₆) తయారగును.

b) బోరాకన్ను H₂SO₄తో వేడిచేసినపుడు బోరిక్ ఆమ్లం ఏర్పడును.
Na₂B₄O₇ + H₂SO₄ + 5H₂O → Na2SO4 + 4H3BO3

ప్రశ్న 17.
ఆర్థోబోరిక్ ఆమ్ల నిర్మాణాన్ని గీయండి.
జవాబు:

ప్రశ్న 18.
AlCl₃ ద్విఅణుక నిర్మాణాన్ని రాయండి.
జవాబు:

ప్రశ్న 19.
లోహ బోరైడ్లను (¹⁰B) రక్షణ కవచాలుగా వాడతారు.
జవాబు:
బోరాన్- 10 (¹⁰B) కి నూట్రాన్లను శోషించుకొనే సామర్థ్యం కలదు. కావున లోహబోరైడ్లు (¹⁰B కలిగినవై) ను న్యూక్లియర్ పరిశ్రమలలో రక్షణ కవచాలుగా ఉపయోగిస్తారు.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
అల్యూమినియమ్కు ద్విస్వభావికం ఉన్నదని రుజువుచేసే చర్యలు రాయండి.
జవాబు:
1. ఆమ్లాలతో చర్య :
i) విలీన లేదా గాఢ ఆమ్లాలు Al ని కరిగించుకుని H₂ నిస్తాయి.
2Al + 6HCl → 2AlCl₃ + 3H₂ ↑

గాఢ HNO₃ తో Al క్రియారహితం అవుతుంది. ఇది లోహపు తలంపై పలుచని ఆక్సైడ్ పొర ఏర్పడటం వల్ల క్రియా రాహిత్యం వస్తుంది.

2. క్షారాలతో చర్య :
Al లోహం ద్విస్వభావ లోహం. అది క్షారాలతో H₂ని ఇస్తుంది. మెటా అల్యూమినేట్ లేదా అల్యూమినేట్ ఏర్పడుతుంది.

పై చర్యలు అల్యూమినియం ద్విస్వభావాన్ని ఋజువు చేస్తున్నాయి.

ప్రశ్న 2.
ఎలక్ట్రాన్ కొరత గల సమ్మేళనాలంటే ఏమిటి? BCl₃ ఎలక్ట్రాన్ కొరత గల సమ్మేళనమా? వివరించండి.
జవాబు:
ఎలక్ట్రాన్ కొరత అణువులు :
ఈ అణువులో అన్నీ కోవలెంట్ బంధాలు ఏర్పడటానికి అవసరమయిన ఎలక్ట్రాన్లు అందుబాటులో ఉండవు. కాబట్టి ఒక వింతయిన సందర్భం ఏర్పడుతుంది.
ఉదా : డైబోరేన్ (B₂H₆), టెట్రా బోరేన్ (B₄H₁₀) మొదలగునవి.

• BCl₃ ఎలక్ట్రాన్ కొరత సమ్మేళనం.
• BCl₃ ‘B’ 8 ఎలక్ట్రాన్లకు బదులు 6 ఎలక్ట్రాన్లను కలిగి ఉండును.
• ఇది ఎలక్ట్రాన్ జంటను స్వీకరిస్తుంది. ఇవి లూయి ఆమ్లం.

ప్రశ్న 3.
BF₃, BF₄^– లో B – F బంధ దూరాలు వరుసగా 130 pm, 143 pm ఎందుకు వేరువేరుగా ఉన్నాయో కారణాలు సూచించండి.
జవాబు:
BF₃ గురించి :

• BF₃లో ‘B’ వేలన్సీ కర్పరంలో మూడు బంధ ఎలక్ట్రాన్ జంటలను కలిగి ఉండును.
• ‘B’ పరమాణువు sp² సంకరీకరణం చెందును.
• అణువు ఆకృతి సమతల త్రిభుజాకారం..

BF₄^– గురించి :

• BF₄^– లో. ‘B’ వేలన్సీ కర్పరంలో నాలుగు బంధ ఎలక్ట్రాన్ జంటలను కలిగి ఉండును.
• ‘B’ పరమాణువు sp³ సంకరీకరణం చెందును.
• అణువు ఆకృతి టెట్రాహెడ్రల్.
• పైన చెప్పిన కారణాల వలన BF₃ లో బంధదైర్ఘ్యం, BF₄^– లో బంధ దైర్ఘ్యం వేరువేరుగా ఉన్నాయి.

ప్రశ్న 4.
B – Cl బంధానికి బంధ భ్రామకం ఉంది కాని BCl₃ అణువుకు ద్విధ్రువ భ్రామకం సున్నా ఉంటుంది. వివరించండి.
జవాబు:

• B – Cl బంధం ధృవణ బంధం కావున బంధభ్రామకం కలదు.
• BCl₃ అణువు అధృవ అణువు కారణం ఇది సౌష్ఠవ నిర్మాణం కలిగి ఉంటుంది. (సమతల త్రిభుజాకారం)
• సౌష్టవ అణువులకు ద్విధృవ భ్రామకం సున్నా.
  ∴ μ (BCl₃) = 0

ప్రశ్న 5.
బోరిక్ ఆమ్లం నిర్మాణాన్ని వివరించండి.
జవాబు:
ఆమ్లం పొరలవంటి జాలకం కలిగియుండును. ఈ నిర్మాణంలో BO₃ యూనిట్లు హైడ్రోజన్ బంధాలతో కలుపబడి పాలిమర్ (బహ్వణుక)గా ఏర్పడును.

ప్రశ్న 6.
ఏమి జరుగుతుంది?
a) బోరాక్స్న ప్రబలంగా వేడిచేస్తే
b) బోరిక్ ఆమ్లాన్ని నీటికి కలిపితే
c) అల్యూమినియాన్ని సజల NaOH తో వేడిచేస్తే
d) అమ్మోనియాతో BF చర్య జరిపినపుడు
e) ఆర్థ అల్యూమినాను సజల NaOH ద్రావణంతో చర్య జరిపినప్పుడు
జవాబు:
a) బోరాక్స్ను ప్రబలంగా వేడిచేస్తే చివరగా గాజువంటి పదార్థం ఏర్పడును.

b) బోరిక్ ఆమ్లంనకు నీటిని కలిపితే బోరిక్ ఆమ్లం నీటి నుండి OH అయాన్ను స్వీకరిస్తుంది.
B(OH)₃ + 2H₂O → [B(OH)₄]^– + H₃O⁺

c) ‘Al’ ను సజల NaOH తో చర్య జరిపితే సోడియం మెటాల్యుమినేట్ ఏర్పడి హైడ్రోజన్ వాయువు వెలువడును.
2Al + 2NaOH → 2NaAlO₂ + H₂↑

d) BF, ని NH3 తో చర్య జరిపినపుడు NH3. BF3 సమ్మేళనం ఏర్పడును.

లూయి ఆమ్లం, లూయి క్షారం.

e) ఆర్ద్ర అల్యూమినాను సజల NaOH ద్రావణంతో చర్య జరిపితే సోడియం మెటాల్యుమినేట్ ఏర్పడును.
Al₂O₃.2H₂O + 2NaOH → 2NaAlO₂ + 3H₂O

ప్రశ్న 7.
కారణాలు తెలపండి.
a) అల్యూమినియం పాత్రలలో గాఢ HNO₃ రవాణా చేయవచ్చు
b) సజల NaOH అల్యూమినియం ముక్కల మిశ్రమాన్ని మురుగు కాలువను తెరవడానికి వాడతారు. c) అల్యూమినియం మిశ్రమలోహాన్ని విమానాలను తయారుచేయడానికి వాడతారు.
d) అల్యూమినియం పాత్రలను రాత్రంతా నీళ్ళలో పెట్టకూడదు.
e) అల్యూమినియం తీగలను ప్రసార కేబుల్ తయారీకి వాడతారు.
జవాబు:
a) Al మరియు గాఢ HNO₃ కి మధ్య చర్యారాహిత్యం (passivity) కలదు. అందువలన అల్యూమినియం పాత్రలలో గాఢ HNO₃ని రవాణా చేయవచ్చు.

b) సజల NaOH మరియు ‘Al’ ముక్కల మిశ్రమాన్ని మురుగుకాలువను తెరవడానికి ఉపయోగిస్తారు. దీనికి కారణం ఈ మిశ్రమం మురుగుకాలువను శుభ్రపరుస్తుంది.
2A + 2NaOH – 2NaAlO₂ + H₂

c) Al తేలికయిన, బలమైన లోహ�