AP Inter 1st Year Economics Study Material Chapter 8 స్థూల ఆర్థిక సిద్ధాంతం

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 1st Year Economics Study Material 8th Lesson స్థూల ఆర్థిక సిద్ధాంతం Textbook Questions and Answers.

AP Inter 1st Year Economics Study Material 8th Lesson స్థూల ఆర్థిక సిద్ధాంతం

వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
సాంప్రదాయ ఉద్యోగితా సిద్దాంతం ప్రధానాంశాలు వివరించండి.
జవాబు:
ఆడమ్స్మిత్, రికార్డో, జె.బి.సే, జె.యస్. మిల్ మొదలగు వారిని సాంప్రదాయ ఆర్థికవేత్తలంటారు. వీరు ప్రతిపాదించిన ఉత్పత్తి, ఉద్యోగితా సిద్ధాంతాన్నే సాంప్రదాయ సిద్ధాంతం అని అంటారు. ఈ సిద్ధాంతం ప్రధానంగా జె.బి. సే మార్కెట్ సూత్రంపై ఆధారపడింది. జె.బి. సే అభిప్రాయంలో “సప్లై తనకు తానే డిమాండ్ సృష్టించుకుంటుంది”. ఆర్థిక వ్యవస్థలో డిమాండ్ కొరతగాని లేదా నిరుద్యోగితగాని ఏర్పడవు.

పరిపూర్ణ పోటీ పరిస్థితులలో దీర్ఘ కాలంలో ఒక పెట్టుబడిదారి ఆర్థిక వ్యవస్థ సంపూర్ణ ఉద్యోగితా స్థాయి వద్ద స్థిర సమతౌల్యంలో ఉంటుందని సాంప్రదాయ ఆర్థికవేత్తలు భావించారు. సంపూర్ణ ఉద్యోగిత ఒక సాధారణ లక్షణం అని, ‘నిరుద్యోగిత ఒక అసాధారణ పరిస్థితి అని భావించారు. ప్రభుత్వ జోక్యం లేకపోతే మార్కెట్ శక్తుల స్వేచ్ఛా ప్రవర్తన ద్వారా ఆర్థిక వ్యవస్థలో స్వయం చాలకంగా సర్దుబాటు జరుగుతుంది. ఈ అభిప్రాయాలను స్థూలంగా సాంప్రదాయ ఉత్పత్తి, ఉద్యోగితా సిద్ధాంతం అంటారు.

సాంప్రదాయ ఉద్యోగితా సిద్ధాంతం ఈ క్రింది అంశాల మీద ఆధారపడి ఉంటుంది.

1. సే మార్కెట్ సూత్రం – ధరల సరళత్వం
2. పొదుపు, పెట్టుబడుల సమానత్వం
3. వేతనాల సరళత్వం

1. సే మార్కెట్ సూత్రం – ధరల సరళత్వం: ‘సే’ విశ్లేషణ ప్రకారం, పెట్టుబడిదారీ ఆర్థిక వ్యవస్థలలో “సప్లై తన డిమాండ్ను తానే సృష్టించుకుంటుంది” అంటే మార్కెట్లో ఎంత ఉత్పత్తి చేస్తే అంతకు డిమాండ్ ఏర్పడుతుంది. అందువల్ల అధికోత్పత్తి సమస్య ఉండదని ‘సే’ అభిప్రాయం. స్వల్పకాలంలో ఉత్పత్తిదార్లు డిమాండ్కు సంబంధించిన అంచనాలలో వచ్చే తప్పిదాల వల్ల అధికోత్పత్తి, అల్పోత్పత్తి సమస్యలు రావచ్చు. కాని దీర్ఘకాలంలో ఈ పొరపాట్లను ధరలో సరళత్వం ద్వారా సర్దుబాటు చేయడం వల్ల సమిష్టి డిమాండ్, సమిష్టి సప్లైల మధ్య సమతౌల్యం సాధించవచ్చు.

2. పొదుపు, పెట్టుబడుల సమానత్వం దీర్ఘకాలంలో ‘సే’ ప్రకారం సమిష్టి పొదుపు, పెట్టుబడి సమానంగా ఉంటాయి. ఈ సమానత్వం ఉన్నంత వరకు ఆర్థిక వ్యవస్థలో నిరుద్యోగిత ఉండదు. ‘సే’ అభిప్రాయంలో పొదుపు, పెట్టుబడుల మధ్య అసమతౌల్యం ఏర్పడినట్లయితే వడ్డీరేటులో మార్పు చేయడం ద్వారా వాటి మధ్య శి శ్రీ సమానత్వం చేకూరి సమతౌల్య స్థితిలో సంపూర్ణ ఉద్యోగిత ‘ఆ సాధించవచ్చు. దీనిని ఈ క్రింది రేఖా పటం ద్వారా వివరించవచ్చు.

ప్రక్క రేఖాపటంలో ‘X’ అక్షం మీద పొదుపు, పెట్టుబడి, “Y” అక్షంపై వడ్డీ రేటు సూచించబడింది. ‘E’ బిందువు వద్ద పొదుపు, పెట్టుబడులు సమానం. పొదుపు ఎక్కువగా ఉంటే వడ్డీరేటు తగ్గుతుంది. పొదుపు తక్కువగా ఉండే వడ్డీరేటు పెరుగుతుంది.

3. వేతనాల సరళత్వం: పిగూ అభిప్రాయం ప్రకారం శ్రామిక సప్లై, డిమాండ్ నిజవేతనాలపై ఆధారపడి ఉంటుంది. ఆర్థిక వ్యవస్థలో నిరుద్యోగ సమస్య ఏర్పడినప్పుడు ద్రవ్య వేతనాలను తగ్గించడం ద్వారా సంపూర్ణ ఉద్యోగితను సాధించవచ్చని పిగూ వివరించారు. పిగూ సూచించిన విధానాన్నే “వేతన కోత విధానం” అంటారు.

సాంప్రదాయక ఆర్థికవేత్తల ప్రకారం సంపూర్ణోద్యోగిత అనేది, ఆర్థిక వ్యవస్థలో దీర్ఘకాలంలో తప్పనిసరిగా చేరుకొనే వాస్తవిక పరిస్థితి. స్వల్పకాలంలో నిరుద్యోగ సమస్య తలెత్తితే, అది కూడా తాత్కాలికమైంది. ఇలాంటి సంపూర్ణ ఉద్యోగిత ఆర్థిక వ్యవస్థలో ఐచ్ఛిక, సంఘృష్ట నిరుద్యోగిత ఉండే అవకాశం ఉంది.

ప్రమేయాలు: సాంప్రదాయ సిద్ధాంతం ఈ క్రింది ప్రమేయాలపై ఆధారపడి ఉంది.

1. సంపూర్ణ ఉద్యోగిత ఉంటుంది.
2. ఆర్థిక కార్యకలాపాలలో ప్రభుత్వ జోక్యం ఉండదు.
3. ఆర్థిక వ్యవస్థలో పరిపూర్ణ పోటీ మార్కెట్ కలిగి ఉంటుంది.
4. శ్రామికులు ఒకే రకమయిన సామర్థ్యం కలిగి ఉండాలి.
5. వేతనాలు, ధరలు స్థిరంగా ఉండక మారుతూ ఉంటాయి.
6. ఆర్థిక వ్యవస్థలో ద్రవ్యం తటస్థంగా ఉంటుంది.
7. ఆర్థిక వ్యవస్థలో పొదుపు, పెట్టుబడి వడ్డీరేటుపై ఆధారపడి ఉంటాయి.

ప్రశ్న 2.
కీన్స్ ఉద్యోగితా సిద్ధాంతాన్ని వివరించండి. [Mar. ’17, ’16, ’15]
జవాబు:
కీన్స్ ఉద్యోగితా సిద్ధాంతానికి డిమాండ్ ఒక ముఖ్య భావన. సమిష్టి డిమాండ్ సమిష్టి సప్లయ్ సమానంగా ఉండే స్థితిలో సార్థక డిమాండ్ నిర్ణయమౌతుంది. వివిధ ఉద్యోగితా స్థాయిలలో సమిష్టి డిమాండ్ వివిధ రకాలుగా ఉంటుంది. ఏ ఉద్యోగితా స్థాయిలో సమిష్టి డిమాండ్, సమిష్టి సప్లైతో సమానమౌతుందో అది ఆర్థిక వ్యవస్థ సమతౌల్యాన్ని సూచిస్తుంది. కాని అది స్వల్పకాలిక సమతౌల్యం. అది సార్థక డిమాండ్ని సూచిస్తుంది. ఆర్థిక వ్యవస్థలో సమిష్టి సప్లై, సమిష్టి డిమాండ్కు అనుగుణంగా మారుతుంది.

సమిష్టి సప్లై ధర: సమిష్టి సప్లై ధరను వివిధ ఉత్పత్తి రాశులను అమ్మటం వల్ల వ్యవస్థాపకుడు పొంది తీరవలసిన కనిష్ట ఆదాయంగా కీన్స్ వర్ణించాడు. సమిష్టి సప్లై పట్టిక వ్యవస్థాపకులు వివిధ ఉత్పత్తి రాశుల వద్ద పొందిన ఆదాయాన్ని కాకుండా పొంది తీరవలసిన వ్యయ, ఆదాయపు అంచనాలను మాత్రమే తెలియజేయును.

సమిష్టి డిమాండ్ ధర: సమిష్టి డిమాండ్ వివిధ ఉత్పత్తి స్థాయిల వద్ద వ్యయసంస్థలు వ్యయ సేవలపై ఖర్చు పెట్టడానికి సిద్ధపడే మొత్తాలను చూపుతుంది. వివిధ ఉత్పత్తి రాశులపై వ్యయ సంస్థలు ఖర్చు పెట్టే మొత్తాలను చూపే పట్టిక సమిష్టి డిమాండ్ పట్టిక. అనగా నిర్ధిష్ట పరిమాణంలో వస్తువును ఉత్పత్తి చేసి మార్కెట్లో అమ్మడం ద్వారా | భవిష్యత్తులో పొందగలిగే రాబడిని సమిష్టి డిమాండ్ ‘ ధర అంటారు.

సార్థక డిమాండ్: సమిష్టి డిమాండ్, సమిష్టి సప్లై రేఖలు ఒకదానినొకటి ఖండించుకున్న బిందువు సార్థక డిమాండ్ను సూచిస్తుంది. ఈ బిందువు వద్ద సమిష్టి డిమాండ్ ధర, సమిష్టి సప్లై ధరకు సమానమవటం వల్ల డిమాండ్ సార్థక డిమాండ్ అవుతుంది. ఆ స్థాయిలో జాతీయాదాయపు ఉద్యోగితాస్థాయిలు సమతౌల్య స్థితికి చేరుకుంటాయి. ఈ సార్థక డిమాండ్ వ్యవస్థలో ఉద్యోగితా స్థాయిని నిర్ణయిస్తుందని కీన్స్ పేర్కొన్నాడు.

సార్థక డిమాండు ఈ క్రింది పట్టిక ద్వారా వివరించవచ్చు.

పై పట్టికలో 14 లక్షల మందిని నియమించి ఉత్పత్తి చేస్తున్న స్థాయి వద్ద సమిష్టి డిమాండ్ ధర, సమిష్టి సప్లై ధర, కౌ 700 కోట్లు వద్ద రెండు సమానమై సమతౌల్యం ఏర్పడింది. అంతకంటే తక్కువ ఉద్యోగితా స్థాయి వద్ద సమిష్టి సప్లై ధర కంటే సమిష్టి డిమాండ్ ధర అధికం. అదే విధంగా అధిక ఉద్యోగితాస్థాయి వద్ద సమిష్టి డిమాండ్ ధర కంటే సమిష్టి సప్లై ధర అధికంగా ఉంటుంది. దీనిని ఈ క్రింది రేఖాపటం ద్వారా వివరించవచ్చు.

పై రేఖాపటంలో ‘E’ బిందువు వద్ద AS మరియు AD రేఖలు సమానమై సార్థక డిమాండ్ను తెలియజేయును. ఈ బిందువు వద్ద 14 లక్షల సమతౌల్య ఉద్యోగితా పరిమాణం తెలుపుచున్నది. అందువల్ల 14 లక్షల మంది శ్రామికుల నియామకం వద్ద ఆర్థిక వ్యవస్థ సమతౌల్య స్థితిని చేరుకుంది. ఆర్థిక వ్యవస్థలో 16 లక్షల మందిని నియమించినట్లయితే సమిష్టి సప్లై, సమిష్టి డిమాండ్ కంటే ఎక్కువగా ఉన్నట్లు గుర్తించవచ్చు. ఈ స్థితిని కీన్స్ “అల్ప ఉద్యోగితా సమతౌల్య స్థితి” గా పేర్కొనెను.

ప్రశ్న 3.
నిరుద్యోగితను తగ్గించడానికి ప్రభుత్వ వ్యయం ఏవిధంగా దోహదపడుతుందని కీన్స్ పేర్కొన్నారో వివరించండి.
జవాబు:
ప్రభుత్వ విత్తంలోని ముఖ్యమైన భాగాలలో ప్రభుత్వ వ్యయం ఒకటి. ప్రభుత్వ ఆర్థిక కార్యకలాపాలు నిరంతరం పెరుగుతూ ఉండటంతో అన్ని దేశాలలోను ప్రభుత్వ వ్యయం పెరిగింది. ప్రభుత్వ వ్యయ పరిమాణం ఆయా ప్రభుత్వాల రాజకీయ ఆర్థిక విధానాలపై ఆధారపడి ఉంటుంది. సాధారణంగా ఈ క్రింది అంశాలపై ఖర్చు చేస్తుంది.
1. దేశ రక్షణ: అంతర్గత, బహిర్గత ఒడిదుడుకుల నుండి దేశాన్ని రక్షించుకోవడానికి జాతీయాదాయంలో కొంత భాగాన్ని దేశ రక్షణకై ఖర్చు చేయవలసి ఉంటుంది.

2. ప్రభుత్వ రంగ సంస్థల నిర్వహణ: ప్రజా శ్రేయస్సు పెంపొందే విషయంలో ప్రభుత్వ రంగంలో కొన్ని వస్తూత్పత్తి సంస్థలను ప్రారంభించి నిర్వహించాల్సి వస్తోంది. ప్రభుత్వం విస్తరించిన కొద్దీ వ్యయం పెరుగుతుంది.

3. ప్రజాస్వామ్య సంస్థలు: పార్లమెంటు, అసెంబ్లీ మొదలైన ప్రజాస్వామ్య సంస్థల పట్ల ప్రభుత్వానికి నిర్వహణ వ్యయం పెరుగుతుంది. భూములు, భవనాలు కొనుగోలు చేస్తుంది.

4. పాలనా వ్యయం: ప్రభుత్వ కార్యకలాపాలు పెరుగుతున్నప్పుడు వాటిని నిర్వహించవలసిన సిబ్బందిని పెంచాల్సి ఉంటుంది.

5. వృద్ధాప్యపు భృతి, నిరుద్యోగ భృతి వృద్ధాప్యపు భృతి, నిరుద్యోగ భృతి మొదలైన బదిలీ చెల్లింపులను సాంఘిక భద్రతల కల్పన దృష్ట్యా చెల్లించవలసి ఉంటుంది.

6. వడ్డీ చెల్లింపులు: ప్రభుత్వ స్వదేశీ, విదేశీ ఋణాలపై వడ్డీలు చెల్లించాలి.

7. ప్రజోపయోగ కార్యక్రమాలు: ప్రజోపయోగ కార్యకలాపాల కోసం ఆధునిక ప్రభుత్వాలు ఎక్కువగా ఖర్చు చేస్తున్నాయి. త్రాగు నీరు, రవాణా మొదలైన వాటిపై ప్రభుత్వం ఖర్చు చేస్తుంది.

8. అవస్థాపన సౌకర్యాల అభివృద్ధి: ఆర్థికాభివృద్ధిని సాధించటానికి అవసరమైన అవస్థాపనా సౌకర్యాలను ప్రభుత్వం అభివృద్ధి పరచవలసి ఉంటుంది.

ప్రశ్న 4.
కీన్స్ ఉద్యోగితా సిద్ధాంతం, సాంప్రదాయ ఉద్యోగితా సిద్ధాంతం కంటే ఏవిధంగా మెరుగైందో వివరించండి.
జవాబు:
సాంప్రదాయ ఉద్యోగితా సిద్ధాంతం జె.బి. సే మార్కెట్ సూత్రంపై ఆధారపడింది. జె.బి. సే అనే ఆర్థికవేత్త ప్రకారం “సప్లై దానికి తగిన డిమాండ్ను తానే సృష్టించుకుంటుంది.” ఉత్పత్తి విలువకు సరిపడ ఆదాయం ఏర్పడును. కనుక ఉత్పత్తి అంతటికి డిమాండ్ ఏర్పడుతుంది.

సాంప్రదాయ సిద్ధాంతం ప్రకారం సప్లై పెరిగినంత మేరకు డిమాండ్ కూడా పెరుగుతుంది. అందువల్ల మార్కెట్ విస్తరణకు పరిమితి ఉండదు. కనుక సార్వత్రిక నిరుద్యోగిత ఉండదు. వేతనాల రేటులో మార్పులు సప్లై డిమాండ్లను సమానం చేస్తుంది. సాంప్రదాయ సిద్ధాంతం ప్రకారం వేతనాలు తగ్గింపు వల్ల ఉద్యోగితా స్థాయి పెరుగుతుంది. కీన్స్ అనే ఆర్థికవేత్త సాంప్రదాయ సిద్ధాంతాన్ని ఈ క్రింది విధంగా విమర్శించాడు.

1. సంపూర్ణ ఉద్యోగిత సాధారణ లక్షణము కాదు: ఆర్థిక వ్యవస్థలో సంపూర్ణ ఉద్యోగిత ఉండుననే ప్రమేయాన్ని సాంప్రదాయ ఆర్థికవేత్తలు తీసుకున్నారు. కానీ వాస్తవానికి ఏ ఆర్థిక వ్యవస్థలోను సంపూర్ణ ఉద్యోగిత ఉండదు.

2. వేతనాల తగ్గుదల ఉండదు: వేతనాలను తగ్గించడం ద్వారా ఉద్యోగితను పెంచవచ్చన్న పిగూ వాదనను కీన్స్ తీవ్రంగా విమర్శించాడు. కాని వాస్తవానికి కార్మిక సంఘాలు వేతనాల తగ్గుదలను ప్రతిఘటిస్తాయి. కీన్స్ అభిప్రాయంలో వేతనాల స్థాయి తగ్గిస్తే, ఉద్యోగిత పెరగడానికి బదులు ఉత్పత్తి, ఉద్యోగిత తగ్గుతాయి.

3. పొదుపు – పెట్టుబడులు సమానంగా ఉండవు: కీన్స్ అభిప్రాయంలో పొదుపు, పరిమాణం ఆదాయంపై ఆధారపడుతుందేకాని, వడ్డీరేట్లలోని మార్పులకు ప్రభావితం కాదు. అందువల్ల వడ్డీరేటులో మార్పుల ద్వారా పొదుపు, పెట్టుబడుల మధ్య సమానత్వాన్ని సాధించలేం.

4. ద్రవ్య భ్రాంతి: శ్రామికుల సప్లై సాంప్రదాయ ఆర్థికవేత్తలు భావించినట్లు వాస్తవిక వేతనంపై కాకుండా, ద్రవ్య వేతనంపై ఆధారపడి ఉంటుంది. ఈ కారణం వల్ల శ్రామికులు ద్రవ్య భ్రాంతికి లోనవుతారు.

5. స్వల్పకాలానికి అన్వయించబడదు: దీర్ఘకాలంలో సాంప్రదాయ ఆర్థికవేత్తలు చెప్పిన ప్రకారం సప్లై, డిమాండ్లో సమానం కావచ్చు. కాని స్వల్పకాలంలో సప్లై, డిమాండ్లు సమానం కావు. అందువల్ల సాంప్రదాయ ఉద్యోగితా సిద్ధాంతం స్వల్పకాలానికి అన్వయించబడదు. కీన్స్ తన సమగ్ర సిద్దాంతంలో దీర్ఘకాలంలో “మనం అందరం చనిపోతాం” అని పేర్కొన్నారు.

6. ద్రవ్యం కేవలం వ్యాపార వ్యవహారాల నిమిత్తం మాత్రమే ఉపయోగపడదని, నిలువ నిధిగా కూడా తన విధిని నిర్వర్తిస్తుందని కీన్స్ తన “ద్రవ్యత్వాభిరుచి” సిద్ధాంతం ద్వారా వివరించారు.

ప్రశ్న 5.
‘అల్ప ఉద్యోగితా సమతౌల్య’ భావనను పటం సహాయంతో వివరించండి.
జవాబు:
కీన్స్ సాంప్రదాయ ఉత్పత్తి, ఉద్యోగితా సిద్ధాంతాన్ని విమర్శించాడు. కీన్స్ ప్రకారం సాంప్రదాయ ఆర్థికవేత్తలు సంపూర్ణ ఉద్యోగిత ఆర్థిక వ్యవస్థ యొక్క సాధారణ లక్షణం కాదు. ఇతని అభిప్రాయం ప్రకారం సప్లై దానికి తగిన డిమాండ్ను సృష్టించుకొనదు. సాంప్రదాయ ఉద్యోగితా సిద్ధాంతం వాస్తవానికి దూరంగా ఉంది. మొట్ట మొదటిసారిగా కీన్స్ శాస్త్రీయ పద్ధతిలో ఆదాయ, ఉద్యోగితా సిద్ధాంతాన్ని ప్రతిపాదించాడు. దీనిని కీన్స్ ఆదాయ ఉద్యోగితా సిద్ధాంతం అని అంటారు. కీన్స్ తన సిద్ధాంతాన్ని “General Theory of Employment, Interest and Money” అను గ్రంథంలో వివరించాడు.

కీన్స్ ప్రకారం ఉద్యోగితా స్థాయి ఉత్పత్తి పరిమాణంపై ఆధారపడి ఉంటుంది. ఇతని ప్రకారం ఉద్యోగితా స్థాయికి, ఉత్పత్తికి, ఆదాయ స్థాయికి సార్థక డిమాండ్కు దగ్గర ప్రత్యక్ష సంబంధము ఉంటుంది. కనుక ఒక వ్యవస్థలో ఉండే ఉద్యోగితా స్థాయి సార్థక డిమాండ్పై ఆధారపడి ఉంటుంది. సమిష్టి సప్లై, సమిష్టి డిమాండ్ల సమానతనే “సార్థక డిమాండ్” అని అంటారు.

సమిష్టి సప్లై ధర: నిర్ణీత స్థాయిలో శ్రామికులను నియమించి, నిర్దిష్ట పరిమాణంలో వస్తువును ఉత్పత్తి చేయాలంటే ఉద్యమదారులు కనీసం పొందాలని ఆశించే రాబడిని ‘సమిష్టి సప్లై ధర’ అంటారు.

సమిష్టి డిమాండ్ ధర: ఒక నిర్ణీత సంఖ్యలో శ్రామికులను నియమించి, నిర్దిష్టమైన పరిమాణంలో వస్తువును ఉత్పత్తి చేసి, మార్కెట్లో అమ్మడం ద్వారా భవిష్యత్తులో పొందగలిగే రాబడిని “సమిష్టి డిమాండ్ ధర” అంటారు. సమిష్టి సప్లై, సమిష్టి డిమాండ్లు సమానమయిన దగ్గర ఉద్యోగితా స్థాయి నిర్ణయించబడుతుంది. ఈ రెండూ సమానమయిన దగ్గరే సమతౌల్య ఉద్యోగితా స్థాయిని సాధించవచ్చు.

దీనిని ఈ క్రింది రేఖాపటం ద్వారా వివరించవచ్చు.

పై రేఖాపటంలో ‘X’ అక్షం మీద ఉద్యోగితా స్థాయిని, ‘Y’ అక్షంపై సమిష్టి డిమాండ్ /సప్లైని తీసుకున్నాము. ‘E’ బిందువువద్ద AS = AD అయినది. అందువల్ల ON ఉద్యోగితాస్థాయి వద్ద ఆర్థిక వ్యవస్థ సమతౌల్య స్థితికి చేరుకుంది. ON₁ వద్ద ఆర్థిక వ్యవస్థలో నిరుద్యోగిత ఉన్నట్లు కీన్స్ గుర్తించాడు. ఈ స్థితిని కీన్స్ “అల్ప ఉద్యోగితా సమతౌల్య స్థితి” అని పేర్కొన్నాడు.

ప్రశ్న 6.
వివిధ రుణ విమోచన పద్ధతులను వివరించండి.
జవాబు:
ప్రభుత్వం చేసిన రుణాన్ని తిరిగి చెల్లించటాన్ని రుణవిమోచన/విముక్తి అంటారు.

పద్ధతులు:
1. మిగులు బడ్జెట్: ప్రభుత్వాలు ఆదాయ వనరులు ప్రభుత్వ వ్యయం కంటే ఎక్కువ ఉండేటట్లు చేసుకోగలిగితే, పెరిగిన ఆదాయ వనరుల/మిగులు నుంచి రుణాలను తిరిగి చెల్లించడం.

2. రుణ పరివర్తనం: పాత రుణాన్ని చెల్లించటానికి మరలా కొత్త రుణం చేయటం – కానీ ఈ పద్ధతి ద్వారా రుణవిమోచన జరగదు.

3. రుణ విమోచన నిధి: ప్రభుత్వం అనుసరించే వివిధ పద్ధతులలో ఇది మంచి పద్ధతి అని చెప్పబడింది. ప్రభుత్వం ప్రతి సంవత్సరం తన రెవిన్యూ బడ్జెట్ నుంచీ కొంత మొత్తాన్ని ఈ నిధికి బదిలీ చేస్తుంది. ఈ నిధిలో జమచేసిన మొత్తంపై వచ్చే వడ్డీని కూడా రుణాలు తిరిగి చెల్లించడానికి ఉపయోగించడం జరుగుతుంది.

4. రుణ నిరాకరణ: వడ్డీనికాని, అసలు కాని లేదా రెండూ కలిపి చెల్లించడానికి నిరాకరించడం. ఏ ప్రభుత్వం కూడా ఈ పద్ధతిని అనుసరించదు. ప్రభుత్వ పరపతి దెబ్బతినే ప్రమాదం ఉండటం వల్ల, సాధారణంగా ఈ పద్ధతిని అనుసరించదు.

5. మూలధనంపై పన్ను: ఈ పద్ధతిలో ప్రజల వద్ద ఉన్న మూలధనంపై ఒకసారి పన్ను విధిస్తారు. అందువల్ల ఇది ఉత్తమమైనదిగా డాల్టన్ భావించాడు.

6. మిగులు వ్యాపార చెల్లింపుల శేషం: మిగులు వ్యాపార చెల్లింపుల శేషం ఏర్పడగలిగితే వాటిలో కొంతవరకు విదేశీ రుణాల నుంచి విముక్తి కలగడానికి అవకాశం ఉంటుంది.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
సప్లై తన డిమాండ్ను తానే సృష్టించుకుంటుంది. వివరించండి. [Mar. ’17, ’15]
జవాబు:
సాంప్రదాయ ఉద్యోగితా సిద్ధాంతం ‘సే’ మార్కెట్ సూత్రం మీద ఆధారపడి ఉంటుంది. మార్కెట్ సూత్రాన్ని జె.బి. సే ప్రతిపాదించాడు. అతని అభిప్రాయం ప్రకారం, “సప్లై తన డిమాండ్ను తానే సృష్టించుకుంటుంది.”

S = D లేదా సప్లై ఎప్పుడు డిమాండ్కు సమానంగా ఉంటుందని ఈ సూత్రాన్ని సాధారణంగా వివరిస్తారు. ఆర్థికవ్యవస్థలో ఎప్పుడు అదనపు ఉత్పత్తి ఏర్పడినా, ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో పాల్గొన్న ఉత్పత్తి కారకాలు భాటకం, వేతనం, వడ్డీ లాభం ప్రకారం రూపంలో ఆదాయాలను ఆర్జిస్తాయి. ఆ విధంగా పెరిగిన ఆదాయం మొత్తం అదుపులో ఉంచడానికి అదనపు ఉత్పత్తి కారకాల విలువకు సమానంగా ఉంటుంది. ఆ ఆదాయం అదనపు ఉత్పత్తి అమ్మకానికి అవసరమైన అదనపు డిమాండ్ను సృష్టిస్తుంది. మొత్తం ఆదాయం వస్తువుల కొనుగోలు మీద వ్యయం చేయబడుతుందని భావించడమైంది. అలాంటి వ్యయం కొంతవరకు వినియోగ వస్తువుల మీద కొంతవరకు మూలధన వస్తువుల మీద వ్యయం చేయబడుతుంది.

ముఖ్యాంశాలు: ‘సే’ మార్కెట్ సూత్రంలోని ముఖ్యాంశాలను క్రింది విధంగా చెప్పవచ్చు.

1. సాధారణ అత్యుత్పత్తి, సాధారణ నిరుద్యోగం ఉండవు.
2. ప్రభుత్వ జోక్యం అవసరం లేదు.
3. ఆదాయం మొత్తం ఖర్చు చేయబడుతుంది. ఒకవేళ కొంత పొదుపు చేసినప్పటికీ ఆ పొదుపు మూలధన వస్తువులపై వ్యయం చేయటం జరుగుతుంది. అంటే పొదుపు, పెట్టుబడి సమానం.
4. ఆర్థిక వ్యవస్థలో ఉపయోగంలో లేని వనరులు ఉన్నంతవరకు ఉత్పత్తి, ఉద్యోగితలను పెంచటం సాధ్యం అవుతుంది.
5. వస్తువులు, వస్తువులతో వినిమయం చేయటం జరుగుతుంది. ఆ విధమైన వస్తు వినిమయానికి ద్రవ్యం ఉపయోగపడుతుంది.
6. శ్రామిక మార్కెట్లో సరళ వేతన రేటువల్ల సమతౌల్యం ఏర్పడుతుంది.
7. సరళ వడ్డీరేటు ద్వారా పొదుపు, పెట్టుబడి సమతౌల్యం చేరుకుంటాయి.

ప్రశ్న 2.
సాంప్రదాయ ఉద్యోగితా సిద్ధాంత ప్రమేయాలను పేర్కొనండి.
జవాబు:
సాంప్రదాయ అర్థశాస్త్రం అనే పదాన్ని మొదట కార్ల్ మార్క్స్ ఉపయోగించారు. ఆడమ్స్మిత్, డేవిడ్ రికార్డో, రాబర్ట్ మాల్టస్, జె. ఎస్. మిల్ మొదలైనవారి సిద్ధాంతాలను సాంప్రదాయ అర్థశాస్త్రంగా పేర్కొన్నారు. ప్రమేయాలు:

1. స్వేచ్ఛాపూరిత పెట్టుబడి ద్వారా ఆర్థిక కార్యకలాపాలలో మార్కెట్ శక్తులకు పూర్తి స్వేచ్ఛ.
2. పరిపూర్ణ పోటీ పరిస్థితులు
3. ఆర్థిక కార్యకలాపాలలో ప్రభుత్వ జోక్యం ఉండదు
4. దీర్ఘకాలిక విశ్లేషణ
5. సంపూర్ణ ఉద్యోగిత
6. పొదుపులన్నీ నేరుగా పెట్టుబడిగా మారడం S = I, వడ్డీరేటు ద్వారా
7. వడ్డీ సరళత్వం
8. వేతనాల సరళత్వం
9. అపరిమిత మార్కెట్ల పరిధి
10. ద్రవ్యం వినిమయ మాధ్యమం అనే విధిని మాత్రమే నిర్వర్తిస్తుంది. ఆర్థిక కార్యకలాపాల నిర్వహణలో ద్రవ్యం తటస్థంగా వ్యవహరిస్తుంది.
11. స్వయంచాలక సర్దుబాటు: ఆర్థిక వ్యవస్థలో ఉండే స్వయంచాలక సర్దుబాటు మూలంగా మొత్తం సప్లై, మొత్తం డిమాండ్ సమానమౌతాయి.
12. శ్రామిక సప్లయి, డిమాండ్ నిజవేతనాలపై ఆధారపడి ఉంటుంది.

ప్రశ్న 3.
సాంప్రదాయ ఉద్యోగితా సిద్ధాంతంపై కీన్స్ విమర్శలు వివరించండి.
జవాబు:
సాంప్రదాయ ఉద్యోగితా సిద్ధాంతం జె.బి.సి మార్కెట్ సూత్రంపై ఆధారపడింది. జె.బి.సి అనే ఆర్థిక శాస్త్రవేత్త ప్రకారం ‘సప్లై దానికి తగిన డిమాండ్ను తానే సృష్టించుకొంటుంది.’ ఉత్పత్తి విలువకు సరిపడ ఆదాయం ఏర్పడును. కనుక ఉత్పత్తి అంతటికీ డిమాండ్ ఏర్పడుతుంది. అందువల్ల అత్యుత్పత్తి ఏర్పడక సప్లై అంతటికీ డిమాండ్ ఏర్పడుతుంది.

సాంప్రదాయ సిద్ధాంతం ప్రకారం సప్లై పెరిగినంతమేరకు డిమాండ్ కూడా పెరుగుతుంది. అందువల్ల మార్కెట్ విస్తరణకు పరిమితి ఉండదు. ఈ సిద్ధాంతం ప్రకారం సార్వత్రిక అత్యుత్పత్తి ఉండదు. కనుక సార్వత్రిక నిరుద్యోగిత కూడా ఉండదు. వేతనాల రేటులో మార్పులు సప్లై, డిమాండ్లను సమానం చేస్తుంది. సాంప్రదాయ సిద్ధాంతం ప్రకారం వేతనాల తగ్గింపు వల్ల ఉద్యోగితాస్థాయి పెరుగుతుంది.

విమర్శలు: కీన్స్ అను ఆర్థిక శాస్త్రవేత్త సాంప్రదాయ సిద్ధాంతాన్ని ఈ క్రింది విధంగా విమర్శించాడు.
1. సప్లై దానికి తగిన డిమాండ్ను సృష్టించదు: సాంప్రదాయ ఉద్యోగితా సిద్ధాంతం ప్రకారము పొదుపు, పెట్టుబడి సమానంగా ఉండుట వలన సప్లయ్ దానికి తగిన డిమాండ్ను సృష్టించును, కాని వాస్తవానికి పొదుపు, పెట్టుబడులు సమానంగా ఉండవు. అందువలన సప్లై దానికి తగిన డిమాండ్ను సృష్టించదు.

2. వేతనాల తగ్గుదల ఉండదు: సాంప్రదాయ ఉత్పత్తి ఉద్యోగితా సిద్ధాంతం ప్రకారం సప్లై కన్నా డిమాండ్ తక్కువైనపుడు వేతనాలు, ధరలు తగ్గును. కానీ వాస్తవానికి కార్మిక సంఘాలు వేతనాలు తగ్గుదలను ప్రతిఘటిస్తాయి.

3. పరిపూర్ణ పోటీ ప్రమేయం వాస్తవం కాదు: సాంప్రదాయ ఉద్యోగితా సిద్ధాంతంలో పరిపూర్ణ పోటీ మార్కెట్ ఉండుననే ప్రమేయం తీసుకొనడమైనది. కాని వాస్తవానికి పరిపూర్ణ పోటీ ఎక్కడా ఉండదు.

4. స్వల్ప కాలానికి అన్వయించబడదు దీర్ఘకాలంలో సాంప్రదాయక ఆర్థికవేత్తలు చెప్పిన ప్రకారము సప్లై, డిమాండ్లు సమానము కావచ్చు. కాని స్వల్పకాలంలో సప్లై, డిమాండ్లు సమానము కావు. అందువలన సాంప్రదాయ ఉద్యోగితా సిద్ధాంతము స్వల్పకాలానికి అన్వయించబడదు.

5. ఉత్పత్తి, వినియోగం సమానంగా ఉండవు: సాంప్రదాయ ఉద్యోగితా సిద్ధాంతం ప్రకారం ఉత్పత్తి, ఆదాయం, వినియోగం సమానంగా ఉంటాయి. కాని ధనవంతుల విషయంలో వినియోగం కంటే ఆదాయం ఎక్కువగా ఉండును. పేదవారి విషయంలో ఆదాయం తక్కువగా ఉండును. అందువలన ఉత్పత్తి, వినియోగము సమానంగా ఉండవు.

ప్రశ్న 4.
పిగూ వేతన కోతవిధానం
జవాబు:
సాంప్రదాయ ఉద్యోగితా సిద్ధాంతం ప్రకారం ద్రవ్య వేతనాలను తగ్గించటం ద్వారా ఉద్యోగ అవకాశాలను పెంచి నిరుద్యోగ సమస్యను పరిష్కరించవచ్చు. దీనినే ‘వేతన కోత విధానం’ W అని అంటారు. ఈ విషయాన్ని ఎ.సి.పిగూ అనే ఆర్థికవేత్త తెలిపాడు. ఇతని అభిప్రాయం ప్రకారం వేతనాలు ఎక్కువగా ఉన్నందువల్ల w. నిరుద్యోగిత ఏర్పడునని వేతనాలు తగ్గించడం ద్వారా సంపూర్ణ ఉద్యోగితా స్థాయిని సాధించవచ్చు. సాంప్రదాయ ఆర్థికవేత్తల ప్రకారం వేతనాలను తగ్గించడం వల్ల ఉత్పత్తి వ్యయం తగ్గుతుంది, దీనివల్ల ధరలు తగ్గుతాయి. ధరలు తగ్గడం వల్ల డిమాండ్ పెరిగి, వస్తూత్పత్తి పెరుగుతుంది. కనుక ఉద్యోగ అవకాశాలు పెరుగుతాయి. వేతనాల కోత వలన ఏ విధంగా ఉద్యోగ అవకాశాలు పెరుగుతాయో ఈ క్రింది రేఖాపటం ద్వారా చూపవచ్చు.

ప్రక్క రేఖాపటంలో X-అక్షంపై శ్రామికుల సంఖ్యను, Y-అక్షంపై వేతనాల రేటును గుర్తించడమైంది.

OW ఉన్నప్పుడు OM పరిమాణంలో శ్రామికుల డిమాండ్ ఉంది. కనుక OM పరిమాణంలో శ్రామికులను నియమించడమైనది. వేతనాల రేటు OW నుండి OW₁ కు తగ్గినప్పుడు శ్రామికుల డిమాండ్ OM నుండి OM కు పెరిగింది. కనుక వేతనాలను తగ్గించటం వల్ల ఉద్యోగితా స్థాయి OM నుండి OM₁ పెరిగింది. అందువల్ల సాంప్రదాయ ఆర్థిక శాస్త్రవేత్తల ప్రకారం వేతనాల కోతవల్ల ఉద్యోగితా స్థాయి పెరుగుతుంది.

ప్రశ్న 5.
సమిష్టి సప్లై, సమిష్టి డిమాండ్ భావనలను వివరించండి.
జవాబు:
ఆర్థిక వ్యవస్థలో మొత్తం వస్తురాశికి ఉండే డిమాండ్ను సమిష్టి డిమాండ్ తెలియజేస్తుంది. వివిధ ఉత్పత్తులు రాశుల వద్ద సమాజంలో ప్రజలు ఎంత మొత్తంలో వ్యయం చేయటానికి సిద్ధపడతారో దానిని సమిష్టి డిమాండ్ పట్టిక తెలియజేస్తుంది. వస్తు సేవలపై సమాజం ఖర్చు చేసిన ఆదాయం ఉత్పాదక సంస్థలకు ఆదాయం అవుతుంది. నిర్ణీత సంఖ్యలో శ్రామికులను నియమించి నిర్ణీత స్థాయిలో ఉత్పత్తి కొనసాగించి మార్కెట్లో విక్రయించగా వాస్తవంగా తమకు ఆదాయం వస్తుందని ఉద్యమదారులు ఆశించే ఆదాయాన్ని సమిష్టి డిమాండ్ ధర అంటారు. వివిధ ఉద్యోగితా స్థాయిలకు ఆ స్థాయిల వద్ద ఉత్పాదక సంస్థలు వాస్తవంగా పొందగలమని ఆశించే ఆదాయ ప్రవాహానికి మధ్య ఉండే సంబంధాన్ని సమిష్టి డిమాండ్ ధర పట్టిక తెలియజేస్తుంది.

పై పట్టికననుసరించి సమిష్టి డిమాండ్కు, ఉద్యోగితా స్థాయికి మధ్య ప్రత్యక్ష సంబంధం ఉంటుందని తెలుసుకోవచ్చును. ఉద్యోగితా స్థాయి పెరిగినప్పటికి సమిష్టి డిమాండ్ కూడా పెరుగుతుంది.

ఆర్థిక వ్యవస్థలోని మొత్తం వస్తురాశి సప్లైని తెలియజేస్తుంది. సమిష్టి సప్లై పట్టిక వివిధ రకాల ధరల వద్ద ఎంత వస్తురాశి ఉత్పత్తి అవుతుందో తెలియజేస్తుంది. ఉత్పత్తి పెరిగిన కొద్దీ ఉత్పత్తి వ్యయం పెరుగుతుంది. ఉత్పత్తి వ్యయానికి సమానమైన ధరను ఉత్పాదక సంస్థలు పొంది తీరవలెను. వివిధ ఉత్పత్తి రాశులకు ఉత్పాదక సంస్థలు పొంది తీరవలసిన కనీస ఆదాయాన్ని సమిష్టి సప్లై ధర అంటారు. వివిధ ఉద్యోగితా స్థాయిలకు ఆ ఉద్యోగితా స్థాయిల వద్ద ఉద్యమదారులు పొందాలని ఆశించే కనీస ఆదాయాలకు ఉన్న సంబంధాన్ని సమిష్టి సప్లై ధర పట్టిక తెలియజేస్తుంది. సమిష్టి సప్లై పట్టికని ఈ క్రింద పరిశీలింపవచ్చును.

పై పట్టికననుసరించి సమిష్టి సప్లై ధరకు, ఉద్యోగితా స్థాయికి మధ్య ప్రత్యక్ష సంబంధం ఉందని తెలుస్తుంది. ఉద్యోగితా స్థాయి సమిష్టి సప్లై కూడా పెరుగుతుంది.

ప్రశ్న 6.
సార్థక డిమాండ్ భావనను వివరించండి.
జవాబు:
కీన్స్ ఉద్యోగితా సిద్ధాంతానికి డిమాండ్ భావన ఆయువు పట్టు. సమిష్టి డిమాండ్, సమిష్టి సప్లై సమానంగా ఉండే స్థితిలో సార్థక డిమాండ్ నిర్ణయమౌతుంది. వివిధ ఉద్యోగితా స్థాయిలలో సమిష్టి డిమాండ్ వివిధ రకాలుగా ఉంటుంది. ఏ ఉద్యోగితా స్థాయిలో సమిష్టి డిమాండ్ సమిష్టి సప్లైతో సమానమౌతుందో అది ఆర్థిక వ్యవస్థ సమతౌల్యాన్ని సూచిస్తుంది. కానీ అది స్వల్పకాల సమతౌల్యం. అది సార్థక డిమాండ్ని సూచిస్తుంది. ఆర్థిక వ్యవస్థలో సమిష్టి సప్లై సమిష్టి డిమాండ్కు అనుగుణంగా మారుతుంది.

సార్థక డిమాండ్: సమిష్టి డిమాండ్, సమిష్టి సప్లై రేఖలు ఒకదానికొకటి ఖండించుకున్న బిందువు సార్థక డిమాండ్ను సూచిస్తుంది. ఈ బిందువు వద్ద సమిష్టి డిమాండ్ ధర, సమిష్టి సప్లై ధరకు సమానమవటం వల్ల ఆ డిమాండ్ సార్థక డిమాండ్ అవుతుంది.

సమతౌల్య స్థాయి వద్ద ఉత్పత్తైన వస్తురాశిని కొనడానికైన మొత్తం వ్యయం సార్థకమైన డిమాండ్ అవుతుంది. సార్థకమైన డిమాండ్ ఉత్పతైన వస్తురాశి విలువకు సమానం. వస్తురాశి విలువ జాతీయాదాయానికి సమానం. ఆదాయం మొత్తం వ్యయానికి సమానమౌతుంది. దీనిని ఈ క్రింది విధంగా చెప్పవచ్చు.

సార్థకమైన డిమాండ్ = జాతీయ ఆదాయం = వినియోగ వ్యయం + పెట్టుబడి వ్యయం

ఈ విధంగా సార్థకమైన డిమాండ్ వినియోగ వ్యయం, పెట్టుబడికి సమానం. ఆదాయము మొత్తం వ్యయానికి సమానం.

Y = C + I

విదేశీ వ్యాపారం ఉన్న ఆర్ధిక వ్యవస్థలో నికర ఎగుమతులు (X-M) కు సమిష్టి డిమాండ్లో చేరి ఉంటుంది.
Y = C + I + G + (X – M)
Y = జాతీయోత్పత్తి
I = పెట్టుబడి
C = వినియోగ వ్యయం
G = ప్రభుత్వ వ్యయం
X = ఎగుమతి విలువ
M = దిగుమతి విలువ

సార్థక డిమాండు ఈ క్రింది పట్టిక పటముల సహాయంతో వివరించవచ్చు.

పై పటములో X అక్షంపై ఉద్యోగిత, Y అక్షంపై సమిష్టి డిమాండ్ ధర, సమిష్టి సప్లై ధర చూపాం. AS సమిష్టి సప్లై రేఖ, AD సమిష్టి డిమాండ్ రేఖ. ఇది ‘E’ బిందువు వద్ద ఖండించుకుంటున్నాయి. కనుక ‘E’ బిందువు సార్థక డిమాండున్ను తెలియజేయును.

ప్రశ్న 7.
వివిధ ప్రభుత్వ రాబడి మార్గాలు. [Mar. ’17, ’16, ’15]
జవాబు:
ఆధునిక ప్రభుత్వాలు అనేక విధులను నిర్వహించడమే కాకుండా అనేక సంక్షేమ కార్యక్రమాలు నిర్వహించడం వల్ల ప్రభుత్వ వ్యయం క్రమంగా పెరుగుతోంది. ప్రభుత్వం వివిధ మార్గాల ద్వారా ఆదాయాన్ని సేకరిస్తుంది. పన్నులు, ఫీజులు, ప్రత్యేక విధింపులు, గ్రాంట్లు, వాణిజ్య ఆదాయాలు, రుణ సేకరణ, కరెన్సీనోట్ల ముద్రణ మొదలైన మార్గాల ద్వారా ప్రభుత్వం ఆదాయాన్ని సమకూర్చుకుంటుంది. వాటిలో పన్నులు ప్రధానమైనవి.

1. పన్నులు: వ్యక్తులు, సంస్థలు ప్రభుత్వానికి నిర్బంధంగా చెల్లించేవి ‘పన్నులు’ ఇవి రెండు రకాలు.

1. ప్రత్యక్ష పన్నులు: ఉదా: వ్యక్తిగత ఆదాయ పన్ను, కార్పొరేటు పన్ను.
2. పరోక్ష పన్నులు: వస్తువు, సేవలపై విధించే పన్నులు, ఎక్సైజ్ డ్యూటీ.

2. పన్నేతర రాబడులు: ప్రభుత్వానికి పన్నులు కాకుండా ఇతర మార్గాల ద్వారా లభించే ఆదాయాలను ‘పన్నేతర రాబడులు’ అంటారు.
ఎ. పాలనా రాబడులు: కొన్ని సేవలను అందించడం ద్వారా ఇలాంటి రాబడి ప్రభుత్వానికి లభిస్తుంది. ఉదా: లైసెన్స్ ఫీజు, ట్యూషన్ ఫీజు, జరిమానాలు, పెనాల్టీలు.
బి. వాణిజ్య రాబడులు: ప్రభుత్వ సంస్థల్లో ఉత్పత్తి అయిన వస్తు సేవలను విక్రయించగా వచ్చిన ఆదాయాలను ‘వాణిజ్య రాబడులు’ అంటారు.
ఉదా: ఇండియన్ ఆయిల్ కార్పొరేషన్, బి.ఎస్.ఎన్.ఎల్, రైల్వేలు, స్టేట్ రోడ్డు రవాణా, ఇండియన్ ఎయిర్లైన్స్.
సి. రుణాలు: స్వదేశీ, విదేశీ రుణాలు, అంతర్గత, బహిర్గత రుణాలు.
డి. గ్రాంట్లు: ఒక ప్రభుత్వం మరొక ప్రభుత్వానికి చేసే ద్రవ్య సహాయాన్నే ‘గ్రాంట్లు’ అంటారు.
ఉదా: కేంద్రం రాష్ట్రానికి, రాష్ట్రాలు స్థానిక ప్రభుత్వాలకు ఇచ్చే గ్రాంట్లు. ఇవి రెండు రకాలు.

1. సాధారణ గ్రాంట్లు: ఎలాంటి ప్రత్యేక అంశాలకు కాకుండా సాధారణ ఆర్థిక వనరుల కొరత ఏర్పడినప్పుడు ఇచ్చే గ్రాంట్లు.
2. ప్రత్యేక గ్రాంట్లు: ఒక ప్రతేక పనికి నిర్దేశించి ఇచ్చే గ్రాంట్లు.
   ఉదా: విద్య, ఆరోగ్యం, ప్రజాసంక్షేమ కార్యక్రమాల కోసం ఇచ్చే గ్రాంటు.

ప్రశ్న 8.
ప్రభుత్వ వ్యయ వర్గీకరణ [Mar. ’16]
జవాబు:
ప్రభుత్వ విత్తంలోని ముఖ్యమైన భాగాలలో ప్రభుత్వ వ్యయం ఒకటి. ప్రభుత్వ ఆర్థిక కార్యకలాపాలు నిరంతరం పెరుగుతూ ఉండటంతో అన్ని దేశాలలోను ప్రభుత్వ వ్యయం పెరిగింది. ప్రభుత్వ వ్యయంలో రెండు ముఖ్య భాగాలుంటాయి. 1. రెవిన్యూ వ్యయం, 2. మూలధన వ్యయం. రెవిన్యూ వ్యయం వల్ల నూతన ఆస్తుల సృష్టి జరగదు. మూలధన వ్యయం వల్ల నూతన ఆస్తుల సృష్టి జరుగుతుంది. ప్రభుత్వం సాధారణంగా ఈ క్రింది అంశాలపై ఖర్చు చేస్తుంది.

1. దేశరక్షణ
2. అంతర్గత భద్రత
3. ఆర్థిక సేవలు
4. జీతాలు
5. సాంఘిక సేవలు
6. పింఛన్లు
7. గ్రాంట్స్
8. సబ్సిడీలు
9. బీమా చెల్లింపులు
10. రుణాలు
11. అనుకోని ప్రమాదాలు మొదలగు వాటి కోసం.

అతి స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
స్థూల అర్థశాస్త్రం
జవాబు:
స్థూల అర్థశాస్త్రం ఆర్థిక వ్యవస్థ మొత్తం గూర్చి అధ్యయనం చేస్తుంది.
ఉదా: సమిష్టి డిమాండ్, సమిష్టి సప్లై మొదలగునవి. దీనిని అభివృద్ధిపరిచినది J.M. కీన్స్.

ప్రశ్న 2.
సంప్రదాయ ఆర్థికశాస్త్రం
జవాబు:
18వ శతాబ్దము నుంచి 20వ శతాబ్దపు తొలిదశ వరకు అనుసరించిన ఆర్థిక సూత్రాల కూర్పును సాంప్రదాయ అర్థశాస్త్రం అంటారు. వ్యక్తి స్వేచ్ఛ, ప్రైవేటు ఆస్తి హక్కు, ప్రైవేటు వ్యాపార స్వేచ్ఛ అనేవి సాంప్రదాయ అర్థశాస్త్రం అనుసరించే అతి ప్రధానమైన సూత్రాలు.

ప్రశ్న 3.
Laissez Faire / స్వేచ్ఛా వ్యాపార విధానం. [Mar 15]
జవాబు:
సాంప్రదాయ ఆర్థిక శాస్త్రవేత్తలు స్వేచ్ఛా వ్యాపార ఆర్థిక విధానాన్ని సమర్ధించారు. స్వేచ్ఛా వ్యాపార ఆర్థిక విధానంలో ప్రభుత్వ జోక్యం అంతగా ఉండదు. వినియోగదారులకు, ఉత్పత్తిదారులకు స్వేచ్ఛ ఉంటుంది. నాణ్యమైన ఉత్పత్తి జరగటానికి, సగటు వ్యయం తగ్గటానికి, వస్తు ధరలు తగ్గటానికి అవకాశం ఉంటుంది. ఉత్పత్తిదారులు ఏ వస్తువైన ఉత్పత్తి చేయటానికి, వినియోగదారులు, తమకిష్టమైన వస్తువుల కొనుగోలు చేయటానికి అవకాశం ఉంటుంది.

ప్రశ్న 4.
‘సే’ మార్కెట్ సూత్రం [Mar. ’16]
జవాబు:
సాంప్రదాయ ఉద్యోగితా సిద్ధాంతం ప్రధానంగా జె.బి. సే మార్కెట్ సూత్రంపై ఆధారపడింది. జె.బి.సే. అను ఆర్థిక శాస్త్రవేత్త ప్రకారం సప్లై తనకు తగిన డిమాండ్ను తానే సృష్టించుకొంటుంది. ఈ సిద్ధాంతం ప్రకారం ఉత్పత్తికి సమానంగా ప్రజలకు ఆదాయం వస్తుంది. దీనికి సమానంగా ప్రజలకు కొనుగోలు శక్తి ఏర్పడుతుంది. దీని వలన వస్తువులకు సరిపడా డిమాండ్ ఏర్పడుతుంది. ఈ విధంగా ఎవరి ప్రమేయం లేకుండా సప్లయ్ మేరకు డిమాండ్ దానంతట అదే ఏర్పడుతుంది. దీనినే ‘సే’ మార్కెట్ సూత్రం అంటారు.

ప్రశ్న 5.
సంపూర్ణ ఉద్యోగిత [Mar. ’17, ’15]
జవాబు:
ఇవ్వబడిన వేతనం దగ్గర పనిచేసే శక్తి, ఆసక్తి ఉన్న శ్రామికులందరికి ఉపాధి అవకాశాలు కల్పించగలిగే స్థితిని సంపూర్ణ ఉద్యోగిత అని అంటారు. సాంప్రదాయ ఉద్యోగితా సిద్ధాంతంలో సంపూర్ణ ఉద్యోగితా భావం ప్రాముఖ్యాన్ని వహించింది. సాంప్రదాయ ఆర్థికవేత్తల ప్రకారం దీర్ఘకాలంలో ఆర్థిక వ్యవస్థలో సంపూర్ణ ఉద్యోగిత సమతౌల్యం ఏర్పడుతుంది. కీన్స్ అభిప్రాయం ప్రకారం సమిష్టి డిమాండ్ను పెంచుట ద్వారా సంపూర్ణ ఉద్యోగితా సమతౌల్యం ఏర్పడును.

ప్రశ్న 6.
సమిష్టి డిమాండ్ ఫలం
జవాబు:
సమిష్టి డిమాండ్ రాగల ఊహించే ఆదాయాన్ని తెలుపుతుంది. వినియోగ వస్తువులు, పెట్టుబడి వస్తువులపై చేసిన మొత్తం వ్యయం సమిష్టి డిమాండ్. ఉత్పత్తి విలువ ప్రజల ఆదాయానికి సమానం. ఉత్పత్తి పెరిగితే ఆదాయం కూడా పెరుగుతుంది. కనుక వస్తువుల డిమాండ్ కూడా పెరుగుతుంది. వివిధ ఉద్యోగితా స్థాయిల వద్ద చేసిన ఉత్పత్తిని అమ్మినందువల్ల ఉత్పత్తిదారులు రాగలదని ఊహించే ఆదాయాన్ని సమిష్టి డిమాండ్ అని అంటారు. ఆర్థిక వ్యవస్థలో వివిధ ఉద్యోగితా స్థాయిల వద్ద ఏర్పడే సమిష్టి డిమాండ్ ధరను చూపించే పట్టికను సమిష్టి డిమాండ్ ఫలం అంటారు.

ప్రశ్న 7.
సమిష్టి సప్లై ఫలం
జవాబు:
ఒక వస్తువు సప్లైకి కాకుండా అన్ని వస్తువుల మొత్తం సప్లైకి ఎంత ఉందో తెలియజేయునది సమిష్టి సప్లై. |ఉద్యమదారుడు కనీసం పొందాలని ఆశించే ఆదాయాన్ని సమిష్టి సప్లై ధర అంటారు. వివిధ ఉద్యోగితా స్థాయిలో ఆఉద్యోగితా స్థాయిల వద్ద ఉద్యమదారులు పొందాలని ఆశించే కనీస ఆదాయాల మధ్య ఉన్న సంబంధాన్ని సమిష్టి సప్లై ధర పట్టిక తెలియజేయును.

ప్రశ్న 8.
సార్థక డిమాండ్ [Mar. ’16]
జవాబు:
కీన్స్ ఉద్యోగితా సిద్ధాంతానికి సార్థక డిమాండ్ భావన ముఖ్యమైనది. సమిష్టి డిమాండ్ ధర, సమిష్టి సప్లై ధర సమానంగా ఉండే స్థితిని సార్థక డిమాండ్ అంటారు. అనగా సమిష్టి డిమాండ్ రేఖ, సమిష్టి సప్లై ధర రేఖ ఖండించుకున్న బిందువు వద్ద సార్థక డిమాండ్ నిర్ణయమవుతుంది.

ప్రశ్న 9.
ప్రభుత్వ రాబడి
జవాబు:
ప్రభుత్వం వివిధ మార్గాల ద్వారా ఆదాయాన్ని సేకరిస్తుంది. పన్నులు ఫీజులు, ప్రత్యేక విధింపులు, గ్రాంట్లు మొదలగునవి అన్నింటిని ప్రభుత్వ రాబడి ఉంటారు.

ప్రశ్న 10.
బడ్జెట్
జవాబు:
ఒక ఆర్థిక సంవత్సరానికి సంబంధించిన ప్రభుత్వ రాబడి అంచనాలు, ప్రభుత్వ వ్యయ అంచనాలకు చూపించే వార్షిక నివేదికను బడ్జెట్ అంటారు.

ప్రశ్న 11.
ప్రభుత్వ ఋణం
జవాబు:
ప్రభుత్వం వ్యయానికి సేకరించిన ఆదాయ వనరులు చాలనప్పుడు రుణాలు చేస్తుంది. ఈ రుణాలు రెండు రకాలు. 1. అంతర్గత ఋణాలు, 2. బహిర్గత ఋణాలు.

ప్రశ్న 12.
కోశపరమైన లోటు
జవాబు:
కోశపరమైన లోటు = ద్రవ్యలోటు + మార్కెట్ రుణాలు, ఇతర అప్పులు.

అదనపు ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 13.
వేతన కోత విధానం [Mar. ’17]
జవాబు:
దీనిని A.C. పిగూ ప్రతిపాదించారు. నిరుద్యోగితను తగ్గించడానికి వేతనంలో కోత విధించిన నిరుపయోగ శ్రామికులకు ఉపాధి కల్పించుట.

ప్రశ్న 14.
ఓట్ ఆన్ అకౌంట్
జవాబు:
పూర్తి బడ్జెట్ను ప్రతిపాదించలేని పరిస్థితులలో తాత్కాలికంగా కొన్ని నెలల కోసం ప్రతిపాదించినది బడ్జెట్.

ప్రశ్న 15.
సంతులిత బడ్జెట్
జవాబు:
మొత్తం రాబడులు, వ్యయాలు సమానంగా ఉండటాన్ని సంతులిత బడ్జెట్ అంటారు.

ప్రశ్న 16.
మిగులు బడ్జెట్
జవాబు:
మొత్తం రాబడులు మొత్తం వ్యయం కంటే ఎక్కువగా ఉన్నట్లయితే దానిని మిగులు బడ్జెట్గా పేర్కొంటారు.

ప్రశ్న 17.
లోటు బడ్జెట్
జవాబు:
మొత్తం వ్యయాలు, మొత్తం రాబడుల కంటే ఎక్కువగా ఉన్నట్లయితే దానిని లోటు బడ్జెట్ అంటారు.

ప్రశ్న 18.
ఋణ విమోచన
జవాబు:
ప్రభుత్వం చేసిన రుణాన్ని తిరిగి చెల్లించటాన్ని రుణ విమోచన అంటారు.