AP Board 7th Class Hindi Solutions 7th Lesson कोयल

SCERT AP Board 7th Class Hindi Solutions 7th Lesson कोयल Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 7th Class Hindi 7th Lesson Questions and Answers कोयल

7th Class Hindi 7th Lesson कोयल Textbook Questions and Answers

सोचिए-बोलिए

प्रश्न 1.
चित्र में क्या – क्या दिखाई दे रहे हैं ? (చిత్రంలో ఏమేమి కన్పించుచున్నవి?)
उत्तर:
चित्र में एक रास्ता, कुछ झोंपडियाँ, एक घर, कुछ ताड के पेड, फूल, पौधे, घास, पर्वत, कुआ, एक स्त्री, पेड़ और उस पेड के ऊपर कुछ पक्षी, स्त्री के हाथ में बाल्टी, ज़मीन पर एक घडा आदि दिखाई दे रहे हैं। आसमान में सूरज भी दिखाई दे रहा है।
(చిత్రంలో ఒక దారి, కొన్ని గుడిసెలు, ఒక ఇల్లు కొన్ని తాటిచెట్లు, పూలు, మొక్కలు, గడ్డి, పర్వతములు ఒక బావి, ఒక స్త్రీ, చెట్టు ఆ చెట్టుపైన కొన్ని పక్షులు, స్త్రీ చేతిలో, ఒక బొక్కెన, నేల మీద ఒక కడవ మొదలగునవి కన్పించుచున్నవి. ఆకాశంలో సూర్యుడు కూడా కనిపిస్తున్నాడు. )

प्रश्न 2.
औरत क्या कर रही है? (స్త్రీ ఏమి చేయుచున్నది?)
उत्तर:
औरत कुएँ से पानी खींचकर घड़ा भर रही है।
(స్త్రీ బావి నుండి నీరు తోడి కడప నింపుచున్నది.)

कविता

1. देखो कोयल काली है पर – చూడండీ కోకిల నలుపు కానీ
मीठी है इसकी बोली। – తీయనిది దాని పిలుపు.
इसने ही तो कूक कूक कर – కోకిలే కూసి కూసి
आमों में मिश्री घोली। – మామిడి పండ్లలో తీయదనం నింపింది.

2. कोयल कोयल सच बतलाना – కోకిలా ఓ కోకిలా నిజం చెప్పు
क्या संदेशा लाई हो। – ఏమి సందేశం. తెచ్చావు.
बहुत दिनों के बाद आज फिर – చాలా రోజుల తర్వాత ఈ రోజు మళ్ళీ
इस डाली पर आई हो॥ – ఈ కొమ్మ పైకి వచ్చావు.

3. क्या गाती हो? किसे बुलाती …. – ఏమి పాడుతావు? ఎవరిని పిలుస్తారు?
बतला दो कोयल रानी। – చెప్పవా కోకిల రాణీ !
प्यासी धरती देख माँगती – దాహము గొన్న భూమిని చూసి అడుగుతావా
हो क्या मेघों से पानी? – మేఘాల నుండి నీటిని?

POEMS

1. देखो कोयल काली है पर – Look! Cuckoo is black but
मीठी है इसकी बोली। – Its voice is melodious.
इसने ही तो कूक कूक कर – The Cuckoo singing constantly
आमों में मिश्री घोली। – Filled the mangoes with sweetness.

2. कोयल कोयल सच बतलाना – Oh Cuckoo ! Tell the truth
क्या संदेशा लाई हो। – What message did you bring?
बहुत दिनों के बाद आज फिर – After so many days again today
इस डाली पर आई हो॥ – You perched on this bough.

3. क्या गाती हो? किसे बुलाती …. – What are you singing? Whom are you calling?
बतला दो कोयल रानी। – Won’t you tell, Cuckoo. queen!
प्यासी धरती देख माँगती – Observing the thirsty earth, are you asking
हो क्या मेघों से पानी? – Water from the clouds?

Intext Questions & Answers

प्रश्न 1.
कुछ पक्षियों के नाम बताइए। (కొన్ని పక్షుల పేర్లను తెలుపుము.)
उत्तर:
कौआ, कबूतर, मोर, तोता, मैना, बगुला, हंस, बतख, आदि कुछ पक्षियों के नाम हैं।
(కాకి, పావురము, నెమలి, చిలుక, మైనా, కొంగ, హంస మరియు బాతు మెదలగునవి కొన్ని పక్షులు పేర్లు.)

प्रश्न 2.
वर्षा की बूंदें कहाँ से गिरती हैं? (వర్షపు బిదువులు ఎక్కడ నుండి పడును?)
उत्तर:
वर्षा की बूंदें आसमान की मेघों से गिरती हैं।
(వర్షపు బిందువులు ఆకాశంలో మేఘాల నుండి కురియును (పడును.))

Improve Your Learning

सुनिए-बोलिए

प्रश्न 1.
इस पाठ में किसके बारे में बताया गया है? (ఈ పాఠంలో ఎవరిని గురించి చెప్పబడినది.)
उत्तर:
इस पाठ में कोयल के बारे में बताया गया है। (ఈ పాఠంలో కోకిల గురించి చెప్పబడినది.)

प्रश्न 2.
कोयल की बोली कैसी होती है? (కోకిల మాట ఎలా ఉంటుంది?)
उत्तर:
कोयल की बोली मीठी होती है। (కోకిల మాట తీయగా ఉంటుంది.)

प्रश्न 3.
कोयल किससे पानी माँगती है? (కోకిల ఎవరిని నీరు అడుగుతున్నది?)
उत्तर:
कोयल मेघों से पानी माँगती है। (కోకిల మేఘములను నీరు అడుగుతున్నది.)

पढ़िए

अ) सही जोड़ी बनाइए।

आ) पाठ में वाक्यों के सही क्रम को पहचानकर क्रम संख्या कोष्ठक में लिखिए।

1. हो क्या मेघों से पानी? [ 4 ]
2. कोयल, कोयल सच बतलाना। [ 5 ]
3. आमों में मिश्री घोली। [ 2 ]
4. देखो कोयल काली है पर [ 1 ]
5. बतला दो कोयल रानी [ 3 ]

इ) सही वर्तनी वाले शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

ई) चित्रों से संबंधित शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

उत्तर:

लिखिए

अ) नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर छोटे – छोटे वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు చిన్న – చిన్న వాక్యములలో వ్రాయండి.

1. कोयल की बोली कैसी है? (కోకిల మాట ఎలా ఉన్నది?)
उत्तर:
कोयल की बोली मीठी है। (కోకిల మాట తీయగా ఉన్నది.)

2. आमों में मिश्री किसने भरी? (మామిడి పండ్లలో తీయని కలకండను ఎవరు నింపిరి?)
उत्तर:
आमों में मिश्री कोयल ने भरी। (మామిడి పండ్లలో తీయని పంచదార కలకండను కోకిల నింపినది.)

3. कोयल गाते हुए किसे बुला रही है? क्यों? (కోకిల పాడుతూ ఎవరిని పిలుచుచున్నది? ఎందుకు?)
उत्तर:
कोयल गाते हुए मेघों को बुला रही है। कोयल प्यासी धरती को देखकर उसकी प्यास बुझाने मेघों से पानी माँग रही है।
(కోకిల పాడుతూ మేఘాలను పిలుచుచున్నది. కోకిల దాహముగొన్న భూమిని చూసి దాని దాహము తీర్చుటకు మేఘాలను నీరు అడుగుచున్నది.)

आ) नीचे दिये गये प्रश्न का उत्तर पाँच – छह वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నకు సమాధానము 5 – 6 వాక్యములలో వ్రాయండి.)

→ “कोयल” कविता का सारांश अपने शब्दों में लिखिए।
(‘కోకిల’ కవిత సారాంశము మీ మాటలలో వ్రాయండి.)
उत्तर:
कोयल काली होती है। उसकी आवाज़ मीठी होती है। उसकी कूक आमों में मिश्री जैसी मिठास घोलती है। कोयल प्यासी धरती के लिए मेघों से पानी माँग रही है। वह अपना संदेश लेकर बहुत दिनों के बाद डाली पर आयी है। कविता का सारांश यह है कि मधुर बोलने से हर जगह आदर मिलता है।
(కోకిల నల్లగా ఉంటుంది. దాని స్వరము తీయగా ఉంటుంది. దాని కూత మామిడిపండ్లలో తీయదనాన్ని నింపుతుంది. కోకిల దాహముగొన్న భూమి కోసం మేఘాల నుండి నీటిని అడుగుచున్నది. అది తన సందేశమును తీసుకుని చాలా రోజుల తర్వాత కొమ్మ మీదకు వచ్చింది. కవిత సారాంశము ఏమనగా మధురంగా మాట్లాడటం వల్ల ప్రతిచోటా కూడా గౌరవం లభిస్తుంది.)

इ) उचित शब्द से खाली जगह भरिए।

1. कोयल का रंग काला है। (काला / सफेद)
उत्तर:
काला

2. कोयल की बोली …….. है। (कड़वा | मीठी)
उत्तर:
मीठी

3. कोयल ने अपनी कूक से …. में मिश्री घोली है। (आमों/ अमरूद)
उत्तर:
आमों

4. प्यासी धरती के लिए …. से पानी माँगती है। (सूरज/ मेघों)
उत्तर:
मेघों

5. कोयल, कोयल …… बतलाना। (सच/ झूठ)
उत्तर:
सच

ई) संकेतों के आधार पर वाक्य लिखिए।

1. कोयल कूकती है।
उत्तर:
2. कोयल काली है।
3. कोयल डाली पर बैठी है।
4. कोयल की बोली मीठी है।
5. कोयल ने आमों में मिश्री घोली है।

उ) वर्ण विच्छेद कीजिए।

1. कोयल : क + ओ + य + अ + ल + अ
2. मिश्री : ………………………
उत्तर:
म् + इ + श् + र् + ई

3. डाली : ………………………
उत्तर:
ड् + आ + ल् + ई

4. प्यासा : ……………………….
उत्तर:
प् + य् + आ + स् + आ

5. मेघ : ……………………..
उत्तर:
म् + ए + घ + अ

भाषांश

अ) अंत्याक्षरी विधि के अनुसार नीचे दिये गये शब्द के आधार पर चार शब्द बनाइए।

1. कोयल – लता – ताला – लाज – जल
2. आम – ………………………
3. आज – ………………………
4. रानी – ………………………
5. मेघ – ………………………
उत्तर:
1. कोयल – लता – ताला – लाज – जल
2. आम – मत – तय – यह – हल
3. आज – जल – लात – ताल – लोग
4. रानी – नीम – मामा – माता – ताकत
5. मेघ – घन – नयन – नथ – थाली

आ) पर्यायवाची शब्द लिखिए।

1. सच – सत्य, यथार्थ
2. गाना – ……………..
उत्तर:
गीत, तराना

3. माँ – …………………….
उत्तर:
माता, जननी

4. सदा – ……………….
उत्तर:
हमेशा, सर्वदा

5. संदेश – …………
उत्तर:
खबर, समाचार

इ) विलोम शब्द लिखिए।
छोटा कम सफ़ेद झूठ एक ज़ोर से

1. श्यामपट काला है। सफ़ेद

2. बाग में अनेक पेड़ हैं।
उत्तर:
एक

3. सदा सच बोलना चाहिए।
उत्तर:
झूठ

4. बाग में बहुत पेड़ हैं।
उत्तर:
कम

5. हमारे घर का आंगन बहुत बड़ा है।
उत्तर:
छोटा

सृजनात्मकता

अ) चित्र देखकर वाक्य लिखिए।

उत्तर:

आ) परियोजना कार्य

1. कुछ पशु – पक्षियों के चित्र इकट्टा करके कक्षा में दिखाइए।
(కొన్ని పశు-పక్షుల బొమ్మలను పోగు చేసి తరగతి గదిలో ప్రదర్శించండి.)
उत्तर:
पशुओं के चित्र :

इ) अनुवाद कीजिए।

1. आम मीठा होता है।
उत्तर:
आम मीठा होता है। మామిడిపండు తీయగా ఉండును.

2. बच्चों को मिठाई पसंद है।
उत्तर:
बच्चों को मिठाई पसंद है। పిల్లలకు మిఠాయి ఇష్టము.

3. पतझड़ में पत्ते गिरते हैं।
उत्तर:
पतझड़ में पत्ते गिरते हैं। శిశిర ఋతువులో ఆకులు రాలును.

4. धरती हमारी माता है।
धरती हमारी माता है। భూమి మన తల్లి.

5. पानी से प्यास बुझती है।
उत्तर:
पानी से प्यास बुझती है। నీటితో దాహము తీరుతుంది.

व्याकरणांश

अ) नीचे दिए गए वाक्यों में रेखांकित शब्द सर्वनाम कहलाते हैं।
(క్రింది ఇవ్వబడిన వాక్యములలో గీత గీయబడిన శబ్దములు సర్వనామములు అని పిలువబడును.)

सर्वनाम परिभाषा :
संज्ञा के बदले में प्रयोग किये जाने वाले शब्दों को “सर्वनाम” कहते हैं।
जैसे : मैं, हम, तू, तुम, आप, यह, वह, ये, वे, क्या, कौन, आप … आदि।

अ) कविता पढ़कर सर्वनाम शब्द रेखांकित कीजिए।
उत्तर:
देखो कोयल काली है पर
मीठी है इसकी बोली।
इसने ही तो कूक कूक कर
आमों में मिश्री घोली।

कोयल कोयल सच बतलाना
क्या संदेशा लाई हो।
बहुत दिनों के बाद आज फिर
इस डाली पर आई हो॥

क्या गाती हो? किसे बुलाती ….
बतला दो कोयल रानी।
प्यासी धरती देख माँगती
हो क्या मेघों से पानी?

आ) नीचे दिये गये वाक्यों में से सर्वनामों को पहचानकर लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన వాక్యాలలో సర్వనామ శబ్దములను గుర్తించి వ్రాయండి.

1. वह कोयल है। वह

2. यह आम का पेड़ है। …..
उत्तर:
यह

3. आप आम खाइए।
उत्तर:
आप

4. कौन गाना गा रहा है?
उत्तर:
कौन

5. मैं गीत गाता हूँ।
उत्तर:
मैं

अध्यापकों के लिए सूचना : ఉపాధ్యాయులకు సూచన :

→ सुभद्रा कुमारी चौहान जी की कुछ अन्य कविताएँ पढ़कर कक्षा में सुनाइए।
(సుభద్రా కుమారీ చౌహాన్ గారి కొన్ని ఇతర కవితలు తరగతిలో చదివి వినిపించండి.)
उत्तर:
देव ! तुम्हारे कई उपासक, कई ढंग से आते हैं,
सेवा में बहुमूल्य भेट वे, कई रंग के लाते हैं।
धूम-धाम से, साज-बाज से, वे मंदिर में आते हैं।
मुक्तामणि बहुमूल्य वस्तुएँ, लाकर तुम्हें चढ़ाते हैं।
मैं ही हूँ गरीबिनी ऐसी, जो कुछ साथ नहीं लायी,
फिर भी साहस कर मंदिर में, पूजा करने को आयी।
धूप-दीप, नैवेद्य नहीं है, झाँकी का श्रृंगार नहीं,
हाय, गले में पहनाने को, फूलों का भी हार नहीं।
स्तुति कैसे करूँ तुम्हारी, स्वर में है माधुर्य नहीं,
मन का भाव प्रकट करने को, वाणी में चातुर्य नहीं।
नहीं दान है, नहीं दक्षिणा, खाली हाथ चली आयी,
पूजा की भी विधि न जानती, फिर भी नाथ चली आयी।
पूजा और पुजापा प्रभुवर! इसी पुजारिन को समझो,
दान-दक्षिणा और निछावर, इसी भिखारिन को समझो।
मैं उन्मत्त प्रेम की लोभी, हृदय दिखाने आयी हूँ,
जो कुछ है बस यही पास है, इसे चढ़ाने आयी हूँ।
चरणों में अर्पित है, इसको चाहो तो स्वीकार करो,
यह तो वस्तु तुम्हारी ही है, ठुकरा दो या प्यार करो।

पाठ का सारांश

कोयल काली होती है। उसकी आवाज़ मीठी होती है। उसकी कूक आमों में मिश्री जैसी मिठास घोलती है। कोयल प्यासी धरती के लिए मेघों से पानी माँग रही है। वह अपना संदेश लेकर बहुत दिनों के बाद डाली पर आयी है। कविता का सारांश यह है कि मधुर बोलने से हर जगह आदर मिलता है।

పాఠ్య సారాంశం

కోకిల నల్లగా ఉంటుంది. దాని స్వరము తీయగా ఉంటుంది. దాని కూత మామిడిపండ్లలో తీయదనాన్ని నింపుతుంది. కోకిల దాహముగొన్న భూమి కోసం మేఘాల నుండి నీటిని అడుగుచున్నది. అది తన సందేశమును తీసుకుని చాలా రోజుల తర్వాత కొమ్మ మీదకు వచ్చింది. కవిత సారాంశము ఏమనగా మధురంగా మాట్లాడటం వల్ల ప్రతిచోటా కూడా గౌరవం లభిస్తుంది.

Summary

Cuckoo is black. Its voice is melodious. Its song fills the mangoes with sweetness. The cuckoo is asking water from the clouds for the sake of the thirsty earth. Carrying its message. The cuckoo perched on the bough after so many days. The summary of the poem is that : if we speak, sweetly (politely), we shall be honoured everywhere.

व्याकरणांश (వ్యాకరణాంశాలు)

लिंग बदलिए (లింగములను మార్చండి)

कोयल – नर कोयल
राजा – रानी
पंडित – पंडिताइन
भैंस – भैंसा
छात्र – छात्रा
लेखक – लेखिका
सास – ससुर
विद्वान – विदुषी
शेर – शेरनी
मोर – मोरनी
बेगम – बादशाह
बकरा – बकरी

वचन बदलिए (వచనములను మార్చండి)

ऋतु – ऋतुएँ
पाठ – पाठ
कोयल – कोयल
बोली – बोलियाँ
आम – आम
संदेश – संदेश
दिन – दिन
डाली – डालियाँ
रानी – रानियाँ
मेघ – मेघ
पानी – पानी
धरती – धरती

विलोम शब्द (వ్యతిరేక పదములు)

सूर्योदय × सूर्यास्त
सुंदरता × असुंदरता
प्रकृति × विकृति
लायक × नालायक
मीठा × कडुआ
मीठी × कडुवी
काली × सफ़ेद
काला × सफ़ेद
सच × झूठ
देना × लेना
आज × कल
बहुत × कम

शब्दार्थ (అర్థాలు) (Meanings)

बोली = वाणी, మాట, speech
कूकना = कुहू कुहू आवाज़ करना, కుహూ కుహూ అని శబ్దము చేయుట, to sing
मिश्री = मिसरी, కలకంద, పటిక బెల్లం, sugar candy
घोलना = मिलाना , కలుపుట, mixing
संदेशा = समाचार, సమాచారం, news
मेघ = बादल, మేఘాలు, clouds
डाली = शाखा, కొమ్మ, branch
धरती = ज़मीन, భూమి, the earth
पानी = जल, నీరు, water
बतलाना = बोलना, చెప్పుట, to tell
सच = सत्य, నిజము, truth
पर = मगर, కానీ, but

श्रुत लेख : శ్రుతలేఖనము: Dictation

अध्यापक या अध्यापिका निम्न लिखित शब्दों को श्रुत लेख के रूप में लिखवायें। छात्र अपनी – अपनी नोटं पुस्तकों में लिखेंगे। अध्यापक या अध्यापिका इन्हें जाँचे।
ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని క్రింద వ్రాయబడిన శబ్దములను శ్రుతలేఖనంగా డిక్టేట్ చేయును. విద్యార్థులు వారి వారి నోట్ పుస్తకాలలో వ్రాసెదరు. ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని వాటిని దిద్దెదరు.