SCERT AP Board 7th Class Hindi Study Material 4th Lesson हम नन्हें बच्चे Textbook Questions and Answers.
AP State Syllabus 7th Class Hindi 4th Lesson Questions and Answers हम नन्हें बच्चे
7th Class Hindi 4th Lesson हम नन्हें बच्चे Textbook Questions and Answers
सोचिए-बोलिए
प्रश्न 1.
चित्र में क्या-क्या दिखाई दे रहे हैं? (చిత్రంలో ఏమేమి కన్పించుచున్నావి?)
उत्तर:
चित्र में भारत देश के कुछ सैनिक हैं। भारत देश का तिरंगा झंडा एक सैनिक के हाथ में है। सैनिकों के हाथों में बंदूक और सैनिक हिम से ढके पहाड़ों पर खड़े हुए हैं। वे कुछ नारा लगा रहे हैं।
(చిత్రంలో భారతదేశ సైనికులు కొంతమంది ఉన్నారు. భారతదేశ జాతీయ పతాకం మూడు రంగుల జెండా ఒక సైనికుని చేతిలో ఉన్నది. సైనికుల చేతుల్లో తుపాకులు ఉన్నాయి. మరియు సైనికులు మంచు కొండలపై నిలుచుని ఉన్నారు. వారు ఏదేని నినాదం చేస్తున్నారు.)
प्रश्न 2.
सैनिक क्या कर रहे हैं? (సైనికులు ఏమి చేయుచున్నారు?)
उत्तर:
सैनिक मातृभूमि की रक्षा कर रहे हैं।
(సైనికులు మాతృభూమిని రక్షిస్తున్నారు.)
कविता
1. हम नन्हें – नन्हें बच्चे हैं, మేము చిన్న చిన్న పిల్లలం.
नादान, उमर के कच्चे हैं, అమాయకులం, తక్కువ వయస్సు ఉన్నవాళ్ళం,
पर अपनी धुन के सच्चे हैं। కానీ మా సంకల్పానికి నిజమైన వారము.
जननी की जय-जय गाएँगे, జన్మభూమికి జయజయలు పాడుతాం,
भारत की ध्वजा फहराएँगे। భారతదేశ పతాకం ఎగురవేస్తాం.
2. अपना पथ कभी न छोडेंगे, మా దారిని ఎప్పుడూ విడవం,
अपना प्रण कभी न तोड़ेंगे, మా ప్రతిభ ఎప్పటికీ వదలం,
हिम्मत से नाता जोड़ेंगे, ధైర్యంతో బంధుత్వం కలుపుతాం,
हम हिमगिरि पर चढ़ जाएँगे, మేము హిమాలయాలను ఎక్కుతాం,
भारत की ध्वजा फहराएँगे। భారతదేశ జెండాను ఎగురవేస్తాం.
3. हम भय से कभी न डोलेंगे, మేము భయంతో ఎప్పుడూ ఊగిసలాడం,
अपनी ताकत को तोलेंगे, మా శక్తిని నిరూపిస్తాం,
जननी की जय – जय बोलेंगे। జన్మభూమికి జయజయలు పలుకుతాం,
अपना सिर भेंट चढ़ाएँगे, మా ‘తలను’ కానుకగా అర్పిస్తాం,
भारत की ध्वजा फहराएंगे। భారతదేశ జాతీయ జెండాను ఎగురవేస్తాం.
POEM
1. हम नन्हें – नन्हें बच्चे हैं, We are children,
नादान, उमर के कच्चे हैं, We are innocent, we are kids,
पर अपनी धुन के सच्चे हैं। But we are true to our will.
जननी की जय-जय गाएँगे, We sing songs of praise of the motherland,
भारत की ध्वजा फहराएँगे। We hoist the Indian flag.
2. अपना पथ कभी न छोडेंगे, We never leave our path,
अपना प्रण कभी न तोड़ेंगे, We never forsake our talent,
हिम्मत से नाता जोड़ेंगे, We establish relationship with courage,
हम हिमगिरि पर चढ़ जाएँगे, We climb the Himalayas,
भारत की ध्वजा फहराएँगे We hoist the Indian flag.
3. हम भय से कभी न डोलेंगे, We never oscillate with fear,
अपनी ताकत को तोलेंगे, We prove our power,
जननी की जय – जय बोलेंगे। We sing songs of praise of the motherland,
अपना सिर भेंट चढ़ाएँगे, We offer our head as a gift,
भारत की ध्वजा फहराएंगे। We hoist the Indian flag.
Intext Questions & Answers
प्रश्न 1.
बच्चों में कौन – कौन से गुण होते हैं? (పిల్లలలో ఎలాంటి గుణాలు ఉంటాయి?)
उत्तर:
बच्चे नादान होते हैं, उमर के कच्चे होते हैं। छोटे – छोटे होते हैं। और धुन के सच्चे होते हैं।
(పిల్లలు అమాయకంగా ఉంటారు. తక్కువ వయస్సు కలవారై ఉంటారు. చిన్న చిన్న వారై ఉంటారు మరియు నిజమైన సంకల్పం కలిగినవారై ఉంటారు.)
प्रश्न 2.
शहीद किसे कहते हैं? (శహీద్ అని ఎవరిని అంటారు?)
उत्तर:
देश के लिए जो अपने प्राणों को खो देते हैं उन्हें शहीद कहते हैं।
(దేశం కొరకు తమ ప్రాణాలను ఎవరైతే అర్పిస్తారో వారిని శహీద్ అని అందురు. )
Improve Your Learning
सुनिए-बोलिए
प्रश्न 1.
बच्चे कैसे होते हैं? (పిల్లలు ఎలా ఉంటారు?)
उत्तर:
बच्चे नन्हें, नादान और उमर के कच्चे होते हैं।
(పిల్లలు చిన్నవారు, అమాయకులు, వయస్సులో చిన్నవారుగను ఉందురు.)
प्रश्न 2.
बच्चे क्या तोडना नहीं चाहते हैं? (పిల్లలు దేనిని తప్పకుడదని కోరుకుంటున్నారు?)
उत्तर:
बच्चे अपना प्रण तोडना नहीं चाहते हैं।
(పిల్లలు తమ ప్రతిన తప్పకూడదని కోరుకొనుచుండిరి.)
प्रश्न 3.
बच्चे क्या फहराना चाहते हैं? (పిల్లలు దేనిని ఎగురవేయాలని కోరుచుండిరి?)
उत्तर:
बच्चे भारत ध्वजा (झंडे) को फहराना चाहते हैं।
(పిల్లలు భారతదేశ పతాకం (జెండాను) ఎగురవేయాలని కోరుచుండిరి.)
पढ़िए
अ) जोड़ी बनाइए।
| 1. बच्चे जननी | की जय गाएँगे। |
| 2. बच्चे हिम्मत | से नाता जोडेंगे। |
| 3. अपना सिर | भेंट चढ़ाएँगे। |
| 4. भारत की | ध्वजा फहराएंगे। |
| 5. हम हिमगिरि | पर चढ़ जाएँगे। |
आ) पाठ में वाक्यों के सही क्रम को पहचानकर क्रम संख्या कोष्ठक में लिखिए।
1. हम भय से कभी न डोलेंगे। [ 3 ]
2. जननी की जय – जय गाएँगे। [ 4 ]
3. अपना सिर भेंट चढ़ाएँगे। [ 5 ]
4. नादान, उमर के कच्चे हैं। [ 1 ]
5. अपना प्रण कभी न तोड़ेंगे। [ 2 ]
इ) सही वर्तनी वाले शब्दों पर गोला “O” बनाइए।
ई) चित्रों से संबंधित शब्दों पर गोला “O” बनाइए।
लिखिए
अ) नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर छोटे – छोटे वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు చిన్న – చిన్న వాక్యములలో ఇవ్వండి.)
1. बच्चे अपनी धुन के कैसे हैं? (పిల్లలు తమ సంకల్పములో ఎటువంటివారు?)
उत्तर:
बच्चे अपनी धुन के सच्चे हैं।
(పిల్లలు తమ సంకల్పములో నిజమైనవారు.)
2. बच्चे किससे नाता जोड़ना चाहते हैं? (పిల్లలు ఎవరితో బంధుత్వం కలుపకోరుచున్నారు?)
उत्तर:
बच्चे हिम्मत से नाता जोडना चाहते हैं।
(పిల్లలు ధైర్యముతో బంధుత్వం కలుపకోరుచున్నారు.)
3. भारत की शान कब बढ़ेगी?(భారతదేశ ప్రతిష్ఠ ఎప్పుడు పెరుగును?)
उत्तर:
बच्चे धैर्य से रहकर ताकत दिखाकर देश की रक्षा में अपने प्राणों को अर्पण करने पर भारत की शान बढेगी।
(పిల్లలు ధైర్యముతో నుండి తమ శక్తిని చూపించి దేశ రక్షణలో తమ ప్రాణాలను అర్పించిన భారతదేశ ప్రతిష్ఠ పెరుగును.)
आ) नीचे दिये गये प्रश्न का उत्तर पाँच – छह वाक्यों में लिखिए।
(క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నకు సమాధానము చిన్న – చిన్న వాక్యములలో ఇవ్వండి.)
→ “हम नन्हें बच्चे” – कविता का सारांश लिखिए। (‘మేము చిన్న పిల్లలం’ కవిత సారాంశమును వ్రాయండి.)
उत्तर:
कवि कहते हैं कि – हम छोटे बच्चे हैं। हम नादान हैं। हम कम उम्र के हैं। हम सच बोलते हैं। हम भारतमाता की जय गाते हैं। हम भारत का झंडा फहराते हैं। हम अच्छे रास्ते पर चलते हैं। हम अपना वादा नहीं तोड़ते हैं। हम धैर्य से रहते हैं। हम कभी नहीं डरते हैं। जरूरत पड़ने पर हम अपनी ताकत
दिखाते हैं।
(మేము చిన్న పిల్లలం. మేము అమాయకులం. మేము తక్కువ వయస్సు కలవాళ్ళం. మేము నిజము మాట్లాడతాము. మేము భారతమాతకు జయగీతం పాడతాం. మేము భారతదేశ జెండా ఎగురువేస్తాం. మేము మంచి దారిలో నడుస్తాం. మేము ప్రతిజ్ఞను విడనాడం. మేము ధైర్యంతో ఉంటాం. మేము ఎప్పటికీ భయపడం. అవసరం వచ్చినప్పుడు మేము మా శక్తిని ప్రదర్శిస్తాము.)
इ) उचित शब्दों से खाली जगह भरिए।
1. बच्चे नादान उम्र के कच्चे होते हैं। (कच्चे / सच्चे)
उत्तर:
कच्चे
2. वे अपना ……… कभी न तोडेंगे। (प्रण | वन)
उत्तर:
प्रण
3. सब मिलकर भारत की …….. उड़ाएँगे। (ध्वजा / धुन)
उत्तर:
ध्वजा
4. बच्चे …….. से नाता जोड़ेंगे। (हिम्मत / हिमगिरि)
उत्तर:
हिम्मत
5. बालक अपनी …… को तोलेंगे। (ताकत / उमर)
उत्तर:
ताकत
ई) संकेतों के आधार पर शब्द बनाइए।
उ) वर्ण विच्छेद कीजिए।
1. बच्चे : ब् + अ + च् + च् + ए
2. नन्हें : …………………………
उत्तर:
न् + अ + न् + इ + एं
3. धुन : …………………………
उत्तर:
ध् + उ + न् + अ
4. ध्वजा : …………………………
उत्तर:
ध् + व् + अ + ज् + आ
5. ताकत : …………………………
उत्तर:
त् + आ + क् + अ + त् + अ
भाषांश
अ) अंत्याक्षरी विधि के अनुसार नीचे दिये गये शब्दों के आधार पर चार शब्द बनाइए।
उत्तर:
आ) पर्यायवाची शब्द लिखिए।
1. रास्ता : राह, पथ
2. ताकत : …………………………………
3. जननी : …………………………………
4. प्रण : …………………………………
5. ध्वजा : …………………………………
उत्तर:
1. रास्ता : राह, पथ
2. ताकत : शक्ति, बल
3. जननी : माँ, माता
4. प्रण : प्रतिज्ञा, संकल्प
5. ध्वजा : झंडा, पताका
सृजनात्मकता
अ) चित्र देखकर दो शब्द लिखिए।
उत्तर:
मोर, पंख
आ) परियोजना कार्य :
→ देशभक्ति से संबंधित दो नारे लिखकर कक्षा में दिखाइए।
(దేశభక్తికి సంబంధించిన రెండు నినాదములు వ్రాసి తరగతిలో చూపించండి.)
उत्तर:
1. “भारत माता की जय।”
2. “जय हिंद”।
3. “जन गण – मन अधिनायक जय है’।
इ) अनुवाद कीजिए।
1. झंडा राष्ट्र की शान है।
उत्तर:
झंडा राष्ट्र की शान है। జెండా దేశ ప్రతిష్ఠ.
2. मैं भारत का नागरिक हूँ।
उत्तर:
मैं भारत का नागरिक हूँ। నేను భారతదేశ పౌరుడను.
3. हिमालय ऊँचा पर्वत है।
उत्तर:
हिमालय ऊँचा पर्वत है। హిమాలయము ఎత్తైన పర్వతము.
4. बच्चे खेलना पसंद करते हैं।
उत्तर:
बच्चे खेलना पसंद करते हैं। పిల్లలు ఆడడం ఇష్టపడెదరు.
5. हम सब गीत गाते हैं।
उत्तर:
हम सब गीत गाते हैं। మేమందరము పాటలు పాడుతాము.
व्याकरणांश
अ) नीचे दिये गये संकेतों के आधार पर शब्द लिखिए।
उत्तर:
प्रताप, प्रयोग, प्रकाश
सूर्य, आर्य, कार्य
आ) नीचे दिए गए वाक्यों में से “रेफ” शब्दों के नीचे रेखांकित कीजिए।
1. हमारे झंडे के बीच में अशोक चक्र है।
उत्तर:
हमारे झंडे के बीच में अशोक चक्र है।
2. सुरेश ड्रामा देखने गया।
उत्तर:
सुरेश ड्रामा देखने गया।
3. सूर्य की किरणें तेज़ होती हैं।
उत्तर:
सूर्य की किरणें तेज़ होती हैं।
4. चंद्र को चाँद भी कहते है।
उत्तर:
चंद्र को चाँद भी कहते हैं।
5. कर्ण को दान कर्ण कहते हैं।
उत्तर:
कर्ण को दान कर्ण कहते हैं।
अध्यापकों के लिए सूचना : ఉపాధ్యాయులకు సూచన :
→ सोहनलाल द्विवेदी जी के द्वारा लिखित देशभक्ति से संबंधित कविता को गाकर सुनाइए।
(సోహలాల్ ద్వివేదీ గారి ద్వారా రచించబడిన దేశభక్తికి సంబంధించిన కవిత పాడి వినిపించండి.)
उत्तर:
(मेरा देश)
ऊँचा खड़ा हिमालय आकाश चूमता है।
नीचे पखार पग तल, नित सिंधू झूमता है
गंगा पवित्र यमुना, नदियाँ लहर रही हैं।
पल – पल नई छटाएँ पग – पग छहर रही हैं।
वह पुण्य भूमि मेरी
वह जन्म भूमि मेरी
वह स्वर्ण भूमि मेरी
वह मात्रु भूमि मेरी
झरने अनेक झरते, जिसकी पहाड़ियों में
चिड़ियाँ चहक रही है, हो मस्त झाड़ियों में
अमराइयाँ घनी हैं, कोयल पुकारती है।
बहती मलय पवन है, तन – मन सँवारती है।
वह धर्म भूमि मेरी
वह कर्म भूमि मेरी,
वह जन्म भूमि मेरी
वह मात्रु भूमि मेरी।
जन्म जहाँ ये रघुपति, जन्मी जहाँ थी सीता,
श्रीकृष्ण ने सुनाई वंशी पुनीत गीता,
गौतम ने जन्म लेकर, जिसका सुयश बढ़ाया
जग को दया दिखाई, जग को दिया दिखाया।
वह युद्ध भूमि मेरी
वह बुद्ध भूमि मेरी
वह जन्म भूमि मेरी
वह मात्रुभूमि मेरी। – सोहनलाल द्विवेदी
पाठ का सारांश
कवि कहते हैं कि – हम छोटे बच्चे हैं। हम नादान हैं। हम कम उम्र के हैं। हम सच बोलते हैं। हम भारतमाता की जय गाते हैं। हम भारत का झंडा फहराते हैं। हम अच्छे रास्ते पर चलते हैं। हम अपना वादा नहीं तोड़ते हैं। हम धेर्य से रहते हैं। हम कभी नहीं डरते हैं। ज़रूरत पड़ने पर हम अपनी ताकत दिखाते हैं।
పాఠ్య సారాంతం
మేము చిన్న పిల్లలం. మేము అమాయకులం. మేము తక్కువ వయస్సు కలవాళ్ళం. మేము నిజము మాట్లాడతాము. మేము భారతమాతకు జయగీతం పాడతాం. మేము భారతదేశ జెండా ఎగురవేస్తాం. మేము మంచి దారిలో నడుస్తాం. మేము ప్రతిజ్ఞను విడనాడం. మేము ధైర్యంతో ఉంటాం. మేము ఎప్పటికీ భయపడం. అవసరం వచ్చినప్పుడు మేము మా శక్తిని ప్రదర్శిస్తాము.
Summary
We are children. We are innocent. We are youngers. We speak truth. We sing songs of praise for the Mother India. We hoist the Indian flag. We follow the good path. We do not break the vow. We will be courageous. We will ever be fearless. In times of needs we will show our power.
व्याकरणांश (వ్యాకరణాంశాలు)
लिंग बदलिए (లింగములను మార్చండి)
बच्चा – बच्ची
सेवक – सेविका
नर्तक – नर्तकी
नायक – नायकी
युवक – युवती
माँ – बाप
सिंह – सिंहनी
ऋषि – ऋषि पत्नी
सखा – सखी
वचन बदलिए (వచనములను మార్చండి)
जवान – जवान
कर्तव्य – कर्तव्य
कविताएँ – कविता
बच्चा – बच्चे
जननी – जननी
पथ – पथ
विलोम शब्द (వ్యతిరేక పదములు)
रक्षा × नाश
देश × विदेश
जय × अपजय/पराजय
छोडना × पकडना
भय × निर्भय
छोटे × बड़े
अच्छे × बुरे
डर × निडर
धैर्य × अधैर्य
शब्दार्थ (అర్థాలు) (Meanings)
उम्र = आयु, వయస్సు, age
धुन = लगन, లీనమగుట, determined
ताकत = शक्ति, శక్తి, strength, power
नाता = संबंध, సంబంధము, relationship
पथ = मार्ग, దారి, way
शान = प्रतिष्ठा, వైభవం, grandeur
प्रण = वादा, ప్రతిజ్ఞ, vow
हिम्मत = धैर्य, ధైర్యము, couarge
ध्वजा = झंडा, జెండా, flag.
नन्हें = छोटे, చిన్న, small
नादान = नासमझ, ఏమీ తెలియని, senseless
जननी = माँ, తల్లి, mother
हिमगिरि = हिमालय पहाड, హిమాలయ పర్వతములు, Himalayas
भय = डर, భయము, fear
सिर = सर, తల, head
भेंट = उपहार, కానుక, gift
श्रुत लेख : శ్రుతలేఖనము : Dietations
अध्यापक या अध्यापिका निम्न लिखित शब्दों को श्रुत लेख के रूप में लिखवायें। छात्र अपनी – अपनी नोट पुस्तकों में लिखेंगे। अध्यापक या अध्यापिका इन्हें जाँचे।
ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని క్రింద వ్రాయబడిన శబ్దములను శ్రుతలేఖనంగా డిట్ చేయును. విద్యార్థులు వారి వారి నోట్ పుస్తకాలలో వ్రాసెదరు. ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని వాటిని దిద్దెదరు.