AP State Important Questions

These AP 10th Class Social Studies Important Questions 8th Lesson ప్రజలు – వలసలు will help students prepare well for the exams.

AP Board 10th Class Social 8th Lesson Important Questions and Answers ప్రజలు – వలసలు

10th Class Social 8th Lesson ½ Mark Important Questions and Answers in Telugu Medium

1. మహిళలు వలస వెళ్ళడానికి ప్రధాన కారణమేమి?
జవాబు:
వివాహం

2. జాతీయ జనాభా గణన ప్రకారం భారతదేశంలో ప్రతి …… వ్యక్తి వలస వచ్చిన వాళ్ళు.
జవాబు:
నాల్గవ.

3. భారతదేశంలో పట్టణ జనాభా ఎంత శాతం?
జవాబు:
33%

4. ప్రతి సంవత్సరము భారతదేశము నుండి పశ్చిమాసియా దేశాలకు వలస వెళ్ళుచున్న వారి సంఖ్య ఎంత?
జవాబు:
3 లక్షలు.

5. క్రింది వానిలో అంతర్జాతీయ వలసను గుర్తించి, రాయండి.
→ శ్రీకాకుళం నుండి ఢిల్లీకి.
→ తిరుపతి నుండి అమరావతికి.
→ విశాఖపట్టణం నుండి సౌదీ అరేబియాకి.
→ బెంగుళూరు నుండి ముంబైకి.
జవాబు:
విశాఖపట్టణం నుండి సౌదీ అరేబియాకి.

6. విదేశాలలో పని చేయు భారతీయుల ప్రయోజనాలను కాపాడే చట్టం ఏది?
జవాబు:
1983 వలసల చట్టం.

7. ఒక వ్యక్తిని వలస వెళ్ళిన వాళ్ళుగా గుర్తించడానికి జనాభా గణన వాళ్ళు ఉపయోగించే ప్రామాణికాలలో ప్రధానమైనది, మొదటిది ఏది?
జవాబు:
జన్మస్థలం.

8. విజయవాడ నుండి లండన్ వలస వెళ్ళినట్లయితే అది ఏవలస?
జవాబు:
అంతర్జాతీయ వలస.

9. ఉద్యోగ భద్రత ఉండే రంగం ఏది?
జవాబు:
వ్యవస్థీకృత రంగం.

10. గ్రామీణ ప్రాంతాల నుండి గ్రామీణ ప్రాంతాలకు వలస సహజంగా ఎంత కాలం ఉంటుంది?
జవాబు:
6 నెలలు.

11. ‘కొయినా’ ఆనకట్ట ఏ రాష్ట్రంలో ఉన్నది?
జవాబు:
మహారాష్ట్ర

12. వలస వెళ్ళిన చెరుకుతోటలలో పనిచేసే కూలీలు వేసుకునే చిన్న గుడిసెల్లాంటి ఆవాసాలను ఏమంటారు?
జవాబు:
‘కోపి’లు.

13. ‘టైర్’ కేంద్ర నివాస ప్రాంతాలలో ఎన్ని కోపిలుంటాయి?
జవాబు:
200 – 500.

14. 50 – 100 కోపీలు ఉండే కేంద్ర నివాస ప్రాంతాన్ని ఏమంటారు?
జవాబు:
‘గాడి’.

15. క్రింది వానిలో గిరిజన తెగ కాని వారిని గుర్తించి, రాయండి.
సంతాల్, సవర, ముండా, బలిజ.
జవాబు:
బలిజ.

16. వలస కార్మికులు సాధారణంగా ఏ రంగంలో పని చేస్తున్నారు?
జవాబు:
అవ్యవస్థీకృత.

17. వలస కార్మికుల పిల్లలు బడి మానటానికి ప్రధాన కారణం ఏమిటి?
జవాబు:
కుటుంబీకులు వలస వెళ్ళటం.

18. వలస వెళ్ళిన ప్రాంతంపై ఏ రకమైన వలస ప్రభావం చాలా ముఖ్యమైనది?
జవాబు:
అంతర్జాతీయ.

19. ఎక్కడికి వలస వెళుతున్న అంతర్జాతీయ వలస కార్మికులలో అయిదింట ముగ్గురు కేరళ, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రాలకు చెందినవారున్నారు?
జవాబు:
పశ్చిమ ఆసియా.

20. భారతదేశంలోని వలస వెళ్ళిన వారిలో ఎంత శాతం మంది రాష్ట్రంలోని ఒక ప్రాంతం నుండి మరొక ప్రాంతానికి వలస వెళ్ళినవారు?
జవాబు:
84.2%

21. భారతదేశంలో ఒక రాష్ట్రం నుండి మరొక రాష్ట్రానికి వలస వెళ్ళినవారు ఎంతశాతం ఉన్నారు?
జవాబు:
13%

22. మహారాష్ట్రలోని చేపల ప్రోసెసింగ్ కర్మాగారాలలో పనిచేయుటకు ఏటా 50 వేల మంది మహిళలు ఏ రాష్ట్రం నుంచి వలస వెళుతున్నారు?
జవాబు:
కేరళ.

23. జన్మస్థానం అంటే?
జవాబు:
ఒక వ్యక్తి పుట్టిన ప్రదేశం.

24. పట్టణాలలో జనాభా పెరుగుదల ఎక్కువ శాతం దేనివల్ల సంభవిస్తుంది?
జవాబు:
సహజ పెరుగుదల వల్ల.

25. జాతీయ సర్వేలో ‘వలస వెళ్ళిన వ్యక్తి’ అన్న పదానికి ఉన్న నిర్వచన పరిమితి వల్ల ఏ వలస వెళ్ళే వాళ్ళ సంఖ్య తక్కువగా చూపించబడుతుంది?
జవాబు:
తాత్కా లిక.

26. ముంద, సంతాల్ జాతి పురుషులు ఏ రాష్ట్రంలోని గనులలో పనిచేయటానికి వలస వెళతారు?
జవాబు:
ఒడిశా.

27. కాలానుగుణంగా వలస వెళ్ళే వాళ్ళు సాధారణంగా ఏ ఆదాయ వర్గానికి చెందిన వారయి ఉంటారు?
జవాబు:
పేద వర్గం (BPL)

28. భారతదేశంలో పంచదార ఉత్పత్తి చేసే ప్రముఖ రాష్ట్రమేది?
జవాబు:
మహారాష్ట్ర

29. అస్సోంలోని తోటలలో పనికి వలస వెళుచున్న గిరిజన తెగ ఏది?
జవాబు:
సవర.

30. జాతీయ కమీషన్ 1990 లలో ఇచ్చిన నివేదికలో గ్రామీణ కార్మికుల కాలానుగుణ వలసలకు ప్రధాన కారణం ఏమిటి?
జవాబు:
ప్రాంతాల మధ్య అసమానతలు, (అసమాన అభివృద్ధి).

31. భారతదేశంలో కొన్ని ప్రాంతాలలో ఎన్నవ వంతు కుటుంబాలు వలస సభ్యులు పంపించే డబ్బుపై ఆధారపడి ఉన్నాయి?
జవాబు:
1/3 వంతు.

32. వలస కార్మికులు తమ సంపాదనలో ఎక్కువ మొత్తము దేనిపై ఖర్చు చేస్తున్నారు?
జవాబు:
ఆహారము పై.

33. అమెరికా, బ్రిటన్ లాంటి దేశాలకు వలస వెళ్ళువారు సాధారణంగా ఎటువంటి కార్మికులు?
జవాబు:
నైపుణ్యం కల్గిన కార్మికులు.

34. 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం భారతదేశంలో వలస వెళ్ళిన వారి సంఖ్య ఎంత?
జవాబు:
30.7 కోట్లు

35. క్రింది వానిలో గ్రామీణ ప్రాంతాల నుంచి పట్టణ ప్రాంతాలకు వలస పోవడానికి గల కారణం కానిది’ ఏది ?
→ విద్యకోసం → ఉపాధికోసం → మెరుగైన అవకాశాల కోసం → వివాహం
జవాబు:
వివాహం

36. ఒక వ్యక్తిని వలస వెళ్ళిన వాళ్ళుగా గుర్తించడానికి జనాభా గణన వారు పాటించే ప్రమాణికాలు ఏవి?
జవాబు:
జన్మస్థానం, ఇంతకు ముందు నివాసం ఉన్న స్థలం.

37. పట్టణాలలో ఉద్యోగాలు దొరకటానికి చాలా కీలకమైన అంశం ఏది?
జవాబు:
పరిచయాలు.

38. 2001 – 2011 మధ్యకాలంలో పెరిగిన పట్టణ జనాభా ఎంత?
జవాబు:
9.1 కోట్లు.

39. 2001 – 2011 మధ్యకాలంలో పట్టణ జనాభా పెరుగుదలలో సహజ పెరుగుదల శాతం ఎంత?
జవాబు:
44%.

40. 2001 – 2011 మధ్యకాలంలో పట్టణ జనాభా పెరుగుదలలో పట్టణ ప్రాంతాల విస్తరణ వల్ల పెరిగిన శాతం ఎంత?
జవాబు:
32%

41. 2001 – 2011 మధ్యకాలంలో పట్టణ జనాభా పెరుగుదలలో వలసల వల్ల పెరిగిన జనాభా శాతం ఎంత?
జవాబు:
24%

42. మహారాష్ట్రలో మొత్తం సహకార చక్కెర కర్మాగారాల సంఖ్య ఎంత?
జవాబు:
186.

43. మహారాష్ట్రలో ఏ ఆనకట్ట కట్టిన తర్వాత 1970 దశాబ్ద ఆరంభం నుంచి ఇక్కడ పెద్ద ఎత్తున చెరకు సాగు చెయ్యటం మొదలు పెట్టారు?
జవాబు:
కొయనా.

44. మహారాష్ట్రలో చెరుకు నరకటానికి ప్రతి సంవత్సరం మధ్య మహారాష్ట్ర నుంచి ఏ మహారాష్ట్ర ప్రాంతంకు 6,50,000 కూలీలు వలస వెళతారు?
జవాబు:
పశ్చిమ మహారాష్ట్రకు.

45. 1950లలో అభివృద్ధి చెందిన దేశాలకు సంవత్సరానికి 10,000 మంది వలస వెళ్ళగా, 1990లలో ఈ సంఖ్య ఎంతకి పెరిగింది?
జవాబు:
60,000

46. ఐక్యరాజ్య సమితి అభివృద్ధి కార్యక్రమం (UNDP) ప్రకారం 20 కోట్ల అంతర్జాతీయ వలస వ్యక్తులలో ఎన్ని కోట్ల కంటే తక్కువ మంది ఒక అభివృద్ధి చెందుతున్న దేశం నుంచి మరొక అభివృద్ధి చెందుతున్న దేశానికి వలస వెళుతున్నారు?
జవాబు:
7 కోట్లు.

47. కేరళ మొత్తం ఆదాయంలో ఎన్నవ వంతు పశ్చిమ ఆసియాలో పనిచేస్తున్న వాళ్ళు పంపించే డబ్బు ద్వారా సమకూరుతోందని ఒక అధ్యయనంలో వెల్లడయ్యింది?
జవాబు:
1/5 వంతు.

48. బలహీన పడిన రూపాయి కారణంగా దేశమంతా సతమతమవుతుండగా, ఎవరు మాత్రం సంతోషంగా ఉన్నారు?
జవాబు:
ప్రవాస కేరళీయులు.

49. కేరళలో ప్రధానమైన పండగ ఏది?
జవాబు:
ఓనం.

50. 25 లక్షల దాకా ఉన్న ప్రవాస కేరళీయులు ఆ రాష్ట్ర GDP లో ఎంత శాతానికి దోహదం చేస్తున్నారు?
జవాబు:
35%

51. కేరళ రాష్ట్రానికి ప్రవాసుల ద్వారా వచ్చే డబ్బు రాష్ట్ర ప్రభుత్వ రెవెన్యూ ఆదాయం కంటే ఎన్ని రెట్లు ఎక్కువ ఉందని నివేదిక చెబుతుంది?
జవాబు:
1.6 రెట్లు.

52. మగవారిలో వలసలకు ప్రధాన కారణం ఏమిటి?
జవాబు:
ఉపాధి (ఉద్యోగం).

53. “పంచదార పట్టీగా” పిలువబడుతున్న ఏడు జిల్లాలు ఏ రాష్ట్రంలో ఉన్నాయి?
జవాబు:
మహారాష్ట్ర

54. గ్రామీణ ప్రాంత కార్మికులలో కనిపించే వలస రకం ఏది?
జవాబు:
తాత్కాలిక (లేదా) కాలానుగుణ వలస.

55. భారతదేశంలో కాలానుగుణ వలస దారులు ఎక్కువ శాతం ఏ సామాజిక వర్గంనకు చెందినవారు ఉన్నారు?
జవాబు:
షెడ్యూల్డ్ కులాల వాళ్ళు,

56. వలస పోయిన వారు సాధారణంగా ఏ ప్రాంతాలకు చెందిన వారుగా ఉంటారు?
జవాబు:
కరువు పీడిత.

57. UAE ని విస్తరింపుము.
జవాబు:
యునైటెడ్ అరబ్ ఎమిరేట్స్.

58. జాతీయ సర్వేలలో వలస వెళ్ళిన వ్యక్తి అన్న పదానికి ఉన్న నిర్వచన పరిధి ఎన్ని నెలలు?
జవాబు:
‘6’ నెలలు.

59. ఒక దేశం నుండి మరొక దేశానికి వలస వెళ్ళడాన్ని ఏమంటారు?
జవాబు:
అంతర్జాతీయ వలస.

60. ఒక దేశంలోనే ఒక ప్రాంతం నుండి మరొక ప్రాంతానికి వలస వెళ్ళడాన్ని ఏమంటారు?
జవాబు:
అంతర్గత వలస.

61. ఆరు నెలలలోపు వలస ఉన్నట్లయితే అటువంటి వలస నేమంటారు?
జవాబు:
తాత్కాలిక / కాలానుగుణ వలస.

62. క్రింది వానిలో అంతర్గత వలస కానిది ఏది?
A) రామాపురం నుండి కాకినాడ పట్టణానికి బ్రతుకు దెరువుకై వెళ్ళడం.
B) ఒడిశా నుండి అమరావతి నగర నిర్మాణానికి కూలీలు వలస రావడం.
C) ఆంధ్రప్రదేశ్ లోని పిల్లలకు ఇంగ్లీషు నేర్పడానికి కేరళ టీచర్లు రావడం.
D) భారతీయ పిల్లలకు చైనీస్ నేర్పడానికి చైనా టీచర్లు రావడం.
జవాబు:
D) భారతీయ పిల్లలకు చైనీస్ నేర్పడానికి చైనా టీచర్లు రావడం.

63. ప్రజలు గ్రామాల నుంచి పట్టణాలకు వలస వెళ్ళటానికి ప్రధాన కారణమేమి?
జవాబు:
ఉపాధి అవకాశాల కోసం.

64. వలసలు ప్రధానంగా ఎక్కడ నుంచి ఎక్కడకు జరుగుతాయి?
జవాబు:
గ్రామీణ ప్రాంతాల నుంచి పట్టణ ప్రాంతాలకు.

క్రింది పట్టికను పరిశీలించి ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు సమాధానము రాయండి

65. 1961 – 71 నుండి 2001 – 2011 వరకు పట్టణ జనాభా సుమారు ఎన్ని రెట్లు పెరిగింది?
జవాబు:
3 రెట్లు.

66. 2001 – 2011 దశకంలో పట్టణ జనాభా ఎంతకు చేరింది?
జవాబు:
91 మిలియన్లు.

67. 1961 – 71 దశాబ్దంలో భారతదేశ పట్టణ జనాభా ఎంత?
జవాబు:
31 మిలియన్లు.

68. పట్టణ జనాభా పెరుగుదలకు ప్రధాన కారణం ఏమిటి ?
జవాబు:
సహజ పెరుగుదల.

69. NCRL విస్తరింపుము.
జవాబు:
National Commission for Rural Labour.

10th Class Social 8th Lesson 1 Mark Important Questions and Answers in Telugu Medium

ప్రశ్న 1.
‘కోపి’ అనగానేమి?
(లేదా)
మహారాష్ట్ర చెరుకు వలస కార్మికులు వేసుకునే గుడిసెలను ఏమంటారు?
జవాబు:
మహారాష్ట్రలో చెరకు నరుకుటకు వచ్చు కూలీలు బొంగులు, వెదురు తడికలతో వేసుకునే చిన్న గుడిసెలను “కోపి”లు అంటారు.

ప్రశ్న 2.
వలసలు వెళ్ళడానికి రెండు కారణాలు రాయండి.
(లేదా)
వలసలకు దారితీస్తున్న ఏవేని రెండు కారణాలను రాయండి.
జవాబు:

1. వేరు, వేరు ప్రాంతాలలో వివాహాలు జరగడం
2. ఉద్యోగాల కోసం వెళ్ళడం
3. విద్య నిమిత్తం వెళ్ళడం
4. ఒక ప్రాంతంలో కరువు కాటకాలు రావడం వలన వేరొక ప్రాంతానికి వెళ్ళడం.

ప్రశ్న 3.
అంతర్జాతీయ వలసలకు ఒక కారణాన్ని వ్రాయండి.
జవాబు:
అంతర్జాతీయ వలసలకు కారణాలు : విద్య, ఉపాధి మొదలైనవి.

ప్రశ్న 4.
ఒక వ్యక్తి పుట్టిన ప్రదేశాన్ని ఏమంటాం?
జవాబు:
ఒక వ్యక్తి పుట్టిన ప్రదేశాన్ని జన్మస్థలం అంటాం.

ప్రశ్న 5.
‘ఇంతకుముందు నివాసం ఉన్న స్థలం’ అనగానేమి?
జవాబు:
ఒక వ్యక్తి ఆరునెలలు లేదా అంతకుమించి ఎక్కువ కాలంపాటు ఉన్న ప్రదేశం.

ప్రశ్న 6.
మహారాష్ట్రలో సహకార రంగంలో చక్కెర పరిశ్రమలెన్ని ఉన్నాయి?
జవాబు:
సహకార రంగంలో 186 చక్కెర కర్మాగారాలు మహారాష్ట్రలో ఉన్నాయి.

ప్రశ్న 7.
కొట్టిన చెరుకును కుప్పలుగా వేసే కార్మికులు ఎవరు?
జవాబు:
బాల కార్మికులు కొట్టిన చెరుకును కుప్పలుగా వేస్తారు.

ప్రశ్న 8.
అంతర్జాతీయంగా వలసలు పోతున్నవారి సంఖ్య ఎంత?
జవాబు:
ఐక్యరాజ్యసమితి లెక్కల ప్రకారం అంతర్జాతీయంగా వలసలు పోతున్న వారి సంఖ్య 20 కోట్లు.

ప్రశ్న 9.
U.A.E. ని విస్తరింపుము.
జవాబు:
United Arab Emirates.

ప్రశ్న 10.
పశ్చిమాసియా దేశాలకు ఎక్కువగా ఏయే రాష్ట్రాల నుండి వలసలు పోతున్నారు?
జవాబు:
పశ్చిమాసియా దేశాలకు ఐదింటికి మూడవ వంతు మంది కేరళ, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రాలకు చెందినవారు వలస వెళుతున్నారు.

ప్రశ్న 11
భారతీయుల అంతర్జాతీయ వలసలను పర్యవేక్షించే చట్టం ఏది?
జవాబు:
భారతీయుల అంతర్జాతీయ వలసలను 1983 చట్టం పర్యవేక్షిస్తుంది.

ప్రశ్న 12.
వలసను నిర్వచించుము.
జవాబు:
ఏవైనా కారణాల వలన ఒక వ్యక్తి జన్మస్థానం నుంచి వేరొక ప్రదేశం వెళ్ళి (6 నెలల కంటే / అధిక కాలం) ఉండటాన్ని వలస అంటాం.

10th Class Social 8th Lesson 2 Marks Important Questions and Answers in Telugu Medium

ప్రశ్న 1.
వలస వెళ్ళిన వారు ఇబ్బందులు పెడతారా? నీ అభిప్రాయాన్ని సమర్థింపుము.
జవాబు:

1. అవును. నా అభిప్రాయములో వలస వెళ్ళినవారు ఇబ్బందులు పెడతారు.
2. వలసదారులకు ప్రభుత్వం అన్ని సౌకర్యాలు కల్పించలేదు.
3. కొద్దికాలం తరువాత వలసదారుల సౌకర్యాలకై ప్రభుత్వాన్ని ప్రశ్నిస్తారు.
4. వలసదారులు వలస వెళ్ళిన ప్రాంతంలో వారి గుర్తింపుకై ఉద్యమాలు చేపట్టడం ద్వారా ఇబ్బందులు పెడతారు.
   ఉదా: శ్రీలంకలోని తమిళులు.

(లేక)

1. లేదు. నా అభిప్రాయములో వలస వెళ్ళినవారు ఇబ్బందులు పెట్టరు.
2. సాధారణంగా వలసదారులు జీవనోపాధి కొరకు ఎక్కువగా వలస వెళుతుంటారు.
3. కనుక వారు ఆ ప్రాంతంలో ఆధిపత్యం కొరకు పోరాడే అవకాశాలు తక్కువగా ఉంటాయి.
4. గుర్తింపు కోసం, ఆధిపత్యం కోసం పోరాడరు. కనుక వలస వెళ్ళినవారు ఎవరినీ ఇబ్బంది పెట్టరు.
5. వ్యవసాయ కార్మికులు ఉదాహరణకు మహారాష్ట్రలో చెరకు నరకడానికి వెళ్ళిన కార్మికులు కేవలం ఉపాధి కొరకే వెళతారు కనుక వారు ఎటువంటి ఇబ్బందులు సృష్టించరు.

ప్రశ్న 2.
ఈ కింది పేరా చదివి ప్రశ్నకు సమాధానం రాయండి.

కుటుంబంలో కేవలం మగవాళ్ళు వలసకి వెళ్ళినపుడు కుటుంబ బాధ్యతలు, వృద్ధుల సంరక్షణ భారం అంతా ఆడవాళ్ళ మీద పడుతుంది. ఇటువంటి కుటుంబాలలోని ఆడపిల్లల మీద తమ్ముళ్లు, చెల్లెళ్ళను చూసుకోవాల్సిన భారం ఉండి చివరికి చాలామంది బడి మానేస్తారు.

కుటుంబ పెద్ద వలసకి వెళితే ఆడపిల్లల మీద ఆ ప్రభావం ఏ విధంగా పడుతుంది?
జవాబు:

1. వలస వెళ్ళిన కుటుంబంలోని ఆడపిల్లల మీద తమ్ముళ్ళను, చెల్లెళ్ళను చూసుకోవలసిన భారం పడుతుంది.
2. ఆడపిల్లలు ఇంటిపనులు, వంటపనులు చేయవలసి వస్తుంది.
3. వ్యవసాయ పనులకు కూడా బాలికలు వినియోగించబడతారు.
4. కుటుంబ పెద్ద వలస వెళ్ళుట వలన ఆడపిల్లల మీద పని ఒత్తిడి పెరుగుతుంది. దీని ఫలితంగా వారు బడి మానివేస్తారు.

ప్రశ్న 3.
విదేశాలకు వలస వెళ్లే భారత దేశీయుల కష్టాలకు నీవు సూచించే పరిష్కార మార్గాలేవి?
జవాబు:

1. విదేశాలలో ఉన్న స్థానిక చట్టాలపై అవగాహన కలిగి ఉండాలి.
2. వలస వెళ్ళే దేశాలలోని భౌగోళిక పరిస్థితులు మరియు శీతోష్ణస్థితుల పట్ల అవగాహన అవసరం.
3. వీసా, పాస్పోర్ట్ చట్టబద్ధమైన పద్దతిలో కలిగి ఉండాలి.
4. వలస వెళ్ళే దేశాలలో ఉగ్రవాదం, అలజడుల పట్ల అవగాహన కలిగి ఉండాలి.

ప్రశ్న 4.
‘వలసల నివారణ’ పై ఒక కరపత్రం రూపొందించంది.
జవాబు:

కరపత్రం
వలసల నివారణ

వలస అనగా ఒక ప్రాంతం నుండి మరొక ప్రాంతమునకు వెళ్ళుట. ఎక్కువగా ప్రజలు గ్రామీణ ప్రాంతాల నుండి పట్టణ ప్రాంతాలకు వలస వెళుతూ ఉంటారు. ఇది తరచుగా ఉపాధి కోసం జరుగుతుంది. ప్రజలు ఎక్కువగా పట్టణాలకు వలస వెళ్ళడం వలన అక్కడ వారు చాలా ఇబ్బందులకు గురికావలసి వస్తుంది.

1. కాలనీలు ఎక్కువగా విస్తరించడంలో మౌలిక సదుపాయాలు కల్పించడంలో ప్రభుత్వం విఫలమవుతుంది.
2. బోరుబావులు, నందనూతులు పెరగడంతో భూగర్భజలాలు త్వరితంగా అంతరించిపోతున్నాయి.
3. ఎక్కువ మంది పారిశుద్ధ్యం లేని వాతావరణంలో నివశించడం వలన అనేక అనారోగ్యాలకు గురి అవుతారు.
4. చాలామంది పిల్లలు మధ్యలోనే చదువును ఆపివేయడం జరుగుతుంది.
5. వీరికి ఆరోగ్య, విద్య, విద్యుత్, మంచినీటి సదుపాయాలు కూడా సరిగా అందడం లేదు.
6. అంతేకాకుండా వ్యవసాయ రంగం మీద ఆధారపడేవారి శాతం తగ్గి వ్యవసాయ ఉత్పత్తులు తగ్గడం వలన ఆహార పదార్థాలు మరియు తిండి గింజల ధరలు బాగా పెరిగి పోయూలయి.

విజ్ఞప్తి : పై సమస్యలను రూపుమాపటం మనందరి యొక్క బాధ్యత. కావున ప్రజలకు ఉపాధి అవకాశాలు గ్రామీణ ప్రాంతాలలోనే కల్పించి వలసలను నివారించవలెను.

ప్రశ్న 5.
క్రింది పేరాగ్రాను చదివి, ప్రశ్నకు సమాధానం వ్రాయండి.
గ్రామీణ ప్రాంతాలలో తగినన్ని ఉపాధి అవకాశాలు లేనందున, గ్రామీణ ఉపాధిలో తగినంత ఆదాయము లేనందున, ప్రజలు గ్రామీణ ప్రాంతాల నుండి పట్టణ ప్రాంతాలకు వలస వెళుతున్నారు.
ప్ర. గ్రామీణ ప్రాంతం నుండి వలస వచ్చిన వాళ్ళు పట్టణ ప్రాంతములో ఉపాధి పొందే ఆర్థిక రంగాలు ఏవి? ఉదాహరణలిమ్ము.
జవాబు:
గ్రామీణ ప్రాంతం నుండి వలస వచ్చిన వారికి పట్టణాలలో సంఘటిత రంగాలలో అవకాశాలు ఉండవు. ఎందుకనగా సంఘటిత రంగంలో అవకాశాలు ఎక్కువగా విద్య నైపుణ్యాలపై ఆధారపడి ఉంటాయి. అందువల్ల ఎక్కువ మందికి అసంఘటిత రంగంలోనే అవకాశాలు ఉంటాయి.
ఉదా :
1) పరిశ్రమలలో కార్మికులు
2) రిక్షాలు తోలుట
3) బజారులలో తిరుగుతూ సరుకులు అమ్ముకొనుట.
4) భవన నిర్మాణ రంగాలలో కూలీలు

ప్రశ్న 6.
గ్రామీణ ప్రాంతం నుంచి వలస వచ్చిన కార్మికులు ఏ రకమైన సమస్యలను ఎదుర్కొంటున్నారు.
జవాబు:
ఆదాయం పెంచుకోవటానికి, కుటుంబ అవకాశాలు మెరుగు పరచుకోవటానికి గ్రామీణ ప్రాంతాల నుంచి పట్టణాలు, నగరాలలో పరిశ్రమలు, సేవా రంగాలలో పని చేయటానికి వలస వచ్చిన కొంతమంది సహజ స్పందనగా పరిగణిస్తారు. ఈ ప్రక్రియలో వాళ్లకు చదువుకొనటానికి, కొత్త ఉద్యోగాలు చెయ్యటానికి, కొత్త నైపుణ్యాలను నేర్చుకొనటానికి అవకాశాలు లభిస్తాయి. అంతేకాకుండా లింగ, కుల ఆధారిత వివక్షత పట్టణ ప్రాంతాలలో తక్కువగా ఉండి వాళ్లకు అధిక స్వేచ్ఛను ఇస్తున్నట్లు ఉంటాయి. అయితే చాలామంది గ్రామీణ ప్రాంతాలలో చాలినంత ఉపాధి దొరకక తప్పనిసరి అయి పట్టణాలకు వలస వస్తారు. ఇటువంటి ప్రజలకు పట్టణాలు, నగరాలలోని మురికివాడలలో తగినంత చోటు లేక, తాగునీరు, పారిశు ద్యం వంటి మౌలిక సదుపాయాలు లేక పరిస్థితి మరీ దారుణంగా ఉంటుంది. ఇటువంటి వాళ్లకు ‘వ్యవస్థీకృత రంగం’లో పని దొరకటం కష్టం. కాబట్టి వీళ్లు ఆశించిన ఉద్యోగ భద్రత ఉండదు, మెరుగైన ఆదాయం ఉండదు. వాళ్లు రోజుకూలీలుగా బతుకులు ఈడుస్తుంటారు.
(లేదా)

1. సరియైన నివాసం మరియు వసతుల కొరకు ఇబ్బంది పడవలసి ఉంటుంది.
2. ఉద్యోగాల కోసం పరిచయాలు అవసరం అవుతాయి.
3. అసంఘటిత రంగంలో పని చేయవలసి రావడం వల్ల ఉద్యోగ భద్రత, ఇతర సదుపాయాలు ఉండవు.
4. ఆహారం కొరకు ఎక్కువ ఖర్చు చేయవలసి ఉంటుంది.

ప్రశ్న 7.
ప్రస్తుత సమాజంలో ఆడవాళ్ళు ఇంటి బయట పనిచెయ్యటానికి, లింగ వివక్షతకు మధ్య గల సంబంధం ఎలా ఉందో వివరించండి.
జవాబు:
ప్రస్తుత సమాజంలో ఆడవాళ్ళు ఇంటి బయట పనిచెయ్యటానికి, లింగ వివక్షతకు మధ్య గల సంబంధం :

1. ఆర్థిక స్వాతంత్ర్యం
2. ఆత్మ విశ్వాసం
3. ఆడవాళ్ల మాటకు ప్రాధాన్యత
4. సామాజిక, రాజకీయ రంగాలలో మహిళల ప్రాధాన్యత పెరగడం
5. పనిచేసే చోట ఇబ్బందులు ఎదుర్కోవడం
6. మగవారితో పోలిస్తే వేతనం తక్కువ
7. గృహ హింస

ప్రశ్న 8.
ప్రక్క పటములో ఇచ్చిన సమాచారాన్ని చదివి మీ పరిశీలనను వ్రాయుము.

జవాబు:
పరిశీలన :

1. ఈ గ్రాఫు 2007-08లో భారతదేశంలో స్వల్పకాల వలసదారుల సామాజిక నేపథ్యం గురించి తెలియచేస్తున్నది.
2. స్వల్పకాల వలసదారులలో షెడ్యూల్డ్ కులాలకు చెందినవారు 19% కలరు.
3. స్వల్పకాల వలసదారులలో షెడ్యూల్డ్ తెగలకు చేందినవారు 23% కలరు.
4. స్వల్పకాల వలసదారులలో ఇతర వెనుకబడిన ఖలాలకు చెందినవారు 40% కలరు.
5. స్వల్పకాల వలసదారులలో ఇతర వెనుకబడిన కులాలవారు అత్యధికంగా కలరు.

ప్రశ్న 9.
కాలానుగుణ వలసల గురించి క్లుప్తంగా వ్రాయండి.
జవాబు:
కాలానుగుణ వలసలు :

1. గ్రామీణ ప్రాంత కార్మికులలో అధిక శాతం తక్కువ కాలానికి ప్రత్యేకించి సంక్షోభ పరిస్థితుల వల్ల వలస వెళ్ళుతారు.
2. ఇవి సాధారణంగా 6 నెలలలోపు ఉంటాయి.
3. వ్యవసాయ కూలీలు, సన్నకారు రైతులు, ఆదివాసీలు, దళితులు ఎక్కువగా వలస వెళతారు.
4. ఉదా : చెరుకు నరుకు వారు, ఇటుక బట్టీలలో పనిచేసేవారు.

ప్రశ్న 10.
ప్రజల వలసలకు ప్రధాన కారణాలేమిటి?
జవాబు:
భారతదేశంలో 2001 జనాభా లెక్కల ప్రకారం 30.7 కోట్లమంది వలస వెళ్లారు. అనేక కారణాల వల్ల వలసలు జరగవచ్చు. ఆడవాళ్లలో వలస వెళ్లటానికి వివాహం ప్రధాన కారణం కాగా మగవాళ్లలో ఉపాధి లేదా ఉపాధికోసం అన్వేషణ ప్రధాన కారణం. ఉన్న ఊరిలోని ఉపాధి అవకాశాలపై అసంతృప్తి, విద్యకు మెరుగైన అవకాశాలు, వ్యాపారంలో నష్టాలు, కుటుంబ తగాదాలు వంటివి జనగణన సర్వేలో ప్రజలు వలసకు కారణాలుగా పేర్కొన్నారు.

ప్రశ్న 11.
గ్రామీణ ప్రాంతం నుండి పట్టణానికి వలస వచ్చేవారు ఇరు ప్రాంతాలతో ఎటువంటి సంబంధాలు నిలుపుతారు?
జవాబు:
పట్టణాలలో ఉద్యోగాలు దొరకటానికి పరిచయాలు, సంబంధాలు చాలా కీలకమైనవి. ఒక్కొక్కసారి తమ పరిచయాలు, సంబంధాల ద్వారా ముందుగా ఉద్యోగం దొరకబుచ్చుకున్న తరువాతే గ్రామీణ ప్రాంతాల ప్రజలు పట్టణాలకు వస్తారు. అనేక కారణాల వల్ల వాళ్లు తమ గ్రామీణ ప్రాంతాలలో సన్నిహిత సంబంధాలు పెట్టుకుంటారు. వలస వెళ్లిన వాళ్లు పట్టణ అవకాశాలను గ్రామీణ ప్రాంతాలకు బదిలీ చేస్తుంటారు.

ప్రశ్న 12.
భారతదేశంలోని ముఖ్యమైన వలస ప్రాంతాలను – ప్రాముఖ్యతను రాయండి.
జవాబు:

ప్రశ్న 13.
గ్రామీణ కార్మికులపై జాతీయ కమిషన్ వలసలకు కారణం ఏమని చెప్పింది?
జవాబు:
గ్రామీణ కార్మికులపై జాతీయ కమిషన్ 1990లలో ఇచ్చిన నివేదికలో అసమాన అభివృద్ధి, ప్రాంతాల మధ్య అసమానతలు కాలానుగుణ వలసలకు కారణమని పేర్కొంది. కొన్ని గిరిజన ప్రాంతాలలో బయటివాళ్లు రావటం వల్ల, ఆనకట్టలు కట్టటానికి, గనుల తవ్వకానికి తప్పనిసరిగా వలస వెళ్లాల్సిన పరిస్థితి ఏర్పడింది.

ప్రశ్న 14.
చెరుకు నరికే కూలీల నివాసాల గూర్చి నీకేం తెలుసు?
జవాబు:
చెరుకు నరికివేతకు రోజులకు వలస వచ్చినవాళ్లు ఫ్యాక్టరీలు కేటాయించిన ఖాళీ ప్రదేశాలలో నివసిస్తారు. ఇవి చేలకు దగ్గరగా ఉంటాయి. ప్రతి కుటుంబానికి కొన్ని బొంగులు, వెదురు తడిక ఇస్తారు. వీటితో వాళ్లు చిన్న గుడిసె వేసుకుంటారు. (దీనిని అక్కడ ‘కోపి’ అంటారు). టైర్ కేంద్ర నివాస ప్రాంతాలలో 200-500 కోపీలు ఉంటాయి, గాడి కేంద్ర నివాస ప్రాంతాలలో 50-100 కోపీలు ఉంటాయి. ఈ కోపీలు ఒకదానికొకటి చాలా దగ్గరగా ఉంటాయి. వాటి ముందు పశువులు కట్టేసి ఉంటాయి. పశువులు, మనుషులు ఇరుకిరుకు పరిస్తితులలో నివసిస్తుంటారు.

ప్రశ్న 15.
అంతర్జాతీయ వలసలకు వెళుతున్న విద్యావంతులైన భారతీయులు గూర్చి నీకేం తెలుసు?
జవాబు:
సాంకేతిక నైపుణ్యం, వృత్తి అనుభవం ఉన్న వ్యక్తులు అమెరికా, కెనడా, ఇంగ్లాండు, ఆస్ట్రేలియా వంటి అభివృద్ధి చెందిన దేశాలకు వలస వెళుతున్నారు. ఐటి నిపుణులు, డాక్టర్లు, మేనేజ్ మెంట్ నిపుణులు ఈ రకానికి ఉదాహరణ. 1950లు, 1960లలో కెనడా, ఇంగ్లాండునకు వలస వెళ్లిన భారతీయులలో ఎక్కువమంది ఏ నైపుణ్యమూ లేనివాళ్లు కాగా గత పది సంవత్సరాలలో ఎక్కువగా వృత్తి నిపుణులు ఈ దేశాలకు వెళుతున్నారు. ఇటీవల కాలంలో భారతదేశ వృత్తినిపుణులు జర్మనీ, నార్వే, జపాన్, మలేషియా వంటి దేశాలకు కూడా వలస వెళుతున్నారు. 1950లలో అభివృద్ధి చెందిన దేశాలకు సంవత్సరానికి 10,000 మంది వలస వెళ్లగా, 1990లలో ఈ సంఖ్య 60,000కి పెరిగింది.

ప్రశ్న 16.
అంతర్జాతీయ వలసలకు వెళ్తున్న నైపుణ్యం లేని కార్మికుల గూర్చి నీకేం తెలుసు?
జవాబు:
చమురు ఎగుమతి చేస్తున్న పశ్చిమ ఆసియా దేశాలకు తాత్కాలిక ఒప్పందాలపై వలస వెళుతున్న నైపుణ్యంలేని, కొంత నైపుణ్యం ఉన్న పనివాళ్లు, వలస వెళ్లిన దేశాలలోని పరిస్థితిని బట్టి కొంతకాలం తరువాత ఇలా వలస వెళ్లిన వాళ్లంతా తిరిగి వస్తారు. భారతదేశం నుంచి పశ్చిమ ఆసియాకి వెళుతున్న 30 లక్షల వలస వ్యక్తులలో ఎక్కువమంది సౌదీ అరేబియాకి, యు.ఏ.ఇ. (United Arab Emirates) కి వెళుతున్నారు. ప్రతి సంవత్సరం పశ్చిమ ఆసియాకి 3 లక్షల కార్మికులు వలస వెళుతున్నారు. పశ్చిమ ఆసియాకి వలస వెళుతున్న కార్మికులలో అయిదింట ముగ్గురు కేరళ, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రాలకు చెందిన వారు. ఈ వలస కార్మికులలో అధిక శాతం భవన నిర్మాణం, మరమ్మతుల నిర్వహణ, సేవలు, రవాణా, టెలికమ్యూనికేషన్ రంగాలలో పనిచేస్తుంటారు.

ప్రశ్న 17.
అంతర్జాతీయ వలసల ప్రభావం వలస వెళ్లిన వారి ప్రాంతంపై ఎలా ఉంటుంది?
జవాబు:
వలస వెళ్లిన ప్రాంతంపై అంతర్జాతీయ వలస ప్రభావం చాలా ముఖ్యమైనది. వలస వెళ్లిన వాళ్ల కుటుంబాలు అప్పులు తీర్చగలగటం, ఆస్తులు కొనటం, జీవనశైలిలో మార్పు వంటి వాటిలో ఈ ప్రభావం బాగా కనపడుతుంది. కేరళ మొత్తం ఆదాయంలో అయిదింట ఒక వంతు పశ్చిమ ఆసియాలో పనిచేస్తున్న వాళ్లు పంపించే డబ్బు ద్వారా సమకూరుతోందని ఒక అధ్యయనంలో వెల్లడయ్యింది. 1970లలో కేరళలో తలసరి సగటు వినియోగం దేశ సగటు కంటే తక్కువగా ఉండేది. కానీ 30 ఏళ్ల తరువాత ఇది దేశ సగటు కంటే 40 శాతం ఎక్కువగా ఉంది.

ప్రశ్న 18.
గ్రామీణ ప్రాంతాల నుండి పట్టణ ప్రాంతాలకు వలస వెళ్లడానికి కారణాలేంటి?
జవాబు:
గ్రామీణ ప్రాంతాలలో తగినన్ని ఉపాధి అవకాశాలు లేనందున, గ్రామీణ ఉపాధిలో తగినంత ఆదాయం లేనందున ప్రజలు ప్రధానంగా గ్రామీణ ప్రాంతాల నుంచి పట్టణ ప్రాంతాలకు వలస వెళుతున్నారు. కుటుంబ సభ్యులకు మరిన్ని అవకాశాలు, అధిక ఆదాయాలు, మెరుగైన సేవలు ఉంటాయన్న ఆశతో ప్రజలు వలస వెళతారు.

ప్రశ్న 19.
తాత్కాలిక వలసల సంఖ్య తక్కువగా చూపబడుతుంది. ఎందుకు?
జవాబు:
గ్రామీణ ప్రాంతాల నుంచి గ్రామీణ ప్రాంతాలకు వలస కూడా పెరిగింది. ఇలా వెళ్లే వలసలు సాధారణంగా ఆరు నెలలోపు ఉంటాయి. కాబట్టి దీనిని జనాభా గణన గణాంకాలు ప్రతిబింబించకపోవచ్చు. జాతీయ సర్వేలలో ‘వలస వెళ్లిన వ్యక్తి’ అన్న పదానికి ఉన్న నిర్వచన పరిమితి వల్ల తాత్కాలిక వలస వెళ్లే వాళ్ల సంఖ్య తక్కువగా చూపించబడుతోంది.

ప్రశ్న 20.
పట్టణ ప్రాంతాలలో ఉద్యోగాలు దొరకడానికి పరిచయాలు, సంబంధాలు ఎందుకు అవసరం?
జవాబు:
గ్రామీణ ప్రాంతాలలో గల ప్రజలకు పట్టణాలలో ఎక్కడ, ఎటువంటి పని / ఉపాధి లభిస్తుందో తెలియదు. ఉపాధి లభించినా ఎచ్చట నివసించాలి వంటి అంశాలు అవగాహన ఉండదు. అందుచే గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో గల వారికి పట్టణ ప్రాంతాలలోని వారితో పరిచయాలు, సంబంధాలు అవసరం.

ప్రశ్న 21.
వృత్తాకార చిత్రం : 2007 – 08లో భారతదేశంలో కాలానుగుణ వలసదారుల నేపథ్యంలో చిత్రాన్ని పరిశీలించి, క్రింది ప్రశ్నలకు జవాబులు వ్రాయుము.
అ) 2007-08 సం||లో మొత్తం వలసలలో షెడ్యూల్డ్ తెగల వారి శాతం ఎంత?
ఆ) 2007-08 లోని వలస జనాభాలో ఏ వర్గ ప్రజలు ఎక్కువ?
ఇ) తక్కువ శాతం వలసలు ఏ వర్గాలలో ఉన్నాయి?

జవాబు:
అ) 2007-08 సం||లో మొత్తం వలసలలో షెడ్యూల్డ్ తెగల వారి శాతం : 23.
ఆ) 2007-08 లోని వలస జనాభాలో ఇతర వెనుకబడిన తరగతుల వారు ఎక్కువ.
ఇ) తక్కువ శాతం వలసలు ఇతరులు, షెడ్యూల్డ్ కులాల వారిలో ఉన్నాయి.

ప్రశ్న 22.
1961 – 2011ల మధ్య భారతదేశంలో పట్టణ జనాభా పెరుగుదల.

పై గ్రాఫ్ ఆధారంగా క్రింది ప్రశ్నలకు జవాబులు వ్రాయుము.
అ) 1961-71 దశాబ్దంలో భారతదేశ పట్టణ జనాభా ఎంత?
ఆ) 2001-11 దశాబ్దంలో పట్టణ జనాభా ఎంతకు చేరింది?
ఇ) 1961-71 నుండి 2001-11 వరకు పట్టణ జనాభా సుమారు ఎన్నిరెట్లు పెరిగింది?
జవాబు:
అ) 1961-71 దశాబ్దంలో భారతదేశ పట్టణ జనాభా 31 మిలియన్లు.
ఆ) 2001-11 దశాబ్దానికి పట్టణ జనాభా 91 మిలియన్లకు చేరింది.
ఇ) 1961-71 నుంచి 2001-11 వరకు పట్టణ జనాభా సుమారుగా 3 రెట్లు పెరిగింది.

ప్రశ్న 23.

బీహార్ నుండి కోల్ కత, లక్నో, ఢిల్లీలకు వలస వెళ్ళిన వారి సంఖ్యను అంచనా వేయంది.
జవాబు:
బీహార్ నుండి కోల్ కతకి వలస వెళ్ళిన వారి సంఖ్య : 3 లక్షలు.
బీహార్ నుంచి లక్నోకు వలస వెళ్ళిన వారి సంఖ్య : 2 లక్షలు.
బీహార్ నుండి, ఢిల్లీకి వలస వెళ్లిన వారి సంఖ్య : 9 లక్షలు.

ప్రశ్న 24.
కింది పటం పరిశీలించి ఏ రాష్ట్రాల నుండి వలసలు ఎక్కువగా ఉన్నాయో తెలపండి. కారణాలు వివరించండి.
పటం : ప్రధాన అంతర రాష్ట్ర వలస మార్గాల అంచనా, 2001-2011

జవాబు:

1. అధిక వలసలు బీహార్, ఉత్తరప్రదేశ్, కేరళ రాష్ట్రాల నుంచి ఉన్నాయి.
2. అధిక జనసాంద్రత గల మైదాన ప్రాంతాలైనప్పటికీ ఉపాధి అవకాశాల కోసం అంతర్గత వలసలు, పట్టణ వలసలు అధికంగా ఉంటున్నాయి.
3. పారిశ్రామికంగా అభివృద్ధి చెందిన ప్రాంతాలకే వలసలు అధికంగా ఉన్నాయి.

10th Class Social 8th Lesson 4 Marks Important Questions and Answers in Telugu Medium

ప్రశ్న 1.
పశ్చిమాసియా వెళ్ళిన భారత వలస కార్మికుల దుర్భర పరిస్థితులపై మీ స్పందన ఏమిటి?
జవాబు:

1. కొన్ని సందర్భాలలో వలస కార్మికులకు జీతాలు చెల్లించరు.
2. కొన్నిసార్లు వలస వెళ్ళాలనుకుంటున్న కార్మికులను ఏజెంట్లు మోసం చేస్తారు లేదా విదేశాలలో పని చూపించటానికి సిఫారసు చేసిన దానికంటే ఎక్కువ రుసుము వసూలు చేస్తారు.
3. ఒక్కొక్కసారి యజమానుల ఒప్పంద కాలం ముగియకుండా ఒప్పందాన్ని రద్దు చేస్తారు. లేదా వలస కార్మికులు నష్టపోయేలా ఒప్పంద పత్రాన్ని మారుస్తారు.
4. ఇస్తామన్న దానికంటే తక్కువ జీతం ఇస్తారు.
5. యజమానులు తరచూ కార్మికులతో బలవంతంగా అదనపు పనిగంటలు పని చేయించుకుని, అందుకు అదనపు వేతనం చెల్లించరు.
6. కార్మికులను వాళ్ళ పాస్పోర్టు వాళ్ళదగ్గర ఉంచుకోనివ్వరు.
7. ఉద్యోగం పోతుందన్న భయంతో భారత వలస కార్మికులు అరుదుగా తప్పించి తమ విదేశీ యజమానులపై ఫిర్యాదులు నమోదు చెయ్యరు.

ప్రశ్న 2.
వలస వెళ్ళినపుడు ప్రజలకు కలిగే లాభనష్టాలను వ్రాయుము.
జవాబు:
లాభాలు:

1. ఊరిలో ఉన్న తమ కుటుంబాలకు డబ్బులు పంపించడం.
2. అప్పులు తీర్చడం.
3. ఇల్లు, భూమి వంటి స్థిరాస్తులు కొనడం.
4. వ్యవసాయ పరికరాలు, వినియోగ వస్తువులు కొనడం.
5. మంచి ఉపాధి అవకాశాలు
6. అవసరమైన నైపుణ్యాలు పెంపొందించుకోవడం.
7. జీవనశైలిలో మార్పు

నష్టాలు :

1. ఆహార ధాన్యాలపై ఎక్కువ ఖర్చు చేయడం.
2. తీవ్రమైన పరిస్థితులలో నివసించడం.
3. పారిశుద్ధ్యం లేని వాతావరణం.
4. అనారోగ్య సమస్యలకు గురికావడం.
5. శిశుసంరక్షణ కేంద్రాలు లేకపోవడం.
6. పిల్లలకు చదువు కొనసాగించే వీలు లేకపోవడం.
7. కుటుంబ బాధ్యతలు, వృద్ధుల సంరక్షణ భారం ఆడవాళ్ల మీద పడడం.
8. ఒత్తిడి

ప్రశ్న 3.
క్రింది పేరాను చదివి, వ్యాఖ్యానించండి.
ఉత్పత్తి కారకాలలో శ్రమ ప్రధాన కారణమైనందున కొత్త వ్యవసాయ పద్ధతులు ఎక్కువ శ్రమను ఉపయోగించుకోగలిగితే బాగుంటుంది. దురదృష్టవశాత్తు ఇటువంటిది జరగలేదు. వ్యవసాయంలో శ్రమను మితంగా ఉపయోగించుకుంటున్నారు. దాంతో శ్రామికులు అవకాశాల కోసం వెదుక్కుంటూ పక్క గ్రామాలకు, పట్టణాలకు, నగరాలకు వలస వెళుతున్నారు. కొంతమంది కార్మికులు గ్రామంలో వ్యవసాయేతర పనులు చేపడుతున్నారు.
జవాబు:
భారతదేశం వ్యవసాయాధారిత దేశం. దేశంలో అధిక జనాభా వ్యవసాయం మీదే ఆధారపడి ఉన్నారు. అయితే వ్యవసాయాధారిత దేశాలు వెనుకబడి ఉంటాయి. భారతదేశంలాంటి దేశంలో ఇంతకన్నా ఎక్కువ మంది వ్యవసాయం మీద ఆధారపడలేరు. ఇప్పటికే ఆ రంగంలో కాలానుగుణ నిరుద్యోగిత ఉన్నది.

అయితే ప్రభుత్వం రైతులకు నూతన వ్యవసాయ పద్ధతులను నేర్పి, పెద్ద కమతాలు చేసి, యంత్రాల ద్వారా వ్యవసాయం చేసే అవకాశాలు కల్పించి నాణ్యమైన ఉత్పత్తి సాధించి విదేశాలకు ఎగుమతులను పెంచినట్లయితే ఈ పరిస్థితిని కొంతవరకు మార్చవచ్చు. అప్పటి వరకు వలసలు, వ్యవసాయేతర వృత్తులు, పనులు తప్పవు.

ప్రశ్న 4.
అంతర్జాతీయ వలస అనగానేమి? అంతర్జాతీయ వలసకు దారితీసిన పరిస్థితులు, ప్రభావాలు తెలపండి.
జవాబు:
అంతర్జాతీయ వలస :
ప్రజలు వివిధ కారణాల వల్ల ఇతర దేశాలకు వలస వెళ్ళడాన్ని అంతర్జాతీయ వలస అంటారు.

క్రింది కారణాలతో అంతర్జాతీయ వలసలు జరుగుతున్నవి :

• ఉన్నత విద్య కొరకు.
• మెరుగైన ఉపాధి అవకాశాల కొరకు
• వ్యాపార అవసరాల కొరకు

అంతర్జాతీయ వలసలు క్రింది విధంగా ప్రభావం చూపుతున్నాయి.

• వలస వెళ్ళిన కుటుంబాల ఆర్థిక స్థితి చాలా వరకు మెరుగవుతున్నది.
• అప్పులు తీర్చడం, ఆస్తులు కొనడం వంటివి ఆ కుటుంబాలు చేయగలుగుతున్నాయి.
• వారి జీవన శైలిలో మార్పు వస్తున్నది.
• మేధో వలసలు దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థ పురోభివృద్ధికి ఆటంకంగా పరిణమిస్తున్నాయి.

ప్రశ్న 5.
ప్రజల కొనుగోలు శక్తిని వలసలు ఏ విధంగా ప్రభావితం చేస్తాయి?
జవాబు:

1. సాధారణంగా వలస వెళ్ళిన కుటుంబాలు మెరుగైన ఆదాయాలను పొందుతాయి.
2. అందువలన వారి కొనుగోలు శక్తి పెరుగుతుంది.
3. సాధారణంగా ఆ కుటుంబాలు ఇల్లు, భూములు వంటి ఆస్తులను కొనుగోలు చేస్తాయి.
4. వ్యవసాయ పరికరాలను సమకూర్చుకుంటాయి.
5. వినియోగ వస్తువుల మీద ఎక్కువగా ఖర్చు పెట్టడాన్ని ప్రారంభిస్తాయి.

ప్రశ్న 6.
కింది ‘పై’ గ్రాఫ్ ను పరిశీలించి, విశ్లేషిస్తూ ఒక పేరా రాయండి.

జవాబు:
గ్రామీణ ప్రాంత కార్మికులలో అధిక శాతం తక్కువ కాలానికి ప్రత్యేకించి గ్రామీణ ప్రాంతంలోని సంక్షోభ పరిస్థితుల వల్ల వలస వెళతారు. వీళ్ళు ప్రధానంగా వ్యవసాయ కూలీలు, సన్నకారు రైతులు, తక్కువ ఆదాయం గలవాళ్ళు, దళితులు, ఆదివాసీలు.

కొన్ని గిరిజన ప్రాంతాలలో బయటివాళ్ళు రావడం, ఆనకట్టలు కట్టడం, గనుల త్రవ్వకం వలన ప్రజలు నిర్వాసితులు కావటం వల్ల తాత్కాలికంగా తప్పనిసరిగా వెళ్ళాల్సిన పరిస్థితి.

కానీ వెళ్ళే వాళ్ళలో ఎక్కువ మంది ఇతర వెనుకబడిన తరగతులవారు ఉన్నారు. ఎక్కువ మంది వలస వెళ్ళినవారు అవ్యవస్థీకృత రంగంలో కార్మికులుగా ఉంటున్నారు.

ప్రస్తుతం పరిస్థితి మారిపోయింది. గ్రామీణ ప్రాంతాలలో షెడ్యూల్డు కులాలు, తెగలు మరియు వెనుకబడిన వారి కోసం ప్రభుత్వం చాలా సంక్షేమ పథకాలను చేపట్టడం మరియు వారి అభివృద్ధికి ఎక్కువ నిధులు కేటాయించడంలో చాలా మంది గ్రామీణ ప్రాంతాల నుండి వలస వెళ్ళడం మాని అక్కడే పని చేసుకుంటున్నారు.

ప్రశ్న 7.
‘కుటుంబాలు వలస వెళ్ళినపుడు తల్లిదండ్రులతో పాటు వెళ్ళే చిన్నపిల్లలకు శిశు సంరక్షణ కేంద్రాలు ఉండవు. పెద్ద పిల్లలు కొత్త ప్రదేశంలో చదువు కొనసాగించే వీలు ఉండదు. వాళ్ళు స్వగ్రామాలకు తిరిగి వెళ్ళినప్పుడు అక్కడి పాఠశాలలు కూడా వాళ్ళని మళ్ళీ చేర్చుకోవు. చివరికి వాళ్ళు బడికి వెళ్ళటం మానేస్తారు. కుటుంబంలో కేవలం మగవాళ్ళే వలసకి వెళ్ళినప్పుడు కుటుంబ బాధ్యతలు, వృద్ధుల సంరక్షణ భారం అంతా ఆడవాళ్ళ మీద పడుతుంది. ఇటువంటి కుటుంబాలలోని ఆడపిల్లల మీద తమ్ముళ్ళు, చెల్లెళ్ళను చూసుకోవాల్సిన భారం ఉండి చివరకు చాలామంది బడి మానేస్తారు.
ప్రశ్న : “వలస కుటుంబాలలోని అధిక శాతం పిల్లలు బడి మధ్యలోనే మానేస్తున్నారు.” – వ్యాఖ్యానించండి.
జవాబు:

1. అవును, నిజమే, కుటుంబాలు వలస వెళ్ళినపుడు అధికశాతం పిల్లలు మధ్యలోనే బడి మానేయవలసి వస్తున్నది.
2. వారు వలస వెళ్ళిన దగ్గర పిల్లల కోసం శిశుసంరక్షణ కేంద్రాలు ఉండడం లేదు.
3. ఒకవేళ ఉన్నా పేద కుటుంబాలు ఆ ఖర్చును భరించలేవు.
4. కొన్నిసార్లు వలసవెళ్ళిన ప్రదేశాలలో పాఠశాలలు అందుబాటులో ఉండకపోవచ్చు.
5. తిరిగి స్వగ్రామాలకు వచ్చినపుడు పాఠశాలలో చేరడం వీలుకాకపోవచ్చు.
6. ప్రస్తుతం ప్రభుత్వ పాఠశాలలు ఇలాంటి వారిని చేర్చుకుంటున్నాయి.
7. అయినా వారు చదువులో వెనుకబడిపోతున్నారు.
8. ఇది చదువు పట్ల వారి ఆసక్తిని దెబ్బతీస్తున్నది.
9. వలసవెళ్ళిన కుటుంబాలలోని ఆడపిల్లల మీద తమ్ముళ్ళు, చెల్లెళ్ళను చూసుకోవలసిన బాధ్యత పడుతున్నది.

ప్రశ్న 8.
పట్టికలో ఇవ్వబడిన సమాచారమును పరిశీలించి విశ్లేషించండి.

జవాబు:

1. 1991 జనాభాను జమ్ము & కాశ్మీర్ కాకుండా మరియు 2001 జనాభాను జమ్ము & కాశ్మీర్ కలుపుకొని పరిగణనలోకి తీసుకోవడం జరిగింది.
2. 1991 జనాభా లెక్కల ప్రకారం భారతదేశం జనాభా (జమ్ము & కాశ్మీర్ కాకుండా) 838.5 మిలియన్లు. 2001 జనాభా లెక్కల ప్రకారం (జమ్ము & కాశ్మీర్ కలుపుకొని) 1028.6 మిలియన్లు. పెరుగుదల వ్యత్యాసం – 21.5% గా ఉంది.
3. 1991లో మొత్తం వలసలు 229.8 మిలియన్లు కాగా, 2001లో 307.1 మిలియన్లు ఉండి, పెరుగుదల వ్యత్యాసం 32.9%గా ఉంది.
4. జిల్లాల్లోనే వలస వచ్చినవారు 1991లో 136.2 మిలియన్లు మరియు 2001లో 181.7 మిలియన్లు. వీరి పెరుగుదల వ్యత్యాసం 32.6 శాతం.
5. రాష్ట్రంలోనే ఇతర జిల్లాల నుండి వలస వచ్చిన వారి సంఖ్య 1991లో 59.1 మిలియన్లు మరియు 2001లో 76.8 మిలియన్లు. వీరి పెరుగుదల వ్యత్యాసం 29.5 శాతంగా ఉంది.
6. భారతదేశంలోనే ఇతర రాష్ట్రాల నుండి వలసవచ్చినవారి సంఖ్య 1991లో 27.2 మిలియన్లు కాగా, 2001లో 42.3 మిలియన్లు. పెరుగుదల వ్యత్యాసం 54.5%.
7. ఇతర దేశాల నుండి వలస వచ్చిన వారి సంఖ్య 1991లో 6.9 మిలియన్లు అయితే 2001లో వారి సంఖ్య 6.1గా నమోదయింది. తగ్గుదల వ్యత్యాస్యం – 11.6%.

పై సమాచారం ప్రకారం 1991 నుండి 2001 వరకు అన్ని రకాల వలసల సంఖ్య పెరిగింది. అయితే ఇతర దేశాల నుండి వలస వచ్చిన వారి సంఖ్య తగ్గింది. దీనిని బట్టి తెలిసేది ఏమిటంటే, విదేశీయులు భారతదేశానికి వలస రావడానికి ఆసక్తి చూపడం లేదు. వనరుల కొరత, అరకొర ఉద్యోగావకాశాలు, తక్కువ జీతాలు వంటివి ఇందుకు కారణాలు. జాతీయ జనాభా గణన ప్రకారం భారతదేశంలో ప్రతి నాల్గవ వ్యక్తి వలస వచ్చిన వారే. తాము నివసించే ప్రాంతాలలో ఉపాధి, విద్యావకాశాలు లేకపోవడం వల్ల ప్రజలు వలస వెళతారు. కుటుంబ సభ్యులకు మరిన్ని అవకాశాలు, అధిక ఆదాయం , మెరుగైన సేవలు వంటివి కూడా వలసలకు కారణాలుగా పేర్కొనవచ్చు.

ప్రశ్న 9.
వలసల ఏర్పాటులో గుత్తేదారుల పాత్ర ఏమిటి?
జవాబు:
వ్యవసాయరంగంలో వలస వెళ్ళేవాళ్ల గ్రామాలకు రైతులు వెళ్లి ఒప్పందాలు కుదుర్చుకుంటారు. అదే కులానికి, వర్గానికి లేదా ప్రాంతానికి చెందిన గుత్తేదారులను (వీళ్లనే ఏజెంట్లని కూడా అంటారు), వ్యాపారస్తులను, ఢిల్లీలోని గనుల యజమానులు, కర్నాటకలోని కాఫీ తోటల యజమానులు వలస కార్మికులతో ఒప్పందాలు కుదుర్చుకోటానికి ఉపయోగించుకుంటారు. పంజాబ్లో వలస వచ్చిన కూలీల ద్వారా ఇతరులను కూడా పనులకు పిలిపించుకుంటారు. దీనికి యజమానుల నుంచి గుత్తేదారులకు కొంత ప్రతిఫలం అందటమే కాకుండా వలస కూలీలకు వచ్చే ఆదాయం నుంచి కూడా కొంత తీసుకుంటారు. కొన్ని సందర్భాలలో గుత్తేదారులు పర్యవేక్షకులుగా కూడా పనిచేస్తారు.

ప్రశ్న 10.
వలస ప్రజల సమస్యలేంటి?
జవాబు:
వలస వెళ్లిన ప్రదేశంలో ఆ కార్మికులకు చౌకధరల దుకాణాల నుంచి సరుకులు దొరకవు కాబట్టి వాళ్లు ఆహారధాన్యాలపై ఎక్కువ ఖర్చు చేయాల్సి ఉంటుంది. చాలా తీవ్రమైన పరిస్థితులలోనూ, పారిశుద్ధ్యం లేని వాతావరణంలోనూ నివసించాల్సి రావటం వల్ల వాళ్లు అనేక అనారోగ్యాలకు, రోగాలకు గురౌతారు. గనులు, ఇటుక బట్టీలు, నిర్మాణ పనులలో పని వల్ల వాళ్లు ఒళ్లు నొప్పులు, వడదెబ్బ, చర్మవ్యాధులు, ఊపిరితిత్తుల వ్యాధులకు లోనవుతారు. యజమానులు సరైన భద్రతా చర్యలు తీసుకోకపోవటం వల్ల పారిశ్రామిక ప్రదేశాలు, భవన నిర్మాణ ప్రదేశాలలో ప్రమాదాలు తరచు సంభవిస్తూ ఉంటాయి. వలస కార్మికులు సంఘటిత రంగంలో లేనందు వల్ల వాళ్లకి వివిధ ఆరోగ్య, కుటుంబ సంరక్షణ కార్యక్రమాలు అందటం లేదు. వలస వచ్చిన మహిళా కూలీలకు ప్రసూతి సెలవలు ఉండవు. అంటే ప్రసవించిన కొద్ది రోజులకే వాళ్లు తిరిగి పనికి వెళ్లవలసి ఉంటుంది.

ప్రశ్న 11.
వలసల వలన కలిగే ప్రయోజనాలేవి?
జవాబు:
వలస వెళ్లే వాళ్లలో చాలామంది, ప్రత్యేకించి దీర్ఘకాలం వలస వెళ్లేవాళ్లు ఊరిలో ఉన్న తమ కుటుంబాలకు డబ్బులు పంపిస్తారు. భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో మూడింట ఒక వంతు కుటుంబాలు వలస సభ్యులు పంపించే డబ్బుపై ఆధారపడి ఉన్నాయి. కాలానుగుణంగా వలస వెళ్ళే వాళ్లల్లో చాలామంది ఇంటికి డబ్బు పంపిస్తారు, లేదా మిగుల్చుకున్న డబ్బు తమతో తీసుకెళతారు. వలస వెళ్లటం వల్ల ఆస్తులు అమ్ముకోకుండా అప్పులు తీర్చటానికి, ఇతర కార్యక్రమాలకు డబ్బు సమకూరుతుంది. వలస వెళ్లిన కుటుంబాలు ఇల్లు, భూమి వ్యవసాయం పరికరాలు, వినియోగ వస్తువులు కొనటం సాధారణంగా చూస్తూ ఉంటాం. వలస వెళ్లిన వాళ్లల్లో కొంతమంది వలస వెళ్లిన ప్రదేశంలో ఉద్యోగం పొందవచ్చు. అవసరమైన నైపుణ్యాలు అక్కడ పెంపొందించుకోవచ్చు. మంచి ఉద్యోగాల గురించి తెలుసుకుని క్రమం తప్పకుండా లేదా శాశ్వతంగా వలస వెళ్లవచ్చు.

ప్రశ్న 12.
అంతర్జాతీయ వలస కార్మికులు ఎదుర్కొంటున్న సమస్యలేంటి? భారత వలసల చట్టం 1893 ఈ సమస్యల నుండి వారిని ఎలా కాపాడుతుంది?
జవాబు:
భారతదేశీయులు విదేశాలకు వలస వెళ్లి పనిచేయటాన్ని వలసల చట్టం, 1983 అన్న భారతదేశ చట్టం పర్యవేక్షిస్తుంది. పని నిమిత్తం వెళ్లే వాళ్ల ప్రయోజనాలను కాపాడటానికి ఇది కొన్ని షరతులు విధిస్తుంది. వివిధ దేశాలలో భారత ప్రభుత్వం ఏర్పాటు చేసిన దౌత్య కార్యాలయాలు వలసల చట్టంలో పొందుపరిచిన విధంగా చట్టపర విధానాలను పాటించి అంతర్జాతీయ వలస కార్మికుల సంక్షేమాన్ని కాపాడాల్సి ఉంటుంది. కొన్ని సందర్భాలలో వలస కార్మికులకు జీతాలు చెల్లించరు. కొన్నిసార్లు వలస వెళ్లాలనుకుంటున్న కార్మికులను ఏజెంట్లు మోసం చేస్తారు. లేదా విదేశాలలో పని చూపించటానికి సిఫారసు చేసినదానికంటే ఎక్కువ రుసుము వసూలు చేస్తారు. ఒక్కొక్కసారి యజమానుల ఒప్పంద కాలం ముగియకుండా ఒప్పందాన్ని రద్దు చేస్తారు, లేదా వలస కార్మికులు నష్టపోయేలా ఒప్పంద పత్రాన్ని మారుస్తారు. ఇస్తామన్న దానికంటే తక్కువ జీతం ఇస్తారు. ఇతర ప్రయోజనాలు, ప్రోత్సాహకాలను నిలిపివేస్తారు. వాళ్లు తరచు కార్మికులతో బలవంతంగా అదనపు పని చేయించుకుని, అందుకు అదనపు వేతనం చెల్లించరు. కార్మికులను వాళ్ల దగ్గర ఉంచుకోనివ్వరు. ఉద్యోగం పోతుందన్న భయంతో భారత వలస కార్మికులు అరుదుగా తప్పించి తమ విదేశీ యజమానులపై ఫిర్యాదులు నమోదు చెయ్యరు.

These AP 10th Class Social Studies Important Questions 7th Lesson ప్రజలు – నివాస ప్రాంతాలు will help students prepare well for the exams.

AP Board 10th Class Social 7th Lesson Important Questions and Answers ప్రజలు – నివాస ప్రాంతాలు

10th Class Social 7th Lesson ½ Mark Important Questions and Answers in Telugu Medium

1. సిమ్లా పట్టణపు ప్రస్తుత జనాభా ఎంత?
జవాబు:
2 లక్షలు

2. తిరుపతిలోని విమానాశ్రయం ఎక్కడ ఉంది?
జవాబు:
రేణిగుంట.

3. విమానాశ్రయ నగరానికి ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి?
జవాబు:
ఇందిరాగాంధీ అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం (ఢిల్లీ) రాజీవ్ గాంధీ అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం (హైదరాబాద్)

4. మహానగరానికి ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి?
జవాబు:
ముంబయి, ఢిల్లీ, కోల్‌కతా.

5. హైద్రాబాదు మెట్రోపాలిటన్ నగరం అనడానికి కారణ మేమిటి?
జవాబు:
జనాభా 10 లక్షల కంటే ఎక్కువ, కోటికి తక్కువగా

6. ఒక లక్ష నుండి పదిలక్షల మధ్య జనాభా గల నివాస ప్రాంతాలను ఏవిధంగా పిలుస్తారు?
జవాబు:
క్లాస్ – 1 నగరాలు.

7. క్రింది వానిలో పట్టణ జనాభా పెరుగుదలకు కారణం కాని అంశమేది?
→ సహజ పెరుగుదల.
→ గ్రామీణ ప్రాంతాలను పట్టణాలలో ప్రాంతాలుగా ప్రకటించింది.
→ వలసలు.
→ పట్టణాలలో కాలుష్యం ఎక్కువగా ఉండటం.
జవాబు:
పట్టణాలలో కాలుష్యం ఎక్కువగా ఉండటం.

8. ఆది మానవులు నివసించిన భింబేడ్క రాతి గుహలు ఏ రాష్ట్రంలో కలవు?
జవాబు:
మధ్య ప్రదేశ్.

9. మహా నగరాలలో జనాభా ఎంత?
జవాబు:
ఒక కోటికి మించి.

10. హీథే అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం ఏ నగరంలో ఉంది?
జవాబు:
లండన్ (UK)

11. సువర్ణభూమి అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం ఏ నగరంలో ఉంది?
జవాబు:
బ్యాంకాక్ (థాయ్ లాండ్)

12. కైరో అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం ఏ దేశంలో ఉంది?
జవాబు:
ఈజిప్టు

13. ఏ ప్రాంతాలలో కొండ చరియలు విరిగి పడటం జరుగుతుంది?
జవాబు:
హిమాలయాలు.

14. మానవులు సుమారు ఎన్ని లక్షల సంవత్సరాల పాటు సేకరణ, వేటగాళ్ళుగా గుంపులలో జీవించారు?
జవాబు:
1.8 లక్షల సంవత్సరాలు.

15. కొన్ని బృందాలు ఆహార ఉత్పత్తికి, వ్యవసాయానికి పూనుకోవడం సుమారుగా ఎన్ని సంవత్సరాల క్రితం జరిగింది?
జవాబు:
10,000 సంవత్సరాలు.

16. భారతదేశాన్ని పరిపాలించిన అనేక రాజ్యాలకు ఏ నగరం ఉండటం కేంద్రంగా ఉంది?
జవాబు:
ఢిల్లీ

17. ప్రస్తుతం భారతదేశంలో ఢిల్లీ ఎన్నో పెద్ద నగరం జనాభా ప్రకారం?
జవాబు:
రెండవ.

18. ప్రస్తుత ఢిల్లీ నగర జనాభా ఎంత?
జవాబు:
1,60,00,000.

19. 1951లో ఢిల్లీ నగర జనాభా ఎంత?
జవాబు:
20,00,000.

20. గత 60 సంవత్సరాలలో ఢిల్లీ జనాభా ఎన్ని రెట్లు పెరిగింది?
జవాబు:
8 రెట్లు.

21. ఢిల్లీకి మాస్టర్ ప్రణాళికను ఎన్నిసార్లు తయారు చేశారు?
జవాబు:
3 సార్లు.

22. 19వ శతాబ్దంలో ఏ పట్టణంపై ఆధిపత్యం కోసం బ్రిటిషు, ఫ్రెంచి దేశాలు నావికా యుద్ధానికి దిగాయి?
జవాబు:
విశాఖపట్టణం

23. భారతదేశంలో ప్రస్తుతం ఎంతమంది ప్రజలు నగరాలు, పట్టణాలలో నివసిస్తున్నారు?
జవాబు:
35 కోట్ల మంది (దాదాపు 1/3 వంతు)

24. ఒక ప్రాంతానికి ఇతర ప్రదేశాలతో సంబంధాన్ని తెలియజేయునది ఏది?
జవాబు:
పరిస్థితి.

25. ప్రతాప్ గఢ్ కోట ఏ రాష్ట్రంలో ఉన్నది?
జవాబు:
మహారాష్ట్ర.

26. ఏవి నిర్మించే అవకాశం ఉండటం వల్ల వలస పాలకులు తీరప్రాంత ప్రదేశాలకు ఎంతో ప్రాముఖ్యతను ఇచ్చారు?
జవాబు:
రేవులు.

27. విశాఖపట్నం ఏ తీరంలో ఉంది?
జవాబు:
బంగాళాఖాతం.

28. మానవులు ఏది ప్రారంభించిన తరువాత స్థిర నివాసం ఏర్పరచుకున్నారు?
జవాబు:
వ్యవసాయం.

29. ఢిల్లీలో ప్రణాళికబద్ధ కాలనీల శాతం ఎంత?
జవాబు:
23.7%

30. ఛత్రపతి శివాజీ మహారాష్ట్రలో ఎక్కడ కోట నిర్మించారు?
జవాబు:
ప్రతాప్ గఢ్.

31. భారతదేశంలో 10 లక్షల జనాభా దాటిన నగరాలు ఎన్ని ఉన్నాయి?
జవాబు:
50 పైగా

32. ఏది అభివృద్ధి చెందుతున్న కొద్దీ ప్రకృతిలోని రీతులను ప్రజలు బాగా అర్థం చేసుకోగలిగారు?
జవాబు:
వ్యవసాయం.

33. వృత్తి పనివాళ్ళు ఎక్కడ స్థిరపడటానికి పాలకులు ప్రోత్సహించారు?
జవాబు:
పట్టణ ప్రాంతాల్లో.

34. ఒక ప్రాంత లక్షణాలను తెలియ జేయునది ఏది?
జవాబు:
ప్రదేశం.

35. విమానాశ్రయాల చుట్టూ ఏర్పడే నివాస ప్రాంతాలను ఏమంటారు?
జవాబు:
విమానాశ్రయ నగరం.

36. ఒక ప్రదేశంలో మన నివాస స్థలాన్ని, మన జీవితాలను ఏర్పరుచుకున్న పద్ధతినేమంటారు?
జవాబు:
నివాస ప్రాంతం.

37. ప్రస్తుతం భారతదేశంలో అతిపెద్ద నగరం ఏది?
జవాబు:
ముంబయి.

38. ఏ నగరాలను వలస పాలకులు భారతదేశ సహజ వనరులను కొల్లగొట్టడానికి మరింత అభివృద్ధి చేశారు?
జవాబు:
ముంబయి, చెన్నై.

39. ఏ దశాబ్ద కాలంలో విశాఖ పట్టణం జనాభా గణనీయంగా పెరిగింది?
జవాబు:
1961.

40. భారతదేశంలో ప్రస్తుత గ్రామాల సంఖ్య?
జవాబు:
6.4 లక్షలు.

41. జనాభా వృద్ధిలో ఎన్నో వంతు గ్రామీణ ప్రాంతాల నుంచి పట్టణ ప్రాంతానికి వచ్చిన వలసల వల్ల సంభవించింది?
జవాబు:
1/5 వంతు

42. 2009 – 10లో షెడ్యూల్డ్ కులాలు / జాతులకు చెందని పట్టణ ప్రాంత ప్రజలలో పేదరికం ఎంత?
జవాబు:
1/6 వంతు

43. కోటి జనాభాకి మించి ఉన్న నగరాలను ఏమంటారు?
జవాబు:
మహానగరాలు.

44. పదిలక్షలు – కోటి మధ్య జనాభా ఉన్న నగరాలను ఏమంటారు?
జవాబు:
మెట్రో పాలిటన్ నగరాలు.

45. ఒకలక్ష – పదిలక్షల మధ్య జనాభా ఉన్న నగరాలను ఏమంటారు?
జవాబు:
క్లాస్ -1 నగరాలు.

46. పట్టణీకరణ వల్ల ఏర్పడే ప్రధాన సమస్యను ఒకదానిని తెల్పండి.
జవాబు:
మురుగునీటి పారుదల సమస్య, పారిశుద్ధ్య (చెత్త) నిర్వహణ సమస్య. వాయుకాలుష్యం, మంచినీటి సమస్య, వసతి సమస్య మొ||నవి.

47. DDA ని విస్తరింపుము.
జవాబు:
ఢిల్లీ అభివృద్ధి సంస్థ (Delhi Development Authority)

48. 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం విశాఖపట్టణం జనాభా ఎంత?
జవాబు:
20,35,690

49. ఢిల్లీ నగరంలోని చట్టబద్ధమైన నివాసాలుగా గుర్తించని గుడిసెలను ఏమని పిలుస్తారు?
జవాబు:
జుగ్గి జోష్ఠిలు

50. ఆంధ్రప్రదేశ్ లోని ప్రసిద్ధ ఓడరేవు ఏది?
జవాబు:
విశాఖపట్టణం

51. హైద్రాబాద్ నగర జనాభా 78 లక్షలు అయినచో ఈ నగరం ఏ విధమైన ప్రాంత రకంనకు చెందుతుంది?
జవాబు:
మెట్రోపాలిటన్ నగరం.

52. బరంపురం నగరపాలక సంస్థ (BMC) ఏ రాష్ట్రంలో ఉంది?
జవాబు:
ఒడిశా.

53. BMC ఏర్పాటు చేయనున్న ఘన వ్యర్థ పదార్థ శుద్ధి కర్మాగారానికి సాంకేతిక, విధానపర మద్దతు అందిస్తోన్న అంతర్జాతీయ సంస్థ ఏది?
జవాబు:
అంతర్జాతీయ ద్రవ్య సంస్థ (IFC).

54. ప్రస్తుతం కోటి జనాభా దాటిన నగరాలు (భారత దేశంలో) ఎన్ని ఉన్నాయి?
జవాబు:
మూడు.

55. 1950 లలో 10 లక్షల జనాభా దాటిన నగరాలు ఎన్ని ఉండేవి?
జవాబు:
అయిదు.

56. గ్రామీణ ప్రాంతాలతో పోలిస్తే ……. ప్రాంతాలలో పేదరిక స్థాయి తక్కువ.
జవాబు:
పట్టణ.

57. జనాభా ఆధారంగా ముంబయి, ఢిల్లీ, కోల్‌కతా నగరాలను అవరోహణ క్రమంలో అమర్చి రాయండి.
జవాబు:
ముంబయి, ఢిల్లీ, కోల్‌కతా.

58. భారతదేశంలోని మెట్రో పాలిటన్ నగరానికి ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి?
జవాబు:
హైద్రాబాద్, అహ్మదాబాద్, చెన్నై.

59. గుంటూరు నగర జనాభా 6.70 లక్షలు. అయితే ఈ ఏవి?
జవాబు:
క్లాస్ – 1 నగరం.

60. కింది వానిలో సరికాని జతను గుర్తించి, రాయండి.
→ మహానగరాలు – కోటి మించి జనాభా.
→ పట్టణాలు – 5 వేల నుంచి 1 లక్ష మధ్య జనాభా
→ క్లాస్ – 1 నగరాలు – ఒక లక్ష నుంచి పది లక్షల మధ్య జనాభా.
→ మెట్రోపాలిటన్ నగరాలు – 10 లక్షలు నుంచి 50 లక్షల మధ్య జనాభా.
జవాబు:
మెట్రో పాలిటన్ నగరాలు – 10 లక్షలు నుంచి 50 లక్షల మధ్య జనాభా.

61. కోల్‌కతా ఏ నివాస ప్రాంత రకానికి చెందినది?
జవాబు:
మహానగరం.

62. ఢిల్లీ నగరంలో ఎటువంటి భూములు ఉన్న ప్రాంతాలు బస్తీలుగా, మురికి వాడలుగా ఆక్రమణకు గురయ్యాయి?
జవాబు:
సాంప్రదాయ ఉమ్మడి భూములు.

63. ప్రభుత్వ గుర్తింపు పొందని నివాస ప్రాంతాలను ఏమంటారు?
జవాబు:
అనధీకృత కాలనీలు.

64. క్రింది వానిలో విమానాశ్రయ నగరాలలోని సదుపాయం కానిది ఏది?
హెటళ్ళు, దుకాణాలు, బంధువుల ఇళ్ళు, వినోదం.
జవాబు:
బంధువుల ఇళ్ళు.

65. 2001 -2011 మధ్యకాలంలో పట్టణ జనాభాకు సంబంధించిన గణాంకాలలో సరికానిది ఏది?
→ 9.1 కోట్లు పెరిగింది.
→ 44% సహజ పెరుగుదల వల్ల పెరిగింది.
→ 32% పట్టణాల విస్తరణ వల్ల పెరిగింది.
→ 34% వలసల వల్ల పెరిగింది.
జవాబు:
34% వలసల వల్ల పెరిగింది.

66. D. D. A. అను సంస్థను ఏ నగర అభివృద్ధికై ఏర్పాటు చేసారు?
జవాబు:
ఢిల్లీ

67. ప్రతి నగరానికి వివిధ రకాల ప్రాంతాలను రూపొందించటానికి, కేటాయించడానికి (సాధారణంగా) తప్పనిసరిగా ఉండాల్సినది ఏది?
జవాబు:
మాస్టర్ ప్రణాళిక.

68. నివాస ప్రాంతాల పిరమిడ్ లో ఎగువ స్థాయిలో ఉండేవి నగరం ఏ విధమైన నివాస ప్రాంతం క్రిందకు వస్తుంది?
జవాబు:
మహానగరాలు.

69. క్రింది వానిని సరిగా జతపరచండి.
i) కైరో విమానాశ్రయము ( ) a) ఈజిప్టు
ii) హీధ్రా విమానాశ్రయము ( ) (b) లండన్
iii)సువర్ణభూమి విమానాశ్రయము ( ) c) బ్యాంకాక్
iv) దుబాయి విమానాశ్రయము ( ) d) UAE మధ్య జనాభా.
జవాబు:
1-a, ii-b, iii – c, iv-d.

70. ‘X’ అనే నగర జనాభా ప్రస్తుతం 8 లక్షలు, కనీసం ఇంకెంత పెరిగితే దానిని మెట్రోపాలిటన్ నగరం అని పిలవవచ్చు.
జవాబు:
2 లక్షలు.

71. క్రింది వాక్యాలను పరిగణించండి.
i) 2009-10లో SC/ST లకు చెందని పట్టణ ప్రాంత ప్రజలలో పేదరికం 1/6వ వంతు ఉంది.
ii) 2009-10లో SC/ST లకు చెందని పట్టణ ప్రాంత ప్రజలలో పేదరికం 1/3 వ వంతు ఉంది.
A) (1) మాత్రమే
B) (ii) మాత్రమే
C) (i) & (ii)
D) రెండూ కావు
జవాబు:
(C) i & ii

10th Class Social 7th Lesson 1 Mark Important Questions and Answers in Telugu Medium

ప్రశ్న 1.
గత చరిత్ర మరియు వర్తమాన కాలాన్ని పరిగణనలోకి తీసుకుంటే విశాఖపట్నం జనాభా పెరుగుదల తీవ్రంగా ఉండటానికి గల ముఖ్య కారణాలు ఏవై ఉంటాయని నీవు భావిస్తావు?
జవాబు:
విశాఖపట్టణం జనాభా పెరుగుదల తీవ్రంగా ఉండుటకు కారణాలు :

1. రేవు పట్టణంగా విశాఖపట్టణానికి ఉన్న ప్రాముఖ్యత.
2. రవాణా సౌకర్యాలు అభివృద్ధి చెంది ఉండుట.
3. వలస ప్రజలు విశాఖపట్టణానికి ఎక్కువగా రావడం.
4. విద్య, ఉపాధి అవకాశాలు ఎక్కువగా ఉండుట.

ప్రశ్న 2.
కొన్ని ప్రదేశాలు చక్కని నివాస ప్రాంతాలుగా ఎక్కువ మందిని ఆకర్షించడానికి గల కారణం ఏమిటి?
జవాబు:

1. నీటివనరులు
2. నేల రకాలు
3. భద్రత
4. ప్రకృతి శక్తుల నుంచి రక్షణ
5. సహజ ఓడరేవు
6. విమానాశ్రయం
7. రైల్వే స్టేషన్
8. బస్టాండ్
9. ప్రభుత్వ, ప్రైవేటు రంగాలలో ఉన్నత విద్య, ఉపాధి, వైద్య సదుపాయాలు గల ప్రదేశాలు ఎక్కువ మందిని ఆకర్షిస్తాయి.

ప్రశ్న 3.
ఢిల్లీ నగర జనాభా

ఢిల్లీ నగర జనాభా అనూహ్యంగా ఏ దశాబ్దంలో పెరిగింది? దానికి ప్రధాన కారణం ఏమై ఉండొచ్చని నీవు అనుకుంటున్నావు?
జవాబు:
1. 1981 – 1991 దశాబ్దంలో ఢిల్లీ నగర జనాభా అత్యధికంగా పెరిగింది.
2. ఉపాధి అవకాశాలు, వలసలు, విద్య, వైద్య సదుపాయాలు మొదలగు కారణాల వలన ఢిల్లీ జనాభా పెరిగింది.

ప్రశ్న 4.
మహానగరాలు అని వేటిని పిలుస్తాము? ఉదాహరణనిమ్ము.
జవాబు:
కోటి జనాభాకి మించి ఉన్న నగరాలను మహానగరాలు అంటారు.
ఉదా : ముంబయి, ఢిల్లీ, కోల్‌కతా

ప్రశ్న 5.
మెట్రోపాలిటన్ నగరం అని దేనినంటారు? ఒక ఉదాహరణనిమ్ము.
జవాబు:
పది లక్షలు – కోటి మధ్య జనాభా ఉన్న నగరాలను మెట్రోపాలిటన్ నగరాలు అంటారు.
ఉదా : చెన్నై, హైదరాబాదు, అహ్మదాబాదు.

ప్రశ్న 6.
పట్టణీకరణ సమస్యలకు ఏవేని రెండు పరిష్కార మార్గాలను సూచించంది.
జవాబు:
పట్టణీకరణ సమస్యలకు పరిష్కార మార్గాలు :

1. గ్రామీణ ప్రాంతాల నుండి వలసలు తగ్గించాలి. దానికిగాను గ్రామీణ ప్రాంతాలలో ఉపాధి కల్పన గావించాలి.
2. వివిధ పరిశ్రమలను గ్రామీణ ప్రాంతాలలోనే ఏర్పాటు చేయాలి. అలాంటి వారిని ప్రోత్సహించాలి.
3. చెత్తను రీసైకిల్ చేయటం, చెత్త శుద్ధి కర్మాగారాలు ఏర్పాటు చేయాలి.
4. ప్లాస్టిక్ వినియోగం వీలైనంత తగ్గించాలి, అవసరమైతే నిషేధించాలి.

ప్రశ్న 7.
నివాసప్రాంతంలో ఏయే కార్యక్రమాలు జరుగుతాయి?
జవాబు:
నివాస ప్రాంతంలో విద్య, మతపర, వాణిజ్యం వంటి విభిన్న కార్యక్రమాలుంటాయి.

ప్రశ్న 8.
మానవుడు వ్యవసాయం ప్రారంభించి సుమారు ఎంతకాలమైంది?
జవాబు:
మానవుడు వ్యవసాయం ప్రారంభించి 10,000 సంవత్సరాలైంది.

ప్రశ్న 9.
భీంబేడ్కా ఏ రాష్ట్రంలో ఉంది?
జవాబు:
భీంబేడ్కా మధ్యప్రదేశ్ రాష్ట్రంలో ఉంది.

ప్రశ్న 10.
భీంబేడ్కా రాతి గుహలలో ఏమి బయటపడ్డాయి?
జవాబు:
భీంబేడ్కా రాతి గుహలలో ఆదిమానవులు గీచిన చిత్రాలు బయటపడ్డాయి.

ప్రశ్న 11.
జుగ్గి జోష్ఠి ప్రాంతాలు అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
ఢిల్లీలో చట్టబద్ధమైన నివాసాలుగా గుర్తించిన గుడిసెలను జుగ్గి జోష్ఠి అంటారు.

ప్రశ్న 12.
ఢిల్లీకి ఎన్నిసార్లు మాస్టర్ ప్రణాళికను తయారుచేశారు?
జవాబు:
ఢిల్లీకి 3 సార్లు మాస్టర్ ప్రణాళికను తయారుచేశారు.

ప్రశ్న 13.
D.D.A ను విస్తరించండి.
జవాబు:
Delhi Development Authority ఢిల్లీ అభివృద్ధి సంస్థ.

ప్రశ్న 14.
పట్టణీకరణ అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
ప్రజలు ఎక్కువగా వ్యవసాయేతర పనులు చేస్తూ నగరాలు, పట్టణాలలో నివాసం ఏర్పరచుకొనుటను పట్టణీకరణ అంటాం.

ప్రశ్న 15.
భారతదేశంలో అత్యధిక జనాభా గల 3 నగరాలేవి?
జవాబు:
భారతదేశంలో అత్యధిక జనాభా గల 3 నగరాలు : ముంబై, ఢిల్లీ, కోల్‌కతా.

ప్రశ్న 16.
విమానాశ్రయ నగరాలు అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
పెద్ద విమానాశ్రయాల చుట్టూ ఏర్పడుతున్న నగరాలనే విమానాశ్రయ నగరాలు అంటారు.

ప్రశ్న 17.
రెవెన్యూ గ్రామాలంటే ఏమిటి?
జవాబు:
నిర్దిష్ట సరిహద్దులు ఉన్న గ్రామాలను రెవెన్యూ గ్రామాలు అంటాం.

ప్రశ్న 18.
కోటి జనాభా దాటిన నగరాలనేమంటారు?
జవాబు:
కోటి జనాభా దాటిన నగరాలను మహా నగరాలు అంటారు.

ప్రశ్న 19.
ఆవాస ప్రాంతం అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
ఆవాస ప్రాంతం అనగా రెవెన్యూ గ్రామం లోపల కొన్ని ఇళ్ల సముదాయం

10th Class Social 7th Lesson 2 Marks Important Questions and Answers in Telugu Medium

ప్రశ్న 1.
భారతదేశంలో ఢిల్లీ రెండవ అత్యంత పెద్ద నగరముగా పేర్కొనబడుటకు గల కారణములేవి?
జవాబు:
భారతదేశంలో ఢిల్లీ రెండవ అత్యంత పెద్ద నగరముగా పేర్కొనటానికి కారణాలు :

1. భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యంకు పూర్వం, వచ్చిన తరువాత ఢిల్లీ దేశ రాజధానిగా కొనసాగడం.
2. దశాబ్దాలు గడుస్తున్న క్రమంలో ఉద్యోగాలు, ఉపాధి వెతుక్కుంటూ దేశంలోని అన్ని ప్రాంతాల నుండి పెద్దసంఖ్యలో ప్రజలు ఈ నగరానికి వలస రావడం.
3. దేశ రాజధాని కావటం, పార్లమెంట్, కేంద్ర ప్రభుత్వ కార్యాలయాలు ఉండటం వలన అన్ని రాష్ట్రాల ప్రజలు ఇక్కడకు వచ్చి నివసిస్తున్నారు.
4. ఢిల్లీ పరిసర ప్రాంతాలు అభివృద్ధి చెందడం.
5. ఢిల్లీ, చుట్టుప్రక్కల ప్రాంతాలలో పరిశ్రమల స్థాపనతో పారిశ్రామికాభివృద్ధి జరగడం.

ప్రశ్న 2.
“పట్టణీకరణ పెరుగుతున్నప్పటికీ ఇందుకు అనుగుణంగా అవసరమైన మౌలిక సదుపాయాలు కల్పించబడటంలేదు.” నగరాలలో పేద ప్రజల పరిస్థితులపై నీ అభిప్రాయం ఏమిటి?
జవాబు:

1. పట్టణ పేద ప్రజలకు పరిశుభ్రమైన త్రాగునీరు, ఆరోగ్యకరమైన పరిసరాలు ఉండవు.
2. పౌష్టికాహారం పొందలేని స్థాయిలో ఇక్కడ పేద ప్రజలు ఉంటారు.
3. సరైన గృహవసతి ఉండదు.
4. విద్యా, వైద్య సదుపాయాలు వీరికి అందుబాటులో ఉండవు. అందువలన పట్టణ ప్రాంతాలలోని పేద ప్రజలు దయనీయ పరిస్థితులలో జీవిస్తున్నారు.

ప్రశ్న 3.
ఈ క్రింది పట్టిక ఆధారంగా దిగువ ప్రశ్నలకు సమాధానాలు వ్రాయండి.
విశాఖపట్టణం జనాభా

i) ఏ దశకంలో జనాభా మార్పు (శాతంలో) తక్కువగా ఉంది?
జవాబు:
1991 వ దశకంలో జనాభా మార్పు (శాతంలో) తక్కువగా ఉంది. +24.6% మాత్రమే.

ii) విశాఖపట్టణం జనాభా గణనీయంగా పెరగటానికి గల కారణమేమి?
జవాబు:

1. రేవు పట్టణంగా విశాఖ పట్టణానికి ఉన్న ప్రాధాన్యత.
2. రవాణా సౌకర్యాలు అభివృద్ధి చెంది ఉండుట.
3. విద్య, ఉపాధి అవకాశాలు ఎక్కువగా ఉండుట.

ప్రశ్న 4.
పట్టణీకరణ సమస్యల గురించి రాయండి.
జవాబు:
పట్టణీకరణ సమస్యలు :

1. గృహవసతి
2. నీటి సరఫరా
3. మురుగు నీరు
4. ఇతర వ్యర్థ పదార్థాలు
5. రవాణా మరియు రద్దీ
6. వాయు కాలుష్యం
7. అంటు వ్యాధులు
8. వాతావరణ మార్పుల వల్ల ఆరోగ్య సమస్యలు

ప్రశ్న 5.
పట్టణీకరణ వలన పర్యావరణంపై పడే ఒత్తిడి ఏ విధమైన అనర్థాలకు దారితీస్తుందో తెలుపుము.
జవాబు:
పట్టణీకరణ వలన కలిగే అనర్థాలు :

1. వాయు కాలుష్యం పెరుగుతుంది.
2. శీతోష్ణస్థితి మార్పులు సంభవిస్తాయి.
3. మురుగునీటి పారుదల సమస్యలు పెరగుతాయి.
4. భూమిలో కలవని వ్యర్థాలు పెరిగిపోతాయి.

ప్రశ్న 6.
ఢిల్లీ నగరానికి వలసలు పెరగడానికి కారణాలేంటి?
జవాబు:
భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన తరువాత ఢిల్లీ దేశరాజధానిగా కొనసాగింది. దశాబ్దాలు గడుస్తున్న క్రమంలో ఉద్యోగాలు, ఉపాధి వెతుక్కుంటూ దేశంలోని అన్ని ప్రాంతాల నుండి పెద్ద సంఖ్యలో ప్రజలు ఈ నగరానికి వలసలు రాసాగారు. దేశ రాజధాని కావటం, పార్లమెంటు, కేంద్రప్రభుత్వ కార్యాలయాలు ఉండటం వలన అన్ని రాష్ట్రాల ప్రజలు ఇక్కడకు వచ్చి నివసిస్తున్నారు. కోటీ అరవై మూడు లక్షల మందితో ఢిల్లీ దేశంలో రెండో పెద్ద నగరంగా పెరిగింది.

ప్రశ్న 7.
మాస్టర్ ప్రణాళిక అనగానేమి? వాటిలో ఏమేముంటాయి?
జవాబు:
ప్రతి నగరానికి వివిధ రకాల ప్రాంతాలు రూపొందించటానికి, కేటాయించటానికి సాధారణంగా ఒక మాస్టర్ ప్రణాళిక ఉంటుంది. ఏ నగరంలోనైనా నివాసప్రాంతాలు, మార్కెట్లు, పాఠశాలలు, పారిశ్రామిక ప్రాంతాలు, కార్యాలయ ప్రాంతాలు, ఆ ఉద్యానవనాలు, వినోద స్థలాలు వంటివి ఉండాలి. దీని ఆధారంగా ఎలాంటి రోడ్లు ఉండాలి, ఎంత విద్యుత్తు లేదా నీళ్లు అవసరం అవుతాయి. వ్యర్థ పదార్థాలను ఎలా తొలగించాలి, పారిశుద్ధ్య పరిస్థితులు ఎలా కల్పించాలి వంటి అంశాలను ప్రణాళికలు తయారుచేసేవాళ్లు నిర్ణయిస్తారు. ఢిల్లీకి ఇటువంటి మాస్టర్ ప్రణాళికలు మూడుసార్లు తయారుచేశారు.

ప్రశ్న 8.
తీర ప్రాంతాలపైన పట్టుకు యూరప్ దేశస్తులు ఎందుకు ప్రాధాన్యత ఇస్తున్నారు?
జవాబు:
రేవులు నిర్మించే అవకాశం ఉండడం వలనే వలస పాలకులు తీర ప్రాంత ప్రదేశాలకు ఎంతో ప్రాధాన్యత ఇచ్చారు.

ఈ రేవుల ద్వారా కొల్లగొట్టిన ముడిసరుకును వలస పాలకులు తమ దేశాలకు తరలించవచ్చు.

19వ శతాబ్దంలో విశాఖపట్టణం పై ఆధిపత్యం కోసం బ్రిటిష్, ఫ్రెంచ్ దేశాలు నావికా యుద్ధానికి దిగారు. ముంబై, చెన్నె వంటి నగరాలను కూడా వలస పాలకులు భారతదేశ సహజ వనరులు కొల్లగొట్టడానికే అభివృద్ధి చేశారు.

ప్రశ్న 9.
వార్షిక సంతల గురించి నీకేం తెలుసు?
జవాబు:
కొన్ని గ్రామాలలో వార్షిక సంత జరుగుతుంది. ఇక్కడ పెద్ద మార్కెట్లో పాటు అనేక సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలు జరుగుతాయి. నాటకాలు, సంగీతం, నాట్యం వంటి అనేక కార్యక్రమాలు ఇక్కడ జరుగుతాయి. వారపు, లేదా వార్షిక సంతలు ఆ ప్రాంత వృక్ష, పశు జన్యు సంపదకు చాలా కీలకమైనవి. ఇక్కడ స్థానిక విత్తనాలు, పశువుల అమ్మకాలు, కొనుగోళ్లు జరుగుతాయి. ఈ సంతల వల్ల వేరు వేరు గ్రామాల మధ్య వివాహ సంబంధాలు కూడా కుదురుతాయి.

ఇతర ప్రాంతాలతో మంచి అనుసంధానం ఉన్న (సాధారణంగా రోడ్డు రవాణా, నదుల ద్వారా, ఇతర సాధనాలు కూడా కొన్ని ప్రాంతాలలో ముఖ్యమైనవి) ప్రాంతాలలో మార్కెట్లు, సంతలు బాగా జరుగుతుంటాయి.

ప్రశ్న 10.
నివాస ప్రాంతాలు పెద్దవి కావడంతో మానవ జీవనంలో వచ్చే మార్పులు ఏమిటి?
జవాబు:
నివాస ప్రాంతాలు పెద్దవిగా అవ్వటంతో వృత్తి పనివాళ్లు పట్టణ ప్రాంతాలలో స్థిరపడటం మరింత సంక్లిష్టంగా మారసాగింది.

– ఆహార ఉత్పత్తి ఒక్కటే కాకుండా ఇతర ఎన్నో పనులు పుట్టుకొచ్చాయి. ప్రతి నివాస ప్రాంతంలో ప్రజలు కొన్ని నైపుణ్యాలలో ప్రత్యేకతను ప్రదర్శించేవాళ్లు. అమ్మటం కోసం అనేక సరుకుల ఉత్పత్తి మొదలయ్యింది. వీటిని వర్తకులు దూర ప్రాంతాలకు తీసుకుని వెళ్లేవాళ్లు.

ప్రశ్న 11.
ఢిల్లీ నగరంలో గల నివాసప్రాంత రకాలను పేర్కొనుము.
జవాబు:
ఢిల్లీ నగరంలో గల నివాస ప్రాంతాలు :

1. జుగ్గి జోష్ఠి ప్రాంతాలు
2. మురికివాడలుగా గుర్తించిన ప్రాంతాలు
3. అనధీకృత కాలనీలు
4. జుగ్గి జోష్ఠి పునర్నివాస కాలనీలు
5. గ్రామాలు
6. క్రమబద్ధీకరించిన అనధీకృత కాలనీలు
7. పట్టణ గ్రామాలు
8. ప్రణాళికాబద్ధ కాలనీలు.

ప్రశ్న 12.
సంతలు గ్రామాల మధ్య ఏ రకంగా సంబంధాలు పెంచుతాయి?
జవాబు:
గ్రామంలో వారం, వారం జరిగే సంత ఇతర ప్రదేశాలతో సంబంధానికి ముఖ్యమైన వేదికగా ఉంటుంది. ఈ వారపు సంత ఎంత పెద్దగా ఉంటే, ఆ ఊరు అంత పెద్దదన్నమాట. ఈ సంతలకు చుట్టుపక్కల గ్రామాల ప్రజలు వచ్చి అమ్మకాలు, కొనుగోళ్లు చేస్తారు.

ప్రశ్న 13.
పట్టణీకరణకు దోహదం చేసే అంశాలు ఏవి?
జవాబు:
పట్టణాలు, నగరాలలోని జనాభా పెరుగుదలలో అధిక భాగం సహజ వృద్ధి వల్ల జరిగింది. ఈ పట్టణాల జనాభా కాలక్రమంలో పెరిగింది. చుట్టుపక్కల ఉన్న గ్రామీణ ప్రాంతాలను కలుపుకోవటం వల్ల కొన్ని పట్టణాలు, నగరాలు విస్తరించాయి. జనాభా వృద్ధిలో అయిదింట ఒక వంతు మాత్రమే గ్రామీణ ప్రాంతాల నుంచి పట్టణ ప్రాంతానికి వచ్చిన వలసల వల్ల సంభవించింది.

ప్రశ్న 14.
ఇతర దేశాలలో ఏర్పడుతున్న విమానాశ్రయ నగరాలు కొన్నింటిని పేర్కొనుము.
జవాబు:
ఇతర దేశాలలో ఏర్పడుతున్న విమానాశ్రయ నగరాలకు ఉదాహరణలు : సువర్ణభూమి అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం (బ్యాంకాక్, థాయ్ లాండ్), దుబాయి అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం (దుబాయి, యు.ఎ.ఇ.). కైరో అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం (కైరో, ఈజిప్టు), లండన్ హీథే విమానాశ్రయం (లండన్, యుకె).

ప్రశ్న 15.
పట్టిక : నివాసప్రాంత రకం – జనాభా

సవరణ :
జనాభా అంచనా వేలల్లో అని ఇచ్చారు, లక్షల్లో అని ముద్రించాలి. పాఠ్యపుస్తకంలో)
పై పట్టికను చదివి, క్రింది ప్రశ్నలకు సమాధానాలు వ్రాయుము.
అ) మురికివాడలలో ఎంత శాతం జనాభా నివసిస్తున్నారు?
ఆ) ఢిల్లీ నగరం మొత్తం జనాభా ఎంత?
ఇ) ఎక్కువ మంది జనాభా ఏ నివాస ప్రాంతంలో నివసిస్తున్నారు? ఎంత శాతం?
జవాబు:
అ) మురికివాడలలో 19.1 శాతం జనాభా నివసిస్తున్నారు.
ఆ) ఢిల్లీ నగర మొత్తం జనాభా : 139.64 లక్షలు.
ఇ) ఎక్కువమంది జనాభా ప్రణాళికాబద్ద కాలనీలలో నివసిస్తున్నారు. అది 23.7 శాతం.

10th Class Social 7th Lesson 4 Marks Important Questions and Answers in Telugu Medium

ప్రశ్న 1.
పట్టణీకరణ వల్ల ఎదురవుతున్న సవాళ్ళను పేర్కొని, నివారణా మార్గాలు చూపండి.
జవాబు:
వివిధ కారణాల వలన ‘పట్టణ జనాభా’ పెరగడాన్నే పట్టణీకరణ అంటారు. ప్రజలు ఎక్కువగా వ్యవసాయేతర పనులు చేపడుతూ నగరాలు, పట్టణాలలో నివాసం ఏర్పరచుకోవడమే పట్టణీకరణ.

పట్టణీకరణకు కారణాలు 3. అవి సహజ వృద్ధి (పెరుగుదల), వలసలు, గ్రామీణ ప్రాంతాలను కలుపుకోవడం.

పట్టణీకరణ వల్ల ఎదురవుతున్న సవాళ్ళు, సమస్యలు :

1. పట్టణ జనాభా పెరిగిపోతూ ఉండడం వల్ల స్థలం కొరత ఏర్పడుతుంది.
2. మురికివాడలు పెరిగిపోతున్నాయి. వలస కార్మికుల వల్ల ఇవి ఎక్కువవుతున్నాయి.
3. ధ్వని (వాహనాలను విరివిగా వినియోగించడం వల్ల) వాయు, నీటి కాలుష్యం ఏర్పడుతుంది.
4. పెరుగుతున్న వాహనాల వల్ల నిరంతర ట్రాఫిక్ సమస్య.
5. పెరుగుతున్న పట్టణ జనాభాకు గృహవసతి ఏర్పాటు పెద్ద సమస్య. అదెలు పెరిగిపోతున్నాయి.
6. మురుగు నీటి పారుదల సమస్య వర్షం సంభవించినపుడు డ్రెయిన్లు పొంగడం లాంటి సమస్యలు. ఇవి ఎన్నో అంటు వ్యాధులకు దారితీయవచ్చు.
7. వ్యక్తిగత వాహనాల వాడకం విపరీతంగా పెరగడం వలన కాలుష్యం ఏర్పడి ఆరోగ్య సమస్యలకు, స్థానికంగా వాతావరణ మార్పులకు దారితీస్తుంది.
8. భూమిలో కలిసిపోని (ప్లాస్టిక్, ఇతరాలు), కుళ్ళిపోవటానికి ఎక్కువ సమయం పట్టే పదార్థాల వినియోగం పెరగడం. దీని వలన చెత్త పెరగడం.

నివారణా మార్గాలు :

1. గ్రామీణ ప్రాంతాల నుండి వలసలు తగ్గించాలి. దానికిగాను గ్రామీణ ప్రాంతాలలో ఉపాధి కల్పన గావించాలి.
2. చెత్తను రీసైకిల్ చేయటం, చెత్త శుద్ధి కర్మాగారాలు ఏర్పాటు చేయాలి.
3. ప్లాస్టిక్ వినియోగం వీలైనంత తగ్గించాలి, అవసరమైతే నిషేధించాలి.
4. ప్రజా రవాణాను మెరుగుపరచి, వాటి వాడకంపై ప్రోత్సహించాలి.
5. వివిధ పరిశ్రమలను గ్రామీణ ప్రాంతాలలోనే ఏర్పాటు చేయాలి. అలాంటి వారిని ప్రోత్సహించాలి.

ప్రశ్న 2.
మీ ప్రాంతంలోని పర్యావరణ సమస్యలపై మీ జిల్లా కలెక్టర్ కు ఉత్తరం రాయుము.
జవాబు:

ప్రశ్న 3.
పట్టణీకరణ వల్ల ఏర్పడే సమస్యలకు పరిష్కారాలు చూపండి.
జవాబు:
పట్టణీకరణ వల్ల ఏర్పడే సమస్యలకు పరిష్కారాలు :

1. సక్రమ మురుగునీటి పారుదల నిర్వహణ చేయాలి.
2. సక్రమ త్రాగునీటి సరఫరా ఉండాలి.
3. గ్రామీణ ప్రాంతాలలో అవస్థాపన సౌకర్యాలు కల్పించి, ఉపాధి అవకాశాలు పెంచాలి.
4. వ్యవసాయానికి ప్రాధాన్యత ఇవ్వడం వలన పట్టణ వలసలు తగ్గుతాయి.
5. గ్రామీణ ప్రాంతాలలో పరిశ్రమలు ఏర్పాటుచేసి, ఉద్యోగావకాశాలు కల్పించాలి.
6. పట్టణ రోడ్ల విస్తరణ చేపట్టాలి.
7. కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి చర్యలు తీసుకోవాలి.
8. అన్ని శాఖలు సమన్వయంతో పనిచేయాలి.

ప్రశ్న 4.
హైదరాబాదు ప్రాంతం అతిపెద్ద నగరంగా అభివృద్ధి చెందడానికి అనుకూల పరిస్థితులను వివరించండి.
జవాబు:
హైదరాబాదు ప్రాంతం అతి పెద్ద నగరంగా అభివృద్ధి చెందడానికి కావలసిన అనుకూల పరిస్థితులు :

1. హైదరాబాదు నగరం విస్తరించడానికి అవకాశాలు ఎక్కువగా ఉన్నాయి.
2. 80 లక్షలకు మించి జనాభాను కలిగి ఉంది.
3. రవాణా సౌకర్యాలైన రోడ్డు, రైలు, విమాన మార్గాలు ఉన్నాయి.
4. అవస్థాపన సౌకర్యాలు చాలా ఎక్కువగా ఉన్నాయి.
5. ఎన్నో పరిశ్రమల స్థాపన వలన పారిశ్రామిక అభివృద్ధి బాగా జరిగినది.
6. అనేక విశ్వవిద్యాలయాలు ఉండుట వలన విద్యావకాశాలు మెండుగా ఉన్నాయి.
7. వివిధ రకములైన మల్టీ స్పెషాలిటీ ఆసుపత్రులు అందుబాటులో ఉండుట వలన వైద్య, ఆరోగ్య సేవలు ఎక్కువగా ఉన్నాయి.
8. సమాచార, సాంకేతిక విస్తరణ (ఐ.టి) బాగా ఉన్నది.
9. హైదరాబాదులో సేవల రంగం బాగా విస్తరించి ఉన్నది.

ప్రశ్న 5.
పట్టణీకరణ పెరగడమంటే ప్రజల అవకాశాలు పెరగటం, ఆర్థిక కార్యకలాపాలు పెరగటం వంటివి ఒకటే కాదు. దాని వల్ల ఎన్నో సమస్యలు ఉత్పన్నమవుతాయి. – పట్టణీకరణ పరిణామాలపై మీ వైఖరిని తెలియజేయండి.
జవాబు:
పట్టణీకరణ పెరగటం వల్ల అవకాశాలతో పాటు సమస్యలు కూడా పెరుగుతున్నాయి. అవి :

• నివాస స్థలాలకు మరియు గృహ వసతికి కొరత
• మురికివాడలు పెరగడం
• గాలి, నీరు, నేల కలుషితం అవడం
• ట్రాఫిక్ సమస్యలు పెరగడం
• ఆహార పదార్థాల కొరత
• చెత్త నిర్వహణ కష్టమవడం
• మురుగునీటి నిర్వహణ సమస్య
• ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాలు పెరగడం.
• పర్యావరణంపై ఒత్తిడి పెరగడం
  అభివృద్ధిలో పట్టణీకరణ అనేది ఒక భాగం. అయినప్పటికీ ప్రభుత్వం పట్టణాలలో తగిన వసతులు కల్పించి ముందు జాగ్రత్తలు తీసుకోవాలి. లేకుంటే పట్టణీకరణయే అభివృద్ధికి ఆటంకం అవుతుంది.

ప్రశ్న 6.
పట్టణీకరణ వలన కలుగు సమస్యలను విశ్లేషించండి.
(లేదా)
పట్టణీకరణలో ఎదుర్కొనే సమస్యలేవి?
జవాబు:
పట్టణీకరణ పెరగటమంటే ప్రజల అవకాశాలు పెరగటం, ఆర్థిక కార్యకలాపాలు పెరగటం వంటివి ఒక్కటే కాదు. దాని వల్ల ఎన్నో సమస్యలు కూడా ఉత్పన్నమవుతాయి. పెరుగుతున్న పట్టణ జనాభాకు గృహవసతి కావాలి. వాళ్లకి నీటి సరఫరా ఉండాలి. మురుగునీరు, ఇతర వ్యర్థ పదార్థాలు తొలగించే విధానం ఉండాలి. వీటన్నిటి వల్ల పర్యావరణంపై ఒత్తిడి పెరుగుతుంది. వాహనాల వినియోగం పెరగటం వల్ల పట్టణాలలో వాయు కాలుష్యం పెరుగుతుంది. ఇది ఆరోగ్య సమస్యలకు, స్థానికంగా వాతావరణ మార్పులకు దారి తీస్తుంది. మురుగునీటి తొలగింపు సరిగా లేకపోతే అది ఎన్నో అంటువ్యాధులకు దారితీయవచ్చు.

పట్టణీకరణ పెరగటంలోని ఒక సమస్య భూమిలో కలిసిపోని, లేదా కుళ్లిపోవటానికి ఎక్కువ సమయం పట్టే పదార్థాల వినియోగం పెరగటం. దీనివల్ల ఎంతో చెత్తను తొలగించాల్సి ఉంటుంది.

ప్రశ్న 7.
మీ నివాస ప్రాంతంలో గత 20 సం||ల నుండి జరిగిన మార్పులను తెలిపి, వాటికి గల కారణాలను వివరించండి.
జవాబు:

1. మా ప్రాంతంలో గత ఇరవై సంవత్సరాల కాలంలో జనాభా పెరిగింది.
2. రవాణా సౌకర్యాలు విస్తరించాయి.
3. వ్యవసాయ భూమి విస్తీర్ణం తగ్గింది.
4. ఆవాస స్థలాలు, వాణిజ్య సముదాయాల విస్తీర్ణం పెరిగింది.
5. మురికివాడలేర్పడ్డాయి.
6. పర్యావరణ కాలుష్యం పెరిగింది.
   వీటిన్నంటికీ ప్రధాన కారణంగా వలసల పెరుగుదల, పట్టణీకరణను చెప్పుకొనవచ్చును.

ప్రశ్న 8.
ఎటువంటి ప్రదేశాలు నివాస ప్రాంతాలుగా మారుతున్నాయో వివరించండి.
జవాబు:
కొన్ని ప్రదేశాలు ప్రజలను బాగా ఆకర్షిస్తాయి. దానికి గల కారణాలు :
1. మంచి రవాణా సౌకర్యాల సదుపాయం :
ఎక్కడైతే మంచి రవాణా సౌకర్యం ఉంటుందో, అక్కడ ప్రయాణించే సమయం తగ్గుతుంది. కావున ఆ ప్రదేశం ప్రజలను ఆకర్షిస్తుంది.

2. మంచి జీవన పరిస్థితులు :
మంచినీటి సౌకర్యం, పారిశుద్ధ్యం, ప్రభుత్వ రావాణా సదుపాయం, వాతావరణ కాలుష్యం – లేని ప్రాంతాలు ప్రజలను బాగా ఆకర్షిస్తాయి.

3. విద్య, ఉద్యోగ అవకాశాలు :
మంచి చదువు, మంచి ఉద్యోగం పొందడానికి అవకాశం కల్పిస్తుంది. ఎక్కడైతే విద్య, ఉద్యోగ అవకాశాలు ఎక్కువగా ఉంటాయో ఆ ప్రాంతం ప్రజలను ఎక్కువగా ఆకర్షిస్తుంది.

మిగతా కారణాలు :
మంచి ఆరోగ్య సౌకర్యం, విద్యుచ్ఛక్తి, ప్రశాంతమైన జీవన విధానం గల ప్రాంతాలు ప్రజలను ఎక్కువగా ఆకర్షిస్తాయి.

ప్రశ్న 9.
కింది పేరాను చదివి వ్యాఖ్యానించండి.

జనాభా పెరగడంతో నేత, కుండల తయారీ, లోహాల తయారీ, ఇతర వృత్తుల వంటివి పెరిగాయి. ఉత్పత్తి చేసే వస్తువుల రకాలు, సంఖ్య పెరగడం వలన వర్తకం కూడా పెరిగింది. వృత్తి పనివాళ్లు పట్టణ ప్రాంతాలలో స్థిరపడటాన్ని పాలకులు ప్రోత్సహించారు. పట్టణ నివాస ప్రాంతాలు అంటే వ్యవసాయం చెయ్యని ప్రజలు ఉండే ప్రాంతాలు విస్తరించసాగాయి.
జవాబు:
మొదట పాలకులే వృత్తి పనివారిని పట్టణాలకు వెళ్ళి పని చేయడానికి ప్రోత్సహించారు. చిన్నగా పట్టణాలలో అన్నీ సౌకర్యాలు విస్తరించడంతో, గ్రామాలలో భూమి లేని వ్యవసాయ కూలీలు మరియు మిగతావారు పట్టణాలకు వలస వెళ్ళడంతో వారి జీవన స్థితిగతులు మెరుగుపడినాయి. కొన్ని సంవత్సరాల తరువాత పరిశ్రమలను స్థాపించడంతో ప్రజలు వారి వృత్తులను కూడా వదిలి పట్టణాలకు వచ్చి వారి జీవన పరిస్థితులను మెరుగుపరచుకోసాగారు.

దానితో పట్టణాల సంఖ్య క్రమక్రమంగా పెరిగి పట్టణ జనాభా కూడా పెరిగిపోయింది. దాని వలన వ్యవసాయం మీద ఆధారపడినవారి శాతం కూడా తగ్గిపోసాగింది. వ్యవసాయం నుండి వచ్చే GDP శాతం తగ్గిపోయింది. కాని పట్టణాలలో జనాభా పెరగడం వలన చాలా సమస్యలను ప్రజలు ఎదుర్కోసాగారు.

ప్రశ్న 10.
చిత్రం 7.1లోని చిత్రాలను చూసి వివిధ నివాస ప్రాంతాలు, ఇళ్ల నిర్మాణంలో ఎదుర్కొనే ముప్పులు, భూ వినియోగం, నివాస ప్రాంతరకం వంటి వాటిల్లో తేడాలను పోల్చండి.

జవాబు:
అ) 25,000 జనాభాకి ఉద్దేశించిన సిమ్లా పట్టణంలో నేడు రెండు లక్షల మంది ప్రజలు నివసిస్తున్నారు. అంటే జనాభా విపరీతంగా పెరిగిపోయింది. దీంతో ఈ ప్రాంతంలోని వాతావరణంలో మార్పులు వస్తున్నాయి. ప్రకృతి నాశనమవుతోంది. కొండపై గల పచ్చని వాతావరణాన్ని నాశనం చేసి నిర్మాణాలు చేపట్టారు. దీంతో ఉష్ణోగ్రతలు పెరుగుతున్నాయి.

ఆ) హిమాలయాల్లో తరచు కొండచరియలు విరిగి పడుతుండటంతో నివాసానికి ఈ ప్రాంతం అంత అనుకూలంగా లేదు. రోడ్లు నిర్మించినా తరచు వీటిపై కొండచరియలు పడి మార్గంలో అవరోధాలు ఏర్పడుతున్నాయి. ఈ ప్రమాదాల దృష్ట్యా గృహనిర్మాణాలు చేపట్టడం లేదు. అయితే సహజంగా పెరిగే వృక్షజాలాన్ని ఆధారం చేసుకొని పశుపోషణ పర్యాటక రంగం వంటి రంగాలలో ప్రజలు ఉపాధి పొందుతున్నారు.

ఇ) లడక్ లోని సుబ్రా లోయలో వర్షాలు అసలు కురవకపోవడంతో కొండలపై చెట్లు పెరగక బోడిగా ఉంటాయి. పంటలు కూడా వర్షాకాలంలో కాకుండా మంచు కరగగా వచ్చే నీటితో వేసవిలో పండిస్తారు. అందుచే ఈ ప్రాంతంలో నివాసాలు, జనాభా బాగా తక్కువ.

ప్రశ్న 11.
ఆదిమానవులు (సంచార జీవులు, సేకరించేవారు, వేటగాళు) గురించి నీకేం తెలుసు?
జవాబు:
తొలి మానవులు వేట, సేకరణ ద్వారా ఆహారాన్ని సమకూర్చుకునే వాళ్లు. అందుకనే వాళ్లని సేకరించేవాళ్లు, వేటగాళ్లు అనేవాళ్లు. వాళ్లు సంచార జీవులు. అంటే ఒక ప్రదేశం నుంచి మరొక ప్రదేశానికి ప్రయాణం చేస్తూ ఉండేవాళ్లు. ఆహారాన్ని అన్వేషిస్తూ – అంటే చెట్ల నుంచి పండ్లు సేకరిస్తూ, మాంసం, చర్మాలు, ఇతర అవసరాల కోసం జంతువులను వేటాడుతూ వాళ్లు సంచారజీవనం సాగించేవాళ్లు. మొదట రాళ్లుతో తయారుచేసిన పరికరాలను ఉపయోగించటం మొదలు పెట్టారు. ఈ పరికరాలతో వాళ్లు సమర్ధతతో, నైపుణ్యంతో వేటాడగలిగేవాళ్ళ.

మానవులు సుమారు 1.8 లక్షల సంవత్సరాల పాటు సేకరణ – వేటగాళ్లుగా గుంపులలో జీవించారు. అప్పుడు వాళ్లు వ్యవసాయం చేసేవాళ్లు కాదు.

ప్రశ్న 12.
వ్యవసాయం అభివృద్ధి చెందుతున్న కొద్దీ మానవ జీవన విధానంలో వచ్చిన మార్పులు ఏవి?
జవాబు:
వ్యవసాయం అభివృద్ధి చెందుతున్న కొద్దీ ప్రకృతిలోని రీతులను ప్రజలు బాగా అర్థం చేసుకోగలిగారు. ఉదాహరణకు రుతు చక్రాలు, వాతావరణ పరిస్థితులను ముందుగా ఊహించటం, సాగు పనులు (విత్తటం, కోయటం వంటివి) ఏవి ఎప్పుడు చేయాలో బాగా తెలిశాయి. ఆకాశంలో గ్రహాల కదలికలు వంటివి గమనించటానికి వాళ్లకి తీరిక సమయం చిక్కింది. జనాభా కూడా పెరిగింది.

జనాభా పెరగటంతో నేత, కుండల తయారీ, లోహాల తయారీ, ఇతర వృత్తుల వంటివి పెరిగాయి. ఉత్పత్తి చేసే , వస్తువుల రకాలు, సంఖ్య పెరగడం వల్ల వర్తకం కూడా పెరిగింది. వృత్తి పనివాళ్లు పట్టణ ప్రాంతాలలో స్థిరపడటాన్ని పాలకులు. ప్రోత్సహించారు. పట్టణ నివాస ప్రాంతాలు, అంటే వ్యవసాయం చెయ్యని ప్రజలు ఉండే ప్రాంతాలు విస్తరించసాగాయి.

ప్రశ్న 13.
ఢిల్లీ నగర ప్రణాళిక అమలులో గల పరిమితులేవి?
(లేదా)
ఢిల్లీ నగర ప్రణాళిక సక్రమంగా అమలు కాకపోవడానికి కారణాలేంటి?
జవాబు:
ప్రణాళికలు తయారుచేయటంలో, ఏ ప్రాంతాలను ఎందుకు ఉపయోగించాలో ప్రకటించటంలో ఆలస్యం జరుగుతోంది. పని కోసం వెదుక్కుంటూ నగరానికి వచ్చిన వాళ్లు భూమిని ఆక్రమించుకుని, ఎటువంటి అనుమతులూ లేకుండా, ఎవరి సహాయం, ఏ సదుపాయాలూ లేకుండా తమ శక్తిమేరకు ఇళ్లు కట్టుకుంటారు. ఇవి చాలాకాలంపాటు అనధీకృత కాలనీలుగా ఉండిపోతాయి. అంతిమంగా ప్రణాళికను ప్రకటించిన నాటికి ఈ ప్రాంతాన్ని వేరే ఉపయోగం కోసం కేటాయించి ఉండవచ్చు.

ఇది క్లిష్టమైన వైరుధ్య పరిస్థితికి దారి తీస్తుంది. ఈ ప్రాంతాలలో సరైన బజారులు, మురుగునీటి వ్యవస్థ ఉండకపోవచ్చు. ఇక్కడ జనసాంద్రత కూడా ఎక్కువగా ఉంటుంది. వీటిల్లో కొన్నింటిని చట్టపరంగా మురికివాడలుగా ప్రకటించారు. కొన్నింటిని ప్రకటించలేదు. అనేక సందర్భాలలో భూమి హక్కుకు సంబంధించి వివాదాలు తలెత్తేవి. ప్రజలు ఎంతో ఖాళీ చేయించేవి. ఫలితంగా ప్రజలు ఒక ప్రాంతాన్ని ఖాళీ చేసినప్పుడు గుర్తింపులేని మరొక ప్రాంతంలో భూమిని ఆక్రమించుకుంటారు. ప్రతిసారి ఇదే పరిస్థితి పునరావృతమవుతూ ఉంటుంది. ఇవి ఢిల్లీ నగర ప్రణాళికల అమలులో అవరోధాలు లేదా పరిమితులు.

These AP 10th Class Social Studies Important Questions 6th Lesson ప్రజలు will help students prepare well for the exams.

AP Board 10th Class Social 6th Lesson Important Questions and Answers ప్రజలు

10th Class Social 6th Lesson ½ Mark Important Questions and Answers in Telugu Medium

1. సిమ్లా పట్టణపు ప్రస్తుత జనాభా ఎంత?
జవాబు:
2 లక్షలు.

2. జనాభా గణన ప్రకారం పనిచేసే వయస్సు అంటే ఎంత?
జవాబు:
15 – 59 సంవత్సరాలు.

3. నిర్ధిష్ట వైశాల్యంలో గల జనాభాను ఏమంటారు?
జవాబు:
జనసాంద్రత.

4. స్త్రీలను అసమానంగా చూడటంను ఏమంటారు?
జవాబు:
లింగ వివక్షత.

5. భారతదేశంలో చివరిసారిగా ఏ సంవత్సరంలో జనగణన జరిగింది?
జవాబు:
2011.

6. ఒక ప్రాంతంలో ఒక నిర్దిష్ట కాలంలో ప్రజల సంఖ్యలో మార్పుని ఏమంటారు?
జవాబు:
జనాభా మార్పు.

7. భారత దేశంలో లింగ వివక్షత తక్కువగా (అత్యల్పంగా) ఉన్న రాష్ట్రమేది?
జవాబు:
కేరళ.

8. జనసాంద్రతను ప్రభావితం చేసే అంశాలేవి?
జవాబు:
వైశాల్యం, జనసంఖ్య.

9. 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం భారతదేశ అక్షరాస్యత శాతం ఎంత?
జవాబు:
74.04 %.

10. ఒక దేశం యొక్క అక్షరాస్యతను లెక్కించడానికి ఏ వయస్సు పైబడిన వారిని పరిగణనలోకి తీసుకుంటారు?
7 సంవత్సరాలు.

11. భారతదేశంలో జనాభా గణన ఎన్ని సంవత్సరాలకు ఒకసారి జరుగును?
జవాబు:
10 సంవత్సరాలు.

12. లింగ వివక్షతను తగ్గించడానికి దోహదపడే ప్రధాన అంశం ఏది?
జవాబు:
విద్య.

13. ఉత్తర మైదానాలలో అధిక జనసాంద్రతకు గల ఏదైనా ఒక కారణం తెల్పండి.
జవాబు:
సారవంతమైన నేలలు, అభివృద్ధి చెందిన నగరాలు, రవాణా సౌకర్యాలు మొ||వి.

14. భారతదేశంలో మొట్ట మొదటిసారిగా జన గణన చేపట్టిన సంవత్సరం ఏది?
జవాబు:
1872.

15. భారతదేశంలో మొదటి సంపూర్ణ జన గణన చేపట్టిన సంవత్సరం ఏది?
జవాబు:
1881.

16. మనం ఎదుర్కొంటున్న సమస్యలన్నింటికి దేనిని నిందిస్తుంటాము?
జవాబు:
జనాభా పెరుగుదలను.

17. దేశ జనాభాను ప్రధానంగా ఎన్ని వయో వర్గాలుగా విభజించారు?
జవాబు:
మూడు.

18. జనాభాలో ప్రతి వెయ్యి మంది పురుషులకు ఎంతమంది స్త్రీలు ఉన్నారో తెలియజేసేది ఏది?
జవాబు:
లింగ నిష్పత్తి.

19. భారతదేశానికి 1947లో స్వాతంత్ర్యం వచ్చినపుడు జనాభా ఎంత శాతం మంది అక్షరాస్యులున్నారు?
జవాబు:
12%.

20. 2001 జనాభా లెక్కల ప్రకారం భారతదేశ అక్షరాస్యత శాతం ఎంత?
జవాబు:
64.84%.

21. 2011 జనాభా గణన ప్రకారం స్త్రీల అక్షరాస్యత శాతం ఎంత?
జవాబు:
65.46%.

22. 2011 జనాభా గణన ప్రకారం పురుషుల అక్షరాస్యత శాతం ఎంత?
జవాబు:
82.14%.

23. ఒక సంవత్సరంలో వెయ్యిమంది జనాభాకి ఎంతమంది సజీవ పిల్లలు పుట్టారో తెలియజేయునది ఏది?
జవాబు:
జననాల రేటు.

24. భారతదేశ ప్రస్తుత ఫెర్టిలిటీ శాతం ఎంత?
జవాబు:
2.7%.

25. ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రస్తుత ఫెర్టిలిటీ శాతం ఎంత?
జవాబు:
1.9%.

26. 2011లో భారతదేశ జనసాంద్రత చదరపు కిలో మీటరుకి ఎంతమంది ఉన్నారు.?
జవాబు:
382.

27. 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం అత్యధిక జనాభా కల రాష్ట్రమేది?
జవాబు:
ఉత్తరప్రదేశ్.

28. 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం అత్యల్ప జనాభా కల రాష్ట్రమేది?
జవాబు:
సిక్కిం

29. 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం అత్యధిక జనసాంద్రత గల రాష్ట్రమేది?
జవాబు:
బీహార్.

30. 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం అత్యల్ప జనసాంద్రత గల రాష్ట్రమేది?
జవాబు:
అరుణాచల్ ప్రదేశ్.

31. 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం అత్యధిక లింగ నిష్పత్తి గల రాష్ట్రమేది?
జవాబు:
కేరళ.

32. 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం అత్యల్ప లింగ నిష్పత్తి గల రాష్ట్రమేది?
జవాబు:
హర్యా నా.

33. 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం అత్యధిక అక్షరాస్యత || గల రాష్ట్రమేది?
జవాబు:
కేరళ.

34. భారతదేశంలో ప్రతి 10 సంవత్సరాలకు జనాభా సమాచార సేకరణ, నమోదులను నిర్వహించు సంస్థ ఏది?
జవాబు:
సెన్సెస్ ఆఫ్ ఇండియా.

35. భారతదేశ జనాభా ఏ సంవత్సరం తరువాత నిరంత రాయంగా పెరుగుతుంది?
జవాబు:
1921.

36. గొప్ప విభాజక లేదా గొప్ప విస్పోటక సంవత్సరంగా ఏ సంవత్సరాన్ని పిలుస్తారు?
జవాబు:
1921.

37. ప్రతి దశాబ్దానికి చేరిన అదనపు మనుషుల సంఖ్యను సూచించునది ఏది?
జవాబు:
జనాభా పెరుగుదల.

38. జనాభా వృద్ధి శాతాన్ని ……… శాతం అని కూడా అంటారు?
జవాబు:
వార్షిక వృద్ధి.

39. జనాభా అంశాలు ఏ ప్రక్రియల ప్రభావం వల్ల మారుతూ ఉంటాయి?
జవాబు:
జననాలు, మరణాలు, వలసలు.

40. తరువాతి కాలంనాటి జనాభా – ముందు కాలం నాటి జనాభా =?
జవాబు:
జనాభా మార్పు,

41. సాంఘిక శాస్త్రంలో దేని గురించిన అధ్యయనం చాలా కీలకమైన అంశం?
జవాబు:
జనాభా.

42. 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం భారతదేశంలో స్త్రీ, పురుష నిష్పత్తి ప్రతి వెయ్యిమంది పురుషులకు ఎంత మంది స్త్రీలు కలరు?
జవాబు:
940.

43. 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం భారతదేశ జనాభా మిలియన్లలో ఎంత?
జవాబు:
1210 (121 కోట్లు),

44. పిల్లలు అని సహజంగా ఏ వయస్సు వారిని పేర్కొంటారు?
జవాబు:
0 – 15 సంవత్సరములు.

45. కేరళ రాష్ట్రంలో ప్రతి వెయ్యి మంది పురుషులకు, ఎంత మంది స్త్రీలు కలరు?
జవాబు:
1040.

46. అమెరికాలో ప్రతి వెయ్యిమంది పురుషులకు, ఎంత మంది స్త్రీలు కలరు?
జవాబు:
1050.

47. 2011 లెక్కల ప్రకారం అరుణాచల్ ప్రదేశ్ జనసాంద్రత ఎంత?
జవాబు:
17.

48. 2011 లెక్కల ప్రకారం బీహార్ జనసాంద్రత ఎంత?
జవాబు:
1106.

49. (జననాల సంఖ్య + వలస వచ్చిన వారి సంఖ్య) – (మరణాల సంఖ్య + వలస వెళ్ళినవారి సంఖ్య) = ?
జవాబు:
ఒక ప్రాంతంలో జనాభాలో మార్పు,

50. “ఒక మహిళ పునరుత్పత్తి వయస్సు చివరి వరకు జీవించి ఉండి, ప్రస్తుత తీరు ప్రకారం పిల్లలను కంటే పుట్టే మొత్తం పిల్లలను” ఏమంటారు?
జవాబు:
ఫెర్టిలిటీ శాతం

51. 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం పురుష జనాభా ఎంత?
జవాబు:
62,37,24,248

52. 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం స్త్రీ జనాభా ఎంత?
జవాబు:
58,64,69,174.

53. జనాభా ఎక్కువై ……. తక్కువ అవ్వటం వల్ల ఇతరులు ప్రయోజనం పొందలేకపోతున్నారు.
జవాబు:
వనరులు.

54. భారతదేశంలో ప్రతి వంద మంది మగపిల్లలకు ఎంత మంది ఆడపిల్లలు పుడుతున్నారు?
జవాబు:
103.

55. ఏ సంవత్సరం నుంచి జననాల శాతం క్రమేపీ తగ్గుతుంది?
జవాబు:
1981.

56. జనాభా ఆధారంగా ముంబయి, ఢిల్లీ, కోలకతా నగరాలను అవరోహణ క్రమంలో రాయండి?
జవాబు:
ముంబయి, ఢిల్లీ, కోల్‌కతా.

57. జనసాంద్రత ఆధారంగా శ్రీకాకుళం, తూర్పు గోదావరి, పశ్చిమ గోదావరి, కృష్ణా జిల్లాలను అవరోహణ క్రమంలో రాయండి.
జవాబు:
కృష్ణా, పశ్చిమ గోదావరి, తూర్పు గోదావరి, శ్రీకాకుళం.

58. 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం ప్రకాశం జిల్లా జనాభా జనసాంద్రత ఎంత?
జ. 192. 59. కింది వానిని సరిగా జతపరచండి.
i) 2001లో అక్షరాస్యత శాతం ( ) a) 64.84
ii) 2011లో అక్షరాస్యత శాతం ( ) b) 74.0410 63.
iii) 2011లో పురుష అక్షరాస్యత శాతం ( ) c) 82.14%
iv) 2011లో స్త్రీ అక్షరాస్యత శాతం ( ) d) 65.46%
జవాబు:
i-a, ii – b, ill – c, iv.de

60. జనాభా సంఖ్య, విస్తరణ అంశాలు వంటివి నిరంతరం మారుతూ ఉంటాయి. అయితే ఈ క్రింది వానిలో ఏ ప్రక్రియ ప్రభావం వల్ల జనాభా అంశాలు మారవు?
జననాలు, మరణాలు, జన సాంద్రత, వలసలు.
జవాబు:
జనసాంద్రత.

61. క్రింది వాక్యాలను పరిగణించండి.
i) అత్యల్ప లింగ నిష్పత్తి గల రాష్ట్రము హర్యానా.
ii) అత్యధిక జన సాంద్రత గల రాష్ట్రము బీహార్.
పై వానిలో సరైనది ఏది?
A) (i) మాత్రమే
B) (ii) మాత్రమే
C) (i) మరియు (ii)
D) రెండూ కావు.
జవాబు:
C (i) & (ii)

62. క్రింది వానిని సరిగా జతపరచండి.
1) అత్యధిక జనసాంద్రత గల రాష్ట్రం ( ) a) సిక్కిం
ii) అత్యల్ప జనసాంద్రత గల రాష్ట్రం ( ) b) ఉత్తరప్రదేశ్
iii) అత్యధిక గల రాష్ట్రం ( ) c) అరుణాచల్ ప్రదేశ్
iv) అత్యల్ప జనాభా గల రాష్ట్రం ( ) d) బీహార్,
జవాబు:
i-d, ii-c, iii-b, iv-a

63. ఇవ్వబడిన రేఖాచిత్రంను పరిశీలించి ప్రశ్నకు సమాధానము రాయండి.

ప్ర. భారతదేశ ఫెర్టిలిటీ రేటు ధోరణి ఎలా ఉంది?
జవాబు:
తగ్గుతూ ఉంది.

10th Class Social 6th Lesson 1 Mark Important Questions and Answers in Telugu Medium

ప్రశ్న 1.
లింగ నిష్పత్తిని ఎలా లెక్కిస్తారు?
జవాబు:
ప్రతి 1000 మంది పురుష జనాభాకు ఉండే స్త్రీల జనాభా ఆధారంగా లింగ నిష్పత్తిని లెక్కిస్తారు.

ప్రశ్న 2.
మన దేశంలో గత దశాబ్ద కాలంలో మరణాల శాతం తగ్గడానికి గల ప్రధాన కారణమేమిటి?
జవాబు:

1. మెరుగైన వైద్య సేవలను ప్రజలకు అందించడం వలన
2. వైద్య విధానములో ఆధునిక సౌకర్యాల వినియోగం వలన
3. విద్య మరియు సెన్సు మరియు సాంకేతిక పరిజ్ఞానం అందుబాటులోకి రావడంతో ప్రజలు తమచుట్టూ ఉన్న వనరులను ఉపయోగించుకుని వారి జీవన ప్రమాణాన్ని మెరుగుపరచుకుంటున్నారు.

ప్రశ్న 3.
శ్రామిక జనాభా అని ఎవరిని పిలుస్తారు?
జవాబు:
15 నుండి 39 సంవత్సరాల వయస్సు సమూహాన్ని శ్రామిక జనాభా అంటారు.

ప్రశ్న 4.
ఫెర్టిలిటీ శాతం 2 కి దగ్గరగా ఉంటే దాని అర్థం ఏమిటి ?
జవాబు:
ప్రతి మహిళ సగటున ఇద్దరు పిల్లలకు జన్మనిస్తోందని అర్థం.

→ క్రింది బార్ గ్రాఫ్ ను పరిశీలించి 5, 6, 7, 8 ప్రశ్నలకు సమాధానములు రాయుము.

ప్రశ్న 5.
పై గ్రాఫ్ దీని గురించి తెలియజేస్తుంది?
జవాబు:
పై గ్రాఫ్ భారతదేశ జనాభా : స్త్రీ, పురుష నిష్పత్తి (1951-2011) గురించి తెలియచేస్తుంది.

ప్రశ్న 6.
1991 సంవత్సరంతో 2011 సంవత్సరంను పోల్చినపుడు లింగ నిష్పత్తిలో మార్పు దేనిని సూచిస్తుంది?
జవాబు:
స్త్రీ, పురుష నిష్పత్తిలో పెరుగుదల (929 నుంచి 940)ను సూచిస్తుంది.

ప్రశ్న 7.
లింగ నిష్పత్తి అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
ప్రతి వెయ్యి మంది పురుషులకు ఎంతమంది స్త్రీలు ఉన్నారో తెలియచేసేది లింగ నిష్పత్తి.

ప్రశ్న 8.
భారతదేశంలో స్త్రీల సంఖ్య తక్కువగా ఉండడానికి గల కారణం ఏమిటి?
జవాబు:
ఎ) లింగ వివక్షత
బి) నిరక్షరాస్యత
సి) వైద్య సౌకర్యాల లేమి
డి) పోషకాహారం ఇవ్వకపోవడం
ఇ) తల్లిదండ్రుల వైఖరి

ప్రశ్న 9.
2011 జనాభా గణన ప్రకారం దేశ జనాభా సుమారు 121 కోట్లకు చేరింది. దానికి గల రెండు కారణాలను తెల్పండి.
జవాబు:

1. బాల్య వివాహాలు
2. నిరక్షరాస్యత
3. మూఢ నమ్మకాలు
4. వైద్యశాస్త్రంలో అభివృద్ధి

ప్రశ్న 10.
జనాభా పెరుగుదల నియంత్రణకు రెండు నినాదాలు తయారుచేయండి.
జవాబు:
జనాభా పెరుగుదల నియంత్రణకు నినాదాలు :

• ఒక్కరు ముద్దు – ఇద్దరు వద్దు
• అధిక జనాభా – అనర్థాలకు హేతువు
• జనాభాను నియంత్రించండి – ప్రకృతిని ఆస్వాదించండి.

క్రింది పట్టికను పరిశీలించి 11, 12 ప్రశ్నలకు సమాధానాలు వ్రాయుము.
జనగణన-2011, కేరళ-బీహార్ అక్షరాస్యతా రేటుకు సంబంధించిన దత్తాంశం

ప్రశ్న 11.
పై పట్టిక దేని గురించి తెలుపుతోంది?
జవాబు:
పై పట్టిక జనగణన 2011 ప్రకారం కేరళ – బీహార్ అక్షరాస్యతా రేటుకు సంబంధించిన దత్తాంశం గురించి తెలుపుతుంది.

ప్రశ్న 12.
స్త్రీలలో అక్షరాస్యత రేటు తక్కువగా ఉండడానికి గల ఒక కారణము పేర్కొనుము.
జవాబు:

• సాంప్రదాయాలు పాటించడం
• బాలికల విద్యకు తక్కువ ప్రాధాన్యత ఇవ్వడం

ప్రశ్న 13.
జనాభా మార్పుకు దోహదపడే ప్రక్రియలు ఏవి?
జవాబు:
జనాభా మార్పుకు దోహదపడే ప్రక్రియలు :

• జననాలు
• మరణాలు
• వలసలు

ప్రశ్న 14.
దిగువ గ్రాఫ్ ను పరిశీలించి, ప్రశ్నలకు సమాధానం వ్రాయండి.

a) ఏ రాష్ట్రంలో ఎక్కువ జనసాంద్రత ఉంది?
b) అరుణాచల్ ప్రదేశ్ లో జనసాంద్రత ఎందుకు తక్కువగా ఉంది?
జవాబు:
అరుణాచల్ ప్రదేశ్ లో జనసాంద్రత తక్కువగా ఉండటానికి గల కారణం : అరుణాచల్ ప్రదేశ్ లోని భూభాగం కొండలు, రాళ్ళతో ఉండడం.

ప్రశ్న 15.
సూచన : ఇవ్వబడిన గ్రాఫును పరిశీలించి క్రింది ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.

a) 2011లో నమోదయిన ఫెర్టిలిటీ రేటు ఎంత?
జవాబు:
2011లో నమోదయిన ఫెర్టిలిటీ రేటు – 2.7.

b) 1961-2011 మధ్య కాలంలో ఫెర్టిలిటీ రేటుకు సంబంధించి మీరు గమనించిన ధోరణి (Trend) ను తెల్పండి.
జవాబు:
1961-2011 మధ్య కాలంలో ఫెర్టిలిటీ రేటు తగ్గుతుంది.

ప్రశ్న 16.
“మనం ఎదుర్కొంటున్న సమస్యలన్నిటికి జనాభా పెరుగుదలనే నిందిస్తూ ఉంటాము.” – వ్యాఖ్యానించండి.
జవాబు:

1. అధిక జనాభా పెరుగుదల అనేక అనర్థాలకు దారి తీస్తుంది.
2. ఆహార, స్థల, భూమి, వృత్తి (ఉద్యోగ, ఉపాధి) అవసరాలను తీర్చడం కష్టతరమవుతుంది.
3. విద్య, ఆరోగ్య మొదలైన అవసరమైన సదుపాయాల కల్పన కష్టతరం అవుతాయి. వీటన్నింటికి కారణం అధిక జనాభానే.

ప్రశ్న 17.
అభివృద్ధి అంచులలో నెట్టివేయబడ్డవారు అంటే ఎవరు?
జవాబు:
అభివృద్ధికి నోచుకోని వారిని అంచులకు నెట్టివేయబడ్డవారు అంటారు.

ప్రశ్న 18.
మనం ఎదుర్కొంటున్న సమస్యలకు సాధారణంగా ఎవరిని నిందిస్తాం?
జవాబు:
మనం ఎదుర్కొంటున్న సమస్యలకు సాధారణంగా జనాభా పెరుగుదలను నిందిస్తాం.

ప్రశ్న 19.
భారతదేశంలో జనగణనను ఎవరు నిర్వహిస్తారు?
జవాబు:
సెన్సెస్ ఆఫ్ ఇండియా అనే కేంద్రప్రభుత్వ సంస్థ జన గణన, సేకరణ, నమోదు, విశ్లేషణ మొదలగు కార్యక్రమాలను నిర్వహిస్తుంది.

ప్రశ్న 20.
అమెరికాలో పురుష : స్త్రీ నిష్పత్తి ఎంత?
జవాబు:
అమెరికాలో పురుష : స్త్రీ నిష్పత్తి 1000 : 1050.

ప్రశ్న 21.
భారతదేశ అక్షరాస్యత ఎంత?
జవాబు:
భారతదేశ అక్షరాస్యత 74.04%.
పురుషుల అక్షరాస్యత 82.14%, స్త్రీ అక్షరాస్యత 66.46%.

ప్రశ్న 22.
జనాభా మార్పును ప్రభావితం చేసే అంశాలు ఏవి?
జవాబు:
జనాభా మార్పును ప్రభావితం చేసే అంశాలు :

1. జననాలు
2. మరణాలు
3. వలసలు

ప్రశ్న 23.
2011లో భారతదేశ జనాభా వృద్ధిశాతం ఎంత?
జవాబు:
2011లో భారతదేశ జనాభా వృద్ధిశాతం 17.58%.

ప్రశ్న 24.
2001-11లో భారతదేశ ఫెర్టిలిటీ రేటు?
జవాబు:
2001-11లో భారతదేశ ఫెర్టిలిటీ రేటు 2.7%.

ప్రశ్న 25.
2001-11లో ఆంధ్రప్రదేశ్ లో ఫెర్టిలిటీ రేటు.?
జవాబు:
2001-11లో ఆంధ్రప్రదేశ్ లో ఫెర్టిలిటీ రేటు 1.9%.

ప్రశ్న 26.
భారతదేశ జనసాంద్రత ఎంత?
జవాబు:
భారతదేశ జనసాంద్రత 382.

ప్రశ్న 27.
భారతదేశంలో అత్యధిక జనసాంద్రత గల రాష్ట్రం ఏది?
జవాబు:
భారతదేశంలో అత్యధిక జనసాంద్రత పశ్చిమ బెంగాల్ (904).

ప్రశ్న 28.
భారతదేశంలో అత్యల్ప జనసాంద్రత గల రాష్ట్రం ఏది?
జవాబు:
అరుణాచల్ ప్రదేశ్ (13)

ప్రశ్న 29.
ఆంధ్రప్రదేశ్ లో అత్యధిక జనసాంద్రత గల జిల్లా ఏది?
జవాబు:
కృష్ణా (519)

ప్రశ్న 30.
ఆంధ్రప్రదేశ్ లో అత్యల్ప జనసాంద్రత గల జిల్లా ఏది?
జవాబు:
వై.ఎస్.ఆర్. కడప (188)

ప్రశ్న 31.
అవ్యవస్థీకృత రంగంలో గల ప్రజల గూర్చి నీకేం తెలుసు?
జవాబు:
భారతదేశంలో శ్రామికులలో 92 శాతం మంది అవ్యవస్థీకృత రంగంలో ఉన్నారు. వారికి సరిగా పని దొరకదు. వాళ్ల కుటుంబాలు మినహా వారికి ఎటువంటి సామాజిక భద్రత లేదు.

ప్రశ్న 32.
జనాభా వృద్ధి శాతం అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
జనాభా వృది శాతం చాలా ముఖ్యమైన అంశం. దీనిని సంవత్సరానికి శాతంలో లెక్కగడతారు. ఉదాహరణకు సంవత్సరానికి 2 శాతం వృద్ధి అంటే అంతకు ముందు సంవత్సరంలో ఉన్న ప్రతి వంద మందికి ఇద్దరు చొప్పున జనాభా పెరిగిందన్నమాట. ఇది చక్రవడ్డీ లాగా ఉంటుంది. దీనిని వార్షిక వృద్ధి శాతం అంటారు.

10th Class Social 6th Lesson 2 Marks Important Questions and Answers in Telugu Medium

ప్రశ్న 1.
కింది పేరాగ్రాఫ్ ను చదివి సమాధానం రాయండి.
జవాబు:
“ఆడపిల్ల కంటే మగ పిల్లవాడు పుట్టాలని కోరుకునే లింగవివక్షత భారతదేశంలో ఇప్పట్లో పోయే సూచనలు | కనపడుట లేదు. మగపిల్లలకు ఎక్కువ ప్రాధాన్యత ఇవ్వటం వల్ల మగపిల్లల్లో కంటే ఆడపిల్లల్లో మరణాల శాతం ఎక్కువగా వుంది. అనేక కుటుంబాలు ఆడపిల్లలను భారంగా భావిస్తాయి. మహిళల పట్ల ఈ వివక్షతను తగ్గించటానికి బలమైన శక్తిగా మహిళల చదువు ఉపయోగపడుతుంది.”
ప్రశ్న : లింగ నిష్పత్తిలోని తేడాల కారణంగా సమాజంపై పడే ప్రభావాలను పేర్కొనండి.
జవాబు:

1. ఆడపిల్లల సంఖ్య తగ్గిపోతుంది.
2. మగ పిల్లలందరికి వివాహాలు జరిగే అవకాశాలు భవిష్యత్తులో తగ్గుతాయి.
3. కుటుంబ వ్యవస్థ దెబ్బతింటుంది.
4. లింగ వివక్షత సమాజంలో పెరిగిపోతుంది.
5. సమాజంలో నేర స్వభావం పెరిగిపోతుంది.

ప్రశ్న 2.
గ్రాఫ్ ఆధారంగా క్రింది ప్రశ్నలకు జవాబులు వ్రాయుము.

1) పైన ఇచ్చిన గ్రాఫ్ ఏమి తెలియజేస్తుంది?
జవాబు:
పైన ఇచ్చిన గ్రాఫ్ 1951 నుండి 2011 వరకూ గల స్త్రీ, పురుష లింగ నిష్పత్తిని తెలియజేస్తుంది.

2) అతి తక్కువ స్త్రీ, పురుష నిష్పత్తి ఏ సంవత్సరంలో నమోదు అయినది?
జవాబు:
స్త్రీ, పురుష నిష్పత్తి మరీ తక్కువగా ఉన్న సం||ము 1991.

3) ప్రస్తుతం భారతదేశంలో స్త్రీ, పురుష నిష్పత్తి ఎలా ఉంది?
జవాబు:
ప్రస్తుత భారతదేశ స్త్రీ, పురుష నిష్పత్తి 1000 : 940.

4) స్త్రీల సంఖ్య 935 కంటే ఎక్కువగా ఎన్ని సార్లు నమోదు అయింది?
జవాబు:
స్త్రీల సంఖ్య 935 కంటే ఎక్కువగా 3 సార్లు నమోదు అయింది.

ప్రశ్న 3.
ఈ క్రింది పేరా చదివి ప్రశ్నకు సమాధానము వ్రాయండి.
ప్రపంచంలో అత్యధిక జనసాంద్రత గల దేశాలలో భారతదేశం ఒకటి. 2011లో భారతదేశ జనసాంద్రత చదరపు కిలోమీటరుకు 382 వ్యక్తులు. ఈ సాంద్రతలో తేడాలు పశ్చిమ బెంగాల్ లో 904 నుండి అరుణాచల్ ప్రదేశ్ లో 13 వరకు ఉన్నాయి.
Q. పశ్చిమ బెంగాల్ లో జనసాంద్రత ఎక్కువగా ఉండటానికి, అరుణాచల్ ప్రదేశ్ లో జనసాంద్రత తక్కువగా ఉండటానికి గల కారణాలు ఏమిటి?
జవాబు:

1. పశ్చిమ బెంగాల్ రాష్ట్రం సారవంతమైన గంగానదీ పరీవాహక ప్రాంతంలో ఉంది.
2. ఈ ప్రాంతం వ్యవసాయానికి, పరిశ్రమలకు అనుకూలంగా ఉండటం వల్ల నివాసయోగ్యంగా ఉన్నది.
3. అరుణాచల్ ప్రదేశ్ రాష్ట్రం ఎక్కువ భాగం పర్వత ప్రాంతం మరియు మంచుతో కప్పబడి ఉన్నది.
4. కావున అరుణాచల్ ప్రదేశ్ అధిక జనాభాకు అనుకూలంగా లేదు.

ప్రశ్న 4.
క్రింది బార్ గ్రాఫ్ ని పరిశీలించి, వాటిని విశ్లేషిస్తూ నాలుగు వాక్యాలు రాయండి.

జవాబు:

1. బార్ గ్రాఫ్ 1991 నుండి 2011 వరకు భారతదేశ జనాభాలో లింగ నిష్పత్తిని తెలుపుతుంది.
2. 1991 లో లింగ నిష్పత్తి 929 గాను, 2001 లో 933 గాను, 2011 లో 940గాను ఉన్నది.
3. 1991 లో లింగ నిష్పత్తి మరీ తక్కువగా ఉంది. 2011 లో కొంత పెరుగుదల ఉన్నది. అంటే భారతదేశంలో లింగ నిష్పత్తి ఆందోళన కలిగిస్తుంది.
4. ఈ సమస్యను పరిష్కరించాలంటే
   i) స్త్రీల పట్ల వివక్షత ఉండకూడదు.
   ii) ఆడశిశువుల భ్రూణహత్యలను ఆపాలి.
   iii) సంరక్షణ, శ్రద్ధలలో, ఆరోగ్య రక్షణలలో బాలురతో సమానమైన ప్రాధాన్యతను బాలికలకు ఇవ్వాలి.

ప్రశ్న 5.
దిగువనీయబడిన (ను పరిశీలించి ప్రశ్నలకు సమాధానాలు రాయండి.

a) ఏ సంవత్సరంలో స్త్రీ, పురుష నిష్పత్తి అత్యధికంగా ఉంది?
జవాబు:
1951

b) భారతదేశంలో స్త్రీ, పురుష నిష్పత్తి తక్కువగా ఉండటానికి గల కారణాలు పేర్కొనండి.
జవాబు:
1. లింగ వివక్ష
2. మూఢనమ్మకాలు

ప్రశ్న 6.
క్రింది సమాచారం ఆధారంగా ఒక పట్టికను తయారుచేయండి.
“ప్రతీ 1000 మంది పురుషులకుగాను ఉన్న స్త్రీల సంఖ్యను లింగ నిష్పత్తి అంటారు. ప్రతీ 1000 మంది పురుషులకు గల స్త్రీల సంఖ్య 1951లో 946 గాను, 1991లో 929 గాను, 2001లో 933 మరియు 2011లో 940గాను ఉన్నది.”
జవాబు:

ప్రశ్న 7.
1990 తరువాత మరణశాతం తగ్గటానికి కారణాలు ఏమిటి?
జవాబు:
1990 తరువాత మరణశాతం తగటానికి కారణాలు :

1. కరువు సాయాన్ని అందించడం.
2. ఆహార ధాన్యాల తరలింపు చేయడం.
3. చౌకధరల దుకాణాలు తెరవడం.
4. అంటు రోగాలను నియంత్రించడం.
5. మెరుగైన పారిశుద్ధ్యాన్ని అందించడం.
6. శుభ్రమైన నీరు సరఫరా చేయడం.
7. పోషకాహారం లభించడం.
8. టీకాలు, యాంటీబయోటిక్స్ అందుబాటులోకి రావడం.

ప్రశ్న 8.
భారతదేశంలో పనిచేసే వయసు గల జనాభా ఎక్కువగా ఉంది? దాని వలన కలిగే లాభాలేవి?
జవాబు:
పనిచేసే వయసు గల జనాభా ఎక్కువగా ఉండటం వలన కలిగే లాభాలు :

1. 15-59 సంవత్సరాల వయస్సు సమూహాన్ని శ్రామిక జనాభా అంటారు.
2. వీరు వ్యవసాయరంగం, పరిశ్రమలు, సేవల రంగాలలో ఉత్పత్తికి దోహదపడతారు. దేశాభివృద్ధికి వెన్నుముకగా నిలుస్తారు.
3. దేశ స్థూల దేశీయోత్పత్తి (GDP) పెరగడంలో కీలక పాత్ర పోషించేది ఈ సమూహం వారే.
4. దేశ శాస్త్ర, సాంకేతిక, వైజ్ఞానికాభివృద్ధిలో కీలకపాత్ర పోషిస్తారు.
5. వ్యాపార, వాణిజ్య, పారిశ్రామిక అభివృద్ధికి పాటుపడతారు.

ప్రశ్న 9.
భారతదేశంలో 103 శాతం మంది ఆడపిల్లలు పుడుతున్నారు? భారతదేశంలో పురుష, స్త్రీ నిష్పత్తి 1000 : 970 ఈ – పరస్పర విరుద్ధ భావనలను ఎలా సమర్ధిస్తావు?
జవాబు:
పైన యిచ్చిన రెండు వాక్యాలు సరియైనవే. ఎందుకనగా భారతదేశంలో ప్రతి వేయిమందికి బాలురకు 103 మంది బాలికలు జన్మిస్తున్నారు. అయితే పుట్టిన ఆడపిల్లల పోషణ, సంరక్షణలలో గల వివక్షతల వలన 0-5 వయస్సులో బ్రతుకుతున్న మగపిల్లల కంటే ఆడపిల్లల సంఖ్య తక్కువగా ఉంది. అందుచే పుట్టిన ఆడపిల్లలు ఎక్కువగా చనిపోతున్నారు. కాబట్టి 100 మంది బాలురకు 103 మంది బాలికలు జన్మించినా 97 మందే జీవిస్తున్నారు. అందుకే పురుష, స్త్రీ నిష్పత్తి 1000 : 970 గా ఉంది.

ప్రశ్న 10.
దేశ జనాభాను వయస్సుల వారీగా వర్గీకరించి వివరించండి.
జవాబు:
భారతదేశ జనాభాను ప్రధానంగా మూడు వయస్సు వర్గాలుగా విభజించారు. అవి :

1. పిల్లలు (సాధారణంగా 15 సం||ల లోపువారు వీరి సంరక్షణను కుటుంబం చూసుకుంటుంది.
2. పనిచేసే వయస్సు (15-59 సం||) సాధారణంగా సమాజంలో పనిచేసే జనాభా ఇది. వీరు పునరుత్పత్తి వయస్సులో కూడా ఉంటారు.
3. వృద్ధులు (59 సం|| పైబడినవారు) వృద్ధాప్యంలో మద్దతు కోసం ఈ వయస్సువారు తమ కుటుంబాలపై ఆధారపడి ఉంటారు.

ప్రశ్న 11.
జన గణన ద్వారా ఏం తెలుసుకుంటాం?
జవాబు:
దశాబ్దానికోసారి నిర్వహించే జనాభా గణన ద్వారా మనకు అనేక విషయాలు తెలుస్తాయి. వీటిలో ముఖ్యమైనవి. దేశం మొత్తం జనాభా, జనాభా విస్తరణ, జన సాంద్రత, జనాభా పెరుగుదల ఫెర్టిలిటీ రేటు వంటి అంశాలు తెలుస్తాయి. పురుషులు, స్త్రీల సంఖ్య, లింగ నిష్పత్తి తెలుసుకుంటాం. వయస్సుల వర్గీకరణ ప్రకారం ఏ వయస్సు గ్రూపులో ఎందరెందరున్నారో తెలుస్తుంది. శారీరక లోపాలు గల వారి వివరాలు, మతాలు, కులాలు, వృత్తులు వంటి అనేకాంశాలు జన గణనలో చోటు చేసుకుంటాయి.

ప్రశ్న 12.
సమాజంలో స్త్రీ వివక్ష పోవాలంటే ఏం చేయాలి?
జవాబు:
సమాజంలో ప్రతి ఒక్కరిలో మార్పు వస్తే గానీ ఈ సమస్య పరిష్కారం కాదు. మహిళలపట్ల వివక్షతను తగ్గించటానికి బలమైన శక్తిగా మహిళల చదువు ఉపయోగపడుతుంది. మహిళల అక్షరాస్యత, విద్య వల్ల బాలికలలో మరణాల శాతం తక్కువగా ఉంటుందనేందుకు, ఆడపిల్లల ఆరోగ్యం పట్ల చూపే వివక్షత తగ్గుతుంది.

ప్రశ్న 13.
భారతదేశ జనసాంద్రత హెచ్చు తగ్గులకు కారణాలేంటి?
జవాబు:
2011లో భారతదేశ జనసాంద్రత చదరపు కిలోమీటరుకి 382 వ్యక్తులు. ఈ సాంద్రతలో తేడాలు పశ్చిమబెంగాల్ లో 904 నుంచి అరుణాచల్ ప్రదేశ్ లో 13 వరకు ఉన్నాయి. అసోం, ద్వీపకల్ప ప్రాంత అనేక
రాష్ట్రాలలో జన సాంద్రత ఒక మాదిరిగా ఉంది. భూభాగం కొండలు, రాళ్లతో ఉండడం, ఒక మోస్తరు నుంచి తక్కువ వర్షపాతం, లోతు తక్కువ, అంతగా సారవంతంకాని నేలలు ఈ ప్రాంతంలోని జన సాంద్రతను ప్రభావితం చేశాయి. ఉత్తర మైదానాలు, కేరళలో చదునైన మైదానాలు, సారవంతమైన నేలలు, అధిక వర్షపాతం ఫలితంగా అధిక నుంచి చాలా అధిక జనసాంద్రత ఉంది.

ప్రశ్న 14.
భారతదేశ జనాభా (1901 – 2011)

అ) ఏ సంవత్సరం నుండి భారతదేశ జనాభా నిరంతరాయంగా పెరుగుతుంది? ఎందువలన?
ఆ) 1901లో భారతదేశ జనాభా ఎంత? 2001లో జనాభా ఎంత? ఈ శతాబ్ద కాలంలో ఎన్నిరెట్లు పెరిగింది?
జవాబు:
అ) 1921 సంవత్సరం నుంచి జనాభా నిరంతరంగా పెరుగుతోంది.
ఆ) 1901లో భారత జనాభా : 238.40 మిలియన్లు.
2001లో భారత జనాభా : 1028.74 మిలియన్లు.
శతాబ్దకాలంలో 4.3 రెట్లు పెరిగింది.

ప్రశ్న 15.

ప్రశ్న : జనాభా ఆధారంగా మనం ప్రపంచ పటాన్ని తయారుచేస్తే అది ఇలా ఉంటుంది. దీనికి, మిగిలిన పటాలకు తేడా ఏమిటి? చర్చించండి.
జవాబు:

1. జనాభా ఎక్కువగా ఉన్న దేశాలను ఎక్కువ విస్తీర్ణంలో గుర్తించడం జరుగుతుంది.
2. జనాభా తక్కువగా ఉన్న దేశాలు పెద్దవైనా తక్కువ విస్తీర్ణంలో గుర్తిస్తాము.
3. కావున సాధారణ ప్రపంచ పటంతో పోలిస్తే జనాభా ఆధారంగా తయారుచేసిన ప్రపంచపటం వేరుగా కన్పిస్తుంది.

ప్రశ్న 16.
భారతదేశంలోని కేరళ వంటి కొన్ని ప్రాంతాలలో లింగనిష్పత్తి మెరుగుగా ఉంది. దీనిని నీవెలా ప్రశంసిస్తావు?
జవాబు:

1. భారతదేశంలోని కేరళ వంటి కొన్ని ప్రాంతాలలో లింగ నిష్పత్తి మెరుగ్గా ఉంది.
2. లింగ నిష్పత్తి మెరుగుగా ఉండటానికి ప్రజలు, ప్రభుత్వాలు చేసే కృషి ప్రశంసనీయం.
3. దీని వల్ల సామాజిక మార్పు సంభవిస్తుంది.
4. ఇది సంపద పంపిణీని, అధికార హోదాలను, జననరేటు తదితర అంశాలను ప్రభావితం చేస్తుంది.

ప్రశ్న 17.
అధిక జనాభా సమస్యపై కొన్ని నినాదాలు వ్రాయండి.
జవాబు:

1. భూమిపై పుట్టే ప్రతి బిడ్డా ఆర్థిక నరకం సృష్టిస్తాడు – T.R. మాల్టస్.
2. కుటుంబంలో ప్రతి జననం ఒక శుభఘడియ. కానీ ఈ జననాలు అధికమైతే దేశం, కుటుంబం భరిస్తుందా ? అన్నదే ప్రశ్న – మాలిని బాలసింగం.

ప్రశ్న 18.
“అధిక జనాభా పెరుగుదల అనేక అనర్థాలకు దారితీస్తుంది” దీనిని సమర్థిస్తూ నీ సొంత మాటలలో వ్రాయుము.
జవాబు:

1. జనాభా అధికంగా పెరగడాన్ని ‘జనాభా విస్ఫోటనం’ అంటాం. ఇది అనేక అనర్థాలకు దారితీస్తుంది.
2. పెరిగే జనాభాకు సంబంధించి ఆహార, స్థల, భూమి, వృత్తి అవసరాలను తీర్చాల్సిరావడం వల్ల భూమిపై ఒత్తిడి, నిరుద్యోగం పెరుగుతాయి.
3. అందరికీ విద్య, ఆరోగ్య సదుపాయాలు, ఉపాధి కల్పనలు కష్టతరం అవుతాయి.
4. ఈ పెరుగుదల జల, వాయు, భూమి, గాలి తదితర కాలుష్యాలకు చోదకశక్తి అవుతుంది.

ప్రశ్న 19.

1) కృష్ణా, ఉభయగోదావరి, గుంటూరు జిల్లాలలో అధిక జనసాంద్రతకు గల కారణాలు ఏమిటి?
2) 100 నుండి 200 జనసాంద్రత అనగా అల్పజనసాంద్రత గల జిల్లాలేవి? కారణాలు తెలపండి.
జవాబు:
1) కృష్ణా, ఉభయగోదావరి, గుంటూరు జిల్లాలలో అధిక జనసాంద్రతకు గల కారణాలు:
ఎ) కృష్ణా, గోదావరి నదీ పరీవాహక ప్రాంతంలో ఉండటం వలన వ్యవసాయానికి అనుకూలత.
బి) వ్యవసాయాధారిత పరిశ్రమలు వృద్ధి.
సి) వ్యవసాయ అనుబంధ పరిశ్రమలు, ఉపాధి అవకాశాలు.

2) 100 నుంచి 200లోపు జనసాంద్రత గల జిల్లాలు : ప్రకాశం మరియు వై.ఎస్.ఆర్. కడప.
కారణాలు : భౌగోళికంగా కొండలు, గుట్టలు, నీటిపారుదల సౌకర్యాల లేమి మొ||.

10th Class Social 6th Lesson 4 Marks Important Questions and Answers in Telugu Medium

ప్రశ్న 1.

a) ఏ సంవత్సరంలో స్త్రీల సంఖ్య తక్కువగా ఉంది?
b) స్త్రీ, పురుష నిష్పత్తి అనగానేమి?
c) లింగ నిష్పత్తిలో 1951 నుండి నీవు ఎలాంటి మార్పులు గమనించావు?
d) స్త్రీల సంఖ్య తగ్గడాన్ని నివారించడానికి ఏమి చేయాలి?
జవాబు:
a) 1991వ సంవత్సరంలో స్త్రీల సంఖ్య తక్కువగా ఉంది.
b) జనాభాలో ప్రతి 1000 మంది పురుషులకు ఎంత మంది స్త్రీలు ఉన్నారో తెలియజేసే నిష్పత్తే స్త్రీ, పురుష నిష్పత్తి.

c)

• 1951 నుండి 1971 వరకు స్త్రీ, పురుష నిష్పత్తి తగ్గుతూ వచ్చి, 1991 నుండి క్రమేపీ పెరుగుతూ వచ్చింది.
  1951 లో అక్షరాస్యతా శాతం తక్కువగా ఉన్నప్పటికిని స్త్రీ, పురుష నిష్పత్తి ఎక్కువగా ఉండటం గమనార్హం.

d)

• ప్రకృతిలో స్త్రీ, పురుషులు సమానమే అనే భావన ప్రచారం చేయాలి.
• లింగ నిర్ధారణ పరీక్షల చట్టాలను కఠినతరం చేయాలి. సక్రమ అమలుకు చర్యలు తీసుకోవాలి.

ప్రశ్న 2.
ఒక ప్రాంత జనసాంద్రత, ఆ ప్రాంత భౌగోళిక పరిస్థితులకు మధ్య గల సంబంధాన్ని విశ్లేషించుము.
జవాబు:

1. భూమి సహజ స్వరూపాన్ని భౌగోళిక స్వరూపం అంటాం. చదరపు కిలోమీటరుకు సగటున నివసించే ప్రజలను జనసాంద్రత అంటాం.
2. బాగా పంటలు పండే ప్రాంతాలు, పారిశ్రామికవాడలైన ‘గంగా-సింధు మైదానం’ లో జనసాంద్రత ఎక్కువ.
3. థార్ ఎడారి ప్రాంతం ప్రజల జీవనానికి ఏమాత్రం అనుకూలంగా లేనందున అచ్చట జనసాంద్రత అత్యల్పం.
4. తూర్పు, పశ్చిమ తీరప్రాంతాలలో వర్షపాతం ఎక్కువ. పంటలు బాగుగా పండును. అందుచే ఈ ప్రాంతాలలో జనసాంద్రత ఎక్కువ.
5. హిమాలయ పర్వత ప్రాంతం సుందరమైనదైనప్పటికీ ఈ ప్రాంతం ఎప్పుడూ మంచుచే కప్పబడియుండుటచే జన జీవనానికి అనుకూలంగా ఉండదు. అందుచే ఇచ్చట జనసాంద్రత తక్కువ.
6. ఈశాన్య భారతదేశం కొండలతో నిండియున్నందున జనసాంద్రత తక్కువ.

ప్రశ్న 3.
ఈ క్రింది పేరా చదివి నీ అభిప్రాయం రాయుము.
భారతదేశంలో ప్రతీ వంద మందికి 103 మంది ఆడపిల్లలు పుడుతున్నారు. కానీ మగపిల్లల కంటే ఎక్కువ మంది ఆడపిల్లలు చనిపోతున్నారు. 0-5 వయస్సులో బతికి బట్ట కట్టిన మగపిల్లల సంఖ్య కంటే ఆడపిల్లల సంఖ్య చాలా తక్కువగా ఉందని సెన్సెస్ చెపుతోంది. ఆడపిల్లలు బతకటానికి ఎక్కువ అవకాశాలు ఉన్నప్పటికీ ఇలా జరుగుతోందంటే వారి పోషణ సంరక్షణలలో ఏదో వివక్ష ఉండి ఉండాలి.
జవాబు:
0-5 సంవత్సరాల వయస్సులో ఆడపిల్లలు ఎక్కువ సంఖ్యలో పుడుతున్నప్పటికి, ఎక్కువమంది ఆడపిల్లలు చనిపోతున్నారు. దీనికి గల కారణాలు:

1. ఆడవాళ్ళలో ఎక్కువమంది నిరక్షరాస్యులు, వారికి ఆడపిల్లల ప్రాముఖ్యత తెలియదు.
2. భారతదేశంలో పితృస్వామిక కుటుంబాలు ఎక్కువ. కావున స్త్రీలను ఆడపిల్లలకు జన్మను ఇవ్వకుండా అబార్షను చేయించడం జరుగుతుంది.
3. వారి జాతిని, తెగను పెంచుకోవడానికి మగపిల్లలకు ప్రాధాన్యతను ఇవ్వడం జరుగుతుంది.
4. తల్లిదండ్రులకు ఆదాయం పెరిగినా, వారు మాత్రం ఆడపిల్లల విషయంలో చిన్నచూపు చూస్తున్నారు.

ప్రశ్న 4.
స్త్రీ, పురుష నిష్పత్తిలో స్త్రీ నిష్పత్తి తగ్గుతూ పోతే సమాజంపై ఎలాంటి ప్రభావితం ఉంటుంది.
జవాబు:
లింగ నిష్పత్తి చాలా ఎక్కువగాని, తక్కువగాని ఉంటే సామాజికంగా చాలా తేడా వస్తుంది.
ఉదా : కాలేజీల విద్యార్థుల సంఖ్య

స్త్రీ నిష్పత్తి తగ్గతూపోతే సమాజంపై పడే ప్రభావం :

1. స్త్రీ లింగ నిష్పత్తి తక్కువగా ఉండటం వల్ల స్త్రీల పట్ల సమాజానికి గల వివక్షను తెలియచేస్తుంది.
2. లింగ నిష్పత్తి సమాజంలోని స్త్రీ, పురుషుల మధ్య గల అసమానత్వాన్ని తెలియజేస్తుంది.
3. సమాజంలో లింగనిష్పత్తి తక్కువగా ఉన్నప్పుడు స్త్రీల పై అది పురుషుల ఆధిపత్యాన్ని తెలియజేస్తుంది.
4. లింగనిష్పత్తి తక్కువగా ఉండడం వల్ల బాలికలకు చాలా చిన్న వయస్సులోనే పెళ్ళిళ్ళు చేయడం జరుగుతుంది.
5. బాలికలు చాలామంది పాఠశాలకు దూరమై ఇళ్ళలోనే పనిచేసుకుంటూ ఉంటారు. దీనివల్ల బాలికా అక్షరాస్యతా శాతం తగ్గుతుంది.
6. ఈ నిష్పత్తి నేర రేటును కూడా ప్రభావితం చేస్తుంది.
7. స్త్రీల సంఖ్య మరీ తక్కువగా ఉంటే సాధారణ పురుషులకు వివాహం జరగటం కష్టం అవుతుంది. అన్ని రకాలుగా ముందున్న వారినే స్త్రీలు భర్తలుగా ఎంచుకొనే అవకాశం ఉంటుంది.
8. లింగ నిష్పత్తిలో అసమానతలు జననరేటును ప్రభావితం చేస్తాయి.

ప్రశ్న 5.
ఈ క్రింది గ్రాఫ్ ఆధారంగా ప్రశ్నలకు సమాధానాలు రాయండి.

a) ఏ సంవత్సరం నుండి జనాభా నిరంతరాయంగా పెరుగుతూనే ఉంది?
b) ప్రస్తుత భారతదేశ జనాభా ఎంత?
c) ఏ దశాబ్ద కాలంలో జనాభాలో తగ్గుదల కనబడింది?
d) భారతదేశంలో జనాభా లెక్కలు ఎన్ని సంవత్సరాలకు ఒకసారి లెక్కిస్తారు?
జవాబు:
a) 1931 సంవత్సరం
b) 121 కోట్లు
c) 1921 సంవత్సరం
d) 10 సంవత్సరాలు

ప్రశ్న 6.
ఈ క్రింది పట్టికను చదివి (a), (b), (C) మరియు (d) ప్రశ్నలకు సమాధానాలు రాయండి.
భారతదేశ స్త్రీ, పురుష అక్షరాస్యత శాతము

a) 2011 సం||లో స్త్రీల అక్షరాస్యత కంటే పురుషుల అక్షరాస్యత ఎంత ఎక్కువ?
b) పై పట్టిక ఏ సమాచారాన్ని తెలుపుతుంది?
c) ఏ కాలంలో అక్షరాస్యత రేటు పెరుగుదల ఎక్కువగా ఉన్నది?
d) స్త్రీల అక్షరాస్యతను నీవు ఎలా అర్ధం చేసుకున్నావు?
జవాబు:
a) 2011 సం||లో స్త్రీల అక్షరాస్యత కంటే పురుషుల అక్షరాస్యత 16, 68% ఎక్కువ.
b) భారతదేశ స్త్రీ, పురుష అక్షరాస్యత శాతం 1961-2011గా ఉందని పై పట్టిక తెలుపుతుంది.
c) అక్షరాస్యత రేటు పెరుగుదల ఎక్కువగా ఉన్న కాలం 1991-2001.
d) 1) పురుషుల అక్షరాస్యతతో పోలిస్తే స్త్రీల అక్షరాస్యత తక్కువ.
2) 1961లో స్త్రీల అక్షరాస్యత చాలా తక్కువగా ఉన్నది. ఇది ప్రతి దశాబ్దంలో పెరుగుతూ ఉన్నది. 1991-2001 దశాబ్దంలో స్త్రీల అక్షరాస్యతా రేటు పెరుగుదల ఎక్కువగా ఉన్నది.

ప్రశ్న 7.
క్రింద ఇవ్వబడిన గ్రాఫ్ ఆధారంగా దిగువనివ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు వ్రాయుము.

a) స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన తరువాత ఎన్ని పర్యాయములు జనగణన జరిగినది?
జవాబు:
7 సార్లు

b) ‘స్త్రీ, పురుష నిష్పత్తి’ అనగా నీవు ఏమి అర్థం చేసుకున్నావు?
జవాబు:
జనాభాలో ప్రతి 1000 మంది పురుషులకు ఎంతమంది స్త్రీలు ఉన్నారో తెలియజేసేది తింగ నిష్పత్తి.

C) లింగ నిష్పత్తి తక్కువగా ఉండటానికి ఏవైనా రెండు కారణాలు తెలపండి.
జవాబు:
1) సాంప్రదాయకంగా మనది పురుషాధిక్య సమాజం కావడం.
2) స్త్రీలకు విద్య, అభివృద్ధిలో సమాన అవకాశాలు లభించకపోవడం.

d) మెరుగైన లింగ నిష్పత్తి ఏ సంవత్సరంలో నమోదు అయింది?
జవాబు:
1951

ప్రశ్న 8.
ఇచ్చిన గ్రాఫెను చదివి క్రింది ప్రశ్నలకు సమాధానం రాయండి.

1) ఏ సంవత్సరంలో జనాభా పెరుగుదల తగ్గింది?
జవాబు:
1921

2) ఎన్ని సంవత్సరాల కొకసారి జనగణన క్రమం తప్పకుండా చేపడతారు?
జవాబు:
10 సం||

3) స్వాతంత్ర్యం తరువాత భారతదేశంలో జనాభా పెరుగుతూనే ఉందుటకు గల కారణాలేవి?
జవాబు:
అభివృద్ధి చెందిన వైద్య సదుపాయాలు, కరవుల ప్రభావం తగ్గిపోవడం మొదలైనవి.

4) జనాభా విస్ఫోటనం వల్ల కలిగే సమస్యలేవి?
జవాబు:
పర్యావరణంపై ఒత్తిడి, నిరుద్యోగం మొదలైనవి.

ప్రశ్న 9.
క్రింది ఇవ్వబడిన సమాచారం ఆధారంగా కమ్మీ చిత్రం గీసి మీ పరిశీలనను వ్రాయండి.
పట్టిక : భారతదేశ జనాభా – స్త్రీ పురుష నిష్పత్తి

జవాబు:

పరిశీలన:

1. అతి తక్కువ లింగనిష్పత్తి 1991వ సంవత్సరంలో నమోదయింది.
2. అతి ఎక్కువ లింగనిష్పత్తి 1951వ సంవత్సరంలో నమోదయింది.
3. 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం భారతదేశ లింగ నిష్పత్తి 943.

ప్రశ్న 10.
భారతదేశ జన గణన గూర్చి వివరింపుము.
జవాబు:
దేశంలోని జనాభాకి సంబంధించిన సమాచారాన్ని భారతదేశ జనగణన అందిస్తుంది. జనాభా అంతటికి సంబంధించిన సమాచారాన్ని పద్ధతి ప్రకారం సేకరించి, నమోదు చేయటాన్నే జనగణన అంటారు. పదేళ్లకు ఒకసారి భారతదేశంలోని ప్రజల సమాచారాన్ని సేకరిస్తారు. ఈ పనిచేసేవాళ్లు ప్రతి ఊరు, పట్టణం, నగరంలోని ప్రతి ఇంటికీ వెళ్లి ఆ ఇంట్లో ఉంటున్న వాళ్ల వివరాలు సేకరిస్తారు. ప్రజల వయసు, వృత్తి, ఇంటి రకం, చదువు, మతం వంటి అనేక వివరాలను జన గణన అందిస్తుంది. సెన్సెస్ ఆఫ్ ఇండియా అన్న కేంద్ర ప్రభుత్వ సంస్థ ఈ సమాచార సేకరణ, నమోదులను నిర్వహిస్తుంది.

భారతదేశంలో జన గణన :
భారతదేశంలో మొదటి జన గణన 1872లో జరిగింది. అయితే మొదటి సంపూర్ణ జనగణన 1881లో జరిగింది. అప్పటి నుంచి ప్రతి 10 సంవత్సరాలకు ఒకసారి క్రమం తప్పకుండా జన గణన చేపడుతున్నారు. 2011లో భారతదేశ జనాభా 121,01,93,422 ఈ 121 కోట్ల జనాభాలో 62,37,24,248 మంది పురుషులు 58,64,69,174 మంది స్త్రీలు.

ప్రశ్న 11.

పై పటాన్ని పరిశీలించి, క్రింది ప్రశ్నలకు సమాధానాలు వ్రాయుము.
1) అత్యల్ప జనసాంద్రత గల ప్రాంతాలేవి? కారణాలు తెలపండి.
జవాబు:
అత్యల్ప జనసాంద్రత గల ప్రాంతాలు : జమ్ము, కాశ్మీర్ మరియు అరుణాచల్ ప్రదేశ్. కారణం : పర్వతాలు, అడవులతో కూడిన స్వరూపాలు.

2) అత్యధిక జనసాంద్రత గల ప్రాంతాలు ఏవి? కారణాలు తెలపండి.
జవాబు:
అత్యధిక జనసాంద్రత గల ప్రాంతాలు : కోల్ కత, పశ్చిమ ఉత్తరప్రదేశ్, బీహార్ మొ||. కారణం : మైదాన ప్రాంతాలు, వ్యవసాయకంగా మరియు పారిశ్రామికంగా అభివృద్ధి చెందడం.

3) అధిక జనసాంద్రత (250 – 999) గల ప్రాంతాలు ఏవి? కారణాలు తెలపండి.
జవాబు:
అధిక జనసాంద్రత గల ప్రాంతాలు : ఉత్తరప్రదేశ్, బీహార్, పశ్చిమ బెంగాల్, కేరళ మరియు తమిళనాడు మొ||.
కారణాలు : మైదాన ప్రాంతాలు, వ్యవసాయం, పారిశ్రామికంగా అభివృద్ధి చెందటం.

4) ద్వీపకల్ప పీఠభూమిలో సాధారణ జనసాంద్రత ఉండటానికి గల కారణాలు తెలపండి.
జవాబు:
ద్వీపకల్ప పీఠభూమిలో సాధారణ జనసాంద్రతకు కారణం : వ్యవసాయానికి సంపూర్ణ నీటిపారుదల సౌకర్యాలు లేకపోవడం, పారిశ్రామికంగా అభివృద్ధి చెంది ఉండకపోవడం.

ప్రశ్న 12.
లింగ నిష్పత్తి అనగా నేమి? జనాభాలో స్త్రీల సంఖ్య తక్కువగా ఉండడానికి కారణాలేంటి?
జవాబు:
జనాభాలో ప్రతి వేయిమంది పురుషులకు ఎంతమంది స్త్రీలు ఉన్నారో తెలియజేసేదే లింగ నిష్పత్తి. ఒక సమాజంలో, ఒక నిర్దిష్ట కాలంలో స్త్రీ, పురుషుల మధ్య సమానత్వం ఎంత ఉందో తెలుసుకోడానికి ఉపయోగపడే ముఖ్యమైన సామాజిక సూచి యిది. భారతదేశంలో పురుషుల కంటే ఎప్పుడూ స్త్రీల సంఖ్య తక్కువగానే ఉంది. ప్రతి వెయ్యిమంది పురుషులకు స్త్రీలు 1951లో 946, 1961లో 941, 1971లో 930, 1981లో 934, 1991లో 929, 2001లో 933, 2011లో 940 మంది నమోదయ్యారు. ఈ గణాంకాలు సమాజంలో స్త్రీ పట్ల గల వివక్షతను వెల్లడిచేస్తున్నాయి. విద్య, పోషకాహారం, శిశు సంరక్షణ, వైద్య రంగాలలో సేవలు మగపిల్లలకందినంతగా ఆడపిల్లలకు అందడం లేదు.

ఆడపిల్ల కంటే మగపిల్లవాడు పుట్టాలనే కోరుకొనే లింగ వివక్షత భారతదేశంలో ఇప్పట్లో పోయేటట్లులేదు. మగ పిల్లల్లో కంటే ఆడపిల్లల్లో మరణాల శాతం ఎక్కువగా ఉంది. మగపిల్లవాడు కావాలని కోరుకొనేవారు గర్భంలో ఉంది ఆడపిల్ల అని తెలిస్తే భ్రూణహత్యకు పాల్పడుతున్నారు. వైద్య విషయంలో గల ఈ వివక్షత పెద్దయిన తరువాత కూడా కొనసాగుతుంది, అందుకే పురుషుల కంటే స్త్రీలలో మరణాల శాతం ఎక్కువని అధ్యయనాలు వెల్లడిస్తున్నాయి.

ప్రశ్న 13.
భారతదేశ జనగణన శ్రామిక జనాభాను ఎన్ని వర్గాలుగా విభజించింది. అవి ఏవి?
జవాబు:
15 నుండి 59 సంవత్సరాల వయస్సు సమూహాన్ని శ్రామిక జనాభా అంటారు. వారు పూర్తి సంవత్సరం లేదా సంవత్సరంలో కొంతభాగం పనిచేస్తారు. ఇది పని అందుబాటుపై ఆధారపడుతుంది. గృహిణులు చేసే ఇంటిపని దీంట్లో భాగం అవదు. భారత జనాభా గణ వీరిని నాలుగు భాగాలుగా వర్గీకరిస్తుంది : (1) సొంతభూమిని లేదా కౌలుకు తీసుకున్న భూమిని సాగుచేస్తున్న రైతులు, (2) ఇతరుల వ్యవసాయ భూములలో కూలికి పనిచేసే వ్యవసాయ కూలీలు, (3) గృహ సంబంధ పరిశ్రమలలోను, రైస్ మిల్లులలోను, బీడీలు చుట్టేవారిగాను, కుండలు తయారుచేయడం, బుట్టలు, బట్టలు అల్లడం, పాదరక్షలు తయారుచేయడం, అగ్గిపుల్లలు, బొమ్మల తయారీ మొదలైన చిన్న చిన్న పరిశ్రమలలో పనిచేసేవారు, (4) ఫ్యాక్టరీలు, వ్యాపార వాణిజ్య సంస్థలు, రోజుకూలీలు, ఇతర వృత్తుల వారు.

ప్రాజెక్టు

→జన సాంద్రతకు చెందిన కింది రెండు పటాలను, జనాభా పెరుగుదలకు సంబంధించిన రేఖా పటాన్ని చూడండి. ఈ అధ్యాయంలో మీరు జనాభాకి సంబంధించి తెలుసుకున్న వివిధ అంశాల ఆధారంగా వాటిని వివరించండి.
జవాబు:
బంగ్లాదేశ్ :
ఈ దేశంలో ఎడారులు లేదా శుష్క జనసాంద్రత గల ప్రాంతాలు లేవు. ఆగ్నేయ, నైఋతి ప్రాంతాల్లో కొద్ది ప్రాంతం మాత్రం నివాసయోగ్యం కాదు. ఈ ప్రాంతాల్లో జనసాంద్రత 1-4 మాత్రమే కలదు. గంగ, బ్రహ్మపుత్ర (పద్మానది) పరీవాహ ప్రాంతంలో జనాభా అధికంగా ఉంది. రాజధాని ఢాకా కూడా అధిక జనసాంద్రత గల ప్రాంతంలోనే ఉంది.

అల్జీరియా :
ఈ దేశం ఆఫ్రికా ఖండంలోని సహారా ఎడారి ప్రాంతంలో ఉంది. అత్యధిక ప్రాంతం అత్యల్ప జనసాంద్రత (1-4) కలిగి ఉంది. రాజధాని అల్జీర్స్ పరిసర ప్రాంతాల్లో అత్యధిక జనసాంద్రత (1000+) కలదు.

మద్యధరా సముద్రతీర ప్రాంతాలు సాధారణ జనసాంద్రత (25-49) కలిగి ఉన్నాయి. సాధారణ జనసాంద్రత గల ప్రాంతాలకు ఆనుకొని కొద్ది ప్రాంతం (5-24) అల్ప జనసాంద్రత కలిగి ఉంది. మొత్తం మీద సహారా ఎడారి ప్రభావం అల్జీరియా జనాభాపై ఎక్కువగా ఉంది.

వివిధ ఖండాలలో 1990 నుండి అటవీ నష్టంపై జనాభా పెరుగుదల ప్రభావం :
జనాభా పెరుగుదల, అటవీ విస్తరణ సాధారణంగా విలోమనిష్పత్తిలో ఉంటాయి. ప్రపంచంలోని వివిధ ప్రాంతాలలో 1990 నుండి అటవీ నష్టంపై జనాభా పెరుగుదల ప్రభావాన్ని పై గ్రాఫ్ తెలియజేస్తుంది. ఆఫ్రికా ఖండంలో జనాభా పెరుగుదల కంటే అటవీ నష్టం తక్కువగా ఉండటం విశేషం. ఈ ఖండంలో జనాభా పెరుగుదల 9.2 శాతం ఉంది. అటవీ నష్టం 8.8 శాతం మాత్రమే.

యూరప్లో విశేషంగా అటవీ నష్టం నామమాత్రం కాగా, జనాభా తగ్గుతుండటం దీని ప్రత్యేకత. ఉత్తర అమెరికా ఖండం వంటి అభివృద్ధి చెందిన ప్రాంతంలో కూడా జనాభా పెరుగుదల నామమాత్రంగా ఉంటే అటవీ నష్టం మాత్రం 23.5 శాతం ఉంది. ఓషియానియాలో జనాభా 13 శాతం పెరిగితే అటవీ నష్టం మాత్రం 21 శాతం ఉండటం ఆందోళన కలిగించే విషయం.

లాటిన్ అమెరికా ప్రాంతంలో మాత్రం జనాభా పెరుగుదల 35 శాతం ఉండగా అటవీ నష్టం మాత్రం 27 శాతం. కాబట్టి ఉత్తర అమెరికా, ఓషియానియా, ఆసియాలలో పెరిగిన జనాభా శాతం కంటే అటవీనష్టం ఎక్కువ.

లాటిన్ అమెరికా, ఆఫ్రికాలలో జనాభా పెరుగుదల శాతం కంటే అటవీనష్టం శాతం తక్కువ.

These AP 10th Class Social Studies Important Questions 5th Lesson భారతదేశ నదులు, నీటి వనరులు will help students prepare well for the exams.

AP Board 10th Class Social 5th Lesson Important Questions and Answers భారతదేశ నదులు, నీటి వనరులు

10th Class Social 5th Lesson ½ Mark Important Questions and Answers in Telugu Medium

1. క్రింది వానిలో సింధు నదికి ఉపనది కానిది.
చీనాబ్, రావి, టీస్టా, సట్లెజ్.
జవాబు:
టీస్టా

2. క్రింది వానిలో గంగానది ఉపనది.
జీలం, చీనాబ్, కోసి, బియాస్
జవాబు:
కోసి

3. క్రింది వానిలో తుంగభద్రానది ఏ నదికి ఉపనది.
మహానది, గోదావరి, కృష్ణా, పెన్న
జవాబు:
కృష్ణా

4. క్రింది వానిలో ద్వీపకల్ప పీఠభూమిలో పుట్టే గంగానదీ వ్యవస్థకు చెందిన ఉపనది కానిది ఏది?
చంబల్, బేత్వా, కేన్, గండక్
జవాబు:
గండక్

5. క్రింది వానిలో బ్రహ్మపుత్ర నది ఉపనది ఏది?
చంబల్, లోహిత్, చీనాబ్, సట్లేజ్.
జవాబు:
లోహిత్.

6. రెండు నదుల కలయిక వల్ల ఏర్పడిన నది ఏది?
జవాబు:
గంగానది.

7. 50 సం||రాల క్రితం తుంగభద్రానదీ జలాల నిల్వ సామర్థ్యము ఎన్ని మి॥క్యుబిక్ మీటర్లు.
జవాబు:
3,766 (లేదా) 376.6 కోట్ల ఘనపు మీటర్లు.

8. ద్వీపకల్ప నదులలో పెద్ద నది ఏది?
జవాబు:
గోదావరి

9. భారతదేశంలోని నదులలో పెద్ద నది ఏది?
జవాబు:
గంగానది.

10. క్రింది వానిలో హిమాలయ నది కానిది.
గంగా, సింధు, బ్రహ్మపుత్ర, మహానది. గండక్,
జవాబు:
మహానది.

11. అంతస్థలీయ ప్రవాహంనకు సంబంధించిన దానికి ఉదాహరణ.
జవాబు:
లూనీ నది.

12. నీటిని అధికంగా తీసుకునే పంటకు ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
జవాబు:
చెరకు.

13. ‘V’ ఆకారపు లోయలు ఏర్పడుటకు కారణం ఏమిటి?
జవాబు:
నదీ ప్రవాహాలు.

14. దక్షిణ భారతదేశ నదులు తూర్పువైపుకు ప్రవహించుటకు గల కారణమేమి?
జవాబు:
దక్కన్ పీఠభూమి తూర్పుకు వాలి ఉండటం.

15. హిమాలయ నదులను జీవనదులు అని పిలవడానికి కారణమేమిటి?
జవాబు:
సంవత్సరం పొడవునా ప్రవహిస్తాయి కాబట్టి.

16. ‘ఆదర్శ గ్రామ పథకం’ కింద హివారే బజారును ఎంపిక చేసిన రాష్ట్రం ఏది?
జవాబు:
మహారాష్ట్ర.

17. బంగ్లాదేశ్ లో పద్మానదిగా పిలువబడుతున్న నది ఏది?
జవాబు:
గంగానది.

18. క్రింది వానిలో ద్వీపకల్ప నదికి ఉదాహరణ కానిది.
గోదావరి, మహానది, కృష్ణా, సింధు.
జవాబు:
సింధు.

19. అలకనంద, భాగీరథి ఎక్కడ కలుస్తాయి?
జవాబు:
దేవ ప్రయాగ వద్ద.

20. బ్రహ్మపుత్రా నది మనదేశంలో ఎక్కడ ప్రవేశిస్తుంది?
జవాబు:
అరుణాచల్ ప్రదేశ్ లో

21. నీరు ఆవిరిగా మారటాన్ని ఏమంటారు?
జవాబు:
భాష్పీభవనం.

22. కేరళలోని ఏ గ్రామమందు గ్రామ పంచాయతీకి, కోకాకోలా కంపెనీకి మధ్య వివాదం తలెత్తింది?
జవాబు:
పెరు మట్టి.

23. భూగర్భ జలంపై నియంత్రణ ఏ హక్కుకు సంబంధించినది?
జవాబు:
భూమి హక్కు

24. తుంగభద్రానది ఏ రాష్ట్రానికి సంబంధించిన వనరు కాదు?
కర్ణాటక, మహారాష్ట్ర, తెలంగాణా, ఆంధ్రప్రదేశ్
జవాబు:
మహారాష్ట్ర,

25. అరుణాచల్ ప్రదేశ్ లో దిహంగ్, సియాంగ్ అని పిలువబడే నది ఏది?
జవాబు:
బ్రహ్మపుత్రా నది.

26. సింధు నది యొక్క జన్మస్థానం ఏది?
జవాబు:
మానస సరోవరం.

27. భగీరథి నది యొక్క జన్మస్థానం ఏది?
జవాబు:
గంగోత్రి.

28. అలకనంద నది యొక్క జన్మస్థానం ఏది?
జవాబు:
సతపనాథ్

29. బ్రహ్మపుత్రా నది యొక్క జన్మస్థానం ఏది?
జవాబు:
మానస సరోవరం.

30. గోదావరి నది యొక్క జన్మస్థానం ఏది?
జవాబు:
త్రయంబకం.

31. మహానది యొక్క జన్మస్థానం ఏది?
జవాబు:
సిహావా

32. కృష్ణానది యొక్క జన్మస్థానం ఏది?
జవాబు:
మహాబలేశ్వరం.

33. నర్మదానది యొక్క జన్మస్థానం ఏది?
జవాబు:
అమర్ కంఠక్.

34. తపతి నది యొక్క జన్మస్థానం ఏది?
జవాబు:
ములాయి.

35. కావేరి నది యొక్క జన్మస్థానం ఏది?
జవాబు:
కూర్గ్ కొండలు.

36. దిబంగ్, లోహిత్ అనే రెండు ఉపనదులు ఏ రాష్ట్రంలో బ్రహ్మపుత్రలో కలుస్తాయి?
జవాబు:
అస్సోం

37. అవపాతం + ఉపరితల ప్రవాహం + భూగర్భ ప్రవాహం =?
జవాబు:
అంతర్గత ప్రవాహాలు.

38. ఉపరితల ప్రవాహాలకు ఒక ఉదాహరణ నివ్వండి.
జవాబు:
వాగులు, కాలువలు, నదులు, చెరువులు .

39. తుంగభద్ర నది ఎగువ, మధ్య పరివాహక ప్రాంతం ఏ రాష్ట్రంలో కలదు?
జవాబు:
కర్ణాటక.

40. తుంగభద్రా నది యొక్క పరివాహక ప్రాంతం మొత్తం ఎన్ని చ.కి.మీ. ఉంది?
జవాబు:
71, 417 km

41. భూగర్భ జలాల వినియోగం పై ఏ సంస్థలకు నియంత్రణ ఉండాలి?
జవాబు:
ప్రభుత్వ

42. శాండూరు వద్ద గనులు ఏవి?
జవాబు:
మాంగనీసు.

48. కుద్రేముఖ్ వద్ద గనులు ఏవి?
జవాబు:
ఇనుము.

44. పుట్టుక ఆధారంగా భారతదేశ నదీ జల వ్యవస్థలు ఎన్ని?
జవాబు:
రెండు.

45. బ్రహ్మపుత్ర నదిని టిబెట్లో ఏమని పిలుస్తారు?
జవాబు:
సాంగ్ పో.

46. బ్రహ్మపుత్ర నదిని అరుణాచల్ ప్రదేశ్ లో ఏమని పిలుస్తారు?
జవాబు:
సియాంగ్, దిహంగ్

47. బ్రహ్మపుత్ర నది ఏ హిమానీనదం నుండి పుట్టింది?
జవాబు:
చెమయుంగ్ డంగ్.

48. పశ్చిమంగా ప్రవహించి, అరేబియా సముద్రంలో కలిసే నదులు ఏవి ?
జవాబు:
నర్మద, తపతి.

49. వక్రతలు ఉండనీ నదులకు ఉదాహరణ నిమ్ము.
జవాబు:
గోదావరి, కృష్ణా, కావేరి, మహానది మొ||వి.

50. హిమాలయ నదులు మూడు ముఖ్యమైన వ్యవస్థల కిందకు వస్తాయి.
I. సింధూ నదీ వ్యవస్థ II. గంగానదీ వ్యవస్థ III. ?
ప్ర. మూడవ వ్యవస్థ పేరు రాయండి.
జవాబు:
బ్రహ్మపుత్ర నదీ వ్యవస్థ.

51. భారతదేశ నదీ జల వ్యవస్థ మూడు భౌతిక అంశాలకు అనుగుణంగా రూపొందింది.
I. హిమాలయాలు II. ద్వీపకల్ప పీఠభూమి III. ?
ప్ర. మూడవ అంశం పేరు రాయండి
జవాబు:
సింధూ – గంగా మైదానం.

52. బ్రహ్మపుత్ర నదీ వ్యవస్థకు సంబంధించి సరియైన వాక్యం కానిది.
→ టిబెట్లో దీనిని ‘సాంపో’ అంటారు.
→ బంగ్లాదేశ్ లో “జమున’ అంటారు.
→ అరుణాచల్ ప్రదేశ్ లో “దిహంగ్’ అంటారు.
→ అస్సాంలో “సియాంగ్’ అంటారు.
జవాబు:
అస్సాంలో “సియాంగ్’ అంటారు.

53. హిమాలయాల్లో జన్మించి, మన దేశం గుండా ప్రయాణించి, మన పొరుగు దేశాలలో సముద్రంలో కలిసే ఒక నది పేరు రాయండి.
జవాబు:
సింధూనది, బ్రహ్మపుత్రానది, గంగానది.

54. గంగానదీ వ్యవస్థకు సంబంధించిన సరియైన వాక్యం / లు ఏది / ఏవి?
i) ఇది రెండు నదుల కలయిక.
ii) గంగానది ఉపనదులు హిమాలయాల్లో, ద్వీపకల్ప పీఠభూమిలోను పుడతాయి.
iii) బదరీనాథ్ వద్ద పర్వతాలను వదలి మైదానాల్లోకి ప్రవహిస్తుంది.
iv) దేవ ప్రయాగ వద్ద రెండు నదుల కలయికతో గంగానదిగా మారుతుంది.
జవాబు:
(i), (ii) మరియు (iv)

55. క్రింది వానిలో’ సింధూనది ప్రవహించే రాష్ట్రం కానిది ఏది?
జమ్ము కాశ్మీర్, పంజాబు, హిమాచల్ ప్రదేశ్, ఉత్తర
జవాబు:
ఉత్తర ప్రదేశ్.

56. అస్సోం లోయలో వరదలకు కారణమైన నది ఏది?
జవాబు:
బ్రహ్మపుత్ర.

57. ద్వీపకల్ప నదులలో రెండవ పెద్ద నది ఏది?
జవాబు:
కృష్ణానది.

58. క్రింది వానిలో హివారే బజారులోని నిషేధాలు ఏవి?
i) చెట్లు నరకడం నిషేధం.
ii) పశువులను స్వేచ్ఛగా మేపడం నిషేధం.
iii) మత్తు పానీయాలు నిషేధం.
iv) అధిక సంతానం నిషేధం.
జవాబు:
(i), (ii), (iii) or (iv)

59. క్రింది వానిని సరిగా జతపరచండి.
i) మహానది ( ) a) సిహెూవా
ii) గోదావరి ( ) b) నాసికా త్రయంబక్
iii) కృష్ణ ( ) c) మహాబలేశ్వర్
iv) తపతి ( ) d) ముట్టాయి
జవాబు:
i-a, ii – b, iii-c, iv-d.

60. భూగర్భ జలాల చట్టాలలోని ప్రధాన లోపం ఏమిటి?
జవాబు:
భూమిపై హక్కుకీ, భూగర్భ జలాలపై హక్కుకీ సంబంధం కల్పించడం.

61. నీటి హేతుబద్ద వినియోగానికి ఉదహరించిన గ్రామం ఏది?
జవాబు:
హివారే బజార్.

62. నీటి సంరక్షణకై AP WALTA చట్టం ఏ సంవత్సరంలో చేశారు?
జవాబు:
2002.

63. క్రింది వానిలో జల సంరక్షణకు తోడ్పడే చర్య /లు ఏది /ఏవి?
i) అనుమతి లేనిదే సాగునీటి కోసం బోరుబావులు త్రవ్వరాదు.
ii) నీరు అధికంగా అవసరమయ్యే చెరుకు వంటి పంటలు పండించరాదు.
iii) త్రాగు, సాగు నీటిని పొదుపుగా వాడాలి.
iv) ఇంకుడు గుంతలు ఖచ్చితంగా తియ్యాలి.
జవాబు:
(i), (ii), (iii) & (iv).

64. సింధూనది భారత దేశంలో ఎక్కడ ప్రవేశిస్తుంది?
జవాబు:
జమ్ము కాశ్మీర్లో.

65. పరిశ్రమలు ఎటువంటి జలాలను మాత్రమే నదిలోకి ప్రదేశ్, వదలాలని చట్టం చేశారు?
జవాబు:
శుద్ధి చేసిన జలం.

10th Class Social 5th Lesson 1 Mark Important Questions and Answers in Telugu Medium

ప్రశ్న 1.
పుట్టుక ఆధారంగా భారతదేశ నదీ జల వ్యవస్థను ఎలా విభజించవచ్చు?
జవాబు:
పుట్టుక ఆధారంగా భారతదేశ నదీ జల వ్యవస్థను రెండుగా విభజించవచ్చును. అవి :

1. 1హిమాలయ నదులు
2. ద్వీపకల్ప నదులు.

ప్రశ్న 2.
సింధూనది ఉపనదులు ఏవి?
(లేదా)
సింధు నది యొక్క రెండు ఉపనదులను పేర్కొనండి.
జవాబు:

i) జీలం,
ii) చినాబ్,
iii) రావి,
iv) బియాస్,
v) సట్లెజ్.

ప్రశ్న 3.
‘గంగా’ నది ఏ రెండు నదుల కలయిక వలన ఏర్పడినది?
జవాబు:
భగీరథీ మరియు అలకనంద నదుల కలయిక వలన గంగానది ఏర్పడినది.

ప్రశ్న 4.
మహారాష్ట్ర ప్రభుత్వం ఆదర్శ గ్రామ ఎంపికకు పెట్టిన షరతులు ఏవి?
జవాబు:

1. కృహత్ బంది అనగా చెట్లను నరకడం నిషేధం.
2. చెరాయి బంది అనగా పశువులను స్వేచ్చగా మేయడానికి వదలడం నిషేధం.
3. నన్బంది అనగా అధిక సంతానం నిషేధం.
4. నషా బంది అనగా మత్తుపానీయాల నిషేధం.
5. శ్రమదానం చేయడం.

ప్రశ్న 5.
హిమాలయ నదులు ఎందువల్ల జీవనదులుగా పిలువబడుతున్నాయి?
జవాబు:
నిరంతరం నీరు ప్రవహిస్తుండఖం వల్ల హిమాలయ నదులు జీవనదులుగా పిలువబడుతున్నాయి.

ప్రశ్న 6.
భారతదేశానికి వర్షాలను తెచ్చే నైఋతి ఋతుపవనాల రెండు శాఖలు ఏవి?
జవాబు:
భారతదేశానికి వర్షాలను తెచ్చే నైఋతి ఋతుపవనాల రెండు శాఖలు

1. అరేబియా సముద్రశాఖ
2. బంగాళాఖాతం శాఖ

ప్రశ్న 7.
ఇవ్వబడిన పటమును పరిశీలించి, ప్రశ్నలకు సమాధానాలు రాయండి.

a) అరేబియా సముద్రంలోనికి ప్రవహించే రెండు నదుల పేర్లు రాయండి.
జవాబు:
అరేబియా సముద్రంలోనికి ప్రవహించే రెండు నదుల పేర్లు

1. సబర్మతి
2. మహినది
3. నర్మద
4. తపతి

b) తుంగభద్ర నది ఏయే రాష్ట్రాల గుండా ప్రవహిస్తుంది ?
జవాబు:
తుంగభద్రా నది ప్రవహించే రాష్ట్రాలు – కర్ణాటక, తెలంగాణ, ఆంధ్రప్రదేశ్

ప్రశ్న 7.
భారత నదీవ్యవస్థ ఏ అంశాలకు అనుగుణంగా రూపొందింది?
జవాబు:
భారతదేశ నదీ జలవ్యవస్థ భౌతిక అంశాలకు అనుగుణంగా రూపొందింది. ఇవి :

1. హిమాలయాలు,
2. ద్వీపకల్పం – పీఠభూమి,
3. సింధూ-గంగా మైదానం.

ప్రశ్న 8.
పుట్టుక ఆధారంగా భారతదేశ నదీ జల వ్యవస్థను ఎలా విభజించవచ్చు?
జవాబు:
పుట్టుక ఆధారంగా భారతదేశ నదీ జల వ్యవస్థను రెండుగా విభజించవచ్చును :

1. హిమాలయ నదులు
2. ద్వీపకల్ప నదులు.

ప్రశ్న 9.
హిమాలయ నదులను జీవనదులని ఎందుకు పిలుస్తున్నారు?
జవాబు:
హిమాలయ నదులు జీవనదులు. అంటే సంవత్సరమంతా వీటిలో నీరు ఉంటుంది. వర్షపాతం, కరుగుతున్న మంచుతో నీరు అందటం వల్ల జీవనదులుగా పిలుస్తున్నారు.

ప్రశ్న 10.
అంతర్గత ప్రవాహం, ఉపరితల ప్రవాహం అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
ఏ ప్రాంతానికైనా అంతర్గత ప్రవాహాలు = అవపాతం + ఉపరితల ప్రవాహం + భూగర్బ ప్రవాహం. ఉపరితల ప్రవాహం అంటే భూమి మీద వాగులు, కాలువలు, నదులు వంటి వాటిల్లోని నీటి ప్రవాహం.

ప్రశ్న 11.
నీటిని ఎలా కొలుస్తారు?
జవాబు:
నీటిని నిమిషానికి లీటర్లలో కొలుస్తారు.

ప్రశ్న 12.
తుంగభద్రానదీ జలాలను ఏయే రాష్ట్రాలు పంచుకుంటాయి?
జవాబు:
తుంగభద్రానదీ జలాలను ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణ, కర్ణాటక రాష్ట్రాలు పంచుకుంటాయి.

ప్రశ్న 13.
తుంగభద్రానది పరీవాహక ప్రాంతాన్ని ఎలా విభజిస్తారు?
జవాబు:
తుంగభద్రానది పరీవాహక ప్రాంతాన్ని మూడుగా విభజిస్తారు.

1. కర్ణాటకలోని ఎగువ, మధ్య పరీవాహక ప్రాంతాలు,
2. ఆంధ్రదేశ్ లోని దిగువ పరీవాహక ప్రాంతం,
3. తెలంగాణ పరీవాహక ప్రాంతం.

ప్రశ్న 14.
తుంగభద్ర పరీవాహక ప్రాంతంలో ప్రధాన పంటలు ఏవి?
జవాబు:
వరి, జొన్న, చెరకు, పత్తి, రాగులు ఇక్కడి ప్రధాన పంటలు.

ప్రశ్న 15.
హివారే బజారులో సన్న, చిన్నకారు రైతులు ఎలా ప్రయోజనం పొందారు?
జవాబు:
పశుపోషణ రంగం వృద్ధి చెందడం వల్ల సన్న, చిన్నకారు రైతులు గణనీయంగా ప్రయోజనం పొందారు.

ప్రశ్న 16.
భూగర్భ జలాలకు సంబంధించిన చట్టాలు ఎందుకు ప్రస్తుత పరిస్థితులకు అనువైనవి కావు?
జవాబు:
ఈ చట్టాలు భూగర్భజలాల వినియోగం నామమాత్రంగా ఉన్న రోజులలో రూపొందించబడ్డాయి. కాబట్టి నేటి కాలానికి ఇవి అనువైనవి కావు.

ప్రశ్న 17.
భూగర్భ జల వినియోగ చట్టాలలో ఉన్న లోపం ఏది?
జవాబు:
భూమి హక్కుకీ, భూగర్భ జలాలపై హక్కుకీ సంబంధం కలపటం అన్నది ఈ నియమాలలో ఉన్న లోపం.

ప్రశ్న 18.
ప్రస్తుతం మనముందున్న తీవ్ర సమస్య ఏది?
జవాబు:
ఇతరుల కంటే ముందు తాను నీళ్లు వాడుకోవటానికి ప్రతి ఒక్కరూ పోటీపడటంతో ఈ ఉమ్మడి వనరు త్వరితంగా అంతరించిపోయే ప్రమాదం ఉంది. ప్రస్తుతం మనముందున్న తీవ్ర సమస్య ఇదే.

10th Class Social 5th Lesson 2 Marks Important Questions and Answers in Telugu Medium

ప్రశ్న 1.
పుట్టుక ఆధారంగా మన దేశ నదీ జలవ్యవస్థను వర్గీకరించండి.
జవాబు:
పుట్టుక ఆధారంగా మనదేశ నదీ జలవ్యవస్థను రెండుగా విభజించవచ్చు. అవి :

1. హిమాలయ నదులు
2. ద్వీపకల్ప నదులు

హిమాలయ నదులు :
ఇవి జీవనదులు అంటే సంవత్సరమంతా వీటిల్లో నీళ్ళు ఉంటాయి. వర్షపాతం కరుగుతున్న మంచుతో నీళ్ళు అందంట వల్ల జీవనదులుగా పిలుస్తున్నారు.
ఉదా :
గంగ, సింధు, బ్రహ్మపుత్ర మొ||నవి.

ద్వీపకల్ప నదులు :
ద్వీపకల్ప నదులలో సంవత్సరమంతా నీరు ఉండదు. ఇవి వర్షం మీద ఆధారపడి ఉంటాయి.
ఉదా :
గోదావరి, కృష్ణా, కావేరి, మహానది మొ||నవి.

ప్రశ్న 2.
హిమాలయ నదులు జీవనదులు, అంటే సంవత్సరమంతా వీటిల్లో నీళ్ళు ఉంటాయి. ఏ రెండు కారణాల వల్ల ఇవి జీవనదులుగా పిలువబడుతున్నాయి?
జవాబు:

1. హిమాలయ నదులు జీవ నదులు, అంటే సంవత్సరం అంతా వీటిలో నీళ్లు ఉంటాయి.
2. వర్షపాతం, మంచు కరగటం ద్వారా నిరంతరం నీరు ప్రవహిస్తుండడం వలన వీటిని జీవనదులుగా పిలుస్తున్నారు.

ప్రశ్న 3.
నీటి వినియోగంలో పొదుపు ఆవశ్యకత గురించి ప్రజలను చైతన్యపరచడానికి రెండు నినాదాలు రాయండి.
జవాబు:
నీటి పొదుపుకు సంబంధించిన నినాదాలు :

1. ఇంటింటా ఇంకుడు గుంత – భవిష్యత్తుకు నిశ్చింత.
2. చుక్క నీటి పొదుపు – భవిష్యత్తుకు మదుపు.
3. నీటిని మిగుల్చు – జీవనాన్ని రక్షించు.

ప్రశ్న 4.
క్రింది పటాన్ని పరిశీలించి, దిగువ ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానాలు రాయండి.

a) గంగా నదిని బంగ్లాదేశ్ లో ఏమని పిలుస్తారు?
జవాబు:
పద్మా నది

b) కోల్‌కతా ఏ నది ఒడ్డున కలదు?
జవాబు:
హుగ్లీనది

c) టిబెట్లో సాంగ్ పోగా పిలువబడుతున్న నది ఏది?
జవాబు:
బ్రహ్మపుత్రా నది

d) గౌహతి ఏ నది ఒడ్డున కలదు?
జవాబు:
బ్రహ్మపుత్రా నది

ప్రశ్న 5.
“కొన్ని సంవత్సరాలు వరుసగా తక్కువ వర్షపాతం ఉన్నా హివారే బజారులో తాగునీటి కొరత ఏర్పడలేదు.” కారణాలు తెల్పండి.
జవాబు:
హివారే బజారులో తాగునీటి కొరత ఏర్పడకపోవడానికి గల కారణాలు :

1. చెట్లను నరకడంపై నిషేధం విధించడం.
2. పశువులను స్వేచ్చగా మేతకు వదలడంపై నిషేధం విధించడం.
3. సాగునీటికి బోరుబావులు తవ్వటంపై నిషేధం విధించడం.
4. అధిక నీటిని వాడుకునే పంటలపై నిషేధం విధించడం.

ప్రశ్న 6.
ప్రస్తుత పరిస్థితుల్లో తెలంగాణలో భూగర్భజల మట్టం మెరుగు పరచడానికి కొన్ని సలహాలను ఇవ్వండి.
జవాబు:

• చెక్ డ్యా ముల నిర్మాణం
• ఇంకుడు గుంతల నిర్వహణ
• లోతైన అవిచ్ఛిన్న సమతల కందకాల (CCTS) నిర్వహణ
• చెరువులలో పూడిక వెలికితీత
• అడవుల పెంపకం
• లోతైన బోరుబావుల తవ్వకంపై నియంత్రణ

ప్రశ్న 7.
నీటి సంరక్షణకు తీసుకోవలసిన చర్యలను సూచించండి.
జవాబు:
నీటి సంరక్షణకు తీసుకోవలసిన చర్యలు

1. చెక్ డ్యాములు
2. ఊట కుంటలు
3. రాతి కట్టడాలు
4. చెట్లు నాటడం

ప్రశ్న 8.
హిమాలయ నదుల గురించి తెలుపండి.
జవాబు:
హిమాలయ నదులు మూడు ముఖ్యమైన వ్యవస్థల కిందకు వస్తాయి. అవి గంగ, సింధు, బ్రహ్మపుత్ర నదులు. ఈ నదులు దాదాపు ఒకే ప్రాంతంలో కొన్ని కిలోమీటర్ల వ్యత్యాసంతో పుట్టి పర్వతశ్రేణుల వల్ల వేరుచేయబడతాయి. అవి మొదట పర్వతాల ప్రధాన అర్గానికి సమాంతరంగా ప్రవహిస్తాయి. తరువాత ఒక్కసారిగా అవి దక్షిణానికి మలుపు తిరిగి ఎత్తైన పర్వత శృంఖలాలను కోసుకుంటూ ఉత్తర భారత మైదానాలను చేరుకుంటాయి. ఈ క్రమంలో ఇవి లోతైన ‘V’ ఆకారపు లోయలను ఏర్పరిచాయి. ఇది సింధూ, బ్రహ్మపుత్ర నదులలో బాగా కనపడుతుంది.

ప్రశ్న 9.
అవపాతం అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
అవపాతం అంటే వాన ఒక్కటే కాకుండా వడగళ్లు, హిమము, పొగమంచు కూడా ఉంటాయి. అవపాతం అన్ని సంవత్సరాలు ఒకేలాగ కాకుండా ప్రతీ సంవత్సరం మారుతూ ఉంటుంది. అందువలన అవపాతాన్ని లెక్కించడానికి కొన్ని సంవత్సరాల అవపాతం యొక్క సగటును పరిగణలోనికి తీసుకుంటారు.

ప్రశ్న 10.
బాష్పోత్సేకం గురించి రాయండి.
జవాబు:
బాష్పోత్సేకం :
అన్ని నీటి మడుగుల నుంచి నీరు ఆవిరిగా మారుతుంటుంది. చెరువులు, నదులు, సముద్రాలు వంటి అన్ని ఉపరితల నీటి వనరుల నుంచి నీరు ఆవిరి అవుతుంది. అన్ని జీవులు శ్వాస ప్రక్రియ ద్వారా గాలిలోకి నీటిని విడుదల చేస్తాయి.

ప్రశ్న 11.
వరదలు కరవుల వల్ల మొక్కలకు ఏమి జరుగుతుంది?
జవాబు:
పంటల వేళ్లు ఉండే ప్రాంతంలోకి నీరు వర్షపాతం ద్వారాగానీ, సాగునీటి ద్వారాగానీ చేరుతుంది. నేలకి తేమని నిల్వ చేసుకునే సామర్థ్యం ఉంటుంది. వరద వంటి పరిస్థితుల్లో ఎక్కువ నీళ్లు ఉండి, అది నేల లోపలి పొరల్లోకి ఇంకకపోతే మొక్కల వేళ్లు దెబ్బతింటాయి. ఇంకొకవైపు కరవు పరిస్థితులలో వేళ్ల ప్రాంతంలో తగినంత తేమ లేకపోతే పంటలు వడిలిపోతాయి.

ప్రశ్న 12.
హివారే బజార్ ఎక్కడ ఉంది? ఇది ఎందుకు కరవు పీడిత ప్రాంతం?
జవాబు:
మహారాష్ట్రలోని అహ్మద్ నగర్ జిల్లాలో హివారే బజార్ ఉంది. మహారాష్ట్ర నుంచి కోస్తా కొంకణ తీర ప్రాంతాన్ని వేరుచేస్తూ ఉత్తర-దక్షిణంగా ఉన్న సహ్యాద్రి పర్వతశ్రేణికి (వర్షచ్చాయ ప్రాంతంలో) తూర్పువైపున గల వరచ్చాయా ప్రాంతంలో ఈ జిల్లా ఉంది. అందుకే అహ్మదాబాద్ జిల్లా 400 మి.మీ. వర్షపాతంతో కరవు పీడిత ప్రాంతంగా ఉంది.

ప్రశ్న 13.
హివారే బజారులో ఏయే చర్యలు చేపట్టారు?
జవాబు:
హివారే బజారులోని ఉమ్మడి భూములు, వ్యక్తిగత పచ్చిక భూములలో నేల, నీటి సంరక్షణ పనులను అమలు చేశారు. కొండవాలుల్లో వరస సమతల కందకాలు తవ్వి నేలకోతకు గురి కాకుండా చేశారు. ఇవి వాన నీటిని నిల్వచేస్తాయి. ఫలితంగా పచ్చగడ్డి బాగా పెరుగుతుంది. నీటిని నిల్వచేసే అనేక నిర్మాణాలను ఊరిలో అమలుచేశారు – చెక్ డ్యాములు, ఊట కుంటలు, రాతి కట్టడాలు, కార్యక్రమంలో భాగంగా రోడ్ల పక్కన, అటవీ భూములలో చెట్లు నాటారు.

ప్రశ్న 14.
హివారే బజారులో నాలుగు ముఖ్యమైన నిషేధాలు ఏవి?
జవాబు:
మహారాష్ట్రలో ఆదర్శ గ్రామ పథకాన్ని మొదలుపెట్టినప్పుడు గ్రామాల ఎంపికకు కొన్ని షరతులు పెట్టారు. దీంట్లో ముఖ్యమైన నాలుగు నిషేధాలు ఉన్నాయి. రాలేగావ్ సిద్ధి సాధించిన విజయంతో అవి చాలా ప్రఖ్యాతిగాంచాయి. అవి : చెట్లను నరకడం నిషేధం, పశువులను స్వేచ్చగా మేయడానికి వదలడం నిషేధం, మత్తు పానీయాల నిషేధం, అధిక సంతానం నిషేషం. అంతేకాకుండా ప్రజలు కొంత శ్రమదానం కూడా చెయ్యాలి, భూమిలేని పేదలకు దీని నుంచి మినహాయింపు ఉంది.

ప్రశ్న 15.
హివారే బజార్ గ్రామంలోని మరికొన్ని నిషేధాలు ఏవి?
జవాబు:
సాగునీటికి బోరు బావులు తవ్వటం, చెరకు, అరటి సాగుచేయటం, బయటివాళ్లకు భూమి అమ్మటం. నీటి వినియోగంలో దీర్ఘకాలిక సుస్థిరత సాధించే అంశాలు ఈ విధానంలో ముఖ్యం. ఈ నిషేధాలు కేవలం ప్రకటనలు కాదు, ప్రజలు ఉమ్మడి ప్రయోజనాలను సాధించటానికి దోహదపడే ప్రజా నిర్మాణం. అయితే ఏదీ అంత తేలికగా జరగలేదు.

ప్రశ్న 16.
పటాన్ని పరిశీలించి, క్రింది ప్రశ్నలకు జవాబులు వ్రాయుము.

1. నదుల పుట్టుకకు అనువుగా ఉండే రెండు పర్వతశ్రేణులు ఏవి?
2. పశ్చిమ కనుమలలో పుట్టి తూర్పుగా ప్రవహించే నదులేవి?
3. పశ్చిమంగా ప్రవహించే నదులేవి?
4. సింధూనదికి గల ఉపనదులేవి?
జవాబు:
1) నదుల పుట్టుకకు అనువుగా ఉండే పర్వతశ్రేణులు :
హిమాలయాలు మరియు పశ్చిమ కనుమలు.

2) పశ్చిమ కనుమలలో పుట్టి తూర్పుగా ప్రవహించే నదులు :
1) కృష్ణా, 2) గోదావరి, 3) కావేరి మొ||.

3) పశ్చిమంగా ప్రవహించే నదులు :
నర్మద మరియు తపతి.

4) సింధూనది ఉపనదులు :
రావి, సట్లెజ్, బియాస్, జీలం, చీనాబ్.

ప్రశ్న 17.
పటాన్ని పరిశీలించి, క్రింది ప్రశ్నలకు జవాబులు వ్రాయండి.

1. ద్వీపకల్ప పీఠభూమిలో పుట్టి గంగానదిలో కలిసే ఉపనదులు ఏవి?
2. హిమాలయాలలో పుట్టి గంగానదిలో కలిసే ఉపనదులేవి?
3. గంగానది ఏ ఏ రాష్ట్రాల గుండా ప్రవహిస్తుంది?
4. బ్రహ్మపుత్ర నదిని టిబెట్లో ఏ పేరుతో పిలుస్తారు?
జవాబు:

1. ద్వీపకల్ప పీఠభూమిలో పుట్టి గంగానదిలో కలిసే ఉపనదులు : చంబల్, బేత్వా, థమ్స, సోన్ మొ॥
2. హిమాలయాలలో పుట్టి గంగానదిలో కలిసే ఉపనదులు : గోమతి, గండక్, కోసి, ఘగ్గర్ మొ||.
3. గంగానది ఉత్తరాఖండ్, ఉత్తరప్రదేశ్, బీహార్, జార్ఖండ్, పశ్చిమబెంగాల్ రాష్ట్రాలగుండా ప్రవహిస్తుంది.
4. బ్రహ్మపుత్ర నదిని టిబెట్లో సాంగ్ నది అంటారు.

10th Class Social 5th Lesson 4 Marks Important Questions and Answers in Telugu Medium

ప్రశ్న 1.
మీ ప్రాంతంలో భూగర్భ జలాలు అడుగంటిపోయాయి. ఏ ఏ కారణాల వల్ల ఇలా జరిగిందని నీవు భావిస్తున్నావు?
జవాబు:

1. భూగర్భ జలం ప్రధాన జలవనరుగా ఉంది.
2. భూగర్భ జలాలు అక్కడికి చేరుకునే వాటి కంటే ఎక్కువ మొత్తంలో వాటిని తోడి తీస్తున్నారు.
3. పర్యవసానంగా ఎక్కువ లోతుకు బోరుబావులను త్రవ్వుతున్నారు.
4. భూగర్భ జలాలను వ్యవసాయానికి ఎక్కువగా ఉపయోగిస్తున్నారు.
5. పారిశ్రామిక, గృహ అవసరాలకు కూడా భూగర్భ జలాలను ఎక్కువగా వినియోగిస్తున్నారు.
6. అడవులను నరకడం వల్ల కూడా భూమిలోకి ఇంకే నీటి పరిమాణం తగ్గుతుంది.
7. ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాలను ఎక్కువగా భూమి మీద వదలడం వల్ల భూమిలోనికి నీరు ఇంకే స్థాయి తగ్గిపోయి భూగర్భ జల మట్టాలు తగ్గుతున్నాయి.
8. ఇంకుడు గుంతలను సక్రమంగా వినియోగించకపోవడం మొదలగు కారణాల వలన భూగర్భ జలాలు అడుగంటి పోతున్నాయి.

ప్రశ్న 2.
కింది పేరాను చదివి, దానిపై మీ అభిప్రాయం రాయండి.
నీళ్ళు అన్నవి ప్రవహించే ఉమ్మడి వనరు అని గుర్తించే చట్టాలు, నియమాలు అవసరం. తాగునీళ్ళకు మొదటి స్థానం ఇవ్వడంతో పాటు పొందడం అనేది మానవ హక్కు కూడ భూగర్భ జలాల వినియోగంపై పంచాయతీరాజ్ సంస్థలకు నియంత్రణ ఉండాలి.
జవాబు:

1. ఇవ్వబడిన పేరా ప్రకారం చట్టాలు, నియమాలు నీటిని ప్రవహించే ఉమ్మడి వనరుగా గుర్తించాలి.
2. నీటి వనరులకు సంబంధించి ప్రస్తుతం ఉన్న చట్టాలన్నీ అసంబద్దమైనవి, చెల్లనివి అని చెప్పుకోవచ్చు.
3. ఈ నియమాలు, చట్టాలు నీటిని తాగు అవసరాల కోసం మొదటిస్థానంలో ఉంచాలి.
4. భూగర్భ జలాల వినియోగంపై పంచాయతీరాజ్ సంస్థల నియంత్రణ ఉండాలి.
5. భూమిపై యాజమాన్యానికి ఆ నేలలో లభ్యమయ్యే నీటి వనరులకు మధ్య సరియైన సంబంధం లేదు. భూమి యజమాని నీరు తోడటంపై ఎటువంటి నియంత్రణ లేదు.
6. నీరు అందరికీ చెందిన వనరుగా గుర్తించబడాలి.
7. ఇలా గుర్తించి నియంత్రించడానికి సరియైన చట్టాలు, నియమాలు రూపొందించాలి.
8. నీటి వనరుల వినియోగ నియంత్రణకు స్థానిక స్థాయిలోనూ, జాతీయ స్థాయిలోనూ చట్టాలను చేయాలి.

ప్రశ్న 3.
హివారే బజారులాగానే భూగర్భ జలాల నియంత్రణ ప్రధానంగా ప్రజలే చేయాలా? మీ అభిప్రాయాన్ని తెలపండి.
జవాబు:

1. హివారే బజారులో భూగర్భజలాల నియంత్రణ చాలా విజయవంతం అయింది. దీనికి కారణం ప్రజల సహకారమే. కావున ప్రజలు పూనుకుని భూగర్భజలాల నియంత్రణ చేయటమే సరియైన పని.
2. భూగర్భ జలాలపై వ్యక్తిగత హక్కు వలన ఎవరికి వారు అధిక లోతు నుండి నీటిని తోడుకుంటున్నారు.
3. నీరు వాడుకొనుటకు ప్రతి ఒక్కరూ పోటీపడుట వలన ఈ ఉమ్మడి వనరు త్వరితంగా అంతరించే ప్రమాదం ఉంది.
4. భూగర్భ జలాల వెలికితీత, వినియోగంపై సామాజిక నియంత్రణ అనేది అవసరం. ఎందుకంటే ఒక ప్రాంతం లోపలికి, బయటకు వెళ్ళే ప్రవాహలను లెక్కించి నీటిని వినియోగించుకోవాలి.
5. చిన్న ప్రాంతాలలో కూడా సామాజిక చొరవ, నియంత్రణ ప్రణాళికల ద్వారా అందరికీ నీటిని అందించటం సాధ్యమేనని హివారే బజారు అనుభవం తెలుపుతుంది.

ప్రశ్న 4.
క్రింది పేరాను చదివి, మీ అభిప్రాయం రాయండి.
“భూగర్భజలాలే ప్రజలకు ప్రధానమైన నీటి వనరు. ఈ నీటిని అధికంగా తోడేస్తే దానితో సంబంధం ఉన్న ఇతర ప్రాంతాలు కూడా ప్రభావితం అవుతాయి. భవిష్యత్తు తరాలకు అందాల్సిన నీటి నిల్వలను ప్రభావితం చేస్తుంది కాబట్టి భూయజమానులు తమకు యిష్టమొచ్చినట్లు నీటిని తోడుకునే హక్కు లేదు. దీనిపై కొన్ని పరిమితులు ఉండాలి. భూమి ” యాజమాన్యానికీ, భూమి మీద బోరుబావుల నుంచి భూగర్భ జలాలను తోడటానికి మధ్య సంబంధం లేకుండా చేస్తే ఈ పరిమితులు ఆమోదయోగ్యంగా ఉంటాయి.”
జవాబు:

1. నీటి వనరులకు సంబంధించి ప్రస్తుతం ఉన్న చట్టాలన్నీ అసంబద్ధమైనవి, చెల్లనివి అని చెప్పుకోవచ్చు.
2. భూమిపై యాజమాన్యానికి ఆ నేలలో లభ్యమయ్యే నీటి వనరులకు మధ్య సరియైన సంబంధం లేదు. భూమి యజమాని నీరు తోడటంపై ఎటువంటి నియంత్రణ లేదు.
3. నీరు అందరికి చెందిన వనరుగా గుర్తించబడాలి.
4. ఇలా గుర్తించి నియంత్రించడానికి సరియైన చట్టాలు, నియమాలు రూపొందించాలి.
5. నీటి వనరుల వినియోగ నియంత్రణకు స్థానిక స్థాయిలోనూ, జాతీయ స్థాయిలోనూ చట్టాలను చేయాలి.

ప్రశ్న 5.
“అనేక రాష్ట్రాలలో భూగర్భ జలాలకు సంబంధించిన చట్టాలు కాలం చెల్లినవి, ప్రస్తుత పరిస్థితులకు అనువైనవి కావు. భూగర్భ జలాల వినియోగం నామమాత్రంగా ఉన్న రోజులలో ఈ చట్టాలు రూపొందించబడ్డాయి. ఈనాడు బోరుబావులు వివిధ లోతుల నుంచి పెద్ద మొత్తంలో నీటిని తోడేసే పరిస్థితిలో ఉన్నాయి.”
ప్రశ్న : భూగర్భ జలాల సక్రమ వినియోగం సమపంపిణీ గురించి వ్యాఖ్యానిస్తూ ఈ అంశంపై నీవు సూచించు మార్గాలు కొన్నింటిని పేర్కొనండి.
జవాబు:

1. ప్రస్తుతం భూగర్భ జలాలే ప్రజలకు ప్రధానమైన నీటివనరుగా ఉన్నాయి.
2. వీనిని అధికంగా తోడివేస్తే భవిష్యత్తు తరాలకు అందాల్సిన నీటి నిల్వలను కూడా ఇది ప్రభావితం చేస్తుంది.
3. కాబట్టి భూ యజమానులకు తమ ఇష్టం వచ్చినంత నీటిని తోడుకునే హక్కును ఇవ్వరాదు. దీనిపై కొన్ని పరిమితులు ఉండాలి.
4. భూయాజమాన్యానికి, ఆ భూమిలోని బోరుబావుల నుండి భూగర్భ జలాలను తోడుకోవడానికి మధ్య సంబంధం లేకుండా చేస్తే ఈ పరిమితులు అమలవుతాయి.

ప్రశ్న 6.
తుంగభద్ర నదీ ప్రాంతంలో నీటి వినియోగం గురించి వివరింపుము.
జవాబు:
తుంగభద్ర నదీ ప్రాంతంలో నీటి వినియోగం :

1. తుంగభద్ర నదీ జలాలను కర్ణాటక, తెలంగాణ మరియు ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రాలు పంచుకుంటాయి.
2. వ్యవసాయానికి ఉపయోగించబడుతున్నాయి.
3. కొన్ని ప్రాంతాలలో చెరువుల ద్వారా నీటి నిల్వ జరుగుతోంది.
4. మిగిలిన ప్రాంతాలు కాలువల ద్వారా వచ్చే ఉపరితల నీటిపై ఆధారపడినాయి.
5. అటవీ విస్తీర్ణం తగ్గి, సాగుభూమి పెరిగింది.
6. పారిశ్రామిక అవసరాలకు ఉపయోగించబడుతున్నాయి.
7. త్రాగునీటి అవసరాల కోసం ఉపయోగించబడుతున్నాయి.
8. కొంతమంది జీవన ప్రమాణాలు పెరిగాయి.
9. రాష్ట్రాల మధ్య జల వివాదాలు నెలకొంటున్నాయి.

ప్రశ్న 7.
ప్రస్తుతం భూగర్భ జలాలే ప్రజలకు ప్రధానమైన నీటి వనరుగా ఉన్నాయి. ఈ నీటిని అధికంగా తోడేసే దానితో సంబంధం ఉన్న ఇతర ప్రాంతాలు కూడా ప్రభావితం అవుతాయి. భవిష్యత్తు తరాలకు అందాల్సిన నీటి నిల్వలను కూడా ఇది ప్రభావితం చేస్తుంది. కాబట్టి భూమి యజమానులకు తమకు ఇష్టమొచ్చినంత నీటిని తోడుకునే హక్కును ఇవ్వలేం. దీనిపై కొన్ని పరిమితులుండాలి.
ప్రశ్న : దీనిని నీవు అంగీకరిస్తావా? నీ అభిప్రాయాన్ని తెలుపుము.
జవాబు:
అవును. ఈ వాక్యంతో నేను అంగీకరిస్తాను.

1. నీటిని ఉమ్మడి వనరుగా పరిగణించాలి.
2. భూగర్భంలో ప్రవహించే నీటికి ఎటువంటి సరిహద్దులూ ఉండవు.
3. భూ యాజమాన్యం అనేది భూగర్భ జలాలకు వర్తించరాదు.
4. తాగునీటికి మొదటి స్థానం ఇవ్వాలి. అది మానవ హక్కు.
5. పంచాయతీరాజ్ సంస్థలకు భూగర్భ జలాలపై నియంత్రణ ఉండాలి.

ప్రశ్న 8.
హిమాలయ నదీ వ్యవస్థల గురించి వివరించుము.
జవాబు:
హిమాలయ నదీ వ్యవస్థలు :
హిమాలయ నదీ వ్యవస్థ మూడు ముఖ్యమైన వ్యవస్థల కిందకు వస్తుంది. అవి గంగ, సింధు, బ్రహ్మపుత్ర నదీ వ్యవస్థలు.

1) సింధునదీ వ్యవస్థ :
టిబెట్లోని మానససరోవరం దగ్గర కైలాస పర్వతాలలోని ఉత్తర వాలుల వద్ద సింధూనది మొదలవుతుంది. ఇది టిబెట్ గుండా వాయవ్య దిశగా పయనిస్తుంది. భారతదేశంలోకి జమ్ము-కాశ్మీర్‌లో ప్రవేశిస్తుంది. సింధూనదికి భారతదేశంలో జీలం, చీనాబ్, రావి, బియాస్, సట్లెట్లు ప్రధానమైన ఉపనదులు. భారతదేశంలో జమ్మూ& కాశ్మీర్, పంజాబ్, హిమాచల్ ప్రదేశ్ రాష్ట్రాలలో ఇది ప్రవహిస్తుంది.

2) గంగానదీ వ్యవస్థ :
గంగానది రెండు నదుల కలయిక. ఒకటి గంగోత్రి హిమానీనదం దగ్గర పుట్టే భగీరథి. రెండవది బదరీనాథ్ కి వాయవ్య దిశలో సతహెనాథ్ దగ్గర పుట్టే అలకనంద. ఈ రెండూ దేవప్రయాగ వద్ద కలిసి గంగానదిగా మారుతుంది. ఇది హరిద్వార్ వద్ద పర్వతాలను వదలి మైదానాలలోనికి ప్రవహిస్తుంది. గంగానదిలో అనేక ఉపనదులు వచ్చి చేరతాయి. వీటిల్లో అనేకం హిమాలయపర్వతాల్లో పుడతాయి, కొన్ని ద్వీపకల్ప పీఠభూమిలో పుట్టేవి కూడా ఉన్నాయి.

3) బ్రహ్మపుత్ర నదీ వ్యవస్థ :
బ్రహ్మపుత్ర (టిబెట్ లో దీనిని సాంగ్ పో అంటారు) మానససరోవరం దగ్గర కైలాస పర్వతాలలోని చెమయుంగ్ డంగ్ హిమానీనదం నుండి పుడుతుంది. దక్షిణ టిబెట్ గుండా ఇది తూర్పునకు ప్రవహిస్తుంది. లోట్సే త్సాంగ్ దగ్గర జల ప్రయాణానికి అనువుగా ఉండే వెడల్పైన నదిగా మారి 640 కిలోమీటర్లు ప్రవహిస్తుంది. ఆ తరవాత అనేక జలపాతాల ద్వారా అది పాయలుగా మారుతుంది. భారతదేశంలోని అరుణాచల్ ప్రదేశ్ లో నైరుతి దిశగా పెద్ద మలుపు తిరుగుతుంది. ఇక్కడ దీనిని సియంగ్ అనీ, దిహంగ్ అనీ అంటారు. అస్సోం లోయలోకి వచ్చినప్పుడు దిబంగ్, లోహిత్ అనే రెండు ఉపనదులు దీంట్లో కలుస్తాయి. ఇక్కడి నుంచి దీనిని బ్రహ్మపుత్రగా పిలుస్తారు.

ప్రశ్న 9.
‘భవిష్యత్ ని దృష్టిలో పెట్టుకోకుండా నీటిని అధికంగా తోడేస్తే భవిష్యత్ తరాలకు భూగర్భజలాలు లభించని పరిస్థితి ఏర్పడుతుంది’. వ్యాఖ్యానించండి.
జవాబు:

1. ప్రస్తుతం భూగర్భ జలాలే ప్రజలకు ప్రధానమైన నీటి వనరుగా ఉన్నాయి.
2. ఈ నీటిని అధికంగా తోడేస్తే దానితో సంబంధం ఉన్న ఇతర ప్రాంతాలు కూడా ప్రభావితం అవుతాయి.
3. భవిష్యత్తు తరాలకు అందాల్సిన నీటి నిల్వలను కూడా ఇది ప్రభావితం చేస్తుంది.
4. కాబట్టి భూమి యజమానులకు తమకు ఇష్టమొచ్చినంత నీటిని తోడుకునే హక్కును ఇవ్వలేం.
5. దీనిపై కొన్ని పరిమితులు ఉండాలి.
6. భూమి యజమాన్యానికీ, భూగర్భ జలాలను తోడడానికి మధ్య సంబంధం ఉండరాదు.
7. అప్పుడు మాత్రమే ఈ పరిమితులు సక్రమంగా అమలౌతాయి.
8. భూగర్భ జలాలను ఉమ్మడి వనరుగా భావించాలి.

ప్రశ్న 10.
క్రింది పేరాగ్రాఫ్ ను చదివి, వ్యాఖ్యానించండి.
నీటి వినియోగ యాజమాన్యంలో సామాజిక – ఆర్థిక అంశాలు ఎంతో ముఖ్యమైనవి. ఒక ప్రాంతంలోని వివిధ వర్గాల మధ్య వ్యవసాయం, పరిశ్రమలు, తాగు నీరు వంటి రంగాల మధ్య వైరుధ్యాలు ఉన్నాయి.
జవాబు:
పైన ఇవ్వబడిన పేరాలో నీటి వినియోగం మరియు దాని ప్రాముఖ్యత గురించి వివరించబడింది: నీటి వినియోగంలో చాలా సందర్భాలలో రాష్ట్రాల మధ్య గొడవలు కూడా సంభవించాయి.
ఉదా :

1. కావేరి జలాల సమస్య – కర్ణాటక, తమిళనాడు
2. తెలుగు గంగ సమస్య – ఆంధ్ర, తమిళనాడు
3. బాబ్లీ ప్రాజెక్టు సమస్య – ఆంధ్ర, మహారాష్ట్ర
4. తుంగభద్ర ప్రాజెక్టు నీటి సమస్య – ఆంధ్ర, కర్ణాటక
5. నాగార్జునసాగర్ జలాల సమస్య – తెలంగాణ, ఆంధ్రప్రదేశ్ మొదలగునవి

ఇలా వివరిస్తూ పోతే మన దేశంలో రాష్ట్రాల మధ్య నీటి కోసం గొడవలు జరుగుతూనే ఉన్నాయి. ఎందుకనగా నీరు ప్రధాన వనరు. నీరు లేకపోతే మన మనుగడలేదు. కొన్ని ప్రాంతాలవారు ఎక్కువగా వాడుకుంటున్నారని, మరికొన్ని ప్రాంతాలవారికి త్రాగునీరు కూడా లేదని మనం గమనిస్తున్నాం. దీని వలన కొన్ని ప్రాంతాలు వ్యవసాయ పారిశ్రామిక రంగాల అభివృద్ధిలో వెనుకబడి ఉన్నాయి. అంతేకాకుండా భూగర్భ నీటి వనరులు ఉపయోగించే విషయంలో చాలాసార్లు మనం కోర్టులో కేసులు పెట్టడం జరిగింది.

ఉదా :
కేరళలోని పెరుమట్టి గ్రామ పంచాయితి మరియు కోకోకోలా కంపెనీలు : ఈ పైవన్నీ గమనించినట్లయితే రాబోయే కాలంలో నీటి వనరుల కోసం యుద్ధాలు కూడా జరుగవచ్చు.

దీనిపై నా సలహా మరియు సూచనలు ఏమిటంటే ముందుగా ప్రతి ఒక్కరు నీటి ఆవశ్యకతను గురించి, దానిని ప్రతి ఒక్కరూ సమానంగా పొందాలి అనే అంశాన్ని గమనిస్తూ, ప్రస్తుతం మాత్రమే కాకుండా మన రాబోయే తరాల వారికి కూడా ఇబ్బంది లేకుండా మనం నీటిని వారికి అందించవలసిన ఆవశ్యకత చాలా ఉంది.

కావున ప్రభుత్వం నీటి వినియోగం యాజమాన్యం మీద అనుగుణమైన చట్టాలు చేయవలసిన అవసరం ఎంతైనా ఉంది. ఎందుకంటే ప్రస్తుతం ఉన్న చట్టాలు కాలం చెల్లిపోయినవి. జనాభా అధికంగా పెరిగిపోయినారు.

వ్యవసాయదారులలో కూడా నీటి వినియోగం గురించి అవగాహన కల్పించాలి. వారి ప్రాంతంలో ఉన్న నేలను గురించి దానికి ఎంత నీరు అవసరం, ఎలాంటి పంటలు పండించాలి. ఎలా చేస్తే మనం నీటిని పొదుపుగా వాడవచ్చు అనే దానిని వివరించాలి.

అలాగే చివరిగా ప్రతి ఒక్కరు భూగర్భ నీటి మట్టాన్ని పెంచే విధానాన్ని అవలంబించాలి.

ప్రశ్న 11.
“భూగర్భ జలాల వెలికితీత, వినియోగంపై సామాజిక నియంత్రణ అన్నది ముఖ్యమైన విషయం.” – ఈ వ్యాఖ్యతో మీరు ఏకీభవిస్తారా? ఎందుకు?
జవాబు:

• ఆ భూగర్భ జలాల వెలికితీత, వినియోగంపై సామాజిక నియంత్రణ అన్నది ముఖ్యమైన విషయం, ఈ వ్యాఖ్యతో నేను ఏకీభవిస్తాను. కారణం
• ప్రస్తుతం భూగర్భ జలాలే ప్రజలకు ప్రధానమైన నీటివనరు, వీటిని అధికంగా వినియోగం చేస్తే భవిష్యత్తు తరాల వారిపై దీని ప్రభావం ఉంటుంది.
• భూ యజమానులకు తమ ఇష్టం వచ్చినంత నీటిని తోడుకునే హక్కును ఇవ్వరాదు, దీనిపై కొన్ని పరిమితులు ఉండాలి.
  నీటిని ఉమ్మడి వనరుగా పరిగణించాలి, సామాజిక నియంత్రణ ఉండాలి.
• భూగర్భంలో ప్రవహించే నీటికి ఎటువంటి సరిహద్దులూ ఉండవు కాబట్టి భూమి యజమానికీ, భూగర్భ జలాలను తోడడానికి మధ్య సంబంధం ఉండరాదు.
• ప్రభుత్వం కూడా నీటి వినియోగం యాజమాన్యం మీద అనుగుణమైన చట్టాలు చేయవలసిన అవసరం ఎంతైనా ఉంది.

ప్రశ్న 12.
ద్వీపకల్ప నదుల గురించి రాయండి.
జవాబు:
బంగాళాఖాతంలో కలిసే ద్వీపకల్ప నదులకు, అరేబియా సముద్రంలో కలిసే చిన్న నదులకు మధ్య జల విభాజక క్షేత్రంగా పశ్చిమకనుమలు కలవు. నర్మదా, తపతి నదులు కాకుండ, ద్వీపకల్ప నదులన్నీ పడమర నుంచి తూర్పువైపుకు ప్రవహిస్తాయి. ద్వీపకల్ప పీఠభూమిలోని ఉత్తరభాగంలో పుట్టే చంబల్, సింధ్, బేత్వా, కేన్, సోన్ నదులు గంగా నదీ వ్యవస్థకు చెందుతాయి. ద్వీపకల్పంలోని ఇతర ముఖ్యమైన నదులు మహానది, గోదావరి, కృష్ణా, కావేరి, ద్వీపకల్ప నదుల ప్రవాహమార్గం మారదు, వక్రతలు (meanders) ఉండవు. వీటిల్లో సంవత్సరమంతా నీళ్లు ఉండవు.

ద్వీపకల్ప నదులలో గోదావరి నది పెద్దది. మహారాష్ట్రలోని నాసిక్ వద్ద గల త్రయంబకం పీఠభూమిలో ఇది పుడుతుంది. బంగాళాఖాతంలో కలుస్తుంది.

ప్రశ్న 13.
తుంగభద్ర ఆనకట్ట నీటి నిల్వ సామర్థ్యం ఎందుకు తగ్గుతోంది?
జవాబు:
గత కొద్ది దశాబ్దాల నుండి తుంగభద్ర ఆనకట్ట నీటి నిల్వ సామర్థ్యం తగ్గుతోంది. 50 సంవత్సరాల క్రితం ఆనకట్ట సామర్థ్యం 376.6 కోట్ల ఘనపు మీటర్లు కాగా గనుల తవ్వకం, దుమ్ము, నేలకోత, వ్యర్థపదార్థాల వంటి వాటివల్ల రిజర్వాయరు మేటవేసి నీటి నిల్వ సామర్థ్యం 84.9 కోట్ల ఘనపు మీటర్ల మేర తగ్గిపోయింది. “ఇనుప ఖనిజ తవ్వకంలో సరైన ప్రామాణికాలు పాటించడం లేదు. కుద్రేములో ఇనుప ఖనిజం, శాండూర్ వద్ద మాంగనీసు తవ్వకాల వల్ల పరీవాహక ప్రాంతంలో నేల కోత ఎక్కువయ్యి సాంప్రదాయ చెరువులు, చిన్న జలాశయాలు, తుంగభద్ర జలాశయం పూడికకు గురవుతున్నాయి.” అని ఒక అధ్యయనం పేర్కొంది.

ప్రశ్న 14.
‘జలచక్రాన్ని’ చిత్రించండి.
జవాబు:

ప్రశ్న 15.
తుంగభద్ర కాలుష్యానికి కారణాలను వివరించండి.
జవాబు:
గత రెండు దశాబ్దాలలో చిన్న పట్టణాలు, పారిశ్రామిక ప్రాంతాలు బాగా పెరిగాయి. దీంతో నీటికి పరస్పర విరుద్ధ అవసరాలు మరింత సంక్లిష్ట రూపం దాల్చాయి. పారిశ్రామికీకరణ, పట్టణ ప్రాంతాల పెరుగుదల వల్ల కొంతమంది జీవన ప్రమాణాలు పెరిగాయి. కానీ వీటివల్ల, ప్రత్యేకించి పారిశ్రామిక సంస్థల వల్ల కాలుష్యం పెరిగింది. నదీ పరీవాహక ప్రాంతంలో పనిచేస్తున్న 27 భారీ, 2543 చిన్న పారిశ్రామిక సంస్థలు ఉన్నాయి. ఇవి రోజుకు పెద్ద మొత్తంలో నీటిని ఉపయోగిస్తాయి. నదిలోకి కలుషిత జలాలను వదలటానికి పరిశ్రమలను అనుమతించారు. అయితే 1984లో నదిలోకి వదిలిన బెల్లపు మడ్డి వల్ల పెద్ద ఎత్తున చేపలు చనిపోవటంతో ప్రజలు ఆందోళన చేశారు. అప్పటి నుంచి పరిశ్రమలు శుద్ధి చేసిన జలాలను మాత్రమే నదిలోకి వదలాలి. అయితే ఈ చట్టాలను సమర్థంగా అమలు చేయటం లేదు. దాంతో ! నదీవ్యవస్థ తీవ్ర కాలుష్యానికి గురి అవుతూనే ఉంది.

ప్రశ్న 16.
హివారే బజారులో జరిగిన మార్పులను వివరించండి.
జవాబు:
వేసవిలో నీళ్లు అందే భూమి 7 హెక్టార్ల నుంచి 72 హెక్టార్లకు పెరిగింది. సగటు వర్షపాతం కురిసిన సంవత్సరంలో ఖరీఫ్ లో సజ్జ పంట, రబీలో జొన్న పంటకే కాకుండా జయా లో కొంత కూరగాయల సాగుకి కూడా నీళ్లు లభిస్తాయి. సాగునీటి సదుపాయంలేని భూములలో కూడా నేలలో తేమ శాతం పెరిగినందువల్ల ఉత్పాదకత పెరిగింది. గతంలో కంటే ఇప్పుడు పంటల వైవిధ్యత పెరిగింది. ఇప్పుడు బంగాళాదుంప, ఉల్లి, పళ్లు (ద్రాక్ష, దానిమ్మ), పూలు వంటి వాణిజ్య పంటలు, గోధుమ కూడా సాగుచేస్తున్నారు. అన్నిటికంటే చెప్పుకోదగ్గ పరిణామం ఏమిటంటే నీటి అందుబాటు పెరిగి, రెండవ పంట కూడా సాధ్యం కావటం వల్ల ఇతర ప్రాంతాలకు వలస వెళ్లటం తగ్గింది. చిన్న, సన్నకారు రైతులు తమ భూముల ద్వారా పూర్తి జీవనోపాధి పొందలేక పోతున్నప్పటికీ వాళ్ల భూముల ఉత్పాదకత గణనీయంగా పెరిగింది. కూలిరేట్లు ఇంకా తక్కువగానే ఉన్నప్పటికీ అవి కొంతైనా పెరిగినందువల్ల కూలీ చేసుకునే వాళ్ల పరిస్థితి కూడా మెరుగుపడింది.

These AP 10th Class Social Studies Important Questions 4th Lesson భారతదేశ శీతోష్ణస్థితి will help students prepare well for the exams.

AP Board 10th Class Social 4th Lesson Important Questions and Answers భారతదేశ శీతోష్ణస్థితి

10th Class Social 4th Lesson ½ Mark Important Questions and Answers in Telugu Medium

1. ఊటి ఏ పర్వతాలలో ఉంది?
జవాబు:
నీలగిరి పర్వతాలు

2. ‘ట్రేడ్’ అను జర్మన్ పదము యొక్క అర్థమేమిటి?
జవాబు:
ట్రాక్

3. ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రంలో తొలకరి జల్లులను ఏ పేరుతో పిలుస్తారు?
జవాబు:
మామిడి జల్లులు

4. వాయువు, మధ్య భారతంలో వేసవి కాలంలో నమోదవుతున్న సరాసరి పగటి ఉష్ణోగ్రతలు ఎంత?
జవాబు:
410 – 42°C

5. ప్రపంచ దేశాల మధ్య అంతర ప్రభుత్వ సంఘం ఏర్పడిన ప్రధాన ఉద్దేశ్యం ఏమి?
జవాబు:
భూగోళం వేడెక్కడం తగ్గించడం

6. ‘మానసూన్స్’ కు ఆ పేరు పెట్టిన వారు ఎవరు?
జవాబు:
అరబ్బులు

7. భూమధ్య రేఖ నుండి ధృవాల వైపునకు వెళుచున్నట్లయితే ఉష్ణోగ్రతల్లో ఎలాంటి మార్పు చూడవచ్చు?
జవాబు:
ఉష్ణోగ్రతలు తగ్గుతాయి

8. తిరోగమన ఋతుపవన కాలంలో మన దేశంలోని ఏ తీరం (రాష్ట్రం)లో ఎక్కువ వర్షపాతం సంభవిస్తుంది?
జవాబు:
కోరమండల్ (తమిళనాడు)

9. భారతదేశానికి అత్యధిక వర్షపాతాన్ని కలుగజేసే (ఋతు) పవనాలు ఏవి?
జవాబు:
నైఋతి ఋతుపవనాలు

10. ఋతుపవనారంభం ఎక్కడ (ఏ రాష్ట్రంలో) (ఏ తీరంలో) జరుగుతుంది?
జవాబు:
కేరళ

11. ఉత్తర మైదానాలలో పొడిగా, వేడిగా ఉండే స్థానిక పవనాలనేమంటారు?
జవాబు:
‘లూ’

12. భారతదేశంలో తిరోగమన (ఈశాన్య) ఋతుపవన కాలం ఎప్పుడు?
జవాబు:
అక్టోబరు – డిసెంబరు.

13. భారతదేశంలో నైరుతి (పురోగమన) ఋతుపవన కాలం ఎప్పుడు?
జవాబు:
జూన్ – సెప్టెంబరు.

14. “క్లోమోగ్రాఫ్’ వేటిని గూర్చి తెలుపును?
జవాబు:
ఉష్ణోగ్రత, వర్షపాతం

15. నైరుతి ఋతుపవనాల వల్ల తక్కువ వర్షపాతం పొందే తీరం (రాష్ట్రం) ఏది?
జవాబు:
కోరమండల్ (తమిళనాడు)

16. ఒక ప్రాంత శీతోష్ణస్థితిని లెక్కించటానికి ఆధారపడే సమయం కనీసం ఎన్ని సం||రాలు?
జవాబు:
30

17. భూమధ్యరేఖకు దగ్గరగా ఉన్న ప్రాంతం ఏది?
జవాబు:
ఉష్ణమండల ప్రాంతం

18. భారతదేశంలోని ఏ ప్రాంతం పొడవైన తీర రేఖను కలిగి ఉంది?
జవాబు:
దక్షిణ

19. ఉపరితల వాయు ప్రవాహాలను ఏమంటారు?
జవాబు:
జెట్ ప్రవాహాలు

20. సాంప్రదాయ భారతీయ కాలాలు ఎన్ని?
జవాబు:
‘6’

21. ఏ సముద్రం నుంచి వచ్చే తుఫాను వాయు గుండాలను పశ్చిమ విక్షోబాలు అంటారు?
జవాబు:
మధ్యధరా సముద్రం

22. వార్సా ఏ దేశ రాజధాని?
జవాబు:
పోలెండ్

23. నైరుతి ఋతుపవన కాలంలో (భారతదేశంలో) వర్షచ్చాయ ప్రాంతం ఏది?
జవాబు:
దక్కన్ పీఠభూమి తూర్పు అంచు

24. నైరుతి ఋతుపవనాలు భారతదేశం దాటి వెళ్ళకుండా అడ్డుకునేవి ఏవి?
జవాబు:
హిమాలయాలు

25. తుఫాన్ నెల అని ఏ నెలను పిలుస్తారు?
జవాబు:
నవంబర్

26. భారతదేశం సుమారుగా ఏ రేఖాంశాల మధ్య ఉంది?
జవాబు:
68° తూ – 97° తూ

27. భారతదేశాన్ని రెండు సమభాగాలుగా చేస్తున్న రేఖ (అక్షాంశం) ఏది?
జవాబు:
కర్కట రేఖ

28. కర్కటరేఖకు ఉత్తర, దక్షిణ ప్రాంతాలు వరసగా ఏ మండలాల్లో ఉన్నాయి?
జవాబు:
సమశీతోష్ణ, ఉష్ణ మండలాలు

29. సముద్ర మట్టం నుంచి ఎత్తుకు వెళుతున్న కొద్దీ ఉష్ణోగ్రతల్లో ఎలాంటి మార్పు వస్తుంది?
జవాబు:
ఉష్ణోగ్రత తగ్గుతుంది

30. కొడైకెనాల్, ఉదగ మండలంలు …….. లో ఉన్నాయి.
జవాబు:
పశ్చిమ కనుమల్లో

31. తిరోగమన ఋతుపవనాల సమయంలో అధిక ఉష్ణోగ్రత, చాలా ఉక్కపోతగా ఉంటుంది. దీనినే సాధారణంగా ఏమంటారు?
జవాబు:
అక్టోబరు వేడిమి.

32. నైరుతి ఋతువవనాలను రెండు శాఖలుగా విభజించునది ఏది?
జవాబు:భారత ద్వీపకల్పం

33. జెట్ ప్రవాహాలు నేల నుంచి ఎన్ని మీటర్ల ఎత్తులో వేగంగా ప్రవహిస్తూ ఉంటాయి?
జవాబు:
12,000 mts.

34. ఏ అక్షాంశం వద్ద తూర్పు జెట్ ప్రవాహం ఏర్పడుతుంది?
జవాబు:
250 ఉ. అ

35. భారతదేశ భూభాగంపై ఏ నెల నుండి ఉష్ణోగ్రతలు గణనీయంగా తగ్గుతాయి?
జవాబు:
నవంబరు

36. భారతదేశం ఉత్తరార్ధ గోళంలోని ఏ పవనాల మేఖలలో ఉంది?
జవాబు:
వ్యాపార పవనాలు

37. పీఠభూమిలో ఎన్ని కిలోమీటర్ల ఎత్తులో అల్పపీడన ప్రాంతం ఏర్పడుతుంది?
జవాబు:
9

38. భారతదేశంలో ఋతుపవనాల ఆరంభం ఏ నెలలో మొదలవుతుంది?
జవాబు:
జూన్

39. వేడిమి పెరుగుతున్న నెలల నుండి పొడిగా ఉండే చలి పరిస్థితుల మధ్య ఏ నెలలను సంధికాలంగా పేర్కొంటారు?
జవాబు:
అక్టోబరు, నవంబరు

40. తిరోగమన రుతుపవన కాలంలో ఏ ప్రాంతంలో తుఫానులు, వాయుగుండాలు ఏర్పడతాయి?
జవాబు:
అండమాన్

41. ఏ తీర ప్రాంతంలో అధిక శాతం వర్షం, తుఫానులు వాయు గుండాల వల్ల సంభవిస్తుంది?
జవాబు:
కోరమండల్ తీరం

42. సూర్యుని అతినీలలోహిత కిరణాల నుంచి కాపాడే వాతావరణంలోని పొర ఏది?
జవాబు:
ఓజోన్

43. టండ్రాలో మంచు క్రింద పెద్ద మొత్తంలో ఏ వాయువు ఉందని శాస్త్రజ్ఞులు కనుగొన్నారు?
జవాబు:
మీథేన్

44. AGW లు అనగా?
జవాబు:
మానవ కారణంగా భూగోళం వేడెక్కడం

45. హరిత గృహ వాయువుల ఉద్గాలను తగ్గించటానికి అంతర్జాతీయంగా ఏర్పడిన ప్రభుత్వ సంఘం ఏది ?
జవాబు:
IPCC

46. అభివృద్ధి చెందిన దేశాలు ఏ ఇంధనాల వాడకం ద్వారా అభివృద్ధి చెందియున్నవని, ప్రస్తుతం అభివృద్ధి చెందుతున్న దేశాల వాదన?
జవాబు:
శిలాజ ఇంధనాలు

47. ‘ఐలా తుఫాను కారణంగా 2009లో ఏ ప్రాంతం అతలాకుతలమయ్యింది?
జవాబు:
సుందర్ బన్ ప్రాంతం

48. సగటు ఉష్ణోగ్రతలు 2°C పెరగటం వలన (వచ్చే శతాబ్దం ఆరంభం నాటికి) సముద్ర మట్టం ఎంత మేర పెరుగుతుంది?
జవాబు:
1 మీటరు

49. క్రింది వానిలో శిలాజ ఇంధనానికి ఉదాహరణ
సౌరవిద్యుత్, నేలబొగ్గు, పవన శక్తి, జలశక్తి
జవాబు:
నేలబొగ్గు

50. 2013లో IPCC సమావేశం ఏ నగరంలో జరిగింది.
జవాబు:
వార్సా

51. ఒక ప్రాంతంలో, ఒక నిర్దిష్ట సమయంలోని వాతావరణ పరిస్థితులను ఏమి అంటారు?
జవాబు:
వాతావరణం (వెదర్)

52. ఒక విశాల ప్రాంతంలో కొన్ని సంవత్సరాల పాటు ఒక క్రమాన్ని కనబరిచే వాతావరణ పరిస్థితులను ఏమంటారు?
జవాబు:
శీతోష్ణస్థితి (క్లైమేట్)

53. క్రింది వానిలో శీతోష్ణస్థితిని ప్రభావితం చేసే అంశం కానిది ఏది?
అక్షాంశం, భౌగోళిక స్వరూపం, మైదానం, ఉపరితల గాలి ప్రసరణ, భూమికి-నీటికి గల సంబంధం
జవాబు:
మైదానం

54. ఉత్తరార్ధగోళంలో ఉపఅయనరేఖ అధిక పీడనం వల్ల ఏర్పడే పవనాలు ఏవి?
జవాబు:
శాశ్వత పవనాలు (వ్యాపార పవనాలు)

55. ఏ రేఖకు దగ్గరగా ఉండే ప్రాంతాలను ఉష్ణ ప్రాంతాలు అంటారు?
జవాబు:
భూమధ్య రేఖకు

56. జనవరి సాధారణంగా అత్యంత చలిగా ఉంటుంది. దేశంలో పలు ప్రాంతాలలో పగటి ఉష్ణోగ్రత ఎంతకంటే తక్కువ ఉంటుంది?
జవాబు:
10°c

57. వేసవికాలంలో దేశ దక్షిణ ప్రాంతం నుంచి ఉత్తర ప్రాంతం వైపుకి వెళుతుంటే సగటు ఉష్ణోగ్రతల్లో ఎలాంటి మార్పు ఉంటుంది?
జవాబు:
ఉష్ణోగ్రతలు తగ్గుతాయి

58. భారతదేశంలో కాలానుగుణంగా గాలుల దిశ మారడాన్ని మొదటగా గుర్తించువారు ఎవరు?
జవాబు:
అరబ్ వర్తకులు

59. బంగాళాఖాతం శాఖ బెంగాల్ తీరంతోపాటు ఏ తీర ప్రాంతాన్ని తాకుతుంది?
జవాబు:
షిల్లాంగ్ పీఠభూమి దక్షిణ ముఖంను.

60. అరేబియా సముద్రంలో పుట్టే ఉష్ణ తుఫానులు చాలా విధ్వంసకరంగా ఉండి, ఏ నది డెల్టా ప్రాంతాలపై వీటి ప్రభావాన్ని చూపుతాయి?
జవాబు:
గోదావరి, కృష్ణా, కావేరి.

61. జనవరి – ఫిబ్రవరి నెలలందు ఉండే ఋతువు ఏది?
జవాబు:
శిశిరం.

62. మొక్కలు వినియోగించుకుని మాంసకృత్తులు తయారు చేయటానికి పనికివచ్చే వాయువు ఏది?
జవాబు:
నత్రజని

63. క్రింది వ్యాఖ్యలను పరిగణించండి.
i) భూగోళం వేడెక్కడానికి మానవ చర్యలు ఒక కారణం
ii)వాతావరణ మార్పు ప్రపంచ స్థాయిలో జరుగుతుంది.
పై వ్యాఖ్యలలో సరైనది ఏది?
A) (i) మాత్రమే
B) (ii) మాత్రమే
C) (i) మరియు (ii)
D) రెండూ కావు.
జవాబు:
C) (i) మరియు (ii)

64. భారతదేశ శీతోష్ణస్థితి విషయంలో క్రింది వానిలో సరైనది గుర్తించి రాయండి.
(i) కర్కటరేఖ భారతదేశం మధ్యగుండా పోతుంది.
(ii) దక్షిణ భారతదేశం ఉష్ణ మండలంలో కలదు.
(iii) ఉత్తర భారతదేశం ధృవ మండలంలో కలదు.
A) (i) మాత్రమే
B) (i) మరియు (ii)
C) (iii) మాత్రమే
D) (1), (ii) మరియు (iii)
జవాబు:
B) (1) మరియు (ii)

65. క్రింది వానిలో భూగోళం వేడెక్కటాన్ని నియంత్రించే చర్య కానిది.
→ చెట్లు పెంచడం.
→ సేంద్రీయ వ్యవసాయాన్ని అనుసరించటం.
→ ప్రజా రవాణాను ఉపయోగించడం.
→ శిలాజ ఇంధనాల వాడకం పెంచటం.
జవాబు:
శిలాజ ఇంధనాల వాడకం పెంచడం.

66. క్రింది వానిని సరిగా జతపరచండి.
i) వసంత ఋతువు ( ) a) మార్చి – ఏప్రిల్
ii) గ్రీష్మ ఋతువు ( ) ( b) మే – జూన్
iii) వర్ష ఋతువు ( ) c) జులై – ఆగష్టు
iv) శరద్ ఋతువు ( ) d) సెప్టెంబర్ – అక్టోబరు
జవాబు:
i- a, ii-b, iii – c, iv-d

67. క్రింది వానిని సరిగా జతపరచండి.
i) క్లైమోట్రోగ్రాఫ్ ( ) a) అధిక వర్షపాతం
ii) జె స్ట్రీం ( ) b) స్థానిక పవనం
iii) లూ ( ) c) ఉపరితల వాయుప్రసరణ
iv) నైరుతి ( ) (d) వర్షపాత చిత్రం
జవాబు:
i-d, ii-c, iii – b, iv-a

68. క్రింది వానిని సరిగా జతపరచండి.
i) మామిడి జల్లులు ( ) a) పెట్రోల్
ii) మీథేన్ ( ) b) అతి నీలలోహిత కిరణాలు
iii) ఓజోన్ ( ) c) టంద్రాలు
iv) శిలాజ ఇంధనం ( ) d) తొలకరి వాన
జవాబు:
i-d, ii-c, iii-b, iv-a

69. సిమ్లా, ఊటి మొ||న వేసవి విడిదులలో చాలా చల్లగా ఉండటానికి గల కారణమేమి?
జవాబు:
సముద్ర మట్టానికి ఎత్తులో ఉండటం.

70. ‘జెట్ ప్రవాహాల వేగం దాదాపుగా ఎంత ఉంటుంది?
జవాబు:
వేసవిలో 110 కి.మీ. / గంటకు, శీతాకాలంలో 184 కి.మీ. / గంటకు.

71. పశ్చిమ విక్షోభాల వల్ల ఏ పంటకు ప్రయోజనం కల్గుతుంది?
జవాబు:
గోధుమ.

72. ఋతుపవనాలు ఏ అక్షాంశాల మధ్య ఏర్పడతాయి?
జవాబు:
20° ఉ.అ – 20°ద.అ

73. వేసవిలో ఢిల్లీతో పోలిస్తే సిమ్లాలో వాతావరణం చల్లగా ఉండటానికి కారణమేమి?
జవాబు:
సిమ్లా, ఢిల్లీ కన్నా ఎత్తులో ఉండటం.

74. క్రింది వానిలో సరికాని జతను గుర్తించి, రాయండి..
→ అతి ఎత్తైన ప్రాంతం – లెహ్
→ సముద్ర సామీప్య శీతోష్ణస్థితి – ముంబయి
→ ఖండాంతర్గత శీతోష్ణస్థితి – చెన్నై
→ అత్యధిక ఉష్ణోగ్రత ప్రాంతం – జైపూర్
జవాబు:
ఖండాంతర్గత శీతోష్ణస్థితి – చెన్నై

75. పగలు రాత్రి ఉష్ణోగ్రతలలో, అదే విధంగా వేసవి శీతాకాలాల ఉష్ణోగ్రతలలో తేడాని ఉండని శీతోష్ణస్థితిని ఏమంటారు ?
జవాబు:
సమశీతోష్ణస్థితి (సముద్ర ప్రభావిత శీతోష్ణస్థితి)

76. IPCCని విస్తరింపుము.
జవాబు:
శీతోష్ణస్థితి మార్పుపై ప్రపంచదేశాల మధ్య అంతర ప్రభుత్వ సంఘం. (ఇంటర్ గవర్నమెంటల్ ప్యానెల్ ఆన్ క్లెమేట్ ఛేంజ్)

77. AGWని విస్తరింపుము :
జవాబు:
మానవ కారణంగా భూగోళం వేడెక్కటం. (ఆంత్రోపో జెనిక్ గ్లోబల్ వార్మింగ్)

78. భూమధ్య రేఖకు దూరంగా ఉండి శీతాకాలంలో ఉష్ణోగ్రతలు తక్కువగా ఉండే నగరానికి ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
జవాబు:
గ్యాంగ్ టక్, ఈటానగర్.

79. భూమధ్య రేఖకు దగ్గరగా ఉంది కాని, సముద్రానికి దగ్గరగా లేదు, వర్షపాతం తక్కువగా ఉన్న ప్రాంతానికి ఉదాహరణ.
జవాబు:
అనంతపురం (రాయలసీమ ప్రాంతం)

10th Class Social 4th Lesson 1 Mark Important Questions and Answers in Telugu Medium

ప్రశ్న 1.
అడవుల నరికివేత భూగోళం వేడెక్కడాన్ని ఏ విధంగా ప్రభావితం చేస్తుంది?
జవాబు:

1. చెట్లు తగ్గిపోవటం.
2. కిరణజన్య సంయోగక్రియకు ఆస్కారం లేకపోవడం లేక ఆక్సిజన్ మోతాదు తగ్గటం
3. వాతావరణంలో కర్బన వాయువులు పెరగటం

ప్రశ్న 2.
భూగోళం వేడెక్కటానికి దోహదం చేసే ఏవేని రెండు మానవ కార్యకలాపాలను వ్రాయండి.
జవాబు:

1. అడవుల నరికివేత
2. పారిశ్రామికీకరణ

ప్రశ్న 3.
కోరమండల్ తీరంలో ఏ ఋతుపవన కాలంలో వర్షపాతం తక్కువ?
జవాబు:
నైరుతి ఋతుపవన కాలంలో.

ప్రశ్న 4.
పటాన్ని పరిశీలించి క్రిందనివ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానాలు రాయండి.

a) ఋతుపవనాలు మహారాష్ట్రలో ఎప్పుడు ప్రవేశిస్తాయి?
జవాబు:
జూన్ 10న మహారాష్ట్రలో ఋతుపవనాలు ప్రవేశిస్తాయి.

b) ఋతుపవనాలు కేరళలో ఎప్పుడు ప్రవేశిస్తాయి?
జవాబు:
జూన్ 1న కేరళలో ఋతుపవనాలు ప్రవేశిస్తాయి.

c) భారతదేశంలో మొదటిగా ఏ రాష్ట్రంలోకి ఋతుపవనాలు ప్రవేశిస్తాయి?
జవాబు:
కేరళ

d) ఋతుపవనాలు గుజరాత్ లో ఎప్పుడు ప్రవేశిస్తాయి?
జవాబు:
జూన్ 15న

ప్రశ్న 5.
‘అక్టోబరు వేడిమి’కి కారణాలేవి?
జవాబు:
అక్టోబర్ వేడిమికి గల కారణాలు : అధిక ఉష్ణోగ్రత, గాలిలో అధిక తేమ.

ప్రశ్న 6.
కింది పటాన్ని పరిశీలించి క్రింది ప్రశ్నలకు సమాధానాలు రాయండి.

ఎ) పవనాలు ఎల్లప్పుడు అల్ప పీడనం వైపే ఎందుకు వీస్తాయి?
జవాబు:

1. అల్పపీడన ప్రాంతంలో ఉష్ణోగ్రత ఎక్కువ మరియు నీరు ఆవిరిగావడం ఎక్కువ.
2. వెచ్చని గాలి పైకి పోవడం వల్ల చల్లని గాలి ఆ స్థలాన్ని ఆక్రమిస్తుంది.

బి) భారతదేశంలో నైరుతి ఋతుపవనాలు ఎప్పుడు వీస్తాయి?
జవాబు:
భారతదేశంలో జూన్ మాస ప్రారంభంలో, జూలైలో నైరుతి ఋతుపవనాలు వీస్తాయి.

ప్రశ్న 7.
ఢిల్లీ, చెన్నై నగరాల శీతోష్ణ పరిస్థితులను పోల్చండి.
జవాబు:

1. చెన్నై సముద్రతీరంలో ఉండుట వలన ఉష్ణోగ్రత వ్యత్యాసం తక్కువ.
2. ఢిల్లీ దేశ అంతర్భాగంలో ఉండడం మరియు సముద్ర ప్రభావం లేకపోవడం వల్ల సాంవత్సరిక ఉష్ణోగ్రత వ్యత్యాసం ఎక్కువ.

ప్రశ్న 8.
పటాన్ని పరిశీలించి క్రింది ప్రశ్నకు సమాధానం రాయండి.

ప్రశ్న : జనవరి నెలలో సగటు 10°C ఉష్ణోగ్రత గల ఏవైనా రెండు రాష్ట్రాల పేర్లు పేర్కొనండి.
జవాబు:

1. జమ్ము కాశ్మీర్
2. హిమాచల్ ప్రదేశ్
3. ఉత్తరాఖండ్
4. ఉత్తరప్రదేశ్
5. సిక్కిం
6. అరుణాచల్ ప్రదేశ్

ప్రశ్న 9.
పశ్చిమ విక్షోభాలు అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
మధ్యధరా సముద్రం నుంచి వచ్చే తుఫాను వాయుగుండాలను పశ్చిమ విక్షోభాలు అంటారు.

ప్రశ్న 10.
శీతోష్ణస్థితి, వాతావరణాలను ప్రభావితం చేసే ఏవైనా రెండు కారకాలను పేర్కొనండి.
జవాబు:
శీతోష్ణస్థితి, వాతావరణాలను ప్రభావితం చేసే కారకాలు :

1. అక్షాంశము,
2. భూమికి, నీటికి గల సంబంధం
3. భౌగోళిక స్వరూపం,
4. ఉపరితల గాలి ప్రసరణ

ప్రశ్న 11.
వాతావరణమని దేనిని అంటారు?
జవాబు:
ఒక ప్రాంతంలో, ఒక నిర్దిష్ట సమయంలోని వాతావరణ పరిస్థితులను “వాతావరణం” అని అంటారు. ఈ వాతావరణ పరిస్థితులు తక్కువ సమయంలో కూడా చాలా తీవ్రంగా మారుతుంటాయి.

ప్రశ్న 12.
శీతోష్ణస్థితి అని దేనిని అంటారు?
జవాబు:
ఒక విశాలప్రాంతంలో కొన్ని సంవత్సరాల పాటు ఒక క్రమాన్ని కనపరిచే వాతావరణ పరిస్థితులను “శీతోష్ణస్థితి” అంటారు.

ప్రశ్న 13.
‘ఆ ప్రాంత శీతోష్ణస్థితి’ అని దేనిని అంటారు?
జవాబు:
ప్రతి సంవత్సరం ఒక ముప్పై సంవత్సరాల పాటు కనపడిన పరిస్థితులను “ఆ ప్రాంత శీతోష్ణస్థితి” అంటారు.

ప్రశ్న 14.
వాతావరణంలోని అంశాలు ఏవి?
జవాబు:

1. ఉష్ణోగ్రత
2. వాతావరణ పీడనం
3. గాలి వేగం
4. గాలిలో తేమ
5. వర్షపాతం

ప్రశ్న 15.
శీతోష్ణస్థితి కారకాలు అంటే ఏమిటి? అవి ఏవి?
జవాబు:
శీతోష్ణస్థితిని ప్రభావితం చేసే అంశాలను “శీతోష్ణస్థితి కారకాలు” అంటారు.

1. అక్షాంశం
2. భూమికి – నీటికి గల సంబంధం
3. భౌగోళిక స్వరూపం
4. ఉపరితల గాలి ప్రసరణ.

ప్రశ్న 16.
అక్షాంశాల రీత్యా భూమిపై ఉన్న మూడు ప్రాంతాలేవి?
జవాబు:

1. ఉషప్రాంతాలు, భూమధ్య రేఖకు దగ్గరగా ఉన్నవి.
2. ధృవ ప్రాంతాలు, ధృవాలకు దగ్గరగా ఉన్నవి.
3. సమశీతోష్ణ ప్రాంతాలు, ఈ రెండింటికి మధ్యలో ఉన్నవి.

ప్రశ్న 17.
సగటు వార్షిక ఉష్ణోగ్రతలు ఎక్కడ తగ్గుతున్నాయి?
జవాబు:
భూమధ్య రేఖ వైపు నుండి ధృవాలవైపుకి వెళుతున్న కొద్దీ సగటు వార్షిక ఉష్ణోగ్రతలు తగ్గుతూ ఉంటాయి.

ప్రశ్న 18.
భారతదేశంలో ఉత్తర, దక్షిణ భాగాలలో శీతోష్ణస్థితికి ఎందుకు భిన్నంగా ఉంటుంది?
జవాబు:
భారతదేశంలో దక్షిణాది ప్రాంతం భూమధ్యరేఖకి దగ్గరగా ఉష్ణమండలంలో ఉంది. ఈ కారణంగా ఈ ప్రాంతంలో సగటు ఉష్ణోగ్రతలు ఉత్తర ప్రాంతం కంటే ఎక్కువగా ఉంటాయి. కన్యాకుమారిలోని శీతోష్ణస్థితి భోపాల్ లేదా ఢిల్లీ శీతోషస్థితికంటే భిన్నంగా ఉండటానికి ఇది ఒక కారణం.

ప్రశ్న 19.
అక్షాంశ, రేఖాంశాల మధ్య భారతదేశ విస్తృతిని తెలియచేయండి.
జవాబు:
భారతదేశం సుమారుగా 8 ఉ – 37° ఉ రేఖాంశాల మధ్య ఉంది. భారతదేశాన్ని కర్కటరేఖ ఇంచుమించు రెండు సమభాగాలుగా చేస్తుంది. కర్కటరేఖకు దక్షిణ ప్రాంతం ఉష్ణమండలంలో ఉంది. కర్కటరేఖకు ఉత్తర ప్రాంతం సమశీతోష్ణ మండలంలో ఉంది.

ప్రశ్న 20.
సమశీతోష్ణస్థితి అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
దక్షిణ ప్రాంతంలోని అధిక భాగం సుదీర్ఘ కోస్తా తీరం వల్ల సముద్రపు ప్రభావానికి గురవుతుంది. దీనివల్ల పగలు, రాత్రుల ఉష్ణోగ్రతలలో, అదేవిధంగా వేసవి, శీతాకాలాల ఉష్ణోగ్రతలలో అంతగా తేడా ఉండదు. దీనిని “సమ శీతోష్ణస్థితి” అంటారు.

ప్రశ్న 21.
కొన్ని వేసవి విడుదుల పేర్లు తెలపండి.
జవాబు:

1. సిమ్లా
2. గుల్బార్గ్
3. నైనిటాల్
4. డార్జిలింగ్
5. కొడైకెనాల్
6. ఊటీ మొదలగునవి.

ప్రశ్న 22.
పశ్చిమ విక్షోభాలు అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
శీతాకాలంలో నిర్మలమైన ఆకాశం, గాలిలో తక్కువ తేమ శాతం, చల్లటిగాలులలో మధ్యధరా సముద్రం నుంచి వచ్చే తుపాను వాయుగుండాలనే “పశ్చిమ విక్షోభాలు” అంటారు.

ప్రశ్న 23.
‘లూ’ పవనాల గురించి రాయండి.
జవాబు:
ఉత్తరాది మైదానాలలో పొడిపొడిగా ఉండే స్థానిక పవనాలు వీస్తాయి. వీటినే “లూ పవనాలు” అంటారు.

ప్రశ్న 24.
ఋతుపవనాల ఆరంభంగా దేనిని పేర్కొంటారు?
జవాబు:
నైఋతి ఋతుపవనాలు. భారతదేశానికి జూన్ మొదటివారంలో చేరుకుంటాయి. దీనినే “ఋతుపవనారంభం” అంటారు.

ప్రశ్న 25.
IPCC ని విస్తరించండి.
జవాబు:
Inter – governmental Panel on Climate Change (ప్రపంచదేశాల మధ్య అంతర ప్రభుత్వ సంఘం).

ప్రశ్న 26.
శిలాజ ఇంధనానికి ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
జవాబు:
బొగ్గు, పెట్రోలియం

ప్రశ్న 27.
AGWని విస్తరించుము.
జవాబు:
AGW : Anthropogenic Global Warming (మానవకారణంగా భూగోళం వేడెక్కటం)

10th Class Social 4th Lesson 2 Marks Important Questions and Answers in Telugu Medium

ప్రశ్న 1.
సాంప్రదాయ భారతీయ కాలాలను వర్గీకరించి, మాసవారిగా రాయండి.
జవాబు:
సాంప్రదాయ భారతీయ కాలాలు :

ప్రశ్న 2.
సగటు ఉష్ణోగ్రతలు 2°C పెరగడం వలన వచ్చే శతాబ్దం ఆరంభం నాటికి సముద్రమట్టం ఒక మీటరు పెరుగుతుంది. భూతాపాన్ని తగ్గించే చర్యలను సూచించే రెండు నినాదాలను రాయండి.
(లేదా)
భూగోళం వేడెక్కటాన్ని నివారించుటపై రెండు నినాదాలు తయారు చేయండి.
జవాబు:

1. చెట్లను పెంచండి దండిగ – ఎసి (AC) లు ఎందుకు దండగ.
2. భూమాతను నువ్వు రక్షిస్తే – భూమాత నిన్ను రక్షిస్తుంది.
3. చెట్లను పెంచండి – భూమిని కాపాడండి.
4. ప్లాస్టిక్ సంచులు మానండి – గుడ్డ సంచులు వాడండి.

ప్రశ్న 3.
నైరుతి ఋతుపవనాల గురించి క్లుప్తంగా వ్రాయండి.
జవాబు:

1. వేసవిలో భారత ఉపఖండం మీద తీవ్ర అల్పపీడన వ్యవస్థ ఏర్పడుతుంది.
2. అదే సమయంలో హిందూ మహాసముద్రంలో అధిక పీడనం ఉంటుంది.
3. ఈ అధిక పీడన ప్రాంతం నుండి పైన పేర్కొన్న అల్పపీడన ప్రాంతం వైపు వీచే గాలులే నైఋతి ఋతుపవనాలు.
4. నైఋతి భుతుపవనాలు అరేబియా సముద్ర శాఖ, బంగాళాఖాతం శాఖ అనే రెండు శాఖలుగా విడిపోతాయి.
5. ఈ ఋతుపవనాలు భారతదేశానికి జూన్ మొదట్లో చేరుకుంటాయి. 6) ఇవి నాలుగు నుండి ఐదు వారాలలో క్రమేపీ దేశమంతా వ్యాపిస్తాయి.
6. భారతదేశంలో అత్యధిక వర్షపాతం నైఋతి ఋతుపవన కాలంలో సంభవిస్తుంది.

ప్రశ్న 4.
దిగువ పటమును పరిశీలించి (a), (b) ప్రశ్నలకు సమాధానాలు వ్రాయండి.

a) రాజస్థాన్లో నైరుతి ఋతుపవనాలు ఎప్పుడు ప్రవేశిస్తాయి?
b) ఋతుపవనాల ఆరంభం అనగానేమి?
జవాబు:
a) రాజస్థాన్లో నైఋతి’ ఋతుపవనాలు ప్రవేశించే సమయం : 15 జూలై
b) ఋతుపవనాల ఆరంభం అనగా

• వేసవిలో భారత ఉపఖండంలో అల్పపీడనం ఏర్పడుతుంది.
• అదే సమయంలో హిందూ మహాసముద్రంలో అధిక పీడనం ఉంటుంది.
• జూన్ ప్రారంభంలో ఈ అధిక పీడన ప్రాంతం నుండి అల్పపీడన ప్రాంతానికి ఋతుపవనాలు ప్రవేశించడాన్ని ఋతుపవనాల ఆరంభం అంటారు.

ప్రశ్న 5.
మ్యాపును పరిశీలించి క్రింది ప్రశ్నలకు జవాబిమ్ము.

i) జనవరి నెలలో అత్యల్ప ఉష్ణోగ్రతలు నమోదవుతున్న రెండు రాష్ట్రాల పేర్లు రాయండి.
జవాబు:
జమ్ము కాశ్మీర్, హిమాచల్ ప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, సిక్కిం, అరుణాచల్ ప్రదేశ్.

ii) మధ్యప్రదేశ్ గుండా పోవుచున్న సమోష్ణోగ్రత రేఖ చూపు ఉష్ణోగ్రత ఎంత?
జవాబు:
20°C

ప్రశ్న 6.
ట్రేడ్ విండ్స్ గురించి రాయండి.
జవాబు:
ఉత్తరార్ధ గోళంలో ఉప అయనరేఖా అధిక పీడనం వల్ల శాశ్వత పవనాలు ఏర్పడతాయి. ఇవి భూమధ్యరేఖ వద్ద ఉండే అల్ప పీడన ప్రాంతం వైపు పశ్చిమంగా పయనిస్తాయి. వీటిని వ్యాపార పవనాలు (ఇంగ్లీషులో “ట్రేడ్ విండ్స్”) అంటారు. ట్రేడ్ అన్న జర్మన్ పదానికి ట్రాక్’ అని అర్థం. అంటే ఒకే దిశలో స్థిరంగా పయనించే గాలులని అర్థం.

ప్రశ్న 7.
మామిడి జల్లుల గురించి రాయండి.
జవాబు:
సాధారణంగా వేసవి ముగిసే సమయంలో దక్కన్ పీఠభూమిలో ‘తొలకరి జల్లులు’ పడతాయి. భారతదేశ ద్వీపకల్ప ప్రాంతంలో మామిడి, ఇతర పండ్లు త్వరగా పండటానికి ఈ వానలో దోహదం చేస్తాయి. కాబట్టి వీటిని ఆంధ్రప్రదేశ్ లో స్థానికంగా “మామిడి జల్లులు” అని అంటారు.

ప్రశ్న 8.
ఋతుపవనాలు అని వేటిని పిలుస్తారు?
జవాబు:
భారతదేశంలోని శీతోష్ణస్థితి ఋతుపవనాల వల్ల గణనీయంగా ప్రభావితమౌతుంది. గతంలో భారతదేశానికి వచ్చిన నావికులు గాలులు వీచే దిశ క్రమం తప్పకుండా మారుతుండటాన్ని గమనించారు. ఈ గాలుల సహాయంతో వాళ్లు భారతదేశ తీరం వైపుకి ప్రయాణించేవాళ్లు. ఇలా కాలానుగుణంగా గాలుల దిశ మరడాన్ని అరబ్ వర్తకులు “మాన్సూన్” అని పేరు పెట్టారు. వీటిని మనం ఋతుపవనాలు అని పిలుస్తాం.

ప్రశ్న 9.
అక్టోబరు వేడిమి అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
వేడిమి పెరుగుతున్న నెలల నుండి పొడిగా ఉండే చలి పరిస్థితుల మధ్య అక్టోబరు, నవంబరు నెలలు సంధికాలంగా ఉంటాయి. తిరోగమన ఋతుపవనాల సమయంలో ఆకాశం నిర్మలంగా ఉండడమే కాక ఉష్ణోగ్రతలు పెరుగుతుంటాయి. నేల ఇంకా తేమగా ఉంటుంది. అధిక ఉష్ణోగ్రత, గాలిలో అధిక తేమ కారణంగా వాతావరణం చాలా ఉక్కపోతగా ఉంటుంది. దీనిని సాధారణంగా “అక్టోబర్ వేడిమి” అంటారు.

ప్రశ్న 10.
సాంప్రదాయ భారతీయ కాలాలను గూర్చి ఒక పట్టిక తయారు చేయంది.
జవాబు:
సాంప్రదాయ భారతీయ కాలాలు

ప్రశ్న 11.
హరిత గృహ ప్రభావం అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
వాతావరణం చేసే ముఖ్యమైన పనులలో మనల్ని వెచ్చగా ఉంచటం ఒకటి. ఇది భూమిని కప్పి ఉంచే తేలికపాటి, బాగా పనిచేసే దుప్పటిలాంటిది. భూమిని చేరుకునే సౌరశక్తి అంతా తిరిగి రోదసిలోకి వికిరణం చెందకుండా వాతావరణం కొంత శక్తిని పట్టి ఉంచుుంది. దీనిని “హరిత గృహప్రభావం” అంటాం. భూమి మీద ప్రాణం మనుగడకు ఇది ఎంతో ముఖ్యం. భూమిపైన వాతావరణమే లేకపోతే ఇది చాలా చల్లగా ఉండేది.

ప్రశ్న 12.
భూగోళం వేడెక్కడం అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
ఇంతకుముందు భూమి వేడెక్కటానికి లేదా చల్లబడటానికి చాలా సమయం పట్టింది. దీనివల్ల భూమి మీద ప్రాణులు మారుతున్న పరిస్థితులకు అనుగుణంగా మారటానికి సమయం దొరికింది. ఇప్పుడు భూమి చాలా తొందరగా వేడెక్కుతోంది, ఇది వినాశకర మార్పులకు దారి తీయవచ్చు. పారిశ్రామిక విప్లవం తరువాత భూమి వేడెక్కటానికి కారణం మానవ చర్యలే. కాబట్టి ప్రస్తుతం భూమి వేడెక్కటాన్ని మానవ కారణంగా “భూగోళం వేడెక్కటం” అంటారు.

ప్రశ్న 13.
టంద్రాల వద్ద నున్న మంచు కరిగితే ఏమి జరుగుతుంది?
జవాబు:
ఇటీవల కాలంలో శాస్త్రజ్ఞులు ఉత్తర అక్షాంశాల వద్ద గల గడ్డ కట్టిన టండ్రాల కింద (ప్రధానంగా ఉత్తర రష్యా విశాల భూభాగం కింద) పెద్ద మొత్తంలో మిథేన్ వాయువు ఉందని కనుక్కున్నారు. భూగోళ ఉష్ణోగ్రతలు పెరుగుతున్నకొద్దీ టండ్రాలలో గడ్డకట్టిన మంచు మరింతగా కరుగుతుంది. ఫలితంగా మంచు కింద ఉన్న మీథేన్ వాతావరణంలోకి విడుదల అవుతుంది. ఇది. ఒక విషవలయంగా మారుతుంది. హరితగృహ వాయువుగా (Green house gas) కార్బన్ డై ఆక్సైడ్ మిథేన్ మరింత శక్తివంతంగా పనిచేస్తుంది.

ప్రశ్న 14.
సగటు ఉష్ణోగ్రతలు 2°C పెరగడం ప్రమాదమా?
జవాబు:
సగటు ఉష్ణోగ్రతలు 2 సెంటీగ్రేడులు పెరగటం చాలా తక్కువ అనిపించవచ్చు. కానీ వచ్చే శతాబ్దం ఆరంభం నాటికి దీని కారణంగా సముద్రమట్టం ఒక మీటరు పెరుగుతుంది. మన తీరప్రాంతాలలో చాలావరకు దీనివల్ల ప్రభావితం అవుతాయి, కోట్లాది మందిని ఇతర ప్రాంతాలకు తరలించాల్సి వస్తుంది. వీళ్లు తమ జీవనోపాధిని కోల్పోతారు.

ప్రశ్న 15.
వేసవి తీవ్రంగా ఉండే నెలల్లో కూడా హిమాలయ ప్రాంతాలలోని సిమ్లా, గుల్మార్, నైనితాల్, డార్జిలింగ్ వంటి వేసవి విడిదిలలో చాలా చల్లగా ఉంటుందని మీరు విని ఉంటారు. అదే విధంగా పశ్చిమ కనుమలలోని కొడైకెనాల్, ఉదగమండలం (ఊటీ) వంటి ప్రాంతాలలో తీర ప్రాంతాలలో పోలిస్తే ఉష్ణోగ్రతలు తక్కువగా ఉంటాయి.
పై పేరాను చదివి, క్రింది ప్రశ్నకు జవాబు వ్రాయుము.
ప్రశ్న : వేసవిలో కోల్ కతా కన్నా డార్జిలింగ్ లో ఆహ్లాదకర వాతావరణం ఎందుకు ఉంటుంది?
జవాబు:

1. సముద్రమట్టం నుంచి ఎత్తుకు వెళ్తున్న కొద్దీ ఉష్ణోగ్రత తగ్గుతుంది.
2. కావున మైదాన ప్రాంతాల కంటే కొండ, పర్వతాల మీద ఉష్ణోగ్రత తక్కువగా ఉంటుంది.
3. ప్రదేశ శీతోష్ణస్థితి ఎత్తుతో కూడా ప్రభావితం అవుతుంది. ఎత్తైన ప్రాంతంలో ఉండటం వలన డార్జిలింగ్ వాతావరణం వేసవికాలంలో కోల్ కతాతో పోలిస్తే ఆహ్లాదకరంగా ఉంటుంది.

ప్రశ్న 16.
క్రింది పట్టికను చదివి, ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.

1) వసంత ఋతువు ఏ ఏ మాసాలలో వస్తుంది?
జవాబు:
చైత్రం, వైశాఖం

2) గ్రీష్మ ఋతువులో వాతావరణం ఎలా ఉంటుంది?
జవాబు:
చాలా ఎండగా, వేడిగా ఉంటుంది.

3) తెలుగు నెలలలో నెల ఎప్పుడు మొదలవుతుంది?
జవాబు:
అమావాస్య తరువాత పాడ్యమి నుండి మొదలవుతుంది.

4) చలిగా ఉండే ఋతువు ఏది?
జవాబు:
చలిగా ఉండే ఋతువు హేమంత ఋతువు.

5) ఆకురాలు కాలం ఏది?
జవాబు:
ఆకురాలు కాలం శిశిర ఋతువు.

ప్రశ్న 17.
వేడిమి పెరుగుతున్న నెలల నుండి పొడిగా ఉండే చలి పరిస్థితుల మధ్య అక్టోబరు, నవంబరు నెలలు సంధి కాలంగా ఉంటాయి. తిరోగమన ఋతుపవనాల సమయంలో ఆకాశం నిర్మలంగా ఉండడమే.కాక ఉష్ణోగ్రతలు పెరుగుతుంటాయి. నేల ఇంకా తేమగా ఉంటుంది. అధిక ఉష్ణోగ్రత, గాలిలో అధిక తేమ కారణంగా వాతావరణం చాలా ఉక్కపోతగా ఉంటుంది. దీనిని సాధారణంగా ‘అక్టోబర్ వేడిమి’ అంటారు.
ప్రశ్న : తిరోగమన ఋతుపవనాల ముఖ్య లక్షణాలను తెలపండి.
జవాబు:

1. తిరోగమన ఋతుపవనాల సమయంలో ఆకాశం నిర్మలంగా ఉండటమే కాక ఉష్ణోగ్రతలు పెరుగుతాయి.
2. నేల తేమగా ఉండి, అధిక ఉష్ణోగ్రత, అధిక తేమల కారణంగా వాతావరణం ఉక్కపోతగా ఉంటుంది. అదే అక్టోబర్ వేడిమి.
3. ఈ కాలంలో అండమాన్ ప్రాంతంలో తుపానులు, వాయుగుండాలు ఏర్పడతాయి.
4. కోరమండల్ ప్రాంతంలో అధికశాతం వర్షం, తుపానులు, వాయుగుండాల వల్ల సంభవిస్తుంది.

ప్రశ్న 18.
సాంప్రదాయ భారతీయ కాలాలు

అ) మన దేశానికి వర్షాకాలం ఏ ఏ ఋతువులలో ఉంటుంది?
అ) వసంత, గ్రీష్మ ఋతువులలో మనదేశంలో ఏ కాలం ఉంటుంది?
ఇ) నవంబర్ నుండి ఫిబ్రవరి వరకు ఏ కాలం ఉంటుంది?
ఈ) జనవరి, ఫిబ్రవరిలలో ఏ ఋతువు ఉంటుంది?
జవాబు:
అ) మన దేశానికి వర్షాకాలం వర్ష మరియు శరత్ ఋతువులలో ఉంటుంది.
ఆ) వసంత, గ్రీష్మ ఋతువులలో మనదేశంలో వేసవికాలం ఉంటుంది.
ఇ) నవంబరు నుండి ఫిబ్రవరి వరకు చలికాలం ఉంటుంది.
ఈ) జనవరి, ఫిబ్రవరి నెలలలో శిశిర ఋతువు ఉంటుంది.

ప్రశ్న 19.
మే నెలలో భారతదేశ సగటు ఉష్ణోగ్రతలు చూపే క్రింది పటాన్ని పరిశీలించి, క్రింది పట్టిక పూరించండి.

జవాబు:

10th Class Social 4th Lesson 4 Marks Important Questions and Answers in Telugu Medium

ప్రశ్న 1.
క్రింది పేరాగ్రాను చదివి వ్యాఖ్యానించండి.
ప్రపంచ వ్యాప్తంగా అనేక శాస్త్రజ్ఞులు ఒక విషయంపై ఏకీభవిస్తున్నారు. మానవ కారణంగా భూగోళం వేడెక్కుతోంది అన్నది వాస్తవం. ఇది తీవ్ర పరిణామాలకు దారితీస్తోంది. రాబోయే సంవత్సరాలలో వాతావరణంలో తీవ్ర పరిణామాలు సంభవించవచ్చని, జీవ మనుగడకు ముప్పు ఏర్పడే అవకాశం ఉందని శాస్త్రజ్ఞులు హెచ్చరిస్తున్నారు.
జవాబు:

• భూమి మీద (వాతావరణం, జలావరణం) సగటు ఉష్ణోగ్రతలు పెరిగిపోవటాన్నే భూగోళం వేడెక్కడం అంటున్నారు.
• అనేక మానవజనిత (మానవ కార్యకలాపాల) కారణాల వలన భూమి వేడెక్కడం, భౌమ్య వ్యవస్థ యొక్క ఉష్ణ ప్రసరణలో అనేక మార్పులకు కారణమవుతుంది.

భూగోళం వేడెక్కటాన్ని ప్రభావితం చేసే మానవ కార్యకలాపాలు :

1. భూగోళం వేడెక్కటానికి దోహదం చేసే మానవ కారణాలలో ‘అడవులను నరికివేయడం’ ప్రధానమైనది.
2. ‘పారిశ్రామిక కాలుష్యం’ – ఇది పారిశ్రామిక విప్లవం తర్వాత ఎక్కువైంది.
3. విపరీతంగా పెరిగిన ‘శిలాజ ఇంధనాల’ వినియోగం.
4. ఎయిర్ కూలర్స్, ఎ.సి.లు, రిఫ్రిజిరేటర్ల (CFC, IFC ల) వాడకం ఎక్కువ కావడం.
5. జనాభా విపరీతంగా పెరిగిపోవడం వలన, ఆధునిక వ్యవసాయ, పారిశ్రామిక పద్దతులు గ్రీన్ హౌస్ వాయువుల (CO₂, మీథేన్ మొదలైన) విడుదలకు కారణమవుతున్నాయి.
6. గనుల తవ్వకం, అణు విద్యుత్ కేంద్రాల ఏర్పాటు.

భూగోళం వేడెక్కడం వలన కలిగే దుష్ప్రభావాలు :

1. భౌమ్య వ్యవస్థ యొక్క ఉష్ణ ప్రసరణలో అనేక మార్పులు సంభవిస్తాయి. ఆవరణ సమతౌల్యం దెబ్బతింటుంది.
2. ధృవ ప్రాంతాలలోని మంచు కరిగి, సముద్ర మట్టాలు విపరీతంగా పెరిగిపోయి నీటి ప్రళయం సంభవించవచ్చు.
3. కాలాలు నిర్ణీత ఋతువులలో రావు.
4. వరాలు (ఋతుపవనాలు) తక్కువగా పడటం లేదా అసలు పడకపోవటం లేదా క్రమం తప్పి పడటం లాంటివి సంభవిస్తాయి.

భూగోళం వేడెక్కడాన్ని తగ్గించటానికి కొన్ని చర్యలు / సూచనలు :

1. చెట్లను చక్కగా సంరక్షించాలి. అటవీ నిర్మూలనను నిరోధించాలి.
2. శిలాజ ఇంధనాల వాడకం తగ్గించి, సౌరశక్తి, పవనశక్తి లాంటి పునర్వినియోగ సామర్థ్యం గల ఇంధనాల్ని వాడాలి.
3. వ్యక్తిగత వాహనాలకు బదులుగా ప్రజారవాణా వ్వవస (R.T.C., Metro Road) ను ఉపయోగించాలి.
4. ఏ.సి.లు, రిఫ్రిజిరేటర్ల వాడకం తగ్గించాలి.
5. రసాయన ఎరువులకు బదులు సేంద్రియ ఎరువులను వాడాలి.
6. పర్యావరణ పరిరక్షణకు, కాలుష్యాన్ని నివారించుటకు ప్రజలు, ప్రభుత్వం నిధులు కేటాయించి, చిత్తశుద్ధితో పనిచేయాలి.

ప్రశ్న 2.
భారత వ్యవసాయరంగానికి ఋతుపవనాల ఆవశ్యకత ఎంతో ఉంది. ఋతుపవనాల క్రమాన్ని వివరించండి.
జవాబు:

1. భారతదేశంలో ఆర్థిక వ్యవస్థకు ప్రాణమైన వ్యవసాయం ఋతుపవన వర్చాలపై అత్యధికంగా ఆధారపడి ఉంది.
2. భారత ఉపఖండం, హిందూ మహాసముద్రాల మధ్య ఋతువులను అనుసరించి మార్చి మధ్య నుండి సెప్టెంబర్ మధ్య వరకు గల ఆరుమాసాల పాటు నైరుతి దిశ నుండి, మరో ఆరు నెలల పాటు సెప్టెంబర్ మధ్య నుండి మార్చి వరకు ఈశాన్య దిశ నుండి వీస్తాయి.
3. ఉష్ణోగ్రతలలోని వైవిధ్యం అంతర అయన రేఖా అభిసరణ స్థానం, ట్రోపో ఆవరణం పై భాగంలో వాయు ప్రసరణం వంటి అనేక కారణాల వల్ల ఈ ఋతుపవనాలు ఏర్పడుతున్నాయి.
4. వేసవిలో భారత భూభాగం పై తీవ్ర అల్పపీడన వ్యవస్థ ఏర్పడుతుంది. అదే సమయంలో భూ భాగాన్ని ఆనుకుని ఉన్న సముద్ర ప్రాంతంలో అధిక పీడనం ఉంటుంది.
5. ఈ అధిక పీడన ప్రాంతం నుండి పైన పేర్కొన్న అల్పపీడన ప్రాంతం వైపు గాలులు వీయడాన్నే నైరుతి ఋతుపవనాలు అంటారు.
6. శీతాకాలంలో పైన పేర్కొన్న పీడన వ్యవస్థలు వ్యతిరేకంగా అవడంతో పవనాలు కూడా వ్యతిక్రమము అవుతాయి. , అనగా పవనాలు భూభాగం నుండి సముద్రభాగం వైపు ఈశాన్యదిశ నుండి వీస్తాయి. కాబట్టి వాటిని ఈశాన్య ఋతుపవనాలు అంటారు.

ప్రశ్న 3.
క్రింది స్లైమోగ్రాఫీలను పరిశీలించి, తగిన సమాధానములను వ్రాయండి.

a) చెన్నై వర్షాకాలానికి, జైపూర్ వర్షాకాలానికి మధ్య తేడా ఎందుకు ఉంది?
b) జైపూర్ లో అత్యధిక ఉష్ణోగ్రత ఏ నెలలో నమోదు అయినది?
c) ఈ రెండింటిలో ఏ ప్రాంతము అత్యధిక వర్షపాతమును పొందును?
d) పై రెండు ప్రాంతాలు వర్షచ్ఛాయా ప్రాంతాలేనా? ఏ విధంగా దీనిని సమర్థిస్తావు?
జవాబు:
a) నైఋతి ఋతుపవనాల వలన జైపూర్ లోనూ, ఈశాన్య ఋతుపవనాల వలన చెన్నైలోనూ వర్షపాతం పడుతుంది. కనుక చెన్నై వర్షాకాలానికి, జైపూర్ వర్షాకాలానికి మధ్య తేడా ఉంది.
b) మే
c) చెన్నై
d) అవును. నైఋతీ ఋతుపవన కాలంలో జైపూర్ మరియు చెన్నై వర్షచ్చాయా ప్రాంతాలే.
(లేదా)
ఈశాన్య ఋతుపవన కాలంలో చెన్నై వర్షచ్ఛాయా ప్రాంతం కాదు.

ప్రశ్న 4.
ప్రపంచ వ్యాప్తంగా అనేక మంది శాస్త్రజ్ఞులు ఒక విషయంపై ఏకీభవిస్తున్నారు. మానవ కారణంగా భూగోళం వేడెక్కుతోంది అన్నది వాస్తవం. ఇది తీవ్ర పరిణామాలకు దారి తీస్తోంది. రాబోయే సంవత్సరాలలో వాతావరణంలో తీవ్ర పరిణామాలు సంభవించవచ్చని, జీవ మనుగడకు ముప్పు ఏర్పడే అవకాశం ఉందని శాస్త్రజ్ఞులు హెచ్చరిస్తున్నారు. భూగోళం వేడెక్కటానికి దోహదం చేసే మానవ కారణ అంశాలలో అడవిని నరికివెయ్యటం ఒకటి.
ప్రశ్న : పై అంశాన్ని చదివి, ‘శీతోష్ణస్థితి మార్పు’ గురించి వ్యాఖ్యానించండి.
జవాబు:

1. శీతోష్ణస్థితిలో అతివేగంగా జరిగే మార్పులు భూమిపై జీవుల మనుగడని ప్రభావితం చేస్తాయి.
2. సగటు ఉష్ణోగ్రతలు పెరగడం వలన సముద్ర మట్టాలు పెరుగుతాయి.
3. తీరప్రాంతాలలో జనావాసాలు ముంపునకు గురవుతాయి.
4. ప్రజలు తమ జీవనోపాధులు కోల్పోతారు.
5. వర్షపాతంలో ఊహించని మార్పులు వస్తాయి.
6. వరదలు, కరవులూ రావచ్చు.
7. వ్యవసాయం ప్రభావితమవుతుంది.
8. వాతావరణ మార్పు అన్నది ప్రపంచస్థాయిలో జరుగుతుంది. కాబట్టి దానివల్ల మనమందరం ప్రభావితమవుతాం.

ప్రశ్న 5.
దిగువ ను పరిశీలించి, విశ్లేషించండి.

జవాబు:
ఈ పైన ఇవ్వబడిన గ్రాఫ్ క్లైమోగ్రాఫ్. ఈ గ్రాఫ్ మనకు చెన్నై నగరం యొక్క ఉష్ణోగ్రత మరియు వర్షపాతాలను తెలియచేస్తుంది. ఈ గ్రాఫ్ మనకు గరిష్ట మరియు కనిష్ట ఉష్ణోగ్రతలు మరియు వర్షపాతాలను తెలియచేస్తుంది. ఈ గ్రాఫ్ లోని గణాంకాలను గమనించినట్లయితే నవంబర్ నెలలో వర్షపాతం అత్యధికంగా అంటే 350 మి.మీ.గా ఉన్నది. మే, జూన్ నెలలలో ఉష్ణోగ్రత అత్యధికంగా అంటే 37°C, 38°C. అతి తక్కువ ఉష్ణోగ్రతలు డిసెంబరు మరియు జనవరి నెలలలో 21°C, 22°C గా నమోదయ్యాయి. చెన్నై నగరం తూర్పు తీరప్రాంతంలో ఉన్నది. భారతదేశంలో నైఋతి ఋతుపవనాల వలన ఎక్కువ వర్షపాతం సంభవిస్తుంది. కానీ ఈ సమయంలో చెన్నెలో వర్షపాతం సంభవించదు. తిరోగమన ఋతుపవన కాలంలో చెన్నైలో నవంబరు, డిసెంబరు మాసాలలో అత్యధిక వర్షపాతం నమోదు అవుతుంది.

నవంబరు మరియు డిసెంబరు నెలలలో అతి తక్కువ ఉష్ణోగ్రతలతోపాటు ఎక్కువ వర్షపాతం నమోదు అవడంతో ఎక్కువ చలిగా ఉంటుంది.

ప్రశ్న 6.
శీతోష్ణస్థితిని ప్రభావితం చేసే కారకాలను పేర్కొని, ఏవైనా రెండింటిని వివరించండి.
జవాబు:
శీతోష్ణస్థితిని ప్రభావితం చేయు అంశాలు :

1. అక్షాంశము
2. భూమికి నీటికి గల సంబంధం
3. భౌగోళిక స్వరూపం
4. ఉపరితల గాలి ప్రసరణ

1) అక్షాంశం లేదా భూమధ్యరేఖ నుంచి దూరం :
భారతదేశంలో దక్షిణాది ప్రాంతం భూమధ్యరేఖకి దగ్గరగా ఉష్ణమండలంలో ఉంది. ఈ కారణంగా ఈ ప్రాంతంలో సగటు ఉష్ణోగ్రతలు ఉత్తర ప్రాంతం కంటే ఎక్కువగా ఉంటాయి. కన్యాకుమారిలోని శీతోష్ణస్థితి భోపాల్ లేదా ఢిల్లీ శీతోష్ణస్థితి కంటే భిన్నంగా ఉండటానికి శీతోష్ణస్థితి భోపాల్ లేదా ఢిల్లీ శీతోష్ణస్థితి కంటే భిన్నంగా ఉండటానికి ఇది ఒక కారణం. భారతదేశం సుమారుగా 8° ఉత్తర –37″ ఉత్తర రేఖాంశాల మధ్య ఉంది. భారతదేశాన్ని కర్కట రేఖ ఇంచుమించు రెండు సమభాగాలుగా చేస్తుంది. కర్కటరేఖకు దక్షిణ ప్రాంతం ఉష్ణమండలంలో ఉంది.. కర్కటరేఖ ఉత్తర ప్రాంతం సమశీతోష్ణ మండలంలో ఉంది.

2) భూమికి – నీటికి గల సంబంధం : దక్షిణ ప్రాంతంలోని అధికభాగం సుదీర్ఘ కోస్తా తీరం వల్ల సముద్రపు ప్రభావానికి గురవుతుంది. దీనివల్ల పగలు, రాత్రుల ఉష్ణోగ్రతలలో, అదే విధంగా వేసవి, శీతాకాలాల ఉష్ణోగ్రతలలో అంతగా తేడా ఉండదు. దీనిని “సమ శీతోష్ణస్థితి” అంటారు. ఒకే అక్షాంశం మీద సముద్రం నుంచి దూరంగా ఒకే ఎత్తులో ఉన్న ప్రదేశాలను పోలిస్తే సముద్ర ప్రభావం ఏమిటో బాగా తెలుస్తుంది.

ప్రశ్న 7.
“శిలాజ ఇంధనాలు – ప్రధానంగా బొగ్గు – వినియోగించకపోతే తమ ఆర్థిక ప్రగతి తీవ్రంగా కుంటుపడుతున్నదని అభివృద్ధి చెందుతున్న దేశాలు అంటున్నాయి.” ఒక దేశ అభివృద్ధికి శిలాజ ఇంధనాల వినియోగం తప్పనిసరియేనా? వ్యాఖ్యానించుము.
జవాబు:

• ఒక దేశ అభివృద్ధికి శిలాజ ఇంధనాల వినియోగం కొంతమేర తప్పనిసరి, కొంతమేర అభివృద్ధి సాధించిన తర్వాత వాటి వినియోగం తగ్గించాలి అని అభివృద్ధి చెందుతున్న దేశాల వాదన సమర్ధనీయమే.
• నేడు పారిశ్రామికంగా అభివృద్ధి చెందిన దేశాలన్నీ ఒకప్పుడు శిలా ఇంధనాల వినియోగం ద్వారానే అభివృద్ధి చెందాయని గుర్తు చేసుకోవాలి.
• శిలాజ ఇంధనాలు వినియోగించకపోతే ఆర్థిక ప్రగతి తీవ్రంగా కుంటుపడుతుందని అభివృద్ధి చెందుతున్న దేశాలు ఆందోళన పడుతున్నాయి.
• ఈ నేపథ్యంలో అభివృద్ధి చెందుతున్న దేశాలు ప్రగతిని సాధించటానికి ప్రత్యామ్నాయాలను (సంప్రదాయ ఇంధన వనరులను) చూపడంతో అభివృద్ధి చెందిన దేశాలు తోడ్పాటు అందివ్వాల్సి ఉంది.

ప్రశ్న 8.
జెట్ ప్రవాహం – భారతదేశం గురించి రాయండి.
జవాబు:
భారతదేశ శీతోష్ణస్థితి ఉపరితల వాయు ప్రవాహాల వల్ల కూడా ప్రభావితం అవుతుంది, ఈ ప్రవాహాలను ‘జెట్ ప్రవాహం’ అంటారు. నేలనుంచి 12,000 మీటర్ల ఎత్తులో సన్నటి మేఖలలో వేగంగా ప్రవహించేగాలులు ఇవి. ఈ గాలుల వేగం గంటకి వేసవిలో 110 కిలోమీటర్లు, శీతాకాలంలో 184 కిలోమీటర్లు మధ్య ఉంటుంది. 25° ఉత్తర అక్షాంశం వద్ద తూర్పు జెట్ ప్రవాహం ఏర్పడుతుంది. ఇటువంటి జెట్ ప్రవాహం వల్ల చుట్టూ ఉన్న ఉష్ణోగ్రత చల్లబడుతుంది. తూర్పు జెట్ స్లీం యొక్క చల్లబరిచే ప్రక్రియ వల్ల అక్కడ ఉన్న మేఘాలు వర్షిస్తాయి.

ప్రశ్న 9.
“ఓజోను మనకు రక్షక కవచం” – వివరించండి.
జవాబు:
మండుతున్న బంతినుంచి భూగోళం ఏర్పడిన క్రమంలో ఎన్నో వాయువులు వెలువడ్డాయి. భూమి గురుత్వాకర్షణ శక్తి వల్ల ఈ వాయువులు రోదసిలోకి తప్పించుకోలేదు. భూమ్యాకర్షణ శక్తి ఈ వాయువులను ఇంకా పట్టి ఉంచుతోంది. ఫలితంగా భూమి చుట్టూ వాయువుల పొర ఒకటి ఏర్పడింది. దీనివల్ల ఎన్నో ముఖ్యమైన ప్రయోజనాలు ఉన్నాయి. ఉదాహరణకు మనం పీల్చుకునే ప్రాణవాయువు (ఆక్సీజన్), సూర్యుని అతినీలలోహిత కిరణాల నుంచి కాపాడే ఓజోను పొర, మనకు అవసరమైన మాంసకృత్తులు తయారుచేయడానికి మొక్కలు వినియోగించుకునే నత్రజని మొదలైనవి. అంతేకాకుండా ఈ వాతావరణం మనలను వెచ్చగా ఉంచుతుంది, నీటి చక్రం కూడా దీనిగుండా ఏర్పడుతుంది. (తొమ్మిదవ తరగతిలోని 4వ అధ్యాయంలోని చిత్రం చూడండి.)

ప్రశ్న 10.
భారతదేశంలో ఋతుపవన విధానాన్ని వివరించండి.
జవాబు:

1. ఉష్ణప్రాంతంలో సుమారుగా 20°ఉ – 20°ద అక్షాంశాల మధ్య ఋతుపవనాలు ఏర్పడతాయి.
2. నైఋతి ఋతుపవనాలు అరేబియా సముద్రశాఖ, బంగాళాఖాతం శాఖలుగా జూన్ మొదట్లో ‘ఋతుపవనారంభం’ కలుగజేస్తాయి.
3. భారతదేశంలో అత్యధిక వర్షపాతం నైఋతి ఋతుపవన కాలంలో సంభవిస్తుంది.
4. ఈ కాలంలో తమిళనాడులోని కోరమండల్ తీరంలో అంతగా వర్షం కురవదు.
5. తిరోగమన ఋతుపవన సమయంలో ఆకాశం నిర్మలంగా ఉండటమే కాకుండా ఉష్ణోగ్రతలు పెరుగుతాయి.
6. ఈ కాలంలో అండమాన్ ప్రాంతంలో తుపానులు, వాయుగుండాలు ఏర్పడతాయి.
7. ఎటువంటి ప్రకృతి వైపరీత్యాలు లేకుండా ఒక్క సంవత్సరం కూడా ఉండదు.
8. ఈ కాలంలో కోరమండల్ తీరప్రాంతంలో అధికశాతం వర్షం, తుపానులు, వాయుగుండాల వల్ల సంభవిస్తుంది.

ప్రశ్న 11.
సాంప్రదాయ భారతీయ కాలాలు

పై పట్టిక చదివి, క్రింది ప్రశ్నలకు జవాబులు వ్రాయుము.
1) మన దేశానికి వర్షాకాలం ఏ ఏ ఋతువులలో ఉంటుంది?
జవాబు:
మన దేశానికి వర్షాకాలం వర్ష మరియు శరత్ ఋతువులలో ఉంటుంది.

2) వసంత, గ్రీష్మ ఋతువులలో మనదేశంలో ఏ కాలం ఉంటుంది?
జవాబు:
వసంత, గ్రీష్మ ఋతువులలో మనదేశంలో వేసవికాలం ఉంటుంది.

3) నవంబర్ నుండి ఫిబ్రవరి వరకు ఏ కాలం ఉంటుంది?
జవాబు:
నవంబరు నుండి ఫిబ్రవరి వరకు చలికాలం ఉంటుంది.

4) జనవరి, ఫిబ్రవరిలలో ఏ ఋతువు ఉంటుంది?
జవాబు:
జనవరి, ఫిబ్రవరి నెలలలో శిశిర ఋతువు ఉంటుంది.

ప్రశ్న 12.

పై పటం ఆధారంగా క్రింది ప్రశ్నలకు జవాబులు వ్రాయుము.
1) 157 సెం.గ్రే. ఉష్ణోగ్రత నమోదయ్యే కొన్ని ప్రాంతాలను పేర్కొనుము.
జవాబు:
15° సెం, గ్రే, ఉష్ణోగ్రత నమోదయ్యే కొన్ని ప్రాంతాలు : మధ్య రాజస్థాన్, పశ్చిమ ఉత్తరప్రదేశ్, డార్జిలింగ్ మరియు ఉత్తర అసోం మొదలైనవి.

2) తమిళనాడు, కేరళ, కర్ణాటకలలోని మైదానాలలో ఎంత ఉష్ణోగ్రత నమోదు అవుతుంది?
జవాబు:
తమిళనాడు, కేరళ, కర్ణాటక మైదానాలలో 20° సెం.గ్రే. ఉష్ణోగ్రత నమోదు అవుతుంది.

3) మధ్య భారతంలో సగటు ఉష్ణోగ్రత ఎంత ఉంటుంది?
జవాబు:
మధ్య భారతంలో సగటు ఉష్ణోగ్రత 200 సెం.గ్రే. ఉంటుంది.

4) సగటు ఉష్ణోగ్రతలు 250 సెం.గ్రే. ఉండే ప్రాంతాలకు దగ్గరగా 200 సెం.గ్రే. ఉష్ణోగ్రత ఉండే చిన్న వృత్తాకార ప్రాంతం ఉంది. ఇది ఎలా సాధ్యం?
జవాబు:
సముద్రతీర ప్రాంతాలలో సముద్రం నుంచి వీచే వేడి గాలుల వలన 25°C ఉష్ణోగ్రతలు నమోదవుతున్నాయి. అయితే తీరం నుంచి దూరం వెళ్ళేకొద్దీ ఈ వేడిగాలుల ప్రభావం ఉండకపోవడం వలన ఉష్ణోగ్రత 20°C మాత్రమే ఉంటుంది.

ప్రశ్న 13.
“భారతదేశ నైరుతి ఋతుపవనాల ప్రవేశం” పటాన్ని పరిశీలించి, క్రింది ప్రశ్నలకు సమాధానాలు వ్రాయుము.
భారతదేశం – నైరుతి ఋతుపవనాల ప్రవేశం
పై పటాన్ని పరిశీలించి, క్రింది ప్రశ్నలకు సమాధానాలు వ్రాయుము.
1) నైరుతి ఋతుపవనాలు ముందుగా ఏ రాష్ట్రంలో ప్రవేశిస్తాయి?
జవాబు:
నైరుతి ఋతుపవనాలు ముందుగా కేరళ రాష్ట్రంలో ప్రవేశిస్తాయి.

2) దేశరాజధాని (ఢిల్లీ) ప్రాంతానికి ఋతుపవనాలు ఎప్పుడు చేరుతాయి?
జవాబు:
జూలై 1 నాటికి ఋతుపవనాలు ఢిల్లీ ప్రాంతానికి చేరుతాయి.

3) గుజరాత్, మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్ లకు ఏ తేదికి చేరుకుంటాయి?
జవాబు:
జూన్ 15 నాటికి ఋతుపవనాలు గుజరాత్, మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్ లకు చేరుకుంటాయి.

4) జూన్ 5వ తేదీకి ఋతుపవనాలు ఏ ఏ రాష్ట్రాలకు విస్తరిస్తాయి?
జవాబు:
జూన్ 5వ తేదీ నాటికి ఋతుపవనాలు కర్ణాటక మరియు ఆంధ్రప్రదేశ్ లకు విస్తరిస్తాయి.

ప్రశ్న 14.
భారతదేశ భౌగోళిక పటంలో కింది వానిని గుర్తించండి.
i) 40 సెం.గ్రే. కన్నా ఎక్కువ సంవత్సర సగటు ఉష్ణోగ్రతను నమోదు చేసిన ప్రాంతాలు.
ii) 100 సెం.గ్రే. కన్నా తక్కువ సంవత్సర సగటు ఉష్ణోగ్రతను నమోదు చేసిన ప్రాంతాలు.
iii) భారతదేశంపై వీచే నైరుతి ఋతుపవనాల దిశామార్గం.
జవాబు:

ప్రాజెక్టు

1. మీ ప్రాంతానికి సంబంధించిన శీతోష్ణస్థితి, వాతావరణంలపై సామెతలను, నానుడిలను సేకరించండి.
– ఉదయం పూట ఇంద్రధనస్సు నావికులకు హెచ్చరిక.
– రాత్రి పూట ఇంద్రధనస్సు నావికులకు ఆహ్లాదకరం.
– పచ్చికమీద పొగమంచు ఉంటే ఇక వానరాదు.
జవాబు:

1. రోహిణి కార్తెలో రోళ్ళు పగులుతుతాయి.
2. ప్రొద్దున్నే వచ్చిన వర్షం, ప్రొద్దుగూకి వచ్చిన చుట్టం తొందరగా వెళ్ళవు.
3. వాన రాకడ, ప్రాణం పోకడ తెలియవు.
4. ఉరుములు, మెరుపులతో గాలి ఉంటే ఇక వాన రానట్టే.
5. ఉత్తరాన మెరిస్తే ఊరికే పోదు.

These AP 10th Class Social Studies Important Questions 1st Lesson భారతదేశం: భౌగోళిక స్వరూపాలు will help students prepare well for the exams.

AP Board 10th Class Social 1st Lesson Important Questions and Answers భారతదేశం: భౌగోళిక స్వరూపాలు

10th Class Social 1st Lesson ½ Mark Important Questions and Answers in Telugu Medium

I. క్రింది ప్రశ్నలకు ఒక్కమాటలో జవాబునివ్వండి.

1. హిమాలయాలు ఎన్ని కిలోమీటర్ల మేర విస్తరించి ఉన్నాయి?
జవాబు:
2400 కి.మీ.

2. భారత దేశ ప్రామాణిక కాలమాన రేఖ ఏది?
జవాబు:
82½ తూర్పు రేఖాంశం.

3. భారత ప్రామాణిక కాలమానం (స్విచ్ ప్రామాణిక కాలానికి ఎంత తేడా ఉంది?
జవాబు:
5½ గం|| ముందు.

4. పిర్ పంజాల్, మహాభారత శ్రేణులు ఏ హిమాలయాలలో భాగంగా ఉన్నాయి?
జవాబు:
హిమాచల్.

5. హిమాలయాలకు తూర్పు వైపున సరిహద్దుగా ఉన్న లోయ ఏది?
జవాబు:
బ్రహ్మపుత్ర లోయ.

6. మాక్ డోక్ డింపెప్ లోయ ఏ రాష్ట్రంలో కలదు?
జవాబు:
మేఘాలయ.

7. ద్వీపకల్ప పీఠభూమి ఏ దిక్కుకు కొద్దిగా వాలి ఉంది?
జవాబు:
తూర్పుకు

8. నీలగిరి పర్వతాలు పడమటి కనుమలను ఎక్కడ కలుస్తాయి?
జవాబు:
గూడలూరు.

9. ద్వీపకల్ప పీఠభూమిలో ఎటువంటి నేలలు కలవు?
జవాబు:
నల్లరేగడి.

10. థార్ ఎడారి ఏ పర్వతాల వర్షచ్ఛాయ ప్రాంతంలో ఉంది?
జవాబు:
ఆరావళీ.

11. ప్రపంచ ప్రసిద్ధి చెందిన పుణ్యక్షేత్రం తిరుమల ఏ కొండలలో ఉంది?
జవాబు:
శేషాచలం కొండలు.

12. భారతదేశంలో అత్యంత పొడవైన కొలువ ఏది?
జవాబు:
ఇందిరాగాంధీ కాలువ.

13. నార్కొండం, బారెన్ దీవులు వేటి వల్ల ఏర్పడినాయి?
జవాబు:
అగ్ని పర్వతాల.

14. భారతదేశ దక్షిణ అంచు ‘ఇందిరా పాయింట్’ ఏదీవుల్లో ఉంది?
జవాబు:
నికోబార్ దీవుల్లో.

15. లక్ష ద్వీప దీపులు వేనివల్ల ఏర్పడినాయి?
జవాబు:
ప్రవాళ భిత్తికలు (కోరల్స్),

16. లక్ష ద్వీప దీవుల మొత్తం భౌగోళిక విస్తీర్ణం ఎంత?
జవాబు:
32 చ.కి.మీ.

17. భారతదేశము ఉత్తర దక్షిణాలుగా సుమారు ఎన్ని కి.మీ. వ్యాపించి ఉంది.?
జవాబు:
3214 కి.మీ.

18. భారతదేశము తూర్పు పడమరలుగా సుమారు ఎన్ని కి.మీ. వ్యాపించి ఉంది?
జవాబు:
2933 కి.మీ.

19. భారతదేశంలో మొట్టమొదటి సూర్యోదయం పొందు రాష్ట్రం ఏది?
జవాబు:
అరుణాచల్ ప్రదేశ్.

20. హిమాద్రి పర్వతాల సరాసరి ఎత్తు?
జవాబు:
6100 మీ.

21. మాల్వా, దక్కన్ పీఠభూములను వేరు చేస్తున్నది ఏది?
జవాబు:
నర్మదా నది.

22. కులు, కంగ్ర లోయలు ఏ హిమాలయ శ్రేణిలో ఉన్నాయి?
జవాబు:
నిమ్న హిమాలయాలు.

23. భారతదేశ భూ సరిహద్దు పొడవు ఎంత?
జవాబు:
15200 కి.మీ.

24. చిట్ట చివర సూర్యోదయం అయ్యే రాష్ట్రం ఏది?
జవాబు:
గుజరాత్.

25. సహ్యాద్రి శ్రేణులని (ఏ పర్వతాలనంటారు) వేటినంటారు?
జవాబు:
పశ్చిమ కనుమలని.

26. పులికాట్ సరస్సు ఏ రెండు రాష్ట్రాల మధ్య ఉంది?
జవాబు:
ఆంధ్రప్రదేశ్ – తమిళనాడు.

27. భారతదేశ ప్రామాణిక రేఖాంశం ఏ నగరం గుండా పోతుంది?
జవాబు:
అలహాబాద్.

28. భారతదేశం పూర్తిగా ఈ అర్ధగోళంలో ఉంది?
జవాబు:
ఉత్తరార్ధగోళంలో

29. భారతదేశ ద్వీపకల్పం ఏ భూభాగంలోనిది?
జవాబు:
గోండ్వానా భూమీ.

30. నిమ్న హిమాలయాలు ఏ అరణ్యాలకు ప్రసిద్ధి?
జవాబు:
సతత హరిత.

31. ‘డూన్’లు ఏ శ్రేణుల మధ్య ఉన్నాయి?
జవాబు:
నిమ్న హిమాలయాలకు, శివాలిక్ శ్రేణుల మధ్య

32. దిహంగ్ (బ్రహ్మపుత్ర) లోయ ఏ రాష్ట్రంలో ఉంది?
జవాబు:
అరుణాచల్ ప్రదేశ్.

33. ఖాసి కొండలు, గారో కొండలు, జైంతియా కొండలు ఏ రాష్ట్రంలో ఉన్నాయి?
జవాబు:
మేఘాలయ.

34. రెండు నదుల మధ్య ప్రాంతాన్ని ఏమంటారు?
జవాబు:
అంతర్వేది.

35. చిత్తడి నేలలను ఇలా కూడా పిలుస్తారు?
జవాబు:
టెరాయి.

36. ఖనిజ వనరులు సమృద్ధిగా ఏ పీఠభూమిలో ఉన్నాయి?
జవాబు:
చోటానాగపూర్.

37. నర్మదా నది దక్షిణాన ఉన్న త్రిభుజాకార ప్రాంతాన్ని ఏమంటారు?
జవాబు:
దక్కన్ పీఠభూమి.

38. దక్కన్ పీఠభూమి యొక్క ఉత్తర సరిహద్దు ఏది?
జవాబు:
సాత్పురా పర్వతాలు.

39. ఉదగ మండలం (ఊటి) ఏ పర్వతాలలో ఉంది?
జవాబు:
నీలగిరులు.

40. పడమటి కనుమలు ఎన్ని కి.మీ.||లు పొడవున వ్యాపించాయి?
జవాబు:
1600 కి.మీ.||

41. ఇందిరాగాంధీ కాలువ పొడవు ఎంత?
జవాబు:
650 కి.మీ||

42. తూర్పు తీర మైదానంను స్థానికంగా ఒడిశాలో ఏమంటారు?
జవాబు:
ఉత్కల్ తీరం.

43. తూర్పు తీర మైదానంను స్థానికంగా ఆంధ్రప్రదేశ్ లో ఏమంటారు?
జవాబు:
సర్కార్ తీరం.

44. తూర్పు తీర మైదానంను స్థానికంగా తమిళనాడులో ఏమంటారు?
జవాబు:
కోరమండల్ తీరం.

45. పడమటి తీర. మైదానంను మహారాష్ట్ర, గోవాలో ఏమంటారు?
జవాబు:
కొంకణ్ తీరం.

46. పడమటి తీర మైదానంను కర్నాటకలో ఏమంటారు?
జవాబు:
కెనరా తీరం

47. పడమటి తీర మైదానంను కేరళలో ఏమంటారు?
జవాబు:
మలబారు తీరం.

48. హిమాలయాల్లో అన్నిటి కంటే దక్షిణంగా ఉన్న శ్రేణి ఏది?
జవాబు:
శివాలిక్.

49. లక్షద్వీప దీవులు ఏ సముద్రంలోని దీవులు?
జవాబు:
అరేబియా సముద్రం.

50. మూడు వైపుల సముద్రం ఉన్న భూభాగంను ఏమంటారు.?
జవాబు:
ద్వీపకల్పం.

51. పాట్ కాయ్ కొండలు ఏ హిమాలయాల్లో భాగం?
జవాబు:
పూర్వాంచల్.

52. దక్షిణ భారతదేశంలో ఎత్తైన శిఖరం ఏది?
జవాబు:
అనైముడి.

53. పశ్చిమ కనుమలలో ఎత్తైన శిఖరం ఏది?
జవాబు:
అనైముడి.

54. తూర్పు కనుమలలో ఎత్తైన శిఖరం ఏది?
జవాబు:
అరోయకొండ.

55. నీలగిరులలో ఎత్తైన శిఖరం ఏది?
జవాబు:
దొడబెట్ట.

56. భారతదేశాన్ని ఉత్తర, దక్షిణ భాగాలుగా వేరు చేస్తున్న పర్వత శ్రేణులు ఏవి?
జవాబు:
వింద్య – సాత్పురా పర్వతాలు.

57. భారతదేశం ఏ అక్షాంశాల మధ్య విస్తరించి ఉంది?
జవాబు:
8.4′ నుంచి 379.6′.

58. భారతదేశం ఏ రేఖాంశాల మధ్య విస్తరించి ఉంది?
జవాబు:
689,7′ నుంచి 979.25′.

59. భారతదేశం మధ్య గుండా పోతున్న ప్రధాన అక్షాంశం ఏది?
జవాబు:
కర్కట రేఖ (23½° ఉ.అ)

60. అంగారా, గోండ్వానా భూములు విడిపోవడం వల్ల ఏర్పడ్డ పర్వతాలు ఏవి?
జవాబు:
హిమాలయాలు.

61. ద్వీపకల్ప పీఠభూమి ఉత్తర అంచులు పగిలిపోవటం వల్ల ఏర్పడిన భూభాగమేది?
జవాబు:
ఉత్తర మైదానాలు.

62. ఏ మైదాన ప్రాంతంలో సారవంతమైన అంతర్వేదులు ఉన్నాయి?
జవాబు:
సింధూనదీ మైదానం.

63. ‘ఘగ్గర్’ నది నుండి ‘తీ” నది వరకు విస్తరించియున్న మైదానం ఏది?
జవాబు:
గంగానది మైదానం.

64. ద్వీపకల్ప పీఠభూమి దక్షిణ అంచు ఏది?
జవాబు:
కన్యాకుమారి అగ్రము.

65. చిల్కా సరస్సు ఏ రాష్ట్రంలో ఉన్నది?
జవాబు:
ఒడిషా.

66. కొల్లేరు సరస్సు ఏ రాష్ట్రంలో ఉన్నది?
జవాబు:
ఆంధ్రప్రదేశ్.

67. థార్ ఎడారిలోని వర్షపాతం ఎన్ని మిల్లీమీటర్ల మధ్య ఉంటుంది?
జవాబు:
100 – 150 మి.మీ.

68. సింధూనది యొక్క పరివాహక ప్రదేశం ఎక్కడ ఎక్కువగా ఉంది?
జవాబు:
పాకిస్తాన్.

69. 2004లో సంభవించిన సునామీలో ముంపుకు గురైన దీవి ఏది?
జవాబు:
ఇందిరా పాయింట్.

70. లారెన్షియా భూభాగానికి గల మరో పేరేమిటి?
జవాబు:
అంగారా భూమి.

71. పశ్చిమ రాజస్థాన్లో ఏ తరహా వాతావరణం ఉంటుంది?
జవాబు:
శుష్క వాతావరణం.

72. హిమాద్రి శ్రేణి సరాసరి ఎత్తు ఎంత?
జవాబు:
6100

73. హిమాచల్ శ్రేణి సరాసరి ఎత్తు ఎంత?
జవాబు:
3700 – 4500 మీ|| మధ్య.

74. శివాలిక్ శ్రేణి సరాసరి ఎత్తు ఎంత?
జవాబు:
900 – 1100 మీ|| మధ్య.

75. ఎవరెస్ట్ శిఖరం ఎత్తు ఎంత?
జవాబు:
8848 మీ||

76. అనైముడి శిఖరం ఎత్తు ఎంత?
జవాబు:
2695 మీ||

77. దొడబెట్ట శిఖరం ఎత్తు ఎంత?
జవాబు:
2637 మీ

78. అరోయ కొండ ఎత్తు ఎంత?
జవాబు:
1680 మీ॥

79. హిమాలయాల వెడల్పు పశ్చిమం, తూర్పుకు వరసగా ఎంత?
జవాబు:
500 కి.మీ., 200 కి.మీ॥

80. శివాలిక్ శ్రేణిని అరుణాచల్ ప్రదేశ్ లో స్థానికంగా ఎలా పిలుస్తారు?
జవాబు:
మిష్మి కొండలు.

81. శివాలిక్ శ్రేణిని జమ్ము, కాశ్మీర్ లో స్థానికంగా ఎలా పిలుస్తారు?
జవాబు:
జమ్ము కొండలు.

82. శివాలిక్ శ్రేణిని అస్సాంలో స్థానికంగా ఎలా పిలుస్తారు?
జవాబు:
కచాలు

83. క్రింది వానిలో భిన్నంగా ఉన్నది ఏది?
గుల్మార్గ్, డార్జిలింగ్, కొడైకెనాల్, నైనిటాల్జ.
జవాబు:
కొడైకెనాల్.

84. క్రింది వానిలో సరికాని జతను గుర్తించి, రాయండి.
→ కొంకణ తీరం – మహారాష్ట్ర
→ కోరమండల్ తీరం – తమిళనాడు.
→ కెనరా తీరం – కర్నాటక
→ మలబార్ తీరం – ఒడిశా
జవాబు:
మలబారు తీరం – ఒడిశా

85, క్రింది వానిని సరిగా జతపరచండి.
i) అనైముడి (‘) a) హిమాలయాలు
ii) ఎవరెస్ట్ ( ) b) దక్షిణ భారతదేశం
iii)దొడ బెట్ట ( ) c) తూర్పు కనుమలు
iv) అరోయకొండ ( ) d) నీలగిరులు
జవాబు:
1-b, ii-a, iii – d, iv-c

86. IST అనగా?
జవాబు:
ఇండియన్ స్టాండర్డ్ టైమ్.

87. GMT అనగా?
జవాబు:
గ్ర్వీ చ్ మీన్ టైమ్.

88. నర్మదానదికి ఉత్తరాన, గంగా మైదానానికి దక్షిణాన ఉన్న పశ్చిమం వైపు ఉన్నత భూములు ఏవి?
జవాబు:
మాల్వా పీఠభూమి.

89. క్రింది వానిలో సరికాని జతను గుర్తించి, రాయండి.
→ హిమాద్రి – ఉన్నత హిమాలయాలు
→ శివాలిక్ – బాహ్య హిమాలయాలు (బాహ్య)
→ పూర్వాంచల్ – తూర్పు హిమాలయాలు
→ హిమాచల్ – అత్యున్నత హిమాలయాలు
జవాబు:
హిమాచల్ – అత్యున్నత హిమాలయాలు.

90. భారతదేశ ఉనికికి సంబంధించి క్రింది వానిలో సరికానిది.
→ భారతదేశం అక్షాంశాల పరంగా ఉత్తరార్ధ గోళంలో ఉంది.
→ భారతదేశం రేఖాంశాల పరంగా పశ్చిమార్ధ గోళంలో ఉంది.
→ భారతదేశం ఆసియా ఖండానికి దక్షిణ భాగంలో ఉంది.
→ భారతదేశం మూడు వైపుల సముద్రంచే ఆవరించ బడి ఉంది.
జవాబు:
భారతదేశం రేఖాంశాల పరంగా పశ్చిమార్ధ గోళంలో ఉంది.

91. క్రింది వానిలో సరికాని జత :
(ఎ) నీలగిరులు – ఊటి
(బి) కర్నాటక – కార్డమం కొండలు
(సి) అన్నామలై – అనైముడి
(డి) చింత పల్లి – అరోయ కొండ
జవాబు:
(బి) కర్నాటక – కార్డమం కొండలు.

92. కర్కటక రేఖ వెళ్ళే 4 రాష్ట్రాలను పశ్చిమం నుండి తూర్పుకు వరసగా రాయండి.
జవాబు:
గుజరాత్, రాజస్తాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఛత్తీస్ ఘర్.

93. క్రింది వానిని సరిగా జతపరచండి.
i) చిత్తడి ప్రాంతం ( ) a) టెరాయి
ii) గులక రాళ్ళతో కూడిన ప్రాంతం ( ) b) భాబర్
iii) శుష్క ప్రాంతం ( ) c) ఎడారి
iv) రెండు నదుల మధ్య ప్రాంతం ( ) d) అంతర్వేది
జవాబు:
i va, ii – b, iii – c, iv-d

94. భారతదేశ పశ్చిమ తీరము మూడు భాగాలుగా విభజించబడింది.
I) కొంకణ్ తీరం II) కెనరా తీరము III)?
ప్ర : మూడవ భాగం పేరు రాయండి.
జవాబు:
మలబారు తీరం.

95. భారతదేశ తూర్పు తీరము మూడు భాగాలుగా విభజించ బడింది.
I) ఉత్కర్ తీరం II) సర్కార్ తీరము III)?
ప్ర : మూడవ భాగం పేరు రాయండి.
జవాబు:
కోరమండల్ తీరం.

96. హిమాలయాల్లో సమాంతరంగా ఉండే మూడు శ్రేణులు ఉన్నాయి.
I) హిమాద్రి II) హిమాచల్ III)?
ప్ర : మూడవ శ్రేణి పేరు రాయండి.
జవాబు:
శివాలిక్లు.

II. మొదటి జతలోని అంశాల మధ్య గల సంబంధం ఆధారంగా రెండవ జతను పూరించండి.
97. హిమాలయాలు : ఎవరెస్ట్ :: పశ్చిమ కనుమలు 😕
జవాబు:
అనైముడి.

98. తూర్పు కనుమలు : ఆరోయకొండ :: నీలగిరులు 😕
జవాబు:
దొడబెట్ట

99. అనే ముడి : 2695 మీ|| :: దొడబెట్ట 😕
జవాబు:
2637 మీ||

100. పళని కొండలు : తమిళనాడు :: కార్డమం కొండలు 😕
జవాబు:
కేరళ.

101. బంగాళాఖాతము : అండమాన్ నికోబార్ దీవులు :: అరేబియా సముద్రం 😕
జవాబు:
లక్ష ద్వీట్లు

102. సిమ్లా :
హిమాలయాలు :: ఊటి 😕
జవాబు:
నీలగిరులు.

103. హిమాలయాలు : 2400 కి.మీ :: పడమటి కనుమలు 😕
జవాబు:
1600 కి.మీ.

104. కొల్లేరు : ఆంధ్రప్రదేశ్ :: చిల్కా 😕
జవాబు:
ఒడిశా.

105. .సర్కార్. తీరం : ఆంధ్రప్రదేశ్ :: ఉత్కల్ తీరం 😕
జవాబు:
ఒడిశా.

10th Class Social 1st Lesson 1 Mark Important Questions and Answers in Telugu Medium

ప్రశ్న 1.
హిమాలయాలలోని ప్రధానమైన లోయలు, వేసవి విడిది కేంద్రాలను పేర్కొనండి.
జవాబు:
హిమాలయాలలోని ప్రధానమైన లోయలు కాంగ్రా, కులు. వేసవి విడుదులు సిమ్లా, ముస్సోరి, నైనిటాల్ మరియు రాణిఖేత్.

ప్రశ్న 2.
అగ్నిపర్వతాల కారణంగా ఏర్పడిన భారతదేశపు దీవులు ఏవి?
జవాబు:
అండమాన్ నికోబార్ దీవులు (లేక) నార్కొండాం, బారెన్ దీవులు.

ప్రశ్న 3.
లండన్లో ఉదయం 8 గంటల సమయం అయితే, మన దేశంలో సమయం ఎంతవుతుంది?
జవాబు:
మధ్యాహ్నం 1 గంట 30 నిముషములు.

ప్రశ్న 4.

పై పట్టిక ప్రకారం ఏ ప్రదేశం తూర్పు దిక్కున ఉంది?
జవాబు:
ఇంఫాల్ తూర్పు దిక్కున ఉంది.

కింది పటంను చదివి 5, 6 ప్రశ్నలకు సమాధానములు రాయుము.

పటం : భారతదేశం-ఉత్తర, దక్షిణ, తూర్పు-పడమరల విస్తీర్ణం, ప్రామాణిక రేఖాంశం

ప్రశ్న 5.
భారతదేశాన్ని దాదాపుగా రెండు భాగాలుగా విభజిస్తున్న అక్షాంశం ఏది?
జవాబు:
కర్కట రేఖ లేదా 23° 30′ ఉత్తర అక్షాంశం భారతదేశాన్ని దాదాపుగా రెండు భాగాలుగా విభజిస్తుంది.

ప్రశ్న 6.
ఏ రేఖాంశాన్ని భారత ప్రామాణిక రేఖాంశంగా పరిగణిస్తారు?
జవాబు:
82° 30′ తూర్పు రేఖాంశాన్ని భారత ప్రామాణిక రేఖాంశంగా పరిగణిస్తారు.

ప్రశ్న 7.
అండమాన్ నికోబార్ దీవుల, లక్షదీవుల నైసర్గిక లక్షణాల మధ్య గల ఏదేని ఒక భేదాన్ని పేర్కొనండి.
జవాబు:

ప్రశ్న 8.
నార్కొండాం, బారెన్ దీవులు ఎలా ఏర్పడ్డాయి?
జవాబు:
నార్కొండాం, బారెన్ దీవులు ఏర్పడడానికి గల కారణం : నార్కొండం, బారెన్ దీవులు అగ్నిపర్వతాల వల్ల ఏర్పడ్డాయి.

ప్రశ్న 9.
ద్వీపకల్ప నదులు ఎందుకు జీవనదులు కావు?
జవాబు:
ద్వీపకల్ప నదులు జీవనదులు కాకపోవడానికి గల కారణం : సంవత్సరమంతా నీళ్ళు ఉండవు. అందువలన ద్వీపకల్ప నదులు జీవనదులు కావు.

ప్రశ్న 10.
భారతదేశ పశ్చిమ తీరము మూడు భాగాలుగా విభజించబడింది.
I. కొంకణ్ తీరము
II. కెనరా తీరము
III. _ ?
ప్రశ్న : మూడవ భాగం పేరు రాయండి.
జవాబు:
మలబారు తీరము

ప్రశ్న 11.
మొదటి జతలోని రెండు అంశాల మధ్య గల సంబంధం ఆధారంగా రెండవ జతను పూరించండి. (AP SCERT)
హిమాలయాలు : ఎవరెస్ట్ : : తూర్పు కనుమలు : _ ?_
జవాబు:
అరోయ కొండ

ప్రశ్న 12.
భారతదేశ ఉనికి (గ్లోబు) ఏది?
జవాబు:
భారతదేశం భౌగోళికంగా ఉత్తరార్ధగోళంలో ఉంది. 8° 4′ – 37° 6′ ఉత్తర అక్షాంశాలకు, 68° 7′ – 97°25′ తూర్పు . రేఖాంశాల మధ్య విస్తరించి ఉంది.

ప్రశ్న 13.
భారతదేశ ప్రామాణిక కాలమానంగా ఏ రేఖాంశాన్ని గైకొన్నారు? ఇది ఏ నగరం గుండా పోతుంది?
జవాబు:
82° 30′ తూర్పు రేఖాంశాన్ని ప్రామాణిక కాలమానంగా తీసుకొన్నారు. ఇది అలహాబాద్ గుండా పోతుంది.

ప్రశ్న 14.
గ్రీన్విచ్ కాలానికి, భారతదేశ ప్రామాణిక కాలానికి మధ్య ఉన్న తేడా ఎంత?
జవాబు:
గ్రీన్ విచ్ కాలానికి, భారతదేశ ప్రామాణిక కాలానికి మధ్య సమయంలో 5½ గంటలు తేడా ఉంది.

ప్రశ్న 15.
భారతదేశ ద్వీపకల్పం ఏ భూభాగంలోనిది?
జవాబు:
భారత ద్వీపకల్పం గోండ్వానా భూభాగంలోనిది.

ప్రశ్న 16.
భారతదేశ భూభాగాన్ని ఎన్ని భౌగోళిక స్వరూపాలుగా వర్గీకరించారు?
జవాబు:
భారతదేశ భూభాగాన్ని ఆరు భౌగోళిక స్వరూపాలుగా వర్గీకరించారు.

ప్రశ్న 17.
హిమాలయాల్లో సమాంతరంగా ఉండే శ్రేణులు ఎన్ని? అవి ఏవి?
జవాబు:
హిమాలయాల్లో సమాంతరంగా ఉండే శ్రేణులు మూడు. అవి :
హిమాద్రి, నిమ్న హిమాలయాలు, శివాలిక్ శ్రేణులు.

ప్రశ్న 18.
నిమ్న హిమాలయాల్లోని ముఖ్యశ్రేణులు ఏవి?
జవాబు:
నిమ్న హిమాలయాల్లో పింజాల్ శ్రేణి, మహాభారత్ శ్రేణి ముఖ్యమైన శ్రేణులు.

ప్రశ్న 19.
శివాలిక్ శ్రేణిని వివిధ ప్రాంతాలలో ఏ ఏ పేర్లతో పిలుస్తారు?
జవాబు:
శివాలిక్ శ్రేణిని జమ్ము ప్రాంతంలో “జమ్ము” కొండలని, అరుణాచల్ ప్రదేశ్ లో “మిష్మి” కొండలని, అసోంలో “కచార్” అని పిలుస్తారు.

ప్రశ్న 20.
‘డూన్’ అనగానేమి ? ఉదాహరణలిమ్ము.
జవాబు:
ఎ) విచ్ఛిన్న వరుసలలో ఉన్న సన్నని, సమతల భూతలం గల దైర్ఘ్య లోయలను “డూన్” అంటారు.
బి) నిమ్న హిమాలయాలకు, శివాలిక్ శ్రేణులకు మధ్య ఉండే లోయలను స్థానికంగా “డూన్” అంటారు.
సి) ఉదా : డెహ్రడూన్, కోట్లిడూన్, పాట్లీడూన్ మొ||నవి.

ప్రశ్న 21.
పూర్వాంచల్ అని వేనినంటారు?
జవాబు:
భారతదేశానికి (ఈశాన్య రాష్ట్రాలలో) తూర్పు సరిహద్దుగా ఉన్న హిమాలయాలను “పూర్వాంచల్” అంటారు.

ప్రశ్న 22.
భారతదేశ రుతుపవన శీతోష్ణస్థితికి మూలం ఏవి?
జవాబు:
హిమాలయాలు భారతదేశ రుతుపవన శీతోష్ణస్థితికి మూలం.

ప్రశ్న 23.
విశాల ఉత్తర మైదానం ఏ నదుల వల్ల ఏర్పడింది?
జవాబు:
విశాల ఉత్తర మైదానం గంగా, సింధూ, బ్రహ్మపుత్ర నదులు, వాటి ఉపనదుల వల్ల ఏర్పడింది.

ప్రశ్న 24.
గంగా – సింధూ మైదానాన్ని ఎన్ని భాగాలుగా విభజించవచ్చు? అవి ఏవి?
జవాబు:
గంగా – సింధూ మైదానాన్ని మూడు భాగాలుగా విభజించవచ్చు అవి :

1. పశ్చిమభాగం
2. మధ్యభాగం
3. తూర్పుభాగం.

ప్రశ్న 25.
‘అంతర్వేది’ (Doab) అనగానేమి?
జవాబు:
రెండు నదుల మధ్య ప్రాంతాన్ని “అంతర్వేది” (దో అబ్) అంటారు.

ప్రశ్న 26.
‘భాబర్’ అనగానేమి?
జవాబు:
హిమాలయ నదులు కిందకి ప్రవహించే క్రమంలో రాళ్లు, గులకరాళ్లు వంటి వాటిని శివాలిక్ పర్వతాల పాదభాగంలో 8-16 మీటర్ల సన్నటి మేఖలగా నిక్షేపణ చేస్తాయి. ఈ భూస్వరూపాన్ని “భాబర్” అంటారు.

ప్రశ్న 27.
‘టెరాయి’ అనగానేమి?
జవాబు:
టెరాయి అనగా చిత్తడి (నేలలు) ప్రాంతం.

ప్రశ్న 28.
ద్వీపకల్పం అనగానేమి? ఉదాహరణనిమ్ము.
జవాబు:
మూడువైపులా నీరుండి ఒక వైపు భూభాగం కలిగి ఉన్న భూస్వరూపాన్ని “ద్వీపకల్పం” అంటారు.
ఉదా : భారత ద్వీపకల్ప పీఠభూమి ప్రాంతం.

ప్రశ్న 29.
ద్వీపకల్ప పీఠభూమిని ఎన్ని భాగాలుగా విభజించారు? అవి ఏవి?
జవాబు:
ద్వీపకల్ప పీఠభూమిని రెండు భాగాలుగా విభజించారు. అవి :

1. మాల్వా పీఠభూమి
2. దక్కన్ పీఠభూమి.

ప్రశ్న 30.
దక్కన్ పీఠభూమి ఏ దిక్కువైపునకు వాలి ఉంది? ఎందుచేత?
జవాబు:

1. దక్కన్ పీఠభూమి కొద్దిగా తూర్పు వైపునకు వాలి ఉంది.
2. తూర్పు కనుమల కంటే పశ్చిమ కనుమల ఎత్తు ఎక్కువ.

ప్రశ్న 31.
‘ఉదకమండలం’ ప్రత్యేకత ఏమిటి? ఇది ఎక్కడ ఉంది? దీనికి మరో పేరేమి?
జవాబు:

1. ఉదకమండలం ప్రఖ్యాతి గాంచిన వేసవి విడిది.
2. ఇది నీలగిరి పర్వతాలలో ఉంది.
3. దీనినే “ఊటీ” అంటారు.

ప్రశ్న 32.
పడమటి కనుమలలోని ప్రముఖ కొండలు ఏవి?
జవాబు:
పడమటి కనుమలలోని ప్రముఖ కొండలు అన్నామలై, పళని, కార్డమం కొండలు.

ప్రశ్న 33.
తూర్పు కనుమలలోని కొండల శ్రేణులు ఏవి?
జవాబు:
నల్లమల, వెలిగొండ, పాలకొండ, శేషాచలం వంటివి తూర్పు కనుమల్లో ఉన్నాయి.

ప్రశ్న 34.
భారతదేశ ఎడారి ప్రాంతం ఏది? ఇది ఎక్కడ ఉంది?
జవాబు:

1. భారతదేశ ఎడారి {థార్ ఎడారీ) ప్రాంతం ఆరావళి పర్వతాల వర్షచ్ఛాయా ప్రాంతంలో ఉంది.
2. ఇది ఎక్కువ భాగం రాజస్థాన్లో విస్తరించి ఉంది.

ప్రశ్న 35.
పడమటి తీరమైదానం ఎక్కడి నుండి ఎక్కడి వరకు విస్తరించి ఉంది?
జవాబు:
పడమటి తీర మైదానం రాణ్ ఆఫ్ కచ్ వద్ద మొదలయ్యి కన్యాకుమారి వరకు విస్తరించి ఉంది.

ప్రశ్న 36.
తూర్పు తీరమైదానం ఎక్కడి నుంచి ఎక్కడి వరకు విస్తరించి ఉంది?
జవాబు:
తూర్పు తీరమైదానం ఒడిశాలోని మహానది నుంచి మొదలయ్యి తమిళనాడులోని కావేరి డెల్టా వరకు విస్తరించి ఉంది.

ప్రశ్న 37.
తూర్పు తీరమైదానంలోని సరస్సులేవి?
జవాబు:
చిల్కా సరస్సు (ఒడిశా), కొల్లేరు, పులికాట్ (ఆంధ్రప్రదేశ్) సరస్సులు తూర్పు తీరమైదానంలో కలవు.

ప్రశ్న 38.
తూర్పు తీరప్రాంత మైదానాలను స్థానికంగా ఏ పేర్లతో పిలుస్తారు?
జవాబు:
ఉత్కల్ తీరం (ఒడిశా), సర్కార్ తీరం (ఆంధ్రప్రదేశ్), కోరమండల్ తీరం(తమిళనాడు) అని పిలుస్తారు.

ప్రశ్న 39.
భారతదేశంలో ఎన్ని ద్వీప సమూహాలు ఉన్నాయి? అవి ఏవి?
జవాబు:
భారతదేశంలో రెండు ద్వీప సమూహాలున్నాయి. అవి

1. అండమాన్ నికోబార్ దీవులు
2. లక్షద్వీప దీవులు.

ప్రశ్న 40.
లక్షద్వీప దీవులు ఎలా ఏర్పడినాయి?
జవాబు:
లక్షద్వీప దీవులు ప్రవాళ భిత్తికల (కోరల్) నుండి ఏర్పడినాయి.

ప్రశ్న 41.
‘కోరల్స్’ అనగానేమి? ఉదాహరణనిమ్ము.
జవాబు:
కొన్నిరకాల సముద్రజీవుల స్రావాలతో ఏర్పడిన రంగురాయి. ఇవి తక్కువలోతు, బురదలేని వేచ్చని (సముద్ర) నీటిలో ఏర్పడతాయి.
ఉదా :
పగడము.

ప్రశ్న 42.
తూర్పు తీరప్రాంత మైదానం ఏ నదులతో ఏర్పడింది?
జవాబు:
తూర్పు తీరప్రాంత మైదానం మహానది, గోదావరి, కృష్ణా, కావేరి నదులతో ఏర్పడింది.

10th Class Social 1st Lesson 2 Marks Important Questions and Answers in Telugu Medium

ప్రశ్న 1.
క్రింద ఇవ్వబడిన పటాన్ని పరిశీలించి దిగువ ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు వ్రాయుము.
a) భారతదేశపు తూర్పు, పడమర కొసల మధ్య దూరం ఎంత?
b) భారతదేశంతో సరిహద్దును పంచుకుంటున్న ఏవేని రెండు దేశాల పేర్లు రాయండి.
జవాబు:
a) 2933 కి.మీ.

b) భారతదేశంతో సరిహద్దును పంచుకుంటున్న దేశాలు :
1) పాకిస్తాన్
2) చైనా
3) నేపాల్
4) భూటాన్
5) మయన్మార్
6) బంగ్లాదేశ్
7) శ్రీలంక
8) మాల్దీవులు

ప్రశ్న 2.
భారతదేశానికి హిమాలయాలు ఎందుకు ముఖ్యమైనవి?
జవాబు:
భారతదేశానికి హిమాలయాలు ముఖ్యమైనవి ఎందుకనగా :

1. మధ్య ఆసియా నుండి వచ్చే చల్లని గాలులను ఇవి అడ్డుకుంటాయి.
2. ఉత్తరప్రాంతం ఋతుపవన తరహా శీతోష్ణస్థితి కలిగి ఉండటానికి హిమాలయాలు దోషదపడుతున్నాయి.
3. ఇవి జీవ నదులకు పుట్టినిల్లు
4. హిమాలయాల కారణంగా గంగా, సింధు మైదానం ఏర్పడింది.

ప్రశ్న 3.
దిగువ నీయబడిన భారతదేశ పటాన్ని పరిశీలించి, క్రింది ప్రశ్నలకు సమాధానాలు రాయండి.
a) భారతదేశానికి భూ సరిహద్దు కల్గిన ఏవేని రెండు దేశాల పేర్లు రాయండి.
b) భారతదేశము ఏయే అక్షాంశాల మధ్య కలదు?

జవాబు:
a) భారతదేశానికి భూ సరిహద్దు కల్గిన దేశాలు :
పాకిస్తాన్, చైనా, నేపాల్, బంగ్లాదేశ్, భూటాన్, మయన్మార్.

b) భారతదేశం 8°4′ – 37°6′ ఉత్తర అక్షాంశాల మధ్య కలదు.

ప్రశ్న 4.
తూర్పు కనుమలు, పశ్చిమ కనుమలకు మధ్య వ్యత్యాసాలను రాయండి.
జవాబు:
తూర్పు కనుమలు, పశ్చిమ కనుమలకు మధ్య వ్యత్యాసాలు

ప్రశ్న 5.
భారతదేశ ప్రధాన భౌగోళిక విభజనలు ఏవి?
(లేదా)
భారతదేశ ముఖ్య భౌగోళిక స్వరూపాలు ఎన్ని? అవి ఏవి?
జవాబు:
భారతదేశ ముఖ్య భౌగోళిక స్వరూపాలు ఈ కింది విధంగా వర్గీకరించవచ్చు :

1. హిమాలయాలు
2. గంగా-సింధూనది మైదానం
3. ద్వీపకల్ప పీఠభూమి
4. తీరప్రాంత మైదానాలు
5. ఎడారి ప్రాంతం
6. దీవులు

ప్రశ్న 6.
భారతదేశ ఉత్తర (సమతల) మైదాన ప్రాంతాలు ఎలా ఏర్పడినాయి?
జవాబు:

1. ద్వీపకల్ప పీఠభూమిలో ఉత్తర అంచులు పగిలిపోవటం వల్ల ఒక పెద్ద లోయ ఏర్పడింది.
2. కాలక్రమంలో ఈ లోయ ఉత్తరాది నుంచి హిమాలయ నదులు, దక్షిణాది నుంచి ద్వీపకల్ప నదులు తెచ్చిన ఒండ్రుతో మేటవేసింది.
3. దీని ఫలితంగా భారతదేశంలో విస్తారమైన ఉత్తర సమతల మైదాన ప్రాంతాలు ఏర్పడ్డాయి.

ప్రశ్న 7.
నిమ్న హిమాలయాల గురించి నీకు తెలిసింది రాయుము.
జవాబు:

1. హిమాద్రికి దక్షిణాన ఉన్న పర్వతశ్రేణిని ‘నిమ్న హిమాలయాలు’ అంటారు.
2. ఈ శ్రేణి బాగా ఎగుడుదిగుడులతో ఉంటుంది.
3. ఇక్కడ బాగా ఒత్తిడికి గురైన రాళ్లు ఉంటాయి.
4. పర్వతాల ఎత్తు 3,700 – 4,500 మీటర్ల మధ్య ఉంటుంది.
5. ఈ శ్రేణిలో పిపంజాల్, మహాభారత పర్వతశ్రేణులు ముఖ్యమైనవి.
6. నిమ్న హిమాలయ శ్రేణిలో ప్రఖ్యాతిగాంచిన కాశ్మీర్, హిమాచల్ ప్రదేశ్ లోని కంగ్ర, కులు లోయలు ఉన్నాయి.
7. సిమ్లా, ముస్సోరి, నైనిటాల్, రాణిఖేత్ వంటి వేసవి విడిది ప్రాంతాలకు, సతతహరిత అరణ్యాలకు ఈ శ్రేణి ప్రఖ్యాతిగాంచింది.

ప్రశ్న 8.
దక్కన్ పీఠభూమి సరిహద్దులేవి?
జవాబు:

1. నర్మదానది దక్షిణాన ఉన్న త్రిభుజాకార ప్రాంతాన్ని “దక్కన్ పీఠభూమి” అంటారు.
2. సాత్పురా పర్వతాలు దక్కన్ పీఠభూమికి ఉత్తర సరిహద్దుగా ఉన్నాయి.
3. మహదేవ్ కైమూర్, మైకాల్ శ్రేణిలో కొంత భాగం తూర్పు అంచుగా ఉన్నాయి.
4. దక్కన్ పీఠభూమికి పశ్చిమ కనుమలు పశ్చిమ సరిహద్దుగా ఉన్నాయి.
5. తూర్పు కనుమలు తూర్పు సరిహద్దుగా, నీలగిరి పర్వతాలు దక్షిణ సరిహద్దుగా, ఉన్నాయి.

ప్రశ్న 9.
ప్రకృతి వైపరీత్యాల నుండి తప్పించుకోవడానికి నీవు అందించే సూచనలు ఏవి?
జవాబు:

1. ప్రకృతి వైపరీత్యాల నుండి తప్పించుకోవడానికి ఆయా సమయాలలో ప్రభుత్వాలు, స్వచ్ఛంద సంస్థలు, హెచ్చరికా కేంద్రాలు బాధ్యతాయుతంగా వ్యవహరించాలి.
2. ఆయా సమయాలలో ప్రజలు ఆ సంస్థలకు సహకరించి తక్కువ నష్టంతో బయటపడాలి. పునరావాసాలు పొందాలి.
3. ఇంకొక జాగ్రత్తగా ప్రకృతి వైపరీత్యాలకు దారితీసే విధమైన చర్యలను ప్రజలు ఉపసంహరించుకోవాలి.
4. పర్యావరణానికి నష్టం చేకూర్చని లేదా తక్కువ హాని కలుగచేసే విధంగా ప్రజలు అన్ని కార్యకలాపాలను రూపుదిద్దుకోవాలి.

ప్రశ్న 10.
“భారతదేశంలో రెండు ద్వీప సమూహాలు ఉన్నాయి – బంగాళాఖాతంలోని అండమాన్, నికోబార్ దీవులు, అరేబియా సముద్రంలోని లక్షద్వీప దీవులు. మయన్మార్ కొండలు అర్కన్ యోమా నుంచి మొదలుకొని సముద్రంలో మునిగిన పర్వతాలలో సముద్రం నుంచి పైకి వచ్చిన శిఖర ప్రాంతాలే అండమాన్, నికోబార్ దీవులు. ఈ దీవులలోని నార్కొండాం, బారెన్ దీవులు అగ్నిపర్వతాల వల్ల ఏర్పడ్డాయి. భారతదేశ దక్షిణాది అంచు నికోబార్ దీవిలోని ఇందిరాపాయింట్ దగ్గర ఉంది. 2004లో సంభవించిన సునామీలో ఇది ముంపునకు గురి అయ్యింది.
ప్రశ్న : అగ్ని పర్వతాలకు, సునామీలకు ఏమైనా సంబంధం ఉందా? కారణాలు తెలపండి.
జవాబు:

1. సముద్ర భూతలంపై సంభవించు భూకంపాల ఫలితంగా సునామి అని పిలువబడే అతి పెద్ద వరద తరంగాలు ఏర్పడతాయి.
2. ఈ తరంగాల తరంగదైర్ఘ్యం 200 కి.మీ. వరకు, ప్రయాణవేగం గంటకు 800 కి.మీ. వరకూ ఉంటుంది.
3. ఇవి ప్రయాణం చేసే మార్గంలో కొన్ని వందలు మరియు కొన్ని వేల కి.మీలలో గల ద్వీపాలు మరియు తీరాలలోని పల్లపు ప్రాంతాలు మునిగి తీవ్ర నష్టానికి గురౌతాయి.
4. కావున అగ్నిపర్వతాలకు, సునామీలకు ఏమాత్రం సంబంధం లేదు.
5. అయితే సునామీ వల్ల అగ్నిపర్వతాలున్న దీవి మునిగిపోవడం ఇక్కడ గమనించవచ్చు.

ప్రశ్న 11.
పటాన్ని చదివి, క్రింది ప్రశ్నలకు జవాబులు వ్రాయుము.

1) భారతదేశం మధ్యగుండా పోయే ప్రధాన అక్షాంశ రేఖ ఏది?
2) భారతదేశ ప్రామాణిక కాలాన్ని నిర్ణయించే రేఖాంశము ఏది?
3) భారతదేశానికి వాయవ్య భాగంలోని సరిహద్దు దేశం ఏది?
4) భారతదేశం ఉత్తర, దక్షిణాలుగా ఎంత పొడవు ఉంది?
5) అరేబియా సముద్రంలో భారతదేశపు దీవులేవి?
6) భారతదేశం ఏ ఏ అక్షాంశాల మధ్య ఉన్నది?
7) భారతదేశం ఏ ఏ రేఖాంశాల మధ్య ఉంది?
జవాబు:
1) భారతదేశం గుండా, పోయే ప్రధాన అక్షాంశ రేఖ : కర్కట రేఖ.
2) భారతదేశ ప్రామాణిక కాలాన్ని నిర్ణయించే రేఖాంశము : 82½ ° తూర్పు రేఖాంశం.
3) భారతదేశానికి వాయవ్య భాగంలోని సరిహద్దు దేశం : పాకిస్తాన్.
4) భారతదేశం ఉత్తర, దక్షిణాలుగా 3214 కి.మీ. పొడవు ఉంది.
5) అరేబియా సముద్రంలోని భారతదేశ దీవులు : లక్షదీవులు.
6) భారతదేశం 8°4′ ఉత్తర అక్షాంశం నుండి 37°6′ ఉత్తర అక్షాంశాల మధ్య ఉంది.
7) భారతదేశం 68°7′ తూర్పు రేఖాంశం నుంచి 97°25′ తూర్పు రేఖాంశం మధ్య ఉంది.

ప్రశ్న 12.
పటాన్ని పరిశీలించి, క్రింది ప్రశ్నలకు జవాబులు వ్రాయుము.

1) ద్వీపకల్ప పీఠభూమికి వాయవ్య సరిహద్దులలోని పర్వతాలు ఏవి?
2) నర్మదానదికి ఉత్తరంగా ఉన్న పీఠభూమి ఏది?
3) నర్మదానదికి దక్షిణంగా ఉన్న త్రిభుజాకార పీఠభూమి ఏది?
4) ద్వీపకల్ప పీఠభూమికి ఈశాన్య భాగంలో ఉన్న పీఠభూమి ఏది?
5) దక్కన్ పీఠభూమిలోని రెండు ముఖ్య నగరాలు ఏవి?
6) పశ్చిమంగా ప్రవహించే నదులేవి?
7) భారతదేశం మధ్య భాగంలోని పర్వతాలు ఏవి?
జవాబు:
1) ద్వీపకల్ప పీఠభూమికి వాయవ్య సరిహద్దులోని పర్వతాలు : ఆరావళి పర్వతాలు.
2) నర్మదానదికి ఉత్తరంగా ఉన్న పీఠభూమి : మాల్వా పీఠభూమి.
3) నర్మదానదికి దక్షిణాన ఉన్న త్రిభుజాకార పీఠభూమి : దక్కన్ పీఠభూమి.
4) ద్వీపకల్ప పీఠభూమికి ఈశాన్య భాగంలో ఉన్న పీఠభూమి : చోటానాగపూర్ పీఠభూమి.
5) దక్కన్ పీఠభూమిలోని రెండు ముఖ్య నగరాలు : బెంగళూరు మరియు హైదరాబాద్.
6) పశ్చిమంగా ప్రవహించే నదులు : నర్మద, తపతి.
7) భారతదేశం మధ్య భాగంలో ఉండే పర్వత శ్రేణులు : వింధ్య, సాత్పురా పర్వతాలు.

10th Class Social 1st Lesson 4 Marks Important Questions and Answers in Telugu Medium

ప్రశ్న 1.
తూర్పు కనుమల మరియు పశ్చిమ కనుమల మధ్య గల భేదములను వివరించండి.
జవాబు:
తూర్పు కనుమలకు, పశ్చిమ కనుమలకు మధ్య గల భేదములు :

ప్రశ్న 2.
మీకివ్వబడిన భారతదేశ పటంలో ఈ క్రింది వానిని గుర్తించుము.
i) కేరళ
ii) ఉదగమండలం
iii) సర్కార్ తీరం
iv) మానస సరోవరంలో పుట్టిన ఏదైనా ఒక నది
(లేదా)
a) 37°6′ ఉత్తర అక్షాంశం
b) నైనిటాల్
c) సాత్పురా పర్వతాలు
d) దక్షిణ భారతదేశంలో ఎత్తైన శిఖరం
జవాబు:

ప్రశ్న 3.
హిమాలయ పర్వతాల ఉపయోగాలను వివరించండి.
జవాబు:

1. హిమాలయాలు భారతదేశానికి ఉత్తరాన సహజ సరిహద్దులుగా ఉన్నాయి.
2. తీవ్ర చలికాలంలో మధ్య ఆసియా నుండి వీచే చల్లటి గాలుల నుండి భారతదేశానికి రక్షణ కల్పిస్తున్నాయి.
3. వేసవిలో వర్షాలకు కారణమవుతున్నాయి.
4. భారతదేశంలో ఋతుపవన శీతోష్ణస్థితికి హిమాలయాలే కారణం.
5. హిమాలయాలే లేకపోతే భారతదేశం ఎడారిగా మారి ఉండేది.
6. అనేక జీవనదులకు హిమాలయాలు జన్మనిస్తున్నాయి.
7. ప్రపంచవ్యాప్తంగా పర్యాటకులను ఆకర్షిస్తున్నాయి.
8. హిమాలయ నదులు తెచ్చే ఒండ్రుమట్టి వల్ల ఉత్తర మైదాన ప్రాంతాలు చాలా సారవంతంగా మారాయి.

ప్రశ్న 4.
ఈ క్రింది పేరాగ్రాను చదివి, భారతదేశ శీతోష్ణస్థితి మరియు హిమాలయాల గురించి వ్యాఖ్యానించండి.
హిమాలయాల వల్ల శీతోష్ణస్థితి అనేక విధాలుగా ప్రభావితం అవుతుంది. ఇవి భారతదేశ ఉత్తర సరిహద్దులో రక్షణ కవచాలుగా ఉండి తీవ్ర చలికాలంలో మధ్య ఆసియా నుండి వచ్చే చల్లటి గాలులను అడ్డుకుంటాయి. వేసవిలో వర్షాలకు, పశ్చిమ కనుమలు దాటిన తరువాత ఉన్న ప్రాంతంలో ఋతుపవన శీతోష్ణస్థితికి హిమాలయాలే కారణం. అవే లేకపోతే ఉత్తర ప్రాంతం పొడిగా ఉండేది.
జవాబు:

• శీతోష్ణస్థితిని ప్రభావితం చేసే అంశాల్లో భౌగోళిక స్వరూపం ప్రధానమైనది.
• భారతదేశ శీతోష్ణస్థితిని హిమాలయాలు అనేక విధాలుగా ప్రభావితం చేస్తున్నాయి.
• భారతదేశ ఉత్తర సరిహద్దులో రక్షణ కవచాలుగా ఉండి తీవ్ర చలికాలంలో మధ్య ఆసియా నుండి వచ్చే చల్లటి గాలులను అడ్డుకుంటాయి. హిమాలయాలు లేనట్లయితే ఈ తీవ్ర చలిగాలులు దేశమంతటా వీస్తాయి.
• వేసవిలో వర్షాలకు, పశ్చిమ కనుమలు దాటిన తరువాత ప్రాంతంలో ఋతుపవన తరహా శీతోష్ణస్థితికి హిమాలయాలే ప్రధాన కారణం. భారతదేశ వ్యవసాయానికి, ఋతుపవనాలే ఆధారం. ఋతుపవన శీతోష్ణస్థితి లేనట్లయితే భారతదేశం ఉష్ణమండల ఎడారిగా మారి, వ్యవసాయం అనుకూలంగా లేక దుర్భర పరిస్థితులు ఎదుర్కొనవలసి వచ్చేది.
• హిమాలయాలలోని సతతహరిత అరణ్యాలు ఆవరణ సమతౌల్యతను కాపాడటమే కాకుండా, ఆర్థికంగా కూడా లాభాన్ని చేకూరుస్తున్నాయి.
• భారతదేశంలోని జీవనదులకు హిమాలయాలు ఆలవాలం. భారత ఆర్థిక వ్యవస్థకు వెన్నుముకైన వ్యవసాయం ఈ నదులపైనే (ఋతుపవనాలు) ఆధారపడి ఉంది.
• ఆవరణపరంగా, ఆర్థికపరంగా, పర్యాటకంగా, రక్షణపరంగా ఎంతో ప్రాధాన్యం ఉన్న “హిమాలయాలు” మన దేశానికి నిజంగా ప్రకృతి వరాలు. వీటిని రక్షించుకోవటంలోనే మనకుంటాయి జవజీవాలు.
• కాలుష్యం, విపరీతంగా ఉష్ణోగ్రతలు పెరగటం వలన వీటికి ప్రమాదం ఏర్పడే అవకాశం ఉంది.

ప్రశ్న 5.
గంగా-సింధూ నదీ మైదానం, ద్వీపకల్ప పీఠభూమికి ఏ విధంగా భిన్నమైనదో పేర్కొనుము.
జవాబు:

ప్రశ్న 6.
ఏవేని నాలుగు భారతదేశ ప్రధాన భౌగోళిక స్వరూపాలను వివరించండి.
జవాబు:
1. హిమాలయాలు:
ఎ) హిమాలయ పర్వతాలు భారతదేశానికి ఉత్తర సరిహద్దున 2400 కి.మీ. పొడవున విస్తరించి ఉన్నాయి.
బి) హిమాద్రి, హిమాచల్, శివాలిక్ అనే మూడు సమాంతర శ్రేణులుగా విస్తరించి ఉన్నాయి.

2. గంగా-సింధూ మైదానం :
ఎ) గంగా, సింధూ, బ్రహ్మపుత్ర నదులు మరియు వాటి ఉపనదుల వల్ల విశాల ఉత్తర మైదానం ఏర్పడింది.
బి) సారవంతమైన ఒండ్రుమట్టి మైదానం, వ్యవసాయ యోగ్యంగా ఉంది.

3. ద్వీపకల్ప పీఠభూమి :
ఎ) భారతదేశ పీఠభూమికి, దానికి మూడువైపులా సముద్రాలు ఉన్నాయి. కాబట్టి ద్వీపకల్ప పీఠభూమి అని కూడా అంటారు.
బి) ద్వీపకల్ప పీఠభూమిని ప్రధానంగా రెండు భాగాలుగా విభజిస్తారు.

1. మాల్వా పీఠభూమి,
2. దక్కన్ పీఠభూమి.

4. తీరప్రాంత మైదానాలు :
ఎ) ద్వీపకల్ప పీఠభూమికి పశ్చిమాన ఉన్న పడమటి కనుమలు, అరేబియా సముద్రానికి మధ్య పడమటి తీర మైదానం, తూర్పున ఉన్న తూర్పు కనుమలు, బంగాళాఖాతానికి మధ్య తూర్పు తీర మైదానం విస్తరించి ఉన్నాయి.
బి) ఈ రెండు మైదానాలను స్థానికంగా వివిధ పేర్లతో పిలుస్తారు.
ఉదా : ఆంధ్రప్రదేశ్ తీరం – సర్కారు తీరం, కేరళ తీరం – మలబార్ తీరం మొదలగునవి.

5. థార్ ఎడారి:
ఎ) ఆరావళి పర్వతాల వర్షచ్ఛాయా ప్రాంతంలో థార్ ఎడారి ఉంది.
బి) ఈ ప్రాంతంలో ప్రవహించే ఒకే నది ‘లూని’.

6. దీవులు:
ఎ) అగ్ని పర్వత ఉద్భూత దీవులైన అండమాన్ నికోబార్ దీవులు బంగాళాఖాతంలో ఉన్నాయి.
బి) అరేబియా సముద్రంలో ఉన్న లక్ష దీవులు ప్రవాళ భిత్తికల (కోరల్ రీఫ్స్) నుండి ఏర్పడ్డాయి.

ప్రశ్న 7.
హిమాలయాలు ప్రస్తుతమున్న స్థానంలో ఉండకపోతే భారతదేశం యొక్క వ్యవసాయ రంగం ఏ విధంగా ఉండేది?
జవాబు:
హిమాలయాలు ప్రస్తుతమున్న స్థానంలో ఉండకపోతే

1. సరిపడినంత వర్షపాతము ఉండేది కాదు.
2. గంగా-సింధు మైదానంలో ఒండ్రు మృత్తికలు నిక్షేపించబడేవి కాదు.
3. భారతదేశంలో జీవనదులు ఉండేవి కాదు.
4. జల విద్యుచ్ఛక్తి కొరత ఉండేది.

ప్రశ్న 8.
తూర్పు తీర మైదానానికి, పశ్చిమతీర మైదానానికి గల పోలికలు, తేడాలను రాయండి.
జవాబు:
తూర్పుతీర మైదానానికి, పశ్చిమతీర మైదానానికి గల పోలికలు, తేడాలు :
పోలికలు :

• సారవంతమైన మైదానాలు
• వ్యవసాయానికి అనుకూలం
• మత్స్య సంపద
• జనసాంద్రత ఎక్కువ

తేడాలు :

ప్రశ్న 9.
భారతదేశపు దీవుల గురించి వర్ణించండి.
(లేదా)
భారతదేశంలోని ద్వీప సమూహాలు, వాటి ఉద్భవం, విస్తరణను పేర్కొనండి.
జవాబు:

1. భారతదేశంలో రెండు ద్వీప సమూహాలు ఉన్నాయి.
2. బంగాళాఖాతంలోని అండమాన్, నికోబార్ దీవులు, అరేబియా సముద్రంలోని లక్షద్వీప దీవులు.
3. మయన్మార్ కొండలు అర్కన్ యోమా నుంచి మొదలుకొని సముద్రంలో మునిగిన పర్వతాలలో సముద్రం నుంచి పైకివచ్చిన శిఖర ప్రాంతాలే అండమాన్, నికోబార్ దీవులు.
4. ఈ దీవులలోని నార్కొండాం, బారెస్ దీవులు అగ్నిపర్వతాల వల్ల ఏర్పడ్డాయి.
5. భారతదేశ దక్షిణాది అంచు నికోబార్ దీవిలోని ఇందిరా పాయింట్ దగ్గర ఉంది. 2004లో సంభవించిన సునామీలో ఇది ముంపునకు గురి అయ్యింది.
6. లక్షద్వీప దీవులు ప్రవాళ భిత్తికల (కోరల్) నుండి ఏర్పడ్డాయి.
7. వీటి మొత్తం భౌగోళిక విస్తీర్ణం 32 చదరపు కిలోమీటర్లు.
8. ఇక్కడ ఉండే రకరకాల వృక్ష, జీవ జాతులకు ఈ ద్వీప సమూహం ప్రఖ్యాతిగాంచింది.

ప్రశ్న 10.
మీకివ్వబడిన భారతదేశ పటంలో ఈ క్రింది వానిని గుర్తించుము.
1) భారత ప్రామాణిక రేఖాంశం
2) ఏదేని ఒక తీరము
3) గంగా సింధు మైదానం
4) పశ్చిమ కనుమలు
5) కర్కటరేఖ
6) హిమాచల్ ప్రదేశ్ రాజధాని
7) మాల్వా పీఠభూమి
8) ఇందిరా పాయింట్
జవాబు:

ప్రశ్న 11.
ద్వీపకల్ప పీఠభూమి యొక్క నిర్మితీయ లక్షణాలను వివరించండి.
జవాబు:
ద్వీపకల్ప పీఠభూమి యొక్క నిర్మితీయ లక్షణాలు :

• ఇక్కడ ప్రధానంగా పురాతన స్పటికాకార, కఠినమైన అగ్నిశిలలు, రూపాంతర శిలలు ఉంటాయి.
• ఈ పీఠభూమిలో లోహ, అలోహ ఖనిజ వనరులు పెద్ద మొత్తంలో ఉన్నాయి.
• చుట్టూ గుండ్రటి కొండలతో తక్కువ లోతు ఉండే వెడల్పైన లోయలు ఉన్నాయి.
• ఈ పీఠభూమి తూర్పు వైపుకి కొద్దిగా వాలి ఉంది.
• దీనికి పడమర అంచుగా పడమటి కనుమలు, తూర్పు అంచుగా తూర్పు కనుమలు ఉన్నాయి.
• ఈ పీఠభూమి దక్షిణ అంచుగా కన్యాకుమారి ఉంది.
• ఈ పీఠభూమిని ప్రధానంగా మధ్య ఉన్నత భూములు (మాల్వా పీఠభూమి, చోటానాగపూర్), దక్కన్ పీఠభూమి అని రెండుగా విభజిస్తారు.
• గంగా మైదానంతో పోలిస్తే పీఠభూమి ప్రాంతం పొడిగా ఉంటుంది.
• ఇక్కడి నదులు జీవ నదులు కావు.
• గంగా మైదానానికి దక్షిణాన, నర్మదా నదికి ఉత్తరాన మధ్య ఉన్నత భూములు ఉన్నాయి.
• చోటానాగపూర్ పీఠభూమిలో ఖనిజ వనరులు సమృద్ధిగా ఉన్నాయి.
• నర్మదా నదికి దక్షిణాన ఉన్న క్రమరహిత త్రిభుజాకార ప్రాంతమే దక్కన్ పీఠభూమి.

ప్రశ్న 12.
గుజరాత్, అరుణాచల్ ప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, బీహార్ రాష్ట్రాలను అవి ఉన్న ప్రదేశం ఆధారంగా పడమర నుండి తూర్పుకు అమర్చి రాయండి.
జవాబు:
గుజరాత్, మధ్యప్రదేశ్, బీహార్, అరుణాచల్ ప్రదేశ్.

ప్రశ్న 13.
నీకు తెలిసిన ‘శివాలిక్’ గురించి వర్ణింపుము.
జవాబు:

1. హిమాలయాల్లో అన్నిటికంటే దక్షిణాన ఉన్న శ్రేణిని “శివాలిక్” అంటారు.
2. శివాలిక్ శ్రేణి 10-50 కిలోమీటర్ల వెడల్పులో ఉంటుంది. దీంట్లోని పర్వతాల ఎత్తు 900 – 1100 మీటర్ల మధ్య ఉంటుంది.
3. ఈ శ్రేణిని వేరు వేరు ప్రాంతాలలో వేరు వేరు పేర్లతో పిలుస్తారు : జమ్ము ప్రాంతంలో జమ్ము కొండలు అనీ, అరుణాచల్ ప్రదేశ్ లో మిష్మి కొండలు అనీ, అసోంలో కచార్ అనీ రకరకాల పేర్లతో పిలుస్తారు.
4. ఈ ప్రాంతంలో పెద్ద పెద్ద రాళ్లు, ఒండ్రుమట్టి ఉంటుంది.
5. నిమ్న హిమాలయ, శివాలిక్ శ్రేణుల మధ్య ఉండే లోయలను స్థానికంగా “డూన్” అంటారు.
6. వీటిలో కొన్ని ప్రసిద్ధిగాంచిన డూన్లు : డెహ్రాడూన్, కోబ్లీడూన్, పాట్లీడూన్ మొదలైనవి.

ప్రశ్న 14.
హిమాలయాల ప్రాముఖ్యతను వివరించుము.
(లేదా)
“హిమాలయాలు పర్వతాలే కాదు భారతదేశానికి వరాలు” వ్యాఖ్యానించుము.
జవాబు:

1. హిమాలయాల వల్ల శీతోష్ణస్థితి అనేక విధాలుగా ప్రభావితం అవుతుంది.
2. ఇవి భారతదేశ ఉత్తర సరిహద్దులో రక్షణ కవచాలుగా ఉండి తీవ్ర చలికాలంలో మధ్య ఆసియా నుండి వచ్చే చల్లటి గాలులను అడ్డుకుంటాయి.
3. వేసవిలో వర్షాలకు, పశ్చిమ కనుమలు దాటిన తరువాత ప్రాంతంలో రుతుపవన తరహా శీతోష్ణస్థితికి హిమాలయాలే కారణం.
4. అవే లేకపోతే ఉత్తర ప్రాంతం పొడిగా ఉండేది.
5. హిమానీనదాల నుంచి నీళ్లు అందటంతో హిమాలయ నదులు సంవత్సరం పొడవునా నీళ్లు కలిగి ఉంటాయి.
6. ఈ నదులు కొండల నుంచి కిందకి తెచ్చే ఒండ్రుమట్టి వల్ల మైదాన ప్రాంతాలు చాలా సారవంతంగా మారాయి.

ప్రశ్న 15.
గంగా – సింధూ మైదానం ఏర్పడిన విధము మరియు మైదాన భాగాలను గురించి వివరింపుము.
జవాబు:

1. మూడు హిమాలయ నదులైన గంగా, సింధు, బ్రహ్మపుత్రలు, వాటి ఉపనదుల వల్ల విశాల ఉత్తర మైదానం ఏర్పడింది.
2. మొదట్లో (2 కోట్ల సంవత్సరాల క్రితం) అది తక్కువ లోతు ఉన్న పళ్లెం మాదిరి ఉండేది.
3. హిమాలయాల నుంచి నదులు తెచ్చిన రకరకాల ఒండ్రుమట్టి వల్ల ఇది క్రమేపీ పూడుకుంటూ వచ్చింది.
4. భారతదేశంలోని గంగా-సింధూ నదీ మైదానాన్ని ప్రధానంగా మూడు భాగాలుగా విభజించవచ్చు.
   1) పశ్చిమ భాగం 2) మధ్య భాగం 3) తూర్పు భాగం.
5. ఎ) పశ్చిమ భాగం హిమాలయాల నుంచి ప్రవహించే సింధూనది, దాని ఉపనదులైన జీలం, చీనాబ్, రావి, బియాస్, సట్లెజ్లతో ఏర్పడింది.
   బి) సింధూ నది పరీవాహక ప్రాంతం అధికభాగం పాకిస్థాన్లో ఉంది. కొంతభాగం మాత్రమే భారతదేశంలో ఉన్న పంజాబ్, హర్యానా మైదానాలలో ఉంది.
   సి) ఈ ప్రాంతంలో సారవంతమైన అంతర్వేదులు (Doab) అత్యధికంగా ఉన్నాయి. రెండు నదుల మధ్య ప్రాంతాన్నే “అంతర్వేది” అంటారు.
6. ఎ) మధ్య భాగం గంగా మైదానంగా ప్రఖ్యాతి పొందింది. ఇది గగ్గర నది నుంచి తీసా నది వరకు విస్తరించి ఉంది.
   బి) ఈ భాగం ప్రధానంగా ఉత్తరప్రదేశ్, బీహార్ రాష్ట్రాలలోనూ, కొంత హర్యానా, జార్ఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్ రాష్ట్రాలలోనూ ఉంది.
   సి) ఇక్కడ గంగా, యమునా నదులు వాటి ఉపనదులైన సోన్, కోసి వంటివి ప్రవహిస్తాయి.
7. ఎ) తూర్పుభాగం ప్రధానంగా అసోంలోని బ్రహ్మపుత్రలోయలో ఉంది.
   బి) ఇది ప్రధానంగా బ్రహ్మపుత్ర నది వల్ల ఏర్పడింది.

ప్రశ్న 16.
థార్ ఎడారి భౌగోళిక స్వరూపమును, అక్కడి శీతోష్ణస్థితి గురించి వర్ణించుము.
జవాబు:

1. ఆరావళి పర్వతాల వర్షచ్ఛాయా ప్రాంతంలో థార్ ఎడారి ఉంది.
2. కాబట్టి ఇక్కడ వర్షపాతం తక్కువ. సంవత్సర వర్షపాతం 100 – 150 మి.మీ. మధ్య ఉంటుంది.
3. ఎడారిలో ఎత్తు పల్లాలతో ఉండే ఇసుక మైదానం ఉండి అక్కడక్కడా శిలామయమైన బోడిగుట్టలు ఉంటాయి.
4. రాజస్థాన్లోని అధికభాగంలో ఈ ఎడారి విస్తరించి ఉంది.
5. ఇక్కడ శుష్క వాతావరణం ఉంటుంది, చెట్లు తక్కువ.
6. వర్షాకాలంలో వాగులు ఏర్పడి, ఆ కాలం అయిపోవటంతోనే కనుమరుగవుతాయి.
7. ఈ ప్రాంతంలో ఉన్న ఒకే ఒక్క నది ‘లూని’. ఈ ఎడారులలో ప్రవహించే నది, కాలువలలోని నీరు సముద్రాన్ని చేరకుండా సరస్సులలోనికే (అంతస్థలీయ ప్రవాహం) ప్రవహిస్తాయి.

ప్రశ్న 17.
పడమటి తీరమైదానం విస్తరణ, వివిధ భాగాలను గురించి రాయుము.
జవాబు:

1. పడమటి తీరమైదానం రాణ్ ఆఫ్ కచ్ వద్ద మొదలయ్యి కన్యాకుమారి వరకు ఉంటుంది.
2. తూర్పు తీరమైదానం కంటే పడమటి తీరమైదానం వెడల్పు తక్కువ.
3. ఈ తీరప్రాంత మైదానం ఎత్తుపల్లాలుగా ఉండి కొండలతో వేరు చేయబడి ఉంటుంది.
4. దీనిని మూడు భాగాలుగా విభజించవచ్చు.
   ఎ) కొంకణ్ తీరప్రాంతం – ఇది ఉత్తర భాగం. మహారాష్ట్ర, గోవాలలో విస్తరించి ఉంది.
   బి) కెనరా తీరప్రాంతం – ఇది మధ్య భాగం. కర్ణాటకలోని తీరం దీనికిందకు వస్తుంది.
   సి) మలబార్ తీరప్రాంతం – ఇది దక్షిణ భాగం. ప్రధానంగా కేరళ రాష్ట్రంలో ఉంది.

ప్రశ్న 18.
భారతదేశ సరిహద్దు పటంలో ఈ క్రింద ఇవ్వబడిన వానిని గుర్తించుము.
1) 82° 30′ రేఖాంశం
2) కర్కటరేఖ
3) పొరుగుదేశాలు
4) దీవులు
5) హిందూమహాసముద్రం
6) బంగాళాఖాతం
7) అరేబియా సముద్రం
8) 8° 4′ దక్షిణ అక్షాంశం
9) 37°6′ ఉత్తర అక్షాంశం
10) 68°7′ తూర్పు రేఖాంశం
జవాబు:

These AP 7th Class Hindi Important Questions 10th Lesson कबीर के दोहे will help students prepare well for the exams.

AP State Syllabus 7th Class Hindi 10th Lesson Important Questions and Answers कबीर के दोहे

7th Class Hindi 10th Lesson कबीर के दोहे Important Questions and Answers

II. अभिव्यक्ति – सृजनात्मकता

निम्न लिखित प्रश्नों के उत्तर दो या तीन वाक्यों में लिखिए।

प्रश्न 1.
कबीर के अनुसार हमारी वाणी का क्या महत्व है? (S.A. II – 2018-19, S.A. III-2016-17)
उत्तर:
कबीर कहते हैं कि हमें अहंकार रहित मीठी बातें बोलनी चाहिए। इससे हमें भी सुख मिलेगा और – सुननेवालों को भी शीतलता प्राप्त होती है। अर्थात वे भी खुश हो जायेंगे।

प्रश्न 2.
कबीर के अनुसार कल का काम कब करना चाहिए? (S.A. II – 2017-18)
उत्तर:
कबीरदास के अनुसार कल का काम आज ही करना चाहिए। कवि कबीरदास कारण बताते हैं कि पल में प्रलय हो तो वह काम करने कोई नहीं रहेगा।

निम्न लिखित प्रश्नों का उत्तर 6 या 8 पंक्तियों में लिखिए।

प्रश्न 1.
“कबीर के दोहे” कविता पाठ का सारांश अपने शब्दों में लिखो।
(या)
कबीरदास समाज सुधारक थे। उनके द्वारा लिखित किन्हीं दो दोहों का भाव अपने शब्दों में लिखिए।
(या)
कबीर के दोहों के द्वारा आपकों क्या संदेश मिला? (S.A. III-2016-17)
उत्तर:
हिन्दी साहित्य में कबीरदास का महत्वपूर्ण स्थान है। वे ज्ञानाश्रयी शाखा के प्रमुख कवि थे। वे उच्चकोटि के समाज सुधारक भी थे। उनके दोहों में मानवता की भावना है।

समय का महत्व बताते कबीर कहते हैं कि जो काम कल करना है, उसे आज ही करो। आज का काम अभी करो। क्योंकि अगले क्षण में क्या होगा, किसी को मालूम नहीं है। प्रलय भी हो सकेगा। तब तो वह काम संभव नहीं होगा।

कबीर कहते हैं कि मैं बुरे गुणवाले आदमी के लिए संसार भर में घूम लिया। पर कोई बुरा आदमी नहीं मिला जब मैं ने अपना मन खोजकर देखा तो मालूम हुआ कि मुझसे बुरा कोई नहीं है। अर्थ यह है कि दूसरों में दोष देखने से पहले अपने दोषों को परखना आवश्यक है।

कबीर कहते हैं कि बडे लोग होने मात्र से कुछ लाभ नहीं है। उनको अपने से छोटों का ख्याल करना है, उनकी सहायता करनी है। नहीं तो उनकी बढाई कुछ नहीं रहती। उदाहरण देते कबीर कहते हैं कि खजूर का पेड बहुत लंबा और फलों से रहता है। लेकिन उससे यात्रियों को छाया नहीं मिलती, फल खाना चाहे तो अति दूर में रहते हैं। इसलिए इस पेड से कोई लाभ नहीं है।

कबीर कहते हैं कि हमें अहंकार रहित मीठी बातें बोलनी चाहिए। इससे हमें भी सुख मिलेगा और सुननेवालों को भी शीतलता प्राप्त होती है। अर्थात वे भी खुश हो जायेंगे।

प्रश्न 2.
तुम्हारी तबीयत ठीक नहीं है। दो दिन की छुट्टी माँगते हुए कक्षाध्यापक के नाम पत्र लिखिए। (S.A. II – 2016-17)
उत्तर:

प्रश्न 1.
महापुरुषों के संदेशों का जीवन में क्या महत्व होता है? (మహానుభావుల సందేశములకు జీవితములో ఏమి విలువ ఉంటుంది?)
उत्तर:
महापुरुष बहुत उत्तम गुणवाले महान और अनुभवशील होते हैं। अपने ज्ञान और अनुभवों के संदेशों से ये लोगों के अज्ञान को दूर करते हैं। मानव जीवन का परमार्थ समझाकर सबका उद्धार करने का यत्न करते हैं।

प्रश्न 2.
कबीरदास कवि ही नहीं, समाज सुधारक भी थे । इनके दोहों में किस प्रकार की समाज सुधार की भावना थी? (కబీర్ దాస్ కవియే కాక సంఘ సంస్కర్త కూడా. వీరి దోహాలతో ఏ రకమైన సంఘ సంస్కరణ భావము ఉన్నది?)
उत्तर:
कबीर दास उच्चकोटि के समाज सुधारक भी थे । इनके दोहों में समाज सुधार की भावना भरी हुयी है। वे मानव जन्म की सार्थकता, परोपकार समझते हैं । मानव परोपकार करने से ही अपना जीवन सार्थक बना सकता है।

3. नीचे कोष्ठक में दिये गये शब्दों को उचित स्थानों पर रखकर अनुच्छेद बनाइए।
अ. (बहुरी, आज, अब, परलै)

काल करै सो ….1… . कर, आज करै सो ….2….|
पल में …3… होयगो, …4… करैगो कब ||
उत्तर:
1) आज
2) अब
3) परलै
4) बहुरी

4. नीचे दिये गये वाक्यों में अशुद्ध वाक्य पहचानकर कोष्ठक में (✗) लगाइए।

अ) 1) मैं सबेरे उठा । ( ) 2) वह स्कूल गया । ( )
3) तुम पाठ पढा । . ( ) 4) राम जाग पडा । ( )
उत्तर:
3

आ) 1) राम काम करता है । ( ) 2) सीता पाठ लिखती है। ()
3) मैं बाज़ार जाता है। ( ) 4) मीरा गेंद खेलती है । ( )
उत्तर:
3

इ) 1) पिताजी आयेंगे। ( ) 2) माताजी काम करेंगी। ( )
3) हम शहर देखेंगे। ( ) 4) तुम कब सिनेमा देखेंगा। ( )
उत्तर:
4

ई) 1) राम ने कहा । ( ) 2) रजिया ने गाया । ( )
3) उसने बोला । ( ) 4) हमने देखा। ( )
उत्तर:
3

5. अंकों में लिखिए।

1) अठारह – 18
2) बावन – 52
3) पचहत्तर – 75
4) चौंसठ – 64
5) पंचानवे – 95
6) बाईस

पढ़ो

पठित -पद्यांश

निम्न लिखित पद्यांश पढ़कर दिये गये प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

I. कल करै सो आज कर, आज करै सो अब।
पल में परलै होयगो, बहुरी करैगो कब ||
प्रश्न:
1: कल करनेवाले काम को कब करना है?
उत्तर:
कल करनेवाले काम को आज करना है।

2. आज करनेवाले काम को कब करना है?
उत्तर:
आज करनेवाले काम को अब करना है।

3. पल में क्या हो सकता है?
उत्तर:
पल में प्रलय हो सकता है।

4. ‘बहुरी’ शब्द का अर्थ क्या है?
उत्तर:
‘बहुरी” शब्द का अर्थ है – पुनः / उसके बाद।

5. यह दोहा किस पाठ से लिया गया है?
उत्तर:
यह दोहा कबीर के दोहे पाठ से लिया गया है।

II. बडा हुआ तो क्या हुआ, जैसे पेड़ खजूर।
पंथी को छाया नहीं, फल लागै अति दूर ॥
प्रश्न:
1. खजूर का पेड कैसा होता है?
उत्तर:
खजूर का पेड लंबा और बड़ा होता है।

2. पंथी को क्या नहीं मिलती है?
उत्तर:
पंथी को छाया नहीं मिलती है।

3. खजूर के पेड़ पर फल कितनी दूर में लगते है?
उत्तर:
खजूर के पेड पर फल अति दूर में लगते हैं।

4. ‘पंथी’ शब्द का अर्थ क्या है?
उत्तर:
“पंथी” शब्द का अर्थ है – पथिक।

5. यह दोहा किस पाठ से लिया गया है?
उत्तर:
यह दोहा कबीर के दोहे पाठ से लिया गया है।

अपठित – पद्यांश

निम्न लिखित पद्यांश पढ़कर दिये गये प्रश्नों के उत्तर कोष्ठक में लिखिए।

I. पुष्कर सोता है निज सर में,
भ्रमर सो रहा है पुष्कर में,
गुंजन सोया कभी भ्रमर में,
सो, मेरे गृह – गुंजन, सो!
सो, मेरे अंचल – धन, सो!
प्रश्न:
1. पुष्कर यहाँ सोता है
A) निज सर में
B) सागर में
C) नाल में
D) झील में
उत्तर:
A) निज सर में

2. कभी भ्रमर में कौन सोया है?
A) भ्रमर
B) पुष्कर
C) गुंजन
D) सर
उत्तर:
C) गुंजन

3. भ्रमर कहाँ सो रहा है?
A) पुष्कर में
B) निज सर में
C) गृह में
D) गुंजन में
उत्तर:
A) पुष्कर में

4. सो, मेरे …… सो। रिक्त स्थान की पूर्ति करो।
A) भ्रमर
B) पुष्कर
C) गुंजन
D) अंचल धन
उत्तर:
D) अंचल धन

5. गृह शब्द का अर्थ पहचानिए।
A) घर
B) वन
C) कमल
D) नयन
उत्तर:
A) घर

II. नहीं बजती उसके हाथों में कोई वीणा,
नहीं होता कोई अनुराग – राग – आलाप,
नूपुरों में भी रुनझुन -रुनझुन नहीं,
सिर्फ एक अव्यक्त शब्द – सा ‘चुप, चुप, चुप’,
है गूंज रहा सब कहीं।
प्रश्न:
1. उसके हाथों में क्या नहीं बजती?
A) कोई वीणा
B) कोई राग
C) नूपुर
D) रुनझुन
उत्तर:
A) कोई वीणा

2. इनमें भी रुनझुन – रुनझुन नहीं
A) वीणा में
B) अनुराग में
C) नूपुरों में
D) हाथों में
उत्तर:
C) नूपुरों में

3. सब कहीं क्या गूंज रहा है?
A) वीणा
B) चुप, चुप, चुप
C) नूपुर
D) राग
उत्तर:
B) चुप, चुप, चुप

4. क्या – क्या नहीं होता है?
A) अनुराग
B) राग
C) आलाप
D) ये सब
उत्तर:
D) ये सब

5. हाथ शब्द का पर्यायवाची शब्द पहचानिए।
A) पैर
B) पग
C) कर
D) त्रिभुज
उत्तर:
C) कर

III. झर – झर, झर – झर झरता झरना।
आलस कभी न करता झरना।
थक कर कभी न सोता झरना।
प्यास सभी की हरता झरना॥
प्रश्न:
1. प्यास सभी की कौन हरता है?
A) झरना
B) सागर
C) कुआ
D) नल
उत्तर:
A) झरना

2. यह थक कर कभी नहीं सोता है
A) कौआ
B) मोर
C) झरना
D) हिरण
उत्तर:
C) झरना

3. झरना कभी – भी यह नहीं करता
A) गृह कार्य
B) आलस
C) दुख
D) शब्द
उत्तर:
B) आलस

4. झरना ऐसा झरता है
A)टर – टर
B) धन – धन
C) चम – चम
D) झर – झर
उत्तर:
D) झर – झर

5. इस पद्य का उचित शीर्षक पहचानिए।
A) सागर
B) पर्वत
C) झरना
D) नदी
उत्तर:
C) झरना

IV. बचो अर्चना से, फूल माला से,
अंधी अनुशंसा की हाला से,
बचो वंदना की वंचना से, आत्म रति से,
चलो आत्म पोषण से, आत्म की क्षति से।
प्रश्न:
1. हमें किससे बचना है?
A) साँप से
B) सिहं से
C) बाघ से
D) अर्चना से
उत्तर:
D) अर्चना से

2. हमें इसकी वंचना से बचना है –
A) हाला की
B) वंदना की
C) अंधी की
D) फूलमाला की
उत्तर:
B) वंदना की

3. हमें किस पोषण से चलना है?
A) आत्म
B) शरीर
C) हृदय
D) मन
उत्तर:
A) आत्म

4. अंधी अनुशंसा की हाला से हमें क्या करना चाहिए?
A) बचना
B) भागना
C) फ़सना
D) फैलना
उत्तर:
A) बचना

5. हमें इससे भी बचना चाहिए।
A) शिक्षा से
B) दंड से
C) आत्मरति से
D) इन सबसे
उत्तर:
C) आत्मरति से

V. निश्चल आत्मा है अक्षय,
निश्चल मृण्मय तन नश्वर,
यह जीवन चक्र चिरंतन
तू हँस – हँस जी, हँस – हँस मर॥
प्रश्न:
1. निश्चल आत्मा कैसा है?
A) अक्षय
B) क्षय
C) व्यय
D) माया
उत्तर:
A) अक्षय

2. किस प्रकार का तन नश्वर है?
A) निश्चल आत्मा
B) निश्चल मृण्मय तन
C) जीवन चक्र
D) चिरंतन
उत्तर:
B) निश्चल मृण्मय तन

3. यह जीवन चक्र कैसा है?
A) नश्वर
B) शास्वत
C) शुभप्रद
D) चिरंतन
उत्तर:
D) चिरंतन

4. मरना शब्द का विलोम पहचानिए।
A) जीत
B) जीना
C) जलना
D) जागना
उत्तर:
B) जीना

5. इस पद्य में आये पुनरुक्ति शब्द पहचानिए।
A) हँस – हँस
B) आत्मा
C) मुण्मय
D) ये सब
उत्तर:
A) हँस – हँस

व्याकरण कार्य है

सूचना के अनुसार उत्तर दीजिए।

1. सही कारक चिहनों से खाली जगहें भरिए। (సరియైన విభక్తులతో ఖాళీలను పూరించండి.)
(में, को, का, को)
1) पल ….1…. परलै होयगो, बहुरि करैगो कब॥
2) पंथी ….2… छाया नहिं, फल लागै अति दूर॥
3) ऐसी बानी बोलिए मन ….3…. आपा खोय॥
4) औरन ….4…. सीतल करै, आपहु सीतल होय॥
उत्तर:
1) में
2) को
3) का
4) को

2. रेखांकित शब्दों के विलोम शब्द लिखिए। (వ్యతిరేక పదములు).

1) काल करै सो आज कर।
उत्तर:
कल

2) बुरा जो देखन मैं चला।
उत्तर:
अच्छा

3) जो दिल खोजा आपना।
उत्तर:
पराया

4) बडा हुआ तो क्या हुआ।
उत्तर:
छोटा

5) फल लागै अति दूर।
उत्तर:
पास

6) औरन को सीतल करै।
उत्तर:
गरम

3. रेखांकित शब्दों के लिंग बदलकर वाक्य फिर से लिखिए।

1. अध्यापक कल का पाठ आज ही पढ़ाता है।
उत्तर:
अध्यापिका कल का पाठ आज ही पढ़ाती है।

2. मोर सुंदर पक्षी है।
उत्तर:
मोरनी सुंदर पक्षी है।

3. लड़की थक कर लेट गयी।
उत्तर:
लडका थक कर लेट गया।

4. भेड पालतू जानवर है।
उत्तर:
भेडी पालतू जानवर है।

4. रेखांकित शब्दों के वचन बदलकर वाक्य फिर से लिखिए।

1) बुरा जो देखन मैं चला।
उत्तर:
बुरा जो देखन हम चलें।

2) पंथी को छाया नहिं।
उत्तर:
पंथी को छायाएँ नहिं।

3) ऐसी बानी बोलिए।
उत्तर:
ऐसी बानियाँ बोलिए।

4) पल में परलै होयगो।
उत्तर:
पलों में परलै होयगो।

5. नीचे दिये वाक्यों में से विशेषण शब्द पहचानकर लिखिए।

1) जो दिल खोजा आपना।
उत्तर:
आपना

2) मुझसा बुरा न कोय।
उत्तर:
बुरा

3) खजूर का पेड बडा होता है।
उत्तर:
बडा

4) खजूर के फल मीठे होते हैं।
उत्तर:
मीठे

5) अच्छी बानी से औरों का मन शीतल होता है।
उत्तर:
उत्तर:
शीतल/अच्छी

6. अंकों में लिखिए।

1. उन्नीस = 19
2. अडतीस = 38
3. उनसठ = 59
4. सतहत्तर = 77

7. रेखांकित शब्दों की वर्तनी शुद्ध करके लिखिए।

1) जो दिल कोजा आपना, मुझ सा बुरा न कोय।
उत्तर:
खोजा

2) बडा हुआ तो क्या हुआ जैसे पेड कजूर।
उत्तर:
खजूर

3) पंती को छाया नहिं, फल लागै अति दूर।
उत्तर:
पंथी

4) ऐसी भानी बोलिए, मन का आपा खोय।
उत्तर:
बानी

8. रेखांकित शब्दों के पर्यायवाची शब्द लिखिए।

1. एक पल में प्रलय होता है।
उत्तर:
क्षण

2. वह बुरा आदमी है।
उत्तर:
दुर्गुणी

3. वे बडे आदमी हैं।
उत्तर:
नर

4. पंथी पथ पर जा रहा है।
उत्तर:
पथिक

9. अशुद्ध वर्तनीवाले कोष्ठक में “×” लगाइए।

1. अ)बुरा ( ) आ) देकन ( )
इ) चला ( ) ई) मिलिया ( )
उत्तर:
1. आ) x

2. अ) मिलिया ( ) आ) कजूर
इ) कोय ( ) ई) बडा ( )
उत्तर:
2. आ) x

7th Class Hindi 10th Lesson कबीर के दोहे 1 Mark Bits

निर्देश के अनुसार उत्तर दीजिए।

1. “पल” शब्द का अर्थ क्या है?
A) फल
B) क्षण
C) छाया
D) फूल
उत्तर:
B) क्षण

2. यात्री, मुसाफिर ये किस शब्द के पर्यायवाची शब्द हैं?
A) पंथी
B) आदमी
C) औरत
D) चिड़िया
उत्तर:
A) पंथी

3. “भला” शब्द का विलोम शब्द क्या है?
A) भाल
B) बूरा
C) बुरा
D) बेभला
उत्तर:
C) बुरा

4. “दोहा” शब्द का बहुवचन रूप क्या है?
A) दोहियाँ
B) दोहों
C) दोहा
D) दोहे
उत्तर:
D) दोहे

5. “पेड” शब्द का बहुवचन रूप क्या है?
A) पेडें
B) पेडों
C) पेड़ियाँ
D) पेड
उत्तर:
D) पेड

6. कबीर संत कवि हैं। (रेखांकित शब्द का लिंग बदलने से)
A) कवित्री
B) कवइत्ती
C) कवियत्री
D) कवी
उत्तर:
B) कवइत्ती

7. आम पेड परोपकारी है। (रेखांकित शब्द किन दो शब्दों से बना है?)
A) परो + उपकारी
B) परोप + कारी
C) पर + उपकारी
D) प + रोपकारी
उत्तर:
C) पर + उपकारी

8. पल में परलै होयगो (रेखांकित शब्द का अर्थ क्या है?)
A) प्रलय
B) प्रसन्न
C) परोपकार
D) प्रभात
उत्तर:
A) प्रलय

9. शुद्ध वर्तनी वाले शब्द को पहचानो।
A) सदुक्कडी
B) सधुकडी
C) सधुक्कडी
D) सधुक्कडि
उत्तर:
C) सधुक्कडी

10. “पल में परलै होयगो” रेखांकित शब्द का वचन बदलने से
A) पल
B) पलें
C) पलों
D) पलियाँ
उत्तर:
A) पल

11. कबीर संत कवि हैं। रेखांकित शब्द का शब्दभेद क्या है?
A) संज्ञा
B) सर्वनाम
C) क्रिया
D) विशेषण
उत्तर:
A) संज्ञा

12. कबीर के दोहे बीजक में है। इस वाक्य में रेखांकित शब्द को पहचानिए।
A) संज्ञा
B) सर्वनाम
C) क्रिया
D) विशेषण
उत्तर:
A) संज्ञा

13. बडा हुआ तो क्या हुआ, जैसे पेंड खजूर। इस वाक्य में संज्ञा शब्द को पहचानिए।
A) बडा
B) क्या
C) खजूर
D) जैसे
उत्तर:
C) खजूर

14. फल लागै अति दूर, रेखांकित शब्द का शब्द भेद क्या है?
A) संज्ञा
B) सर्वनाम
C) क्रिया
D) विशेषण
उत्तर:
A) संज्ञा

15. बुरा जो देखन मैं चला। इस वाक्य में सर्वनाम शब्द को पहचानिए।
A) बुरा
B) देखना
C) मैं
D) चलना
उत्तर:
C) मैं

16. “जो दिल खोजा आपना” इस वाक्य में (सर्वनाम शब्द को पहचानिए।)
A) अपना
B) दिल
C) खोजना
D) सभी
उत्तर:
A) अपना

17. मुझसा बुरा न कोय। इस वाक्य में सर्वनाम शब्द को पहचानिए।
A) न
B) बुरा
C) मुझ
D) कोई
उत्तर:
C) मुझ

18. हमें मधुर वचन बोलना चाहिए। इस वाक्य में सर्वनाम शब्द को पहचानिए।
A) मधुर
B) वचन
C) बोलना
D) हमें
उत्तर:
D) हमें

19. “आज करै सो अब”| रेखांकित शब्द का विलोम शब्द को पहचानिए।
A) अब
B) कल
C) आज
D) अगले दिन
उत्तर:
B) कल

20. बुरा न मिलिया कोय”| रेखांकित शब्द का विलोम पहचानिए।
A) अच्छा
B) बड़ा
C) दूर
D) छोटा
उत्तर:
A) अच्छा

21. औरन को सीतल करै। रेखांकित शब्द का विलोम पहचानिए।
A) ठंडा
B) शांत
C) गुस्सा
D) उष्ण
उत्तर:
D) उष्ण

22. “बुरा न मिला।” रेखांकित शब्द का विलोम पहचानिए।
A) म मिलना
B) पाना
C) लेना
D) खोना
उत्तर:
D) खोना

23. बुरा जो देखन मैं चला। रेखांकित शब्द का वचन बदलकर लिखिए।
A) तुम
B) हम
C) वह
D) वे
उत्तर:
B) हम

24. बड़ा हुआ तो क्या हुआ, जैसे पेड खजूर। रेखांकित शब्द का वचन बदलकर लिखिए।
A) पेड
B) पेड़ों
C) पेडें
D) पेडियाँ
उत्तर:
A) पेड

25. हमारे बात मधुर होना चाहिए। रेखांकित शब्द का वचन बदलकर लिखिए।
A) बाताएँ
B) बतियों
C) बातें
D) बातायों
उत्तर:
C) बातें

26. बड़ा हुआ तो क्या हुआ? रेखांकित शब्द का वचन बदलकर लिखने से …………….
A) छोटा
B) बडे
C) कम
D) अधिक
उत्तर:
B) बडे

These AP 7th Class Hindi Important Questions 9th Lesson गुसाडी will help students prepare well for the exams.

AP State Syllabus 7th Class Hindi 9th Lesson Important Questions and Answers गुसाडी

7th Class Hindi 9th Lesson गुसाडी Important Questions and Answers

I. अर्थग्राहयता – प्रतिक्रिया

निम्न लिखित गद्यांश पढ़कर वैकल्पिक प्रश्नों के उत्तर दीजिए। सही विकल्प से संबंधित अक्षर चुनकर कोष्ठक में रखिए।

खेलकूद और व्यायाम से हमारा शरीर और मन स्वस्थ रहता है। हवा के बिना तो मानव नहीं जी सकता। इसके लिए घर हवादार होना चाहिए। खुली हवा स्वास्थ्य के लिए बहुत जरुरी है। प्रातः काल खुली हवा में टहलना स्वास्थ्य के लिए लाभदायक है।
प्रश्न:
1. हमारा शरीर और मन कैसे स्वस्थ रहते हैं?
A) ठाट – बाट से
B) खेलकूद से
C) पाठ – पठन से
D) राग – राग से
उत्तर:
B) खेलकूद से

2. मानव किस के बिना नहीं जी सकता?
A) फोन
B) टीवी
C) घर
D) हवा
उत्तर:
D) हवा

3. घर कैसा होना चाहिए?
A) हवादार
B) बदबूदार
C) खुशबूदार
D) विशाल
उत्तर:
A) हवादार

4. खुली हवा में टहलना किस के लिए लाभदायक है?
A) धन
B) तन
C) मन
D) स्वास्थ्य
उत्तर:
D) स्वास्थ्य

5. ‘प्रातः काल’ शब्द का अर्थ पहचानिए।
A) दोपहर
B) सुबह
C) रात
D) शाम
उत्तर:
B) सुबह

II. अभिव्यक्ति – सृजनात्मकता

निम्न लिखित प्रश्नों का उत्तर 6 या 8 पंक्तियों में लिखिए।

प्रश्न 1.
गुसाड़ी एक लोक नृत्य है। इस के बारे में लिखिए। (S.A. II – 2016-17)
उत्तर:
गुसाडी एक लोक नृत्य है। यह आदिलाबाद जिले के गोंड जनजाती का लोक नृत्य है। नाचते समय उनकी विशेष वेषभूषा होती है। वे विविध उत्सवों पर इस लोक नृत्य को करते हैं। पुरुष ढोल बजाते तो स्त्रियाँ गाना गाती हैं। वे इस नृत्य करते समय मोर के पंखों से बनी पगडी पहनते हैं।

प्रश्न 2.
“गुसाडी’ एक प्रसिद्ध लोक नृत्य है। गोंड जन जाति की संस्कृति के बारे में तुम क्या जानते हो? (S.A. III -2016-17 S.A. II – 2018-19)
उत्तर:
गुसाडी आदिलाबाद जिले के गोंड जनजाति का एक लोक नृत्य है। नाचते समय इनकी अपनी वेश भूष होती है। पुरुष ढ़ोल बजाते हैं तो स्त्रियाँ गाना गाती हैं। गोंड जनजाति के लोग विशेष संस्कृति के होते हैं। ये नये शब्द आसानी से स्वीख लेते हैं। इनकी एक विशेष संस्कृति होती है। ये पगडी को धारण करते हैं। ये विविध उत्सवों पर नृत्य करते हैं। जंगुदाई नामक देवी की पूजा करते हैं। मोर की पंखों से बनी पगड़ी पहनते हैं।

1. जनजाति के लोगों की क्या विशेषताएँ हैं?
जनजाति के लोग नये शब्द आसानी से सीख सकते हैं।

• जनजाति के लोगों की एक विशेष संस्कृति होती है।
• इनकी विशेष वेश-भूषा होती है। ये विविध उत्सवों पर नृत्य करते हैं।
• “जंगुदाई” नामक देवी की पूजा करते हैं।

2. तुम्हें जनजाति लोगों की सबसे अच्छी बात कौन-सी लगती है?
उत्तर:
मुझे जनजाति लोगों का गुसाडी नृत्य सबसे अच्छा लगता है।

• नाचते समय उनकी विशेष वेश-भूषा होती है।
• विविध उत्सवों पर वे नृत्य करते हैं।
• मोर के पंखों से बनी पगडी पहनते हैं।
• पुरुष ढ़ोल बजाते हैं तो स्त्रियाँ गाना गाती हैं।

3. गुसाडी पाठ के बारे में पाँच वाक्य लिखो।
उत्तर:
जंगु एक युवक है। यह आदिलाबाद के गोंड जनजाति का है। यह अपनी गोंडी भाषा में बात करता है। इसे अपनी भाषा बहुत मीठी लगती है। इसे अपनी संस्कृति बहुत पसंद है।

गुसाडी इनकी संस्कृति का प्रमुख नृत्य है। इस नृत्य के समय उनकी विशेष वेश – भूषा होती है। जंगुदाई इनकी देवी माँ है। इसकी पूजा वे बडी श्रद्धा से करते हैं। गोंड जाति के लोग जंगल में रहते हैं। वहाँ से शहर बहुत दूर है। शहर तक पहुँचने कोई सुविधा नहीं है। वे अनेक कठिनाइयों का सामना करते रहते हैं। अब तो सरकार इनका उद्धार करने के काम में संलग्न है।

4. नीचे दिये गये वाक्यों में शब्द उचित क्रम में रखिए।

1) हूँ मैं भाषा में बात गोंडी करता।
उत्तर:
मैं गोंडी भाषा में बात करता हूँ।

2) है संस्कृति विशेष भी हमारी एक।
उत्तर:
हमारी भी एक विशेष संस्कृति है।

3) है संस्कृति मुझे पसंद अपनी बहुत।
उत्तर:
मुझे अपनी संस्कृति बहुत पसंद है।

4) हैं रहते में जंगल हम।
उत्तर:
हम जंगल में रहते हैं।

5. निम्नलिखित अनुच्छेद ध्यान से पढिए।

i) जंगुदाई गोंडों की देवी है। गोंड लोग जंगुदाई की विशेष पूजा करते हैं। उनका मानना है कि वह उन्हें संकटों से बचाती है। वे मोर के पंखों से बनी पगडी पहनते हैं। अब इन प्रश्नों के उत्तर लिखिए।

1) गोंडों की देवी कौन है?
उत्तर:
गोंडों की देवी जंगुदाई है।

2) गोंड लोग जंगुदाई की कैसी पूजा करते हैं?
उत्तर:
गोंड लोग जंगुदाई की विशेष पूजा करते हैं।

3) गोंडों (उनका) का मानना क्या है?
उत्तर:
उनका मानना है कि देवी उन्हें संकटों से बचाती है।

4) वे किससे बनी पगडी पहनते हैं?
उत्तर:
वे मोर के पंखों से बनी पगडी पहनते हैं।

ii) जंगु गोंड जाति का युवक है। वह गोंडी भाषा में बात करता है। यह भाषा बहुत मीठी होती है। जंगु नये शब्द आसानी से सीख सकता है।
अब इन प्रश्नों के उत्तर लिखिए।

1) जंगु किस जाति का युवक है?
उत्तर:
जंगु गोंड जाति का युवक है।

2) वह किस भाषा में बात करता है?
उत्तर:
वह गोंडी भाषा में बात करता है।

3) यह भाषा कैसी होती है?
उत्तर:
यह भाषा बहुत मीठी होती है।

4) जंगु नये शब्द कैसे सीख सकता है?
उत्तर:
जंगु नये शब्द आसानी से सीख सकता है।

6. नीचे दिये गये प्रश्न का उत्तर छः वाक्यों में लिखिए।

1. जंगु का परिचय अपने शब्दों में दो। (esos 680052162065 sesabw aoday.)
उत्तर:

1. जंगु गोंड जनजाति का युवक है।
2. वह आदिलाबाद के यहाँ के जंगल में रहनेवाला है।
3. वह गोंडी भाषा में बात करता है।
4. उसे गोंडी भाषा बहुत मीठी लगती है।
5. वह नये शब्द आसानी से सीख सकता है।
6. कोई भी शब्द बिना कठिनाई के बोल सकता है।
7. वह शहर से बहुत दूर में रहता है।
8. उसे अपनी संस्कृति से बडा प्यार है।
9. जंगुदाई इन लोगों की देवी है।
10. जंगु अपनी संस्कृति के अनुसार वेश-भूषा धारण करता है।
11. जंगु गुसाडी नृत्य भी करता है।

7. नीचे दिये गये संकेतों के आधार पर चार वाक्य लिखिए।

उत्तर:

1. गुसाडी गोंड संस्कृति का प्रमुख नृत्य है।
2. गुसाडी नाचते समय उनकी विशेष वेश-भूषा होती है।
3. जंगुदाई की विशेष पूजा करते हैं।
4. गुसाडी के समय पुरुष ढोल बजाते हैं।

8. बड़ी बहन के विवाह के कारण दो दिन की छुट्टी माँगते हुए कक्षा अध्यापक को पत्र लिखिए।
उत्तर:

पढ़ो

पठित – गद्यांश

नीचे दिये गये गद्यांश को पढ़कर प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

I. हमारी भी एक विशेष संस्कृति है। गुसाडी हमारी संस्कृति का प्रमुख नृत्य है। नाचते समय हमारी विशेष वेश – भूषा होती है। हम विविध उत्सवों पर नृत्य करते हैं। “जंगुदाई” हमारी देवी हैं। हम इनकी विशेष पूजा करते हैं। हमारा मानना है कि वे हमें संकटों से बचाती हैं। हम मोर के पंखों से बनी पगड़ी पहनते हैं। मुझे अपनी संस्कृति बहुत पसंद है।
प्रश्न:
1. इस अनुच्छेद में ‘हम’ किसके बारे में कहा गया है?
उत्तर:
‘हम’ – गोंड जनजाति का युवक के बारे में कहा गया है।

2. हम विविध उत्सवों पर क्या करते हैं?
उत्तर:
हम विविध उत्सवों पर नृत्य करते हैं।

3. जंगुदाई हमें किनसे बचाती है?
उत्तर:
जंगुदाई हमें संकटों से बचाती है।

4. हमारी देवी कौन है?
उत्तर:
हमारी देवी जंगुदाई है।

5. कैसी पगडी पहनते हैं?
उत्तर:
पंखों से बनी पगडी पहनते हैं।

II. हम जंगल में रहते हैं। यहाँ से शहर बहुत दूर है। हम तक पहुँचने के लिए सड़कों व बसों की सुविधाएँ बहुत कम हैं। अब सरकार सुविधाएँ देने का प्रयास कर रही है।
प्रश्न:
1. सुविधाएँ देने का प्रयास कौन कर रही है?
उत्तर:
सरकार सुविधाएँ देने का प्रयास कर रही है।

2. हम कहाँ रहते हैं?
उत्तर:
हम जगंल में रहते हैं।

3. इस अनुच्छेद में ‘हम’ किसके बारे में कहा गया है?
उत्तर:
‘हम’ – गोंड जनजाति का युवक के बारे में कहा गया है।

4. कौन – सी सुविधाएँ कम है?
उत्तर:
सडकों व बसों की सुविधाएँ कम हैं।

5. शहर कितने दूर पर है?
उत्तर:
शहर बहुत दूर पर है।

अपठित – गद्यांश

निम्न लिखित गद्यांश पढ़कर दिये गये प्रश्नों के उत्तर कोष्ठक में लिखिए।

I. एक दिन की बात है, कुछ कबूतर आकाश में एक साथ उड रहे थे। नीचे ज़मीन पर खडे एक शिकारी ने उन्हें देखा। शिकारी ने ज़मीन पर जाल बिछाया और दाना डाला। दाना देखकर कबूतर का मन ललचा गया।
वे सब नीचे गये जाल पर बैठकर दाना चुगने लगे।
प्रश्न:
1. कबूतर क्या कर रहे थे?
A) उड रहे थे।
B) तैर रहे थे।
C) देख रहे थे।
D) दाना चुग रहे थे।
उत्तर:
A) उड रहे थे।

2. किसने उन्हें देखा?
A) शिकारी ने
B) कबूतर ने
C) साँप ने
D) शेर ने
उत्तर:
A) शिकारी ने

3. शिकारी ने क्या किया?
A) पानी दिया
B) जाल बिछाया
C) जाल बिछाया और दाना डाला
D) दाना डाला
उत्तर:
C) जाल बिछाया और दाना डाला

4. दाना देखकर कबूतर का मन क्या हुआ?
A) फिसल गया
B) खिसक गया
C) निकल गया
D) ललचा गया
उत्तर:
D) ललचा गया

5. सारे कबूतर नीचे आकर क्या करने लगे?
A) तैरने लगे
B) दाना चुगने लगे
C) पानी पीने लगे
D) खाना खाने लगे
उत्तर:
B) दाना चुगने लगे

II. एक छोटी सी लडकी गुडिया से खेल रही थी। अचानक गुडिया उसके हाथ से गिर गई। उसे ऐसा | लगा मानो उसके पैर में चोट आ गई हो, क्योंकि नीचे गिरने के कारण उस गुडिया की टांग मुड गई | थी। उसने गुडिया को पट्टी बाँधी और अपनी चारपाई पर लिटा दिया।
प्रश्न:
1. छोटी लडकी किससे खेल रही थी?
A) गेंद से
B) बल्ले से
C) गुड़िया से
D) खिलौने से
उत्तर:
C) गुड़िया से

2. अचानक क्या हुआ?
A) गुड़िया गिर गई
B) चोट आई
C) रोने लगी
D) टाँग मुड गई
उत्तर:
A) गुड़िया गिर गई

3. किसने पट्टी बाँधी?
A) गीता ने
B) गुडिया ने
C) लडकी ने
D) माँ ने
उत्तर:
C) लडकी ने

4. उसने गुडिया को क्या बांधी?
A) सूत्र
B) पट्टी
C) रस्सी
D) धागा
उत्तर:
B) पट्टी

5. लडकी गुडिया को कहाँ लिटा दिया?
A) गद्दे पर
B) खाट पर
C) पलंग पर
D) चारपाई पर
उत्तर:
D) चारपाई पर

III. गीता सातवीं कक्षा में पढ़ती है। वह पढने में बहुत तेज़ है। एक दिन उसे भूगोल की कक्षा में रात और दिन के बारे में पढ़ाया गया, किंतु वह इसे ठीक प्रकार समझ न सकी। घर जाकर उसने यह बात अपनी माँ से पूछी। माँ ने समझाया ‘बेटी गीता, हम धरती यानी पृथ्वी पर रहते हैं और यह पृथ्वी घूमती रहती है।
प्रश्न:
1. गीता कौनसी कक्षा में पढ़ती है?
A) नवीं
B) सातवीं
C) आठवीं
D) छठवीं
उत्तर:
B) सातवीं

2. गीता कैसी लडकी है?
A) बहुत तेज़
B) चालाक
C) आलसी
D) तेज़
उत्तर:
A) बहुत तेज़

3. एक दिन भूगोल की कक्षा में क्या पढ़ाया गया?
A) रात के बारे में
B) दिन के बारे में
C) रात और दिन के बारे में
D) भूताप के बारे में
उत्तर:
C) रात और दिन के बारे में

4. घर जाकर उसने किससे पूछी?
A) अपनी माँ से
B) बहन से
C) भाई से
D) पिता से
उत्तर:
A) अपनी माँ से

5. सातवीं कक्षा पढने वाली लडकी का नाम क्या है?
A) श्वेता
B) नीता
C) सीता
D) गीता
उत्तर:
D) गीता

IV. कबीर का जन्म काशी में हुआ था और मृत्यु मगहर में हुई थी। कबीर स्वयं पढ़े – लिखे न थे। लेकिन उनके विचार बड़े ही महान थे। इनकी भाषा सधुक्कडी, अर्थात सभी भाषाओं की मिली जुली भाषा है। कबीर अपनी कविता दोहे के रूप में लिखते थे।
प्रश्न:
1. कबीर का जन्म कहाँ हुआ?
A) हैदराबाद में
B) काशी में
C) मगहर में
D) शिवनेर में
उत्तर:
B) काशी में

2. कबीर की मृत्यु कहाँ हुई?
A) काशी में
B) भोपाल में
C) हैदराबाद में
D) मगहर में
उत्तर:
D) मगहर में

3. कबीर के विचार कैसे थे?
A) महान
B) घटिया
C) बढ़िया
D) तेज़
उत्तर:
C) बढ़िया

4. कबीर की भाषा क्या है?
A) सधुक्कडी
B) ब्रज
C) संस्कृत
D) तेलुगु
उत्तर:
A) सधुक्कडी

5. कबीर अपनी कविता किस रूप में लिखते थे?
A) दोहा
B) पद
C) गद्य
D) कविता
उत्तर:
A) दोहा

व्याकरण कार्य

सूचना के अनुसार उत्तर दीजिए।

1. सही कारक चिह्नों से ख़ाली जगहें भरिए।(సరియైన విభక్తులతో ఖాళీలను పూరించండి)
अ. (के, से, के, में)
जंगु आदिलाबाद …1…. गोंड जनजाति का युवक है | वह गोंडी भाषा …2… बात करता है। जंगु नये शब्द आसानी …3….सीख सकता है। वह कोई भी शब्द बिना किसी कठिनाई …4…बोल सकता है।
उत्तर:
1) के
2) में
3) से
4) के

आ. (का, से, के, में)
हम जंगल …1…. रहते हैं । यहाँ …2… शहर बहुत दूर है । हम तक पहुँचने …….. लिए सडकों व ___ बसों की सुविधाएँ बहुत कम हैं । अब सरकार सुविधाएँ देने …4…. प्रयास कर रही है।
उत्तर:
1) में
2) से
3) के
4) का

2. सही क्रिया शब्दों से ख़ाली जगहें भरिएI (సరియైన క్రియా శబ్దములతో ఖాళీలు నింపండి .)

1) गोंडी भाषा बहुत मीठी ……… है। (रहती / होती)
उत्तर:
होती

2) मैं नये शब्द आसानी से ………. सकता हूँ। (लिख / सीख)
उत्तर:
सीख

3) हम विविध उत्सवों पर नृत्य …………. हैं। (करते / कराते)
उत्तर:
करते

4) जंगुदाई हमें संकटों से ………. है। (बनाती / बचाती)
उत्तर:
बचाती

5) पुरुष ढोल ………… हैं। (बजाते | बनाते)
उत्तर:
बजाते

3. रेखांकित शब्दों की वर्तनी शुद्ध करके पूरा वाक्य लिखिए।

1) गोंडी बाषा बहुत मीठी होती है।
उत्तर:
भाषा

2) मैं कोई भी शब्द बिना किसी कटिनाई के बोल सकता हूँ।
उत्तर:
कठिनाई

3) हमारी भी एक विशेष संसकृति है।
उत्तर:
संस्कृति

4) हम मोर पंकों से बनी पगडी पहनते हैं।
उत्तर:
पंखों

5) हमारे गीत की परसिद्ध पंक्ति रेला-रेला है।
उत्तर:
प्रसिद्ध

4. रेखांकित शब्दों के पर्यायवाची शब्द लिखिए। (పర్యాయవాచీ శబ్దములు)
1) हमारी भी एक विशेष संस्कृति है।
उत्तर:
प्रत्येक

2) हम भी उत्सव पर नृत्य करते हैं।
उत्तर:
पर्व

3) स्वस्थ रहने के लिए स्वच्छ रहना ज़रूरी है।
उत्तर:
तन्दुरुस्त

4) हमारे गीत की प्रसिद्ध पंक्ति रेला-रेला है।
उत्तर:
विख्यात

5) सरकार सुविधाएँ देने का प्रयास कर रही है।
उत्तर:
कोशिश

5. रेखांकित शब्दों के विलोम शब्द लिखिए। (వ్యతిరేక పదములు)

1) यह भाषा बहुत मीठी होती है।
उत्तर:
कडुवी

2) मैं नये शब्द आसानी से सीख सकता हूँ।
उत्तर:
मुश्किल

3) हमारी भी एक विशेष संस्कृति है।
उत्तर:
साधारण

4) यहाँ से शहर बहुत दूर है।
उत्तर:
गाँव

5) ऐसी सुविधा कहीं नहीं मिलती है।
उत्तर:
असुविधा

6. रेखांकित शब्दों के लिंग बदलकर वाक्य फिर से लिखिए।

1) मैं एक युवक हूँ|
उत्तर:
मैं एक युवती हूँ।

2) वह हमारी देवी है।
उत्तर:
वह हमारा देव है।

3) हम मोर के पंखों से बनी पगडी पहनते हैं।
उत्तर:
हम मोरनी के पंखों से बनी पगडी पहनते हैं।

4) पुरुष ही यह काम कर सकता है।
उत्तर:
स्त्री ही यह काम कर सकती है।

7. रेखांकित शब्दों के वचन बदलकर वाक्य फिर से लिखिए।

1) मैं गोंड जाति का युवक हैं।
उत्तर:
हम गोंड जाति के युवक हैं।

2) यह भाषा बहुत मीठी होती है।
उत्तर:
ये भाषाएँ बहुत मीठी होती हैं।

3) इसमें कठिनाई तो बनी रहती है।
उत्तर:
इसमें कठिनाइयाँ तो बनी रहती हैं।

4) हम इनकी विशेष पूजा करते हैं।
उत्तर:
हम इनकी विशेष पूजाएँ करते हैं।

5) यहाँ तो सुविधाएँ कम हैं।
उत्तर:
यहाँ तो सुविधा कम है।

7th Class Hindi 9th Lesson गुसाडी 1 Mark Bits

निर्देश के अनुसार उत्तर दीजिए।

1. “आसानी” शब्द का समानार्थक शब्द क्या है?
A) कठिनता
B) सरलता
C) दृढ़
D) कमज़ोरी
उत्तर:
B) सरलता

2. “प्रयास” शब्द का पर्यायवाची शब्द क्या है?
A) कोशिश
B) अनायास
C) सुविधा
D) विशेष
उत्तर:
A) कोशिश

3. त्यौहार, पर्व, मेला ये किसके पर्याय शब्द हैं?
A) उत्सव
B) विशेष
C) मा र्ग
D) सामूहिक
उत्तर:
A) उत्सव

4. “सुविधा’ शब्द का विलोम शब्द क्या है?
A) नसुविधा
B) असुविधा
C) सुविधाएँ
D) ससुविधा
उत्तर:
B) असुविधा

5. मैं जनजाति का युवक हूँ। (रेखांकित शब्द का लिंग बदलने से)
A) युवकी
B) युवती
C) युवा
D) युवी
उत्तर:
B) युवती

6. “संस्कृति” शब्द का बहुवचन रूप यह है
A) संस्कृतें
B) संस्कृतियाँ
C) संस्कृतों
D) संस्कृत
उत्तर:
B) संस्कृतियाँ

7. “सरल” शब्द का विपरीतार्थक शब्द क्या है?
A) बेसरल
B) नसरल
C) कठिन
D) निस्सरल
उत्तर:
C) कठिन

8. हमारी भी एक विशेष संस्कृति है। (वाक्य में विशेषण पहचानो)
A) हमारी
B) भी
C) विशेष
D) संस्कृति
उत्तर:
C) विशेष

9. हमारा मानना है ……. वे हमें संकटों से बचाती हैं। (रिक्त स्थान को सही शब्द से भरो)
A) की
B) कि
C) का
D) के
उत्तर:
B) कि

10. हम जंगल में रहते हैं। (वाक्य में सर्वनाम शब्द पहचानो)
A) हम
B) जंगल
C) में
D) रहते
उत्तर:
A) हम

11. शुद्ध वर्तनी वाले शब्द को पहचानो।
A) समस्क्रती
B) संस्कृती
C) संस्कृति
D) समस्क्रुति
उत्तर:
C) संस्कृति

12. निम्न में से वाद्ययंत्र को पहचानो।
A) मेज
B) किताब
C) गिलास
D) ढोल
उत्तर:
D) ढोल

13. सही वाक्य पहचानो
A) अपनी मुझे संस्कृति बहुत पसंद है।
B) अपनी संस्कृति मुझे बहुत पसंद है।
C) मुझे अपनी संस्कृति बहुत पसंद है।
D) मुझे बहुत पसंद अपनी संस्कृति है।
उत्तर:
C) मुझे अपनी संस्कृति बहुत पसंद है।

14. पुरुष ढोल बजाते हैं। (रेखांकित शब्द स्त्रीलिंग में बदलने से)
A) स्त्री ढोल बजाती हैं।
B) स्त्रियाँ ढोल बजाती हैं।
C) स्त्रीयाँ ढोल बजाती है।
D) स्त्रीयाँ ढोल बजाते हैं।
उत्तर:
B) स्त्रियाँ ढोल बजाती हैं।

15. सडकों व बसों ……… सुविधाएँ बहुत कम हैं। (रिक्त स्थान सही शब्द से भरो)
A) की
B) कि
C) के
D) का
उत्तर:
A) की

16. अब सरकार सुविधाएँ देने का ……….. है। (सही क्रिया से रिक्त स्थान भरो)
A) प्रयास कर रहा
B) प्रयास कर रही
C) प्रयास कर रहे
D) प्रायास
उत्तर:
B) प्रयास कर रही

17. वाक्य का असली रूप क्या है?
A) जंगु है मेरा नाम
B) नाम मेरा है जंगु
C) जंगु नाम मेरा है
D) मेरा नाम जंगु है।
उत्तर:
D) मेरा नाम जंगु है।

18. जैसा हम गाते हैं …………. ही नृत्य भी करते हैं।
A) ऐसा
B) वैसा
C) वैसे
D) वैसी
उत्तर:
B) वैसा

19. हम मोर …….. पंखों ………. बनी पगडी पहनते हैं। (सही शब्दों से रिक्तस्थान भरो)
A) के, से
B) से, के
C) की, से
D) के, में
उत्तर:
A) के, से

20. “जनजाति” किन दो शब्दों से बना है?
A) ज + नजाति
B) जन + जाति
C) जनज + ति
D) जन + आजति
उत्तर:
B) जन + जाति

21. मेरा नाम जंगू है। रेखांकित शब्द का शब्द भेद क्या है?
A) संज्ञा
B) सर्वनाम
C) क्रिया
D) विशेषण
उत्तर:
A) संज्ञा

22. जंगुदाई हमारी देवी है। रेखांकित शब्द को पहचामिए।
A) सर्वनाम
B) क्रिया
C) विशेषण
D) संज्ञा
उत्तर:
D) संज्ञा

23. हम जंगल में रहते हैं। इस वाक्य में संज्ञा शब्द को पहचानिए।
A) हम
B) जंगल
C) रहना
D) कोई नहीं
उत्तर:
B) जंगल

24. गुसाडी हमारी संस्कृति का प्रमुख नृत्य है। इस वाक्य में संज्ञा शब्द क्या है?
A) गुसाडी
B) हमारी
C) प्रमुख
D) नृत्य
उत्तर:
A) गुसाडी

25. मैं आदिलाबाद के गोंड जन जाति का युवक हूँ। इस वाक्य में सर्वनाम शब्द को पहचानिए।
A) आदिलाबाद
B) गोंड
C) युवक
D) मैं
उत्तर:
D) मैं

26. हम विविध उत्सवों पर नृत्य करते हैं। इस वाक्य में सर्वनाम शब्द को पहचानिए।
A) हम
B) नृत्य
C) विविध
D) उत्सव
उत्तर:
D) उत्सव

27. मुझे अपनी संस्कृति बहुत पसंद है। इस वाक्य में रेखांकित शब्द क्या है?
A) उत्तम पुरुषवाचक
B) मद्यम पुरुषवाचक
C) अव्य पुरुषवाचक
D) विच्छयवाचक सर्वनाम
उत्तर:
A) उत्तम पुरुषवाचक

28. वे हमें संकटों से बचाती हैं। इस वाक्य में सर्वनाम शब्द पहचानिए।
A) वे
B) संकट
C) बचाती
D) से
उत्तर:
A) वे

29. अब सरकार सुविधाएँ देने का प्रयास कर रही है। रेखांकित शब्द का विलोम पहचानिए।
A) असुविधाएँ
B) सुसुविधाएँ
C) न सुविधाएँ
D) सुविध
उत्तर:
A) असुविधाएँ

30. हमारे गीत की प्रसिद्ध पंक्ति “रेला – रेला” है। रेखांकित शब्द का विलोम पहचानिए।
A) मुश्किल
B) सामान्य
C) अप्रसिद्ध
D) सुप्रसिद्ध
उत्तर:
C) अप्रसिद्ध

31. हमारी भी एक विशेष संस्कृति है। रेखांकित शब्द का विलोम शब्द पहचानिए।
A) प्रत्येक
B) प्रसिद्ध
C) सामान्य
D) अलग
उत्तर:
C) सामान्य

32. मैं आदिलाबाद के गोड जनजाति का युवक हूँ। रेखांकित शब्द का अर्थ पहचानिए।
A) आदिवासी
B) शहर में रहने वाले
C) गाँव में रहने वाले
D) जन में रहने वाले
उत्तर:
A) आदिवासी

33. हमारे गीत की प्रसिद्ध पंक्ति रेला – रेला। रेखांकित शब्द का वचन बदलकर लिखिए।
A) पंक्तियाँ
B) पंक्तियें
C) पंक्तियों
D) पंक्तों
उत्तर:
A) पंक्तियाँ

34. हमारी भी एक विशेष संस्कृति है। रेखांकित शब्द का वचन बदलकर लिखिए।
A) संस्कृतएँ
B) संस्कृतियों
C) संस्कृतियाँ
D) संस्कृतों
उत्तर:
C) संस्कृतियाँ

35. मैं गोंडी भाषा में बात करता हूँ। रेखांकित शब्द का वचन बदलकर लिखिए।
A) भाषों
B) भाषाओं
C) भाषे
D) भाषाएँ
उत्तर:
D) भाषाएँ

36. हम मोर के पंखों से बनी पगडी पहनते हैं। रेखांकित शब्द का वचन बदलकर लिखिए।
A) पगडीएँ
B) पगडे
C) पगड़ियाँ
D) पगडों
उत्तर:
C) पगड़ियाँ

37. मैं गोंड जनजाति का युवक हूँ। रेखांकित शब्द का लिंग बदलकर लिखिए।
A) युवति
B) बलक
C) लडकी
D) औरत
उत्तर:
A) युवति

38. पुरुष ढोल बजाते हैं। रेखांकित शब्द का लिंग बदलकर लिखिए।
A) स्त्री
B) युवती
C) बलक
D) युवक
उत्तर:
A) स्त्री

39. “जंगुदाई हमारी देवी हैं। रेखांकित शब्द का लिंग बदलकर लिखिए।
A) भगवान
B) देव
C) पिता
D) माता
उत्तर:
B) देव

40. हम मोर के पंखों से बनी पगडी पहनते हैं। रेखांकित शब्द का लिंग बदलकर लिखिए।
A) मोरा
B) मोरनी
C) मोरी
D) मोर
उत्तर:
B) मोरनी

41. स्त्रियाँ गाना गाती हैं। रेखांकित शब्द का पर्यायवाची शब्द पहानिए।
A) औरत
B) युवति
C) युवक
D) बालिका
उत्तर:
A) औरत

42. सड़कों व बसों की सुविधाएँ बहुत कम है। रेखांकित शब्द का पर्याय शब्द पहचानिए।
A) शहर
B) गाँव
C) घर
D) रास्ते
उत्तर:
D) रास्ते

43. हम विविध उत्सवों पर नृत्य करते हैं। रेखांकित शब्द का पर्याय पहचानिए।
A) पर्व
B) शादी
C) जन्मदिन
D) परिक्षा
उत्तर:
A) पर्व

44. सरकार सुविधाएँ देने का प्रयास कर रहा है। रेखांकित शब्द का पर्याय पहचानिए।
A) प्रयत्न
B) प्रसन्न
C) पालन
D) प्रत्यक्ष
उत्तर:
A) प्रयत्न

45. यह भाषा बहुत मीठी होती है। इस वाक्य में विशेषण को पहचानिए।
A) भाषा
B) बहुत
C) यह
D) मीठी
उत्तर:
D) मीठी

46. गुसाडी हमारी संस्कृति का प्रमुख नृत्य है। इस वाक्य में विशेषण को पहचानिए।
A) गुसाडी
B) संस्कृति
C) नृत्य.
D) प्रमुख
उत्तर:
D) प्रमुख

47. हमारे गीत की प्रसीद्ध पंक्ति – रेला – रेला हैं? इस वाक्या में विशेषण को पहचानिए।
A) गीत
B) पंक्ति
C) प्रसिद्ध
D) रेला – रेला
उत्तर:
C) प्रसिद्ध

48. हम मोर के पंखों से बनी पगडी पहनते हैं। इस वाक्य में क्रिया शब्द को पहचानिए।
A) मोर
B) पंखों
C) पगडी
D) पहनता
उत्तर:
D) पहनता

49. पुरुष ढोल बजाते हैं। इस वाक्य में रेखांकित शब्द का शब्द भेद पहचानिए।
A) संज्ञा
B) सर्वनाम
C) क्रिया
D) विशेषण
उत्तर:
C) क्रिया

50. मैं गोंडी भाषा में बात करता हूँ। इस वाक्य में क्रिया शब्द को पहचानिए।
A) मैं
B) गोंडी
C) बात करता
D) भाषा
उत्तर:
C) बात करता

51. स्त्रियाँ गाना गाती हैं। इस वाक्य में क्रिया शब्द को पहचानिए।
A) स्त्रियाँ
B) गाना
C) हैं
D) गाती
उत्तर:
D) गाती

52. बहुत मीठी है होती भाषा यह। इस वाक्य को सही क्रम में लिखिए।
A) भाष होती यह बहुत मीठी हैं।
B) मीठी यह भाषा बहुत है होती
C) यह भाषा बहुत मीठी होती है।
D) यह भाषा मीठी बहतु होती है।
उत्तर:
C) यह भाषा बहुत मीठी होती है।

53. बजाते हैं ढोल पुरुष (इस वाक्य को सही क्रम में लिखिए।)
A) ढोल बजाते पुरुष हैं।
B) पुरुष बजाते हैं ढोल
C) पुरुष ढोल बजाते हैं।
D) ढोल पुरुष हैं बजाते।
उत्तर:
C) पुरुष ढोल बजाते हैं।

54. संस्कृति प्रमुख है नृत्य गुसाडी का हमारी। इस वाक्य का सही क्रम को पहचानिए।
A) संस्कृति गुसाडी है प्रमुख हमारी का नृत्य
B) हमारी प्रमुख संस्कृति है गुसाडी का नृत्य
C) हमारी संस्कृति का प्रमुख नृत्य गुसाडी है।
D) गुसाडी संस्कृति का प्रमुख नृत्य हमारी है।
उत्तर:
C) हमारी संस्कृति का प्रमुख नृत्य गुसाडी है।

55. दिवाली, क्रिसमस, होली, संस्कृति में बेमेले शब्द को पहचानिए?
A) दिवाली
B) होली
C) क्रिसमस
D) संस्कृति
उत्तर:
C) क्रिसमस

56. स्त्री, पुरुष, युवक, देवी, बेमेल शब्द को पहचानिए।
A) स्त्रि
B) पुरुष
C) युवक
D) देवी
उत्तर:
D) देवी

57. उत्सव, मेला, गुसाडी, पर्व में बेमेल शब्द पहचानिए।
A) उत्सव
B) मेला
C) गुसाडी
D) पर्व
उत्तर:
C) गुसाडी

58. अब सरकार सुविधाएँ देने का प्रयास कर रही है। इस वाक्य का काल पहचानिए।
A) भूत काल
B) वर्तमान काल
C) भविष्यत काल
D) पूर्ण भूत काल
उत्तर:
B) वर्तमान काल

59. गोंडी भाषा मीठी होती है। (रेखांकित शब्द का विलोम शब्द पहचानिए।)
A) नमकीन
B) कसैली
C) खट्टी
D) कडुवी
उत्तर:
D) कडुवी

These AP 7th Class Hindi Important Questions 8th Lesson हमारे त्यौहार will help students prepare well for the exams.

AP State Syllabus 7th Class Hindi 8th Lesson Important Questions and Answers हमारे त्यौहार

7th Class Hindi 8th Lesson हमारे त्यौहार Important Questions and Answers

I. अर्थग्राहयता – प्रतिक्रिया

निम्न लिखित गद्यांश पढ़कर प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में लिखिए।

I. अट्ला तद्दी के दिन महिलाएं, विशेषकर कुंवारी लड़कियाँ बगीचों में जाती हैं। वहाँ अट्टलु | (दोसा) बनाकर खाती हैं। झूला झूलती हैं। शाम को गौरी माँ की पूजा करती हैं।
प्रश्न:
1. अट्ला तद्दी के दिन महिलाएँ कहाँ जाती हैं?
उत्तर:
अट्ला तद्दी के दिन महिलाएँ बगीचों में जाती हैं।

2. लड़कियाँ बगीचों में क्या खाती हैं?
उत्तर:
लड़कियाँ बगीचों में अट्लु (दोसा) बनाकर खाती हैं।

3. शाम को किसकी पूजा होती है?
उत्तर:
शाम को गौरी माँ की पूजा होती हैं।

4. “बगीचा” शब्द का अर्थ लिखिए।
उत्तर:
बगीचा = उपवन, उद्यान

5. यह गद्यांश किस पाठ से दिया गया है?
उत्तर:
यह गद्यांश ‘हमारे त्यौहार’ पाठ से दिया गया है।

निम्न लिखित गद्यांश पढ़कर दिये गये प्रश्नों के उत्तर विकल्पों से चुनकर लिखिए।

हस्तिनापुर के राजा पांडु के पाँच पुत्र थे। युधिष्टिर, भीम, अर्जुन, नकुल और सहदेव। वे ‘पांडव’ कहलाते थे। उनके चचेरा बाई ‘कौरव’ के नाम से माने जाते थे। कौरव पांडवों से ईर्ष्या करते थे और उन्हें मारने के लिए प्रयत्न करते रहते थे। उनके चाचा विदुर को पांडवों से बहुत प्रेम था।
प्रश्न:
1. हस्तिनापुर के राजा कौन थे?
A) पांडु
B) अर्जुन
C) विदुर
D) नकुल
उत्तर:
A) पांडु

2. पांडव के चचेरा भाई कौन थे?
A) विदुर
B) कौरव
C) सहदेव
D) पांडु
उत्तर:
B) कौरव

3. पांडवों से कौन ईर्ष्या करते थे?
A) कौरव
B) विदुर
C) कर्ण
D) कृष्ण
उत्तर:
A) कौरव

4. विदुर को किससे प्रेम था?
A) कौरवों से
B) पांडु से
C) पांडवों से
D) कृष्ण से
उत्तर:
C) पांडवों से

5. ‘चाचा’ शब्द का लिंग बदलिए।
A) चाची
B) चाचु
C) चाचि
D) चाचिया
उत्तर:
A) चाची

II. अभिव्यक्ति – सृजनात्मकता

निम्न लिखित प्रश्न का उत्तर दो या तीन वाक्यों में लिखिए।

1. अट्ल तद्दी त्यौहार के बारे में आप क्या जानते हैं? (S.A. II – 2018-19, S.A. II – 2016-17, S.A. III – 2016-17)
उत्तर:
अट्ला तद्दी को ही मेहंदी या झूले का त्यौहार कहते हैं। इस दिन औरतें और अविवाहित लडकियाँ बगीचों में जाती हैं। वहाँ अट्लु बनाकर खाती हैं। झूला झूलती हैं। इस प्रकार ये त्यौहार मनाकर औरतें अपने सौभाग्य की रक्षा करने की विनती माँ से करती हैं।

1. दशहरे के बारे में वर्णन करते हुए अपने मित्र के नाम एक पत्र लिखिए।
उत्तर:

2. अट्ला तद्दी भी गौरी पूजा का ही त्यौहार है। इसे मेहन्दी या झूले का त्यौहार भी कहते हैं। यह दशहरे के बाद मनाया जाता है।
अब इन प्रश्नों के उत्तर लिखिए।

1. गौरी पूजा का ही त्यौहार क्या है?
उत्तर:
अट्ला तद्दी भी गौरी पूजा का ही त्यौहार है।

2. झूले या मेहन्दी का त्यौहार क्या है?
उत्तर:
अटला तद्दी ही झूले या मेहन्दी का त्यौहार है।

3. यह कब मनाया जाता है?
उत्तर:
यद दशहरे के बाद मनाया जाता है।

4. इस अनुच्छेद में किस त्यौहार के बारे में बताया गया है?
उत्तर:
इस अनुच्छेद में अट्ला तद्दी त्यौहार के बारे में बताया गया है।

3. दो वाक्यों को और / कर शब्द से जोड़कर एक वाक्य बनाइए।

1. इसे मेहन्दी या झूले का त्यौहार भी कहते हैं। यह दशहरे के बाद मनाया जाता है।
उत्तर:
इसे मेहन्दी या झूले का त्यौहार भी कहते हैं और यह दशहरे के बाद मनाया जाता है।

2. झूला झूलती हैं। शाम को गौरी माँ की पूजा करती हैं।
उत्तर:
झूला झूलती है और शाम को गौरी माँ की पूजा करती हैं।

पढो

अपठित – गद्यांश

निम्न लिखित गद्यांश पढ़कर दिये गये प्रश्नों के उत्तर कोष्ठक में लिखिए।

I. सिंगरी गाँव के बाहर एक तालाब था । तालाब में मछलियाँ थीं । एक मछली बहुत सुंदर थी। उसका रंग सोने जैसा था। सब उसे ‘सुनहरी’ कहकर बुलाते थे। उसी तालाब में एक मेंढ़क भी था, उसका नाम रुकू था। रुकू कभी ज़मीन पर बैठता कभी पानी में कूद जाता। वह उछलता – कूदता ही रहता। सुनहरी मछली को तैरते देख, उसे बहुत अच्छा लगता।
प्रश्न:
1. तालाब कहाँ था?
A) सिंगरी गाँव में
B) जंगल में
C) पहाड पर
D) सिंगरी गाँव के बाहर
उत्तर:
D) सिंगरी गाँव के बाहर

2. तालाब में क्या थी?
A) कछुआ
B) मगर
C) मछलियाँ
D) व्हेल
उत्तर:
C) मछलियाँ

3. सोने जैसा रंग मछली को क्या कहकर बुलाते थे?
A) सफ़ेदी
B) सुनहरी
C) सुंदरी
D) गुलाबी
उत्तर:
B) सुनहरी

4. मेढ़क का नाम क्या था?
A) रुकू
B) मेकू
C) सुनहरी
D) स्वेता
उत्तर:
A) रुकू

5. किसे देखकर उसे बहुत अच्छा लगता है?
A) पानी को
B) लहरों को
C) सुनहरी को
D) दूसरे मेंढक को
उत्तर:
C) सुनहरी को

II. राजा कृष्ण देवराय विजय नगर के राजा थे। वे विद्वानों का बहुत आदर करते थे। तेनालीराम राजा कृष्ण देव से हमेशा आदर पाते थे। एक दिन उनके दरबार में बहस हो रही थी कि मनुष्य का स्वभाव बदला जा सकता है या नहीं। कुछ कह रहे थे कि मनुष्य का स्वभाव बदला जा सकता है। कुछ कह रहे थे ऐसा नहीं हो सकता, जैसे कुत्ते की पूँछ कभी सीधी नहीं हो सकती।
प्रश्न:
1. कृष्णदेवराय कहाँ के राजा थे?
A) कलिंग
B) विजयनगर
C) चित्तौड
D) महाबलिपुरम
उत्तर:
B) विजयनगर

2. वे किनका बहुत आदर करते थे?
A) किसानों का
B) लोगों का
C) विद्वानों का
D) दरबारों का
उत्तर:
C) विद्वानों का

3. कौन हमेशा कृष्णदेव से आदर पाते थे?
A) लोग
B) सेना
C) विद्वान
D) तेनालीराम
उत्तर:
D) तेनालीराम

4. एक दिन दरबार में किसके बारे में बहस हो रही थी?
A) मनुष्य का स्वभाव
B) कुत्ते की पूँछ
C) पडोसी राज्य
D) तेनाली राम
उत्तर:
A) मनुष्य का स्वभाव

5. यह कभी सीधी नहीं हो सकती?
A) कुत्ते की पूँछ
B) कुत्ते की टांग
C) घोडे की पूँछ
D) भैंस की पूँछ
उत्तर:
A) कुत्ते की पूँछ

III. मुल्ला नसरुद्दीन की बुद्धिमानी के बारे में अनेक कहानियाँ प्रचलित हैं। एक बार की बात है एक धर्माचार्य के पास एक असली अरबी घोडा था । एक बार धर्माचार्य घोडे पर बैठकर अपने मित्र से मिलने गये। घोडे को घर के बाहर बांधकर धर्माचार्य मित्र के घर में गये।
प्रश्न:
1. किनकी बुद्धिमानी के बारे में अनेक कहानियाँ प्रचलित हैं?
A) तेनाली राम
B) बीरबल
C) मुल्ला नसरुद्वीन
D) मर्यादा रामन्ना
उत्तर:
C) मुल्ला नसरुद्वीन

2. धर्माचार्य के पास क्या था?
A) कुत्ता
B) गाय
C) खरगोश
D) अरबी घोडा
उत्तर:
D) अरबी घोडा

3. एक बार धर्माचार्य किसे मिलने गये?
A) भाई से
B) मित्र से
C) पिता से
D) माँ से
उत्तर:
B) मित्र से

4. धर्माचार्य घोडे को कहाँ बाँधा?
A) घर के बाहर
B) घर से दूर
C) जंगल में
D) बगीचे में
उत्तर:
A) घर के बाहर

5. “धर्माचार्य” किन दो शब्दों से बना है?
A) धर्मा, आचार
B) धर्म, आचार्य
C) धर्मा चार
D) ध, मर्माचार
उत्तर:
B) धर्म, आचार्य

IV. कहावत है जल ही जीवन है। जल के बिना कोई भी प्राणी अधिक समय तक जीवित नहीं रह सकता। मनुष्य को पग – पग पर जल की आवश्यकता होती है। हमें पीने के लिए शुद्ध जल की आवश्यकता होती है। अशुद्ध जल से पेट की अनेक बीमारियाँ फैलती हैं। अशुद्ध जल में तरह – तरह के कीटाणु होते हैं।
प्रश्न:
1. कहावत क्या है?
A) जीवन ही जल है
B) जल जीवन है
C) जल ही जीवन है
D) जीवन जल है
उत्तर:
C) जल ही जीवन है

2. किसके बिना कोई भी प्राणी अधिक समय तक जीवित नहीं रह सकता?
A) खाने के बिना
B) जल के बिना
C) विद्युत के बिना
D) खेल के बिना
उत्तर:
B) जल के बिना

3. मनुष्य को पग – पग पर किसकी आवश्यकता होती है?
A) दोस्तों की
B) प्यार की
C) माता – पिता की
D) जल की
उत्तर:
D) जल की

4. पीने के लिए किसकी आवश्यकता होती है?
A) जल की
B) शुद्ध जल की
C) तेल की
D) दारू की
उत्तर:
B) शुद्ध जल की

5. अशुद्ध जल से क्या फैलती है?
A) पेट की बीमारियाँ
B) सिर की बीमारियाँ
C) कीटाणु
D) मानसिक बीमारियाँ
उत्तर:
A) पेट की बीमारियाँ

V. फ्रांस के एक सुप्रसिद्ध कवि “ला मार्टिन” पेरिस में रहते थे। पेरिस विश्व का सबसे सुन्दर शहर है। ला मार्टिन बड़े कवि के साथ – साथ समाज सेवी भी थे। सर्दियों के दिन थे। कवि ठंड में कांपते अपने दफ्तर जाया करते थे। दफ्तर घर से चार – पाँच किलोमीटर की दूरी पर थी।
प्रश्न :
1. ला मार्टिन कहाँ रहते थे?
A) सिड्नी
B) पेरिस
C) इटली
D) अमेरिका
उत्तर:
B) पेरिस

2. पेरिस किस प्रकार का शहर है?
A) सुन्दर
B) अधिक आबादी का
C) अमीरों का
D) विशाल
उत्तर:
A) सुन्दर

3. कवि ठंड में काँपते कहाँ जाया करते थे?
A) बाज़ार
B) घर
C) सिनेमा घर
D) दफ्तर
उत्तर:
D) दफ्तर

4. दफ्तर घर से कितने किलोमीटर की दूरी पर था?
A) तीन – चार
B) चार – पाँच
C) दो – तीन
D) आठ – नौ
उत्तर:
B) चार – पाँच

5. “सर्दी का विलोम शब्द क्या है?
A) असर्दी
B) बेसर्दी
C) बारिश
D) गर्मी
उत्तर:
D) गर्मी

व्याकरण कार्य

1. रेखांकित शब्दों के पर्यायवाची शब्द लिखिए।

1. मैं ठीक हूँ।
उत्तर:
सही

2. बतुकम्मा सुंदर लगती है।
उत्तर:
शोभायमान, खूबसूरत

3. सही कहा तुमने।
उत्तर:
ठीक

4. महिलाएँ सामूहिक रूप से गीत गाती हैं।
उत्तर:
स्त्रियाँ

5. गौरी की पूजा की जाती है।
उत्तर:
उपासना, आराधना

2. रेखांकित शब्दों के विलोम शब्द लिखिए।

1. मैं ठीक हूँ।
उत्तर:
गलत

2. बहुत अच्छी तरह त्यौहार मनाया गया।
उत्तर:
बुरी

3. त्यौहार पूरे देश में मनाते हैं।
उत्तर:
अधूरे

4. तुम सही कहते हो।
उत्तर:
ग़लत

5. बतुकम्मा सुंदर लगती है।
उत्तर:
कुरूप /असुंदर

6. शाम को गौरी माँ की पूजा करती हैं।
उत्तर:
सुबह

7. सुबह विसर्जन करती हैं।
उत्तर:
शाम

8. हाँ! तुम ठीक कहती हो।
उत्तर:
नहीं

9. देश की शोभा बढती है।
उत्तर:
घटती

3. नीचे दिये गये शब्दों को वाक्यों में प्रयोग कीजिए।

1. छुट्टी : आज छुट्टी है।

2. त्यौहार : हम कई त्यौहार मनाते हैं।

3. झूला : झूला झूलने की प्रथा है।

4. मनाना : त्यौहार मनाना चाहिए।

5. शोभा : शोभा के कारण घर में शोभा आगयी।

6. मेहंदी : स्त्रियाँ मेहंदी लगाती हैं।

7. सुबह : सुबह उठकर पढ़ना चाहिए।

8. घूमना : ठंडी हवा में मत घूमना चाहिए।

9. ठीक : यह ठीक है।

10. पड़ोस : पडोस से मिलजुलकर रहो।

4. अंकों को अक्षरों में लिखिए।

1. 84 = चौरासी
2. 65 = पैंसठ
3. 51 = इक्कावन
4. 36 = छत्तीस
5. 44 = चौंतालीस
6. 29 = उनतीस

5. सही क्रिया रूपों से ख़ाली जगह भरिए।

1. भारत की शोभा और. _____ (बढ़ती / बडती)
उत्तर:
बढ़ती

2. शाम को गौरी माता की पूजा _________हैं। (करती / चलते)
उत्तर:
करती

3. वहाँ अट्लु बनाकर _________हैं। (खा/ खाती)
उत्तर:
खाती

4. इस दिन क्या किया _________हैं। (जा / जाता)
उत्तर:
जाता

5. हमारे पडोस में बतुकम्मा ______ हैं। (खेलते / बोलते)
उत्तर:
खेलते

6. तुम ठीक ______ हो। (कहती / सुनती)
उत्तर:
कहती

6. रेखांकित शब्दों की वर्तनी शुद्ध करके पूरा वाक्य लिखिए।

1. इस दिन महिलाएँ भगीचों में जाती हैं।
उत्तर:
इस दिन महिलाएँ बगीचों में जाती हैं।

2. शुभह विसर्जन करती हैं।
उत्तर:
सुबह विसर्जन करती हैं।

3. भारत देश की सोभा और बढ़ती है।
उत्तर:
भारत देश की शोभा और बढ़ती है।

4. वह झूला जुलती है।
उत्तर:
वह झूला झूलती है।

5. स्त्रियाँ बतुकम्मा के चारों ओर गूमती हैं।
उत्तर:
स्त्रियाँ बतुकम्मा के चारों ओर घूमती हैं।

6. हाँ, मुजे पता है।
उत्तर:
हाँ, मुझे पता है।

7. मैं भी टीक हूँ।
उत्तर:
मैं भी ठीक हूँ।

7. रेखांकित शब्दों के लिंग बदलकर वाक्य फिर से लिखिए।

1. महिलाएँ और लड़कियाँ सामूहिक रूप से गीत गाती हैं।
उत्तर:
पुरुष और लडके सामूहिक रूप से गीत गाते हैं।

2. माँ झूला झूलती है।
उत्तर:
बाप झूला झूलते हैं ।

3. बहन भाई के पास बैठी है।
उत्तर:
भाई, भाई के पास बैठा है।

4. अध्यापिका वीणा बजाती हैं।
उत्तर:
अध्यापक वीणा बजाते हैं।

5. गाय घास चरती है।
उत्तर:
बैल घास चरता है।

6. पेड़ पर कौआ बैठा है।
उत्तर:
पेड पर मादा कौआ बैठी है।

7. पंडित कहानी सुनाता है।
उत्तर:
पंडिताइन कहानी सुनाती हैं।

8. रेखांकित शब्दों के वचन बदलकर वाक्य फिर से लिखिए।

1. मैं ठीक हूँ।
उत्तर:
हम ठीक हैं।

2. उसे एक उपाय सूझा।
उत्तर:
उसे कई उपाय सूझे।

3. वह उसकी सहेली है।
उत्तर:
वे उसकी सहेलियाँ हैं।

10. क्रिया शब्द पहचानकर लिखिए।

1. तुमने दशहरा कैसे मनाया?
उत्तर:
मनाया

2. सही कहा तुमने।
उत्तर:
कहा

3. इस दिन क्या किया जाता है?
उत्तर:
किया जाता

4. लड़कियाँ बगीचों में जाती हैं।
उत्तर:
जाती

5. वहाँ अट्लू बनाकर खाती हैं।
उत्तर:
खाती

6. गौरी माँ की पूजा करती हैं।
उत्तर:
पूजा करती

7. तुम ठीक कहती हो।
उत्तर:
कहती

8. वह झूला झूलती है।
उत्तर:
झूलती

11. दो वाक्यों को और / कर शब्द से जोडकर एक वाक्य बनाइए।

1) मैं एक लड़की हूँ। मेरा नाम सुशीला है।
उत्तर:
मैं एक लड़की हूँ और मेरा नाम सुशीला है।

2) महिलाएँ बतुकम्मा की पूजा करती हैं। कुंवारी लडकियाँ बतुकम्मा की पूजा करती हैं।
उत्तर:
महिलाएँ और कुंवारी लडकियाँ बतुकम्मा की पूजा करती हैं।

3) कुंवारी लडकियाँ अलु खाती हैं। वे झूला झूलती हैं।
उत्तर:
कुंवारी लडकियाँ अट्लु खाकर झूला झूलती हैं।

4) ये मेरे मामाजी हैं। इनका नाम रामदास है।
उत्तर:
ये मेरे मामाजी है और इनका नाम रामदास है।

5) हमने भोजन किया। हम स्कूल गये।
उत्तर:
हमने भोजन किया और स्कूल गये।

7th Class Hindi 8th Lesson हमारे त्यौहार 1 Mark Bits

निर्देश के अनुसार उत्तर दीजिए।

1. “विशेष’ शब्द का अर्थ क्या है?
A) त्यौहार
B) खास
C) पूजा
D) राज्य
उत्तर:
B) खास

2. “कुंवारी” शब्द का समानार्थक शब्द क्या है?
A) विशेष
B) विवाहित
C) अविवाहित
D) बूढ़ी
उत्तर:
C) अविवाहित

3. दशहरा त्यौहार पूरे देश में मनाया जाता है। (रेखांकित शब्द का विलोम शब्द पहचानो।)
A) अपूरे
B) नपूरे
C) अधूरे
D) पूर्ण
उत्तर:
C) अधूरे

4. शारदा और रशीदा दोनों सहेलियाँ हैं। (रेखांकित शब्द का वचन बदलो।)
A) सहेली
B) साहेली
C) सहेला
D) मित्र
उत्तर:
A) सहेली

5. “महिला, स्त्री, वनिता” ये किसके पर्याय शब्द हैं?
A) आदमी
B) औरत
C) लडका
D) लडकी
उत्तर:
B) औरत

6. “माँ, माता, कुंवारी, जननी” बेमेल शब्द पहचानो।
A) माँ
B) माता
C) कुंवारी
D) जननी
उत्तर:
C) कुंवारी

7. दशहरा त्यौहार कहाँ मनाया जाता है? (वाक्य में प्रश्नवाचक शब्द क्या है?)
A) त्यौहार
B) कहाँ
C) मनाया
D) दशहरा
उत्तर:
B) कहाँ

8. फूलों से सजी बतुकम्मा सुंदर लगती है। (विशेषण शब्द पहचानो।)
A) फूलों से
B) बतुकम्मा
C) सुंदर
D) लगती
उत्तर:
C) सुंदर

9. हमारे पडोस में भी बतुकम्मा खेलते हैं। (सर्वनाम शब्द पहचानो।)
A) हमारे
B) में
C) बतुकम्मा
D) खेलते
उत्तर:
A) हमारे

10. शारदा तुम ठीक कहती हो। (वाक्य में संज्ञा पहचानो।)
A) शारदा
B) तुम
C) ठीक
D) कहती
उत्तर:
A) शारदा

11. महिलाएँ सामूहिक रूप से गीत गाती हैं। (वाक्य में क्रिया शब्द पहचानो।)
A) महिलाएँ
B) सामूहिक
C) से
D) गाती
उत्तर:
D) गाती

12. बतुकम्मा …. चारों ओर घूमती हैं। (सही शब्द से रिक्त स्थान भरो।)
A) की
B) को
C) के
D) का
उत्तर:
C) के

13. वाक्य का सही रूप क्या हैं?
A) वे एक ही पाठशाला में पढती हैं।
B) एक पाठशाला में वे ही पढ़ती हैं।
C) पाठशाला एक में ही वे पढ़ती हैं।
D) वे पढ़ती है एक ही पाठशाला में
उत्तर:
A) वे एक ही पाठशाला में पढती हैं।

14. तुम ………… दशहरा कैसे मनाया ? (सही कारक पहचानो।)
A) में
B) को
C) ने
D) पर
उत्तर:
C) ने

15. लोक उत्सव देश की शोभा ……. हैं। (सही क्रिया शब्द से भरो)
A) घटाते
B) मनाते
C) मानते
D) बढ़ाते
उत्तर:
D) बढ़ाते

16. शारदा और रशीदा दोनों ……. हैं। (सही शब्द से रिक्तस्थान भरो)
A) शत्रु
B) मित्र
C) सहेलियाँ
D) पडोस
उत्तर:
C) सहेलियाँ

17. वाक्य का असली रूप पहचानो।
A) हाँ, मुझे पता है।
B) मुझे हाँ पता है।
C) पता मुझे हाँ है।
D) मुझे पता हाँ है।
उत्तर:
A) हाँ, मुझे पता है।

18. वाक्य का सही रूप क्या है?
A) मैं भी बतुकम्मा खेलती है।
B) मैं भी बतुकम्मा खेलती हूँ।
C) मैं भी बतुकम्मा खेलते हैं।
D) मैं भी बतुकम्मा खेलता है।
उत्तर:
B) मैं भी बतुकम्मा खेलती हूँ।

19. बतुकम्मा के चारों ओर ………. हैं। (सही शब्द से रिक्तस्थान भरो)
A) घूमती
B) कूदती
C) सोती
D) देखती
उत्तर:
A) घूमती

20. दशहरा पूरे देश में मनाया जाता है। इस वाक्य में संज्ञा शब्द को पहचानिए।
A) दशहरा
B) पूरे देश
C)
D) कोई नहीं
उत्तर:
A) दशहरा

21. कैसी हो शारदा? रेखांकित शब्द का शब्द – भेद पहचानिए।
A) सर्वनाम
B) विशेषण
C) क्रिया
D) संज्ञा
उत्तर:
D) संज्ञा

22. बतुकम्मा सुंदर लगती है। रेखांकित शब्द का शब्द भेद पहचानिए।
A) विशेषण
B) संज्ञा
C) सर्वनाम
D) क्रिया
उत्तर:

23. शाम को गौरी माँ की पूजा करती हैं। रेखांकित शब्द का भाषा – भागा पहचानिए।
A) संज्ञा
B) सर्वनाम
C) विशेषण
D) क्रिया
उत्तर:
B) सर्वनाम

24. यह दशहरे के बाद मनाया जाता है। शब्द का शब्द भेद की दृष्टि से रेखांकित शब्द क्या हैं?
A) संज्ञा
B) सर्वनाम
C) क्रिया
D) विशेषण
उत्तर:
B) सर्वनाम

25. मैं दशहरा बहुत अच्छी तरह मनाया। निजवाचक सर्वनाम पहचानिए।
A) मैं
B) अच्छी
C) दशहरा
D) बहुत
उत्तर:
A) मैं

26. हम गौरी पूजा के रूप में बतुकम्मा, अट्ला तद्दी जैसे त्यौहर मनाते हैं। इस वाक्य में सर्वनाम पहचानिए।
A) हम
B) पूजा
C) त्यौहार
D) अट्ल तद्दी
उत्तर:
A) हम

27. लड़कियाँ बगीचों में झूला झूलते हैं। रेखांकित शब्द का वचन बदल कर लिखो।
A) लडकिएँ
B) लडकिये
C) लडकियो
D) लडकी
उत्तर:
D) लडकी

28. रशीदा और शारदा दोनों सहेलियाँ है। रेखांकित शब्द का वचन बदल कर लिखिए।
A) सहेलिये
B) सेहलियों
C) सहेली
D) सहेले
उत्तर:
C) सहेली

29. महिलाएँ सामूहिक रूप से गीत गाती है। रेखांकित शब्द का वचन बदल कर लिखिए।
A) महिलाये
B) महिलों
C) महिला
D) महिलाओं
उत्तर:
C) महिला

30. इसे मेहंदी या झूले का त्यौहार भी कहते हैं। रेखांकित शब्द का वचन बदल कर लिखिए।
A) झूलों
B) झूले
C) झूला
D) झूलाएँ
उत्तर:
C) झूला

31. सुबह विसर्जन किया जाता है। रेखांकित शब्द का विलोम पहचानिए।
A) शाम
B) दोपहर
C) रात
D) कल
उत्तर:
A) शाम

32. बतुकम्मा सुंदर लगती है। रेखांकित शब्द का विलोम पहचानिए।
A) पुराना
B) असुंदर
C) सामान्य
D) नया 26
उत्तर:
B) असुंदर

33. हाँ मुझे पता है। रेखांकित शब्द का विलोम पहचानिए।
A) कुपवा
B) अ पता
C) सु पता
D) न पता
उत्तर:
D) न पता

34. पूरे देश में दशहरा मनाया जाता है। रेखांकित शब्द का विलोम पहचानिए।
A) न पूरे
B) अधूरे
C) सपूरे
D) ठीक
उत्तर:
B) अधूरे

35. झूले का त्यौहार भी कहते हैं। रेखांकित शब्द का पर्याय शब्द पहचानिए।
A) उत्साव
B) कार्यक्रम
C) बैठक
D) सभा
उत्तर:
A) उत्साव

36. गौरी पूजा के रूप में बतुकम्मा, मनाते हैं। रेखांकित शब्द का पर्याय पहचानिए।
A) उपवास
B) निवेदन
C) स्मरण
D) आराधना
उत्तर:
D) आराधना

37. महिलाएँ बतुक्म्मा के चारों ओर घूमती हैं। रेखांकित शब्द का पर्याय पहचानिए।
A) लडके
B) बच्चे
C) लडकी
D) औरतें
उत्तर:
D) औरतें

38. शारदा ……. तुम ठीक कहती हो। रेखांकित शब्द का पर्याय शब्द पहचानिए।
A) गलत
B) सही
C) मधुर
D) मिठी
उत्तर:
B) सही

39. दशहरा, बतुकम्मा, अट्ला तद्दी, झूले का त्यौहार, दीपावली बेमेल शब्द पहचानिए।
A) दशहरा
B) अट्ला तद्दी
C) बतुकम्मा
D) दीपावली
उत्तर:
D) दीपावली

40. महिलाएँ, लडकियाँ, सहेलियाँ, सुबह बेमेल शब्द पहचानिए।
A) महिलाएँ
B) लडकियाँ
C) सुबह
D) सहेलियाँ
उत्तर:
C) सुबह

41. लोकगीतों से भारत देश की शोभा और बढती है। रेखांकित शब्द का अर्थ पहचानिए।
A) जन साधारण के गीत
B) कविताएँ
C) कहानियाँ
D) गीत
उत्तर:
A) जन साधारण के गीत

42. विशेषकर कुंवारी लडकियाँ बगीचों में जाती हैं। रेखांकित शब्द का अर्थ पहचानिए।
A) लडके
B) बच्चों
C) अविवाहित
C) छात्रों
उत्तर:
C) अविवाहित

43. सुबह विसर्जन करती हैं। रेखांकित शब्द का अर्थ पहचानिए।
A) परित्याग
B) दान
C) धर्म
D) बलिदान
उत्तर:
A) परित्याग

44. दशहरा त्यौहार पूरे देश में मनाया जाता है। रेखांकित शब्द का अर्थ पहचानिए।
A) पर्वदनि
B) छुट्टी
C) पूजा
D) बैठक
उत्तर:
A) पर्वदनि

45. मैंने दशहरा बबुत अच्छी तरह मनाया। इस वाक्य का काल पहचानिए।
A) भूत
B) भविष्यत
C) वर्तमान
D) पूर्ण वर्तमान
उत्तर:
A) भूत

46. दशहरा त्यौहार पूरे देश में मनाया जाएगा। इस वाक्य का काल पहचानिए।
A) भूत
B) भविष्यत
C) वर्तमान
D) पूर्ण भूत काल
उत्तर:
B) भविष्यत

47. गाँवों में कुंवारी लड़कियाँ झूला झूल रही हैं। इस वाक्य का काल पहचानिए।
A) वर्तमानकाल
B) भूतकाल
C) भविष्यतकाल
D) पूर्ण भूत
उत्तर:
A) वर्तमानकाल

48. बतुकम्मा को गौरी माँ ……….. रूप मानती है। रिक्त स्थान की पूर्ति उचित कारक चिह्न से कीजिए।
A) की
B) का
C) को
D) के
उत्तर:
B) का

49. अट्ला तद्दी दशहरे …….. बाद मनाया जाता है। रिक्त स्थान की पूर्ति उचित कारक चिहन से कीजिए।
A) का
B) को
C) से
D) के
उत्तर:
D) के

50. तरह – तरह के फूलों …… सजी बतुकम्मा सुंदर लगती है। रिक्त स्थान की पूर्ति उचित कारक चिहन से कीजिए।
A) का
B) से
C) के
D) को
उत्तर:
B) से

51. शारदा दशहरा बहुत अच्छी तरह मनायी। इस वाक्य में विशेषण को पहचानिए।
A) शरदा
B) अच्छी
C) दशहरा
D) बहुत
उत्तर:
B) अच्छी

52. सही क्रम वाला वाक्य पहचानिए।
A) झूला लडकियाँ हैं झूलती ।
B) झूला हैं झूलती लडकियाँ।
C) लडकियाँ झूला झूलती हैं।
D) लडकियाँ झूलती झूला हैं।
उत्तर:
C) लडकियाँ झूला झूलती हैं।

These AP 7th Class Hindi Important Questions 7th Lesson चारमीनार will help students prepare well for the exams.

AP State Syllabus 7th Class Hindi 7th Lesson Important Questions and Answers चारमीनार

7th Class Hindi 7th Lesson चारमीनार Important Questions and Answers

I. अर्थग्राहयता – प्रतिक्रिया

निम्न लिखित पद्यांश पढ़कर दिये गये प्रश्नों के उत्तर विकल्पों से चुनकर लिखिए।

1. आसमान को छूती मीनारें,
मिट्टी की मजबूत दीवारें।
इसकी नक्काशी बेमिसाल,
इसकी उम्र चार सौ साल।
प्रश्न:
1. चारमीनार की नक्काशी कैसी है?
उत्तर:
चारमीनार की नक्काशी बेमिसाल है।

2. चारमीनार की दीवारें किससे बनी हैं?
उत्तर:
चारमीनार की दीवारें मिट्टी से बनी है।

3. चारमीनार कितने साल पुराना है?
उत्तर:
चारमीनार चार सौ साल पुरानी है।

4. “आसमान’ – इसका समानार्थी शब्द लिखिए।
उत्तर:
आसमान = आकाश

5. यह पद्यांश किस पाठ से दिया गया है?
उत्तर:
यह पद्यांश ‘चारमीनार’ पाठ से दिया गया है।

2. आसमान को छूती मीनारें,
मिट्टी की मज़बूत दीवारें।
इसकी नक्काशी बेमिसाल,
इसकी उम्र चार सौ साल।
प्रश्न:
1. मीनारें किस को छूती हैं?
उत्तर:
मीनारें आसमान को छूती हैं।

2. मिट्टी की दीवारें कैसी हैं?
उत्तर:
मिट्टी के दीवारें मजबूती हैं।

3. इसकी नक्काशी कैसा है?
उत्तर:
इसकी नक्काशी बेमिसाल है।

4. उम्र शब्द का अर्थ क्या है?
उत्तर:
उम्र = आयु

5. यह कवितांश किस कविता से दिया गया है?
उत्तर:
यह कवितांश ‘चारमीनार’ कविता से दिया गया है।

3. एक शहर किया आबाद,
जो कहलाया हैदराबाद।
कुली के सपनों का नगर,
सुंदर यहाँ की हर डगर।
प्रश्न:
1. कुली के सपनों का नगर क्या है?
उत्तर:
कुली के सपनों का नगर हैदराबाद है।

2. डगर कैसी है?
उत्तर:
डगर सुंदर है।

3. हैदराबाद शहर है या गाँव?
उत्तर:
हैदराबाद शहर है।

4. ‘सुंदर’ शब्द का विलोम शब्द क्या है?
उत्तर:
सुंदर x असुंदर

5. यह पद्यांश किस पाठ से दिया गया है?
उत्तर:
यह पद्यांश ‘चारमीनार’ पाठ से दिया गया है।

निम्न लिखित पद्यांश पढ़कर दिये गये प्रश्नों के उत्तर विकल्पों से चुनकर लिखिए।

1. विनती सुन लो हे भगवान
हम हैं सब बालक नादान
दे दो हम को इतना ज्ञान
रहे सदा तुम्हारा ध्यान।
माता पिता का कहना मानें
उनसे कभी हम जिद न करें।
प्रश्न:
1. बालक किस से विनती करते हैं?
A) माँ से
B) पिता से
C) भगवान से
D) अध्यापक से
उत्तर:
C) भगवान से

2. बालक कैसे हैं?
A) नादान
B) प्यारे
C) होनहार
D) मूर्ख
उत्तर:
A) नादान

3. वे हमेशा किस का ध्यान करना चाहते हैं?
A) भगवान का
B) पढ़ाई का
C) खेलों का
D) माता-पिता का
उत्तर:
A) भगवान का

4. बालक किनका कहना मानना चाहते हैं?
A) दोस्तों का
B) साथियों का
C) अध्यापक का
D) माता-पिता का
उत्तर:
D) माता-पिता का

5. ‘ज्ञान’ शब्द का विलोम शब्द क्या है?
A) सज्ञान
B) अज्ञान
C) विज्ञान
D) नज्ञान
उत्तर:
B) अज्ञान

2. तोता – मैना नाच रहे हैं,
छत पर छम्मा – छम्मा।
नाच देखकर कोयल दीदी,
दौडी – दौडी आयी।
हाथ पकडकर कौए का भी,
खींच – खींच कर लायी।
फिर दोनों ही लगे नाचने,
धुम्मा – धुम्मा – धुम्मा।
प्रश्न:
1. तोता – मैना कहाँ नाच रहे हैं?
A) घर पर
B) पेड पर
C) छत पर
D) डाली पर
उत्तर:
C) छत पर

2. कोयल कैसे आयी?
A) दौड – दौड कर
B) खींच – खींच कर
C) छम्मा – छम्मा
D) धुम्मा – धुम्मा
उत्तर:
A) दौड – दौड कर

3. कोयल अपने साथ किसको लायी?
A) तोते को
B) मैना को
C) कौए को
D) कबूतर को
उत्तर:
C) कौए को

4. यहाँ नाचनेवाले कौन हैं?
A) पशु
B) पक्षी
C) मनुष्य
D) पेड
उत्तर:
B) पक्षी

5. “नाचना” – इसका समानार्थी शब्द क्या है?
A) चलना
B) बैठना
C) नृत्य करना
D) भागना
उत्तर:
C) नृत्य करना

3. फूलों से नित हँसना सीखो,
भौरों से नित गाना,
तरु की झुकी डालियों से
नित सीखो शीश झुकाना।
हवा के झोकों से सीखो
कोमल भाव बहाना।
सूरज की किरणों से सीखो
जगना और जगाना।
प्रश्न:
1. फूलों से क्या सीखना चाहिए?
A) रोना
B) हँसना
C) खाना
D) सोना
उत्तर:
B) हँसना

2. गाना किससे सीखना चाहिए?
A) हवा
B) सूरज
C) तोता
D) भौरा
उत्तर:
D) भौरा

3. हवा का झोंका कैसा भाव बहाता है?
A) करुणा
B) कठिन
C) कोमल
D) हास्य
उत्तर:
C) कोमल

4. जगानेवाला कौन है?
A) सूरज
B) पेड़
C) फूल
D) भौरा
उत्तर:
A) सूरज

5. ‘तरु’ शब्द का पर्यायवाची शब्द क्या है?
A) पेड़
B) सूरज
C) डाली
D) पत्ता
उत्तर:
A) पेड़

प्रश्न 1.
चारमीनार’ कविता पाठ का सासंभतलिखिए। (చార్మినార్ కవిత యొక్క సారాంశం వ్రాయుము.)
उत्तर:
सुलतान कुली कुतुबशाह ने एक शहर का निर्माण करवाया। यह शहर हैदराबाद नाम से प्रसिद्ध है। वास्तव में यह कुली कुतुबशाह के स्वप्नों का नगर है। इसलिए यहाँ का हर मार्ग बहुत सुंदर है। उसके बनवाये चारमीनार के चार मीनारे हैं। वे गगनचुंबी हैं। उस चारमीनार की इमारत की दीवारें मिट्टी से बनी हैं मगर बहुत मज़बूत हैं। चारमीनार की नक्काशी का काम तो अद्वितीय है। उसके बनाये चार सौ साल का समय हुआ है। चारमीनार का निर्माण करवाकर कुली कुतुबशाह ने हम सबको मानवता का पाठ पढाया है। वह यही है कि ये चार मीनारें भारत में फैले चार धर्म हिंदू, मुस्लिम, सिख, ईसाई एक ही हैं। अर्थ यह है कि हम सब भारतीय एक हैं और मानवता ही हमारा अंतिम लक्ष्य है।

प्रश्न 2.
नीचे दिये गये संकेतों के आधार पर चार वाक्य लिखिए।

उत्तर:

1. चारमीनार की चार मीनारें आकाश को छूती हैं।
2. चारमीनार की दीवारें मिट्टी से बनी मगर मज़बूत हैं।
3. चारमीनार की नक्काशी बेमिसाल है।
4. चारमीनार की उम्र चार सौ साल की है।

प्रश्न 3.
अपनी पढाई का वर्णन करते हुए पिताजी के नाम एक पत्र लिखिए।
उत्तर:

4. नीचे दी गयी कविता पढकर भाव बनाइए।

आसमान को छूती मीनारें,
मिट्टी की मज़बूत दीवारें।
इसकी नक्काशी बेमिसाल,
इसकी उम्र चार सौ साल।

भावार्थ:
यह पद्य ‘चारमीनार’ पाठ से दिया गया है। इसमें भव्य चारमीनार इमारत का वर्णन किया गया है। चारमीनार की चार मीनारें आकाश को चूमनेवाली हैं। मिट्टी से बनी इसकी दीवारें बहुत. मज़बूत हैं। चारमीनार की नक्काशी संसार भर में और कहीं नहीं मिलनेवाली है | इसकी आयु (निर्माण) चार सौ साल की है।

5. नीचे दी गयी कविता पढकर भाव बनाइए।

जिसने चारमीनार बनवाया,
मानवता का पाठ पढाया।
इसके मीनार चार हैं भाई,
हिंदू, मुस्लिम, सिख, ईसाई।

भावार्थ:
यह पद्य ‘चारमीनार’ पाठ से दिया गया है। इसमें भव्य चारमीनार इमारत का वर्णन किया गया है। इस चारमीनार का निर्माण एक व्यक्ति ने (कुली ने) करवाया। ऐसा करके उसने हमको मानवता का सच्चा पाठ पढाया। वास्तव में इसके चार मीनारें हैं लेकिन वे तो भारत के प्रमुख चार हिंदू, मुस्लिम, सिख, ईसाई धर्मों के प्रतीक (चिह्न) हैं। अर्थ है हम सब एक हैं।

6. नीचे कोष्टक में दिये गये शब्दों को उचित स्थानों पर रखकर अनुच्छेद बनाइए।

अ. (मीनारें, दीवारें, आबाद, संपनों)
एक शहर किया ….1…., जो कहलाया हैदराबाद। कुली के ….2…. का नगर, सुंदर यहाँ की हर डगर। आसमान को छूती ….3…. , मिट्टी की मज़बूत ….4….।
उत्तर:
1) आबाद
2) सपनों
3) मीनारें
4) दीवारें

आ. (मुस्लिम, नक्काशी, चारमीनार, मानवता)
इसकी ….1…. बेमिसाल, इसकी उम्र चार सौ साल। जिसने ….2…. बनवाया, ….3…. का पाठ पढाया। – इसके मीनार चार हैं भाई, हिन्दू ….4…. सिख, ईसाई।
उत्तर:
1) नक्काशी
2) चारमीनार
3) मानवता
4) मुस्लिम

7. नीचे दिये ग ये वाक्यों में शब्द उचित क्रम में रखिए।

1) है सपनों कुली का नगर के हैदराबाद।
उत्तर:
हैदराबाद कुली के सपनों का नगर है।

2) हैं मीनारें की चारमीनार छूती आसमान चार।
उत्तर:
चारमीनार की चार मीनारें आसमान को छूती हैं।

3) बेमिसाल है नक्काशी की चारमीनार।
उत्तर:
चारमीनार की नक्काशी बेमिसाल है।

4) है साल उम्र चार चारमीनार सौ की।
उत्तर:
चारमीनार की उम्र चार सौ साल है।

5) पढाया का पाठ मानवता कुली ने हमें।
उत्तर:
कुली ने हमें मानवता का पाठ पढाया।

8. रेखांकित शब्दों के वचन बदलकर वाक्य फिर से लिखिए।

1) यह सरकारी उन्नत पाठशाला है।
उत्तर:
ये सरकारी उन्नत पाठशालाएँ हैं।

2) मेरी दीदी बहुत अच्छी है।
उत्तर:
मेरी दीदियाँ बहुत अच्छी हैं।

9. नीचे दिये गये शब्दों को वाक्यों में प्रयोग कीजिए।

1) विवाह : कल मेरे भाई का विवाह है।
2) दिनांक : दिनांक 15 अगस्त को स्वतंत्रता दिवस है।
3) चाहना : मैं खूब पढना चाहता हूँ।
4) छुट्टी : कल हमारी पाठशाला की छुट्टी थी।

पढ़ो

पठित – पद्यांश

निम्न लिखित पद्यांश पढ़कर दिये गये प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

I. एक शहर किया आबाद,
जो कहलाया हैदराबाद।
कुली के सपनों का नगर,
सुंदर यहाँ की हर डगर।
प्रश्न:
1. किसे आबाद किया
उत्तर:
एक शहर आबाद किया।

2. शहर का क्या नाम है?
उत्तर:
शहर का नाम हैदाराबाद है।

3. हैदराबाद किसके सपनों का नगर है?
उत्तर:
हैदराबाद कुली के सपनों का नगर है।

4. यहाँ की हर डगर कैसी है?
उत्तर:
यहाँ की हर डगर सुंदर है।

5. यह पद्यांश किस पाठ से लिया गया है?
उत्तर:
यह पद्यांश “चारमीनार” पाठ से लिया गया है।

II. आसमान को छूती मीनारें,
मिट्टी की मज़बूत दीवारें।
इसकी नक्काशी बेमिसाल,
इसकी उम्र चार सौ साल।
प्रश्न :
1. मीनारें किसे छूती हैं?
उत्तर:
मीनारें आसमान को छूती हैं।

2. मिट्टी की दीवारें कैसी हैं?
उत्तर:
मिट्टी की दीवारें मज़बूत हैं।

3. ‘चारमीनार की नक्काशी कैसी है?
उत्तर:
चारमीनार की नक्काशी बेमिसाल है।

4. भवन की उम्र कितनी है?
उत्तर:
भवन की उम्र चार सौ साल है।

5. यह पद्यांश किस पाठ से लिया गया है?
उत्तर:
यह पद्यांश’चारमीनार’ पाठ से लिया गया है।

III. जिसने चारमीनार बनवाया;
मानवता का पाठ पढाया।
इसके मीनार चार हैं भाई,
हिंदू, मुस्लिम, सिख, ईसाई।
प्रश्न:
1. चारमीनार को किसने बनवाया?
उत्तर:
चारमीनार को कुली कुतुबशाह ने बनावाया।

2. किसका पाठ पढ़ाया?
उत्तर:
मानवता का पाठ पढाया।

3. इस भवन के कितने मीनार हैं?
उत्तर:
इस भवन के चार मीनार हैं।

4. ‘मीनार” शब्द का अर्थ क्या है?
उत्तर:
“मीनार” शब्द का अर्थ है – स्तंभ

5. यह पद्यांश किस पाठ से लिया गया है?
उत्तर:
यह पद्यांश ‘चारमीनार” पाठ से लिया गया है।

अपठित – पद्यांश

निम्न लिखित पद्यांश पढ़कर दिये गये प्रश्नों के उत्तर कोष्ठक में लिखिए।

1. मित्रता बडा अनमोल रतन
कब इसे तोल सकता है धन?
धरती की तो है क्या विसात?
आ जाय अगर बैकृण्ट हाथ,
उसको भी न्यौछावर कर दूँ,
कुरुपति के चरणों पर धर दूँ।
प्रश्न:
1. बडा अनमोल रतन क्या है?
A) शत्रुता
B) मित्रता
C) सफलता
D) जठिलता
उत्तर:
B) मित्रता