SCERT AP Board 7th Class Hindi Study Material 2nd Lesson होशियार कौआ Textbook Questions and Answers.
AP State Syllabus 7th Class Hindi 2nd Lesson Questions and Answers होशियार कौआ
7th Class Hindi 2nd Lesson होशियार कौआ Textbook Questions and Answers
सोचिए-बोलिए
प्रश्न 1.
चित्र में क्या – क्या दिखाई दे रहे हैं? (చిత్రంలో ఏమేమి కన్పించుచున్నవి?)
उत्तर:
चित्र में एक बालक और एक अलमारी है। अलमारी के ऊपर एक गेंद है और बिजली का लट्ट दिखाई दे रहे हैं।
(చిత్రంలో ఒక బాలుడు మరియు ఒక అలమరా (బీరువా) ఉన్నాయి. అలమరాపై ఒక బంతి ఉంది మరియు ఒక బల్బు కనిపిస్తున్నవి.)
प्रश्न 2.
लड़का क्या कर रहा है? (బాలుడు ఏమి చేయుచున్నాడు?)
उत्तर:
लडका अलमारी पर रखे हुए गेंद को लेने का प्रयास कर रहा है। अलमारी ऊँची है। वह नीचा है। इसलिए वह उसे पकड नहीं सका। उसके मन में एक उपाय आया। वह एक संदूक लाकर उस पर खडे होकर गेंद को अलमारी की ऊपर से पाने की कोशिश कर रहा है।
(బాలుడు అలమారు (బీరువా) పైనున్న బంతిని తీసుకొనుటకు ప్రయత్నించుచుండెను. బీరువా ఎత్తైనది. అతడు పొట్టివాడు. అందువలన అతడు దానిని పట్టుకొనలేకపోవుచుండెను. అతని మనస్సులో ఒక ఉపాయం వచ్చెను. అతడు ఒక పెట్టెను తెచ్చి దానిపై నిలబడి బంతిని బీరువా పై నుండి తీసుకొను ప్రయత్నం చేయుచున్నాడు.)
Intext Questions Answers
प्रश्न 1.
लोमडी ने कौए से गाने के लिए क्यों कहा? (నక్క కాకితో పాట పాడమని ఎందుకు చెప్పెను?)
उत्तर:
कौए की चोंच में रोटी है । इसे देखकर लोमडी के मुँह में पानी भर आया। किसी न किसी प्रकार रोटी को लेना चाहा। लोमडी ने गाने के लिए इसलिए कहा कि यदि वह गायेगा तो उसके मुँह से रोटी नीचे गिर जाएगी।
(కాకి నోటిలో ఒక రొట్టె ఉన్నది. దానిని చూసి నక్క నోటిలో నీరు ఊరినది. నక్క ఏదో విధముగా కాకి నోటిలోని రొట్టెను తీసుకొనవలెనని అనుకున్నది. నక్క కాకితో పాడమని ఎందుకన్నదనగా కాకి పాడితే దాని నోటి నుండి రొట్టె క్రింద పడిపోతుంది. )
प्रश्न 2.
कौए ने रोटी को अपने पैरों के नीचे क्यों रख लिया? (కాకి రొట్టెను తన పాదముల క్రింద ఎందుకు ఉంచుకున్నది?)
उत्तर:
कौए ने रोटी को अपने पैरों के नीचे इसलिए रख लिया कि गाते समय उसके मुख से रोटी न गिरें।
(కాకి తన పాదముల క్రింద రొట్టెను ఎందువలన ఉంచుకున్నదనగా తను పాట పాడేటప్పుడు నోటి నుండి రొట్టె క్రింద పడకుండా ఉండుట కొరకు. )
Improve Your Learning
सुनिए-बोलिए
प्रश्न 1.
कुछ पक्षियों के नाम बताइए। ( కొన్ని పక్షుల పేర్లు చెప్పండి.)
उत्तर:
कौआ, तोता, कोयल, कबूतर, मोर और गैरय्या आदि कुछ पक्षियों के नाम हैं।
(కాకి, చిలుక, కోకిల, పావురము, నెమలి మరియు పిచ్చుక మొదలగునవి కొన్ని పక్షులు పేర్లు.)
प्रश्न 2.
लोमड़ी क्या पाना चाहती थी? (నక్క ఏమి పొందకోరుచున్నది?)
उत्तर:
लोमड़ी, कैए के मुँह से रोटी पाना चाहती थी।
(నక్క కాకి నోటిలోనున్న రొట్టెను పొందగోరుచున్నది.)
प्रश्न 3.
कौए ने लोमड़ी से कैसा व्यवहार किया? (కాకి నక్కతో ఎలా వ్యవహరించెను?)
उत्तर:
कौए ने लोमडी से सोच विचारकर विवेक और होशियारी से व्यवहार किया।
(కాకి నక్కతో బాగా ఆలోచించి వివేకంతో తెలివితో వ్యవహరించెను.)
पढ़िए
अ) चित्र से संबंधित शब्द जोड़िए।
आ) पाठ में वाक्यों के सही क्रम को पहचानकर क्रम संख्या कोष्ठक में लिखिए।
1. कौआ रोटी को निगल गया। [5]
2. लोमड़ी के मुँह में पानी भर आया। [ 1 ]
3. रोटी को अपने पैरों के नीचे रख लिया। [ 3 ]
4. मैं कामयाब नहीं हो सका। [ 4 ]
5. आपका गाना बहुत मधुर था। [ 2 ]
इ) सही वर्तनी वाले शब्दों पर गोला “O” बनाइए।
ई) नीचे दिए गए वाक्यों में चित्रों से संबंधित शब्दों पर गोला “O” बनाइए।
लिखिए
अ) नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर छोटे – छोटे वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు చిన్న – చిన్న వాక్యములలో ఇవ్వండి.
1. खाने की खोज में कौन घूम रहा था? (తిండి కోసం ఎవరు వెతుకుతూ తిరుగుచుండెను?)
उत्तर:
खाने की खोज में एक लोमडी घूम रही थी।
(తిండి కోసం ఒక నక్క వెతుకుతూ తిరుగుచుండెను.)
2. इस कहानी से क्या शिक्षा मिलती है? (ఈ కథ వలన మనకు ఏ ఉపదేశం లభించును?)
उत्तर:
इस कहानी से यह शिक्षा मिलती है कि – ” सोच विचार कर विवेक से काम करने पर व्यवहार में परिवर्तन आता है और बुद्धि का विकास होता है।
(ఈ కథ నుండి మనకు లభించు ఉపదేశం ఏమనగా .. “బాగా ఆలోచించి వివేకంతో పనిచేసినచో వ్యవహారంలో మార్పు వస్తుంది మరియు మన బుద్ధి వికసిస్తుంది. )
आ) नीचे दिये गये प्रश्न का उत्तर पाँच – छः वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నకు సమాధానము 5- 6 వాక్యములలో వ్రాయండి
“होशियार कौआ” कहानी का सारांश लिखिए। (‘తెలివి గల కాకి’ కథ సారాంశమును వ్రాయండి.)
उत्तर:
एक भूखी लोमड़ी जंगल में भटक रही थी। उसकी दृष्टि पेड़ पर बैठे हुए एक कौए पर पड़ी। उसकी चोंच में एक रोटी का टुकड़ा था। लोमडी उसे पाना चाहती थी। लोमडी ने कौए की प्रशंसा करते हुए उससे गाने को कहा। कौआ रोटी को पैरों में दबाकर गाने लगा। कौए की चालाकी जानकर लोमड़ी ने उसे नाचने को कहा । चोंच में रोटी पकडकर कौआ नाचने लगा। अपने को होशियार समझकर लोमड़ी ने कौए से एक साथ नाचने और गाने को कहा। कौआ रोटी खाने के बाद नाचने और गाने लगा। कौआ लोमड़ी से भी चालाक था। लोमड़ी निराश होकर चली गयी।
(ఆకలిగొన్న ఒక నక్క అడవిలో తిరుగుచున్నది. దాని దృష్టి చెట్టుపై కూర్చున్న ఒక కాకిపై పడినది. దాని నోటిలో ఒక రొట్టె ముక్క ఉన్నది. నక్క దానిని పొందకోరెను. నక్క కాకిని పొగుడుతూ దానిని పాటపాడమనెను. కాకి రొట్టెను కాళ్ళ క్రింద అదిమి పెట్టుకుని పాట పాడుచుండెను. కాకి తెలివి తెలుసుకున్న నక్క దానిని నాట్యము చేయమనెను. అప్పుడు కాకి. రొట్టెను ముక్కుతో పట్టుకుని నాట్యము చేయసాగెను. తను తెలివి గలదానినని భావించి నక్క కాకితో ఒకేసారి పాట పాడుతూ నాట్యము చేయమనెను. కాకి రొట్టె తిని నాట్యము చేయుచు పాటపాడసాగెను. కాకి నక్క కంటే కూడా తెలివైనది. నక్క నిరాశతో వెళ్ళిపోయెను.)
इ) उचित शब्दों से खाली जगह भरिए।
1. लोमड़ी और कौआ ……….. में रहते थे। (शहर / जंगल)
उत्तर:
जंगल
2. ……… भोजन की खोज में घूम रही थी। (लोमड़ी / कौआ)
उत्तर:
लोमड़ी
3. रोटी के टुकडे को कौऐ ने अपनी … से पकडा। (चोंच / पंख)
उत्तर:
चोंच
4. मैं आपका …….. सुनना चाहती हूँ। (खाना / गाना)
उत्तर:
गाना
5. इस कहानी में ……….. होशियार निकला। (कौआ / लोमड़ी)
उत्तर:
कौआ
ई) चित्र देखकर पाठ से संबंधी शब्द लिखिए।
भाषांश
अ) अंत्याक्षरी विधि के अनुसार नीचे दिये गये शब्दों के आधार पर चार शब्द बनाइए।
1. कौआ – आम – मन – नल – लय
2. जंगल – ……………………………
उत्तर:
लगन – नभ – भवन – नाल
3. गाना – ………………………….
उत्तर:
नमक – कनक – कलम – मजा
4. होशियार – …………………………
उत्तर:
राग – गगन – नर – रात
5. पाँच – ……………………………….
उत्तर:
चावल – लदना – नाक – कान
आ) पर्यायवाची शब्द लिखिए।
मीठा – रसीला, पाँव – चरण, वन – कानन, तलाश-ढूँढना, बुद्धिमान – अकलमंद
1. पैर – पाँव – चरण
2. होशियार – …………., ……………..
उत्तर:
बुद्धिमान, अकलमंद
3. जंगल – …………., ……………..
उत्तर:
वन, कानन
4. मधुर – …………., ……………..
उत्तर:
मीठा, रसीला
5. खोज – …………., ……………..
उत्तर:
तलाश, ढूँढना
सृजनात्मकता
अ) चित्र देखकर शब्द लिखिए।
1. बंदर
उत्तर:
2. हाथी
3. चिड़िया
4. जिराफ़
5. शेर
6. जेबरा
आ) परियोजना कार्य :
कुछ पक्षियों के चित्र संग्रहित करके उनके नाम लिखिए।
इ) अनुवाद कीजिए।
1. मैं पाठशाला जाता हूँ।
उत्तर:
నేను పాఠశాల(బడి)కి వెళతాను.
2. तुम्हारा नाम क्या है?
उत्तर:
నీ పేరు ఏమిటి?
3. मुझे हिंदी पसंद है।
उत्तर:
నాకు హిందీ ఇష్టము.
4. आप पाठ पढ़िए।
उत्तर:
తమరు పాఠం చదవండి.
5. मेरा भारत महान है।
उत्तर:
నా భారతదేశం గొప్పది.
व्याकरणांश
संयुक्ताक्षर
अ) सीखने के लिए और कुछ अभ्यास :
1. मृ = म् + ऋ
2. दृ = द् + ऋ
3. श्र = श् + र
4. ष्ट = ष् + ट
5. ग्न = ग् + न
6. स्त = स् + त
आ) नीचे दिए गए शब्दों में से संयुक्ताक्षरवाले शब्द चुनकर लिखिए।
अध्यापकों के लिए सूचना : ఉపాధ్యాయులకు సూచన :
होशियारी से संबंधित एक और रचना का बच्चों को परिचय दीजिए। (తెలివికి సంబంధించిన మరొక రచనను పిల్లలకు పరిచయం చేయండి.)
उत्तर:
होशियार लोमडी
एक बार एक सिंह गंभीर रूप से बीमार हो गया। वह जंगल के सभी जानवरों का राजा था। अतः जंगल के सभी जानवर झुंड बनाकर उसका हालचाल पूछने आए। केवल एक लोमडी नहीं आई।
यह भेडिये के लिए सुनहरा अवसर था। वह लोमडी का शत्रु था। भेडिया सिंह से बोला – हे महराज! आपकी प्रजा के दिल में आपके लिए इतना प्रेम है कि हर जानवर आपके स्वास्थ्य की कामना कर रहा है। किसी भी जानव ने प्रातःकाल से कुछ भी खाया – पिया नहीं है। मगर लोमडी ही एक ऐसी है जो कहीं नज़र नहीं आ रही है।
यह सुनकर सिंह बहुत क्रोधित हो गया। उसने लोमडी को बुलवा भेजा। लोमडी को सिंह के दरबार में हाजिर कर दिया गया। ”बदतमीज़ लोमडी !” सिंह गुस्से से गरजा – ”अपनी गैर हाज़िरी का कारण बयान करो।’ लोमडी ने भेडिया को तिरछी नजरों और कुटिलता से मुस्कराते देख लिया था। वह सारी बात समझ गई और बिना एक क्षण की भी देर किए बोली – “मालिक ऐसा नहीं है, मुझे आपकी बीमारी के बारे में पूरी सूचना है। मैं तो किसी ऐसे डॉक्टर की तलाश कर रही हूँ, जो आपको शीघ्र स्वस्थ कर दे और आपको दोबारा शक्तिशाली बना दे और मैं सचमुच एक ऐसे डॉक्टर से मिल चुकी हूँ, जिसने बताया है कि अगर आप शीघ्र स्वस्थ होना चाहते हैं तो एक भेडिया को मारकर उसकी गरम खाल अपने शरीर पर लपेट ले।
यह सुनते ही सिंह, भेडिये की ओर मुडा। भेडिया अपने जीवनदान के लिए सिंह से भीख माँगता लेकिन सिंह उस पर टूट पड़ा और उसे मार डाला।
नीति : ईर्ष्या की आग स्वयं को जला देती है।
पाठ का सारांश
एक भूखी लोमड़ी जंगल में भटक रही थी। उसकी दृष्टि पेड़ पर बैठे हुए एक कौए पर पड़ी। उसकी चोंच में एक रोटी का टुकड़ा था। लोमडी उसे पाना चाहती थी। लोमडी ने कौए की प्रशंसा करते हुए उससे गाने को कहा। कौआ रोटी को पैरों में दबाकर गाने लगा। कौए की चालाकी जानकर लोमड़ी ने उसे नाचने को कहा । चोंच में रोटी पकडकर कौआ नाचने लगा। अपने को होशियार समझकर लोमड़ी ने कौए से एक साथ नाचने और गाने को कहा। कौआ रोटी खाने के बाद नाचने और गाने लगा। कौआ लोमड़ी से भी चालाक था। लोमड़ी निराश होकर चली गयी।
పాఠ్య సారాంశం
ఆకలిగొన్న ఒక నక్క అడవిలో తిరుగుచున్నది. దాని దృష్టి చెట్టుపై కూర్చున్న ఒక కాకిపై పడినది. దాని నోటిలో ఒక రొట్టె ముక్క ఉన్నది. నక్క దానిని పొందకోరెను. నక్క కాకిని పొగుడుతూ దానిని పాటపాడమనెను. కాకి రొట్టెను కాళ్ళ క్రింద అదిమి పెట్టుకుని పాటపాడుచుండెను. కాకి తెలివి తెలుసుకున్న నక్క దానిని నాట్యము చేయమనెను. అప్పుడు కాకి రొట్టెను ముక్కుతో పట్టుకుని నాట్యము చేయసాగెను. తను తెలివిగలదని భావించి నక్క కాకితో ఒకేసారి పాట పాడుతూ నాట్యము చేయమనెను. కాకి రొట్టె తిని నాట్యము చేయుచు పాట పాడసాగెను. కాకి నక్క కంటే కూడా తెలివైనది. నక్క నిరాశతో వెళ్ళిపోయెను.
Summary
A hungry fox was roaming in a forest. A crow perched on the branch of a tree caught his attention. The crow had a piece of bread in his beak. The fox wanted to have it. He started praising the crow wanted him to sing a song. The crow put the piece of bread under his claws and started singing. Realising the cleverness of the crow, the fox wanted him to dance. Then the crow held the piece of bread in his beak and started dancing. The fox assumed the crow to be wise, wanted him to dance and sing at a time. The crow ate the piece of bread and sang while dancing. The crow was wiser than the fox. The fox was disappointed and went away.
व्याकरणांश (వ్యాకరణాంశాలు)
लिंग बदलिए (లింగములను మార్చండి)
दादा – दादी
भाई – बहन
कौआ – मादा कौआ
बूढ़ा – बूढ़ी
लोमडी – लोमडा
काका – काकी
मामा – मामी
चाचा – चाची
कवि – कवयित्री
बकरा – बकरी
मुर्गा – मुर्गी
गाय – बैल
वचन बदलिए (వచనములను మార్చండి)
समस्या – समस्याएँ
सफलता – सफलताएँ
कहानी – कहानियाँ
रोटी – रोटियाँ
पैर – पैर
टुकडा – टुकडे
पेड – पेड
मित्र – मित्र
मै – हम
यह – ये
वह – वे
प्रेरणा – प्रेरणाएँ
विलोम शब्द (వ్యతిరేక పదములు)
विवेक × अविवेक
सफलता × असफलता
होशियार × अकलमंद
बैठना × उठना
सुनना × बोलना
अच्छा × बुरा
एक × अनेक
पुरानी × नयी
नीचे × ऊँचे
कल्पित × यथार्थ
पकडना × छोडना
बड़ा × छोटा
हाँ × नहीं
मधुर × कडुआ
सफल × असफल/विफल
जन्म × मरण
विकास × अविकास
प्रशंसा × निंदा
शब्दार्थ (అర్థాలు) (Meanings)
जंगल = वन, అడవి, forest
शक्ति = ताकत, శక్తి, power
खोज = ढूँढना, వెదుకుట, search
भैया = भाई, సోదరుడు, brother
चुराना = चोरी करना, దొంగలించుట, snatch
पैर = पाँव, పాదములు, legs
मधुर = मीठा, తీయని, sweet
होशियार = बुद्धिमान, తెలివి గల, clever
घूमना = टहलना, తిరుగుట, walking
पेड़ = वृक्ष, చెట్టు, tree
पुराना = प्राचीन, పాత, old
गौर से = ध्यान से, జాగ్రత్తగా, carefully
दिमाग = मस्तिष्क, మెదడు, mind
छीनना = जबरदस्ती से ले लेना, లాగుకొనుట, snatch
सीखना = शिक्षा प्राप्त करना, నేర్చుకొనుట, to learn
जानना = सीखना, నేర్చుకొనుట, to learn
मित्र = दोस्त, మిత్రుడు, friend
सफ़लता = कामयाबी, విజయము, victory
भगवान = प्रभु, భగవంతుడు, The God
परिवर्तन = बदलाव, మార్పు, change