AP Board

Practice the AP 10th Class Maths Bits with Answers Chapter 1 Real Numbers on a regular basis so that you can attempt exams with utmost confidence.

AP SSC 10th Class Maths Bits 1st Lesson Real Numbers with Answers

Question 1.
Find the rational number in between \(\frac { 1 }{ 2 }\) and √1
Answer:
\(\frac { 3 }{ 4 }\)

Question 2.
Write the name set of rational and ir-rational numbers.
Answer:
Real numbers.

Question 3.
Write the logarithmic form of 3⁵ = 243.
Answer:
log₃243 = 5

Question 4.
Write the symbol of “implies”.
Answer:
⇒

Question 5.
Write the prime factorisation of 729.
Answer:
3⁶

Question 6.
If ‘x’ and ‘y’ are two prime numbers, then find their HCF.
Answer:
1
Explanation:
HCF of any two prime numbers is always 1.

Question 7.
Find the value of log₁₀ 0.01.
Answer:
-2
Explanation:
log₁₀0.01 = log₁₀ \(\frac{1}{10^{2}}\)
= log₁₀10^-2 = – 2

Question 8.
Find the number of odd numbers in between ‘0’ and 100.
Answer:
50

Question 9.
Write the exponential form of log₄8 = x.
Answer:
4^x = 8.
Explanation:
Exponential form of log₄8 = x is 4^x = 8

Question 10.
How much the value of \(\frac{36}{2^{3} \times 5^{3}}\) in decimal form ?
Answer:
0.036.

Question 11.
LCM of two numbers is 108 and their HCF is 9 and one of them is 54, then find the second one.
Answer:
18
Explanation:
LCM x HCF = one number x second number
108 x 9 = 54 x second one , 108 x 9
⇒ Second one = \(\frac{108 \times 9}{54}\) = 18.

Question 12.
\(\frac { 3 }{ 8 }\) is example for decimal.
Answer:
Terminating decimal.

Question 13.
If \(\mathbf{a} \sqrt{\mathbf{c}}=\sqrt{\mathbf{a c}}\) , then find the value of ‘a’, (a, c are positive integers),
Answer:
a = 1

Question 14.
Find the value of 9 – \(0 . \overline{9}\).
Answer:
8
Explanation:
9 – \(\frac{9}{9}\) = 9 – 1 = 8.

Question 15.
Write rational number that equals to \(2 . \overline{6}\)
Answer:
\(\frac { 8 }{ 3 }\)

Question 16.
Write the value of log₂₅ 5.
Answer:
\(\frac { 1 }{ 2 }\)
Explanation:
log₂₅5 = log₅5¹ = \(\frac{1}{2}\)log₅5 = \(\frac{1}{2}\)

Question 17.
The fundamental theorem of arithmetic is applicable to, which least number ?
Answer:
2

Question 18.
Find the last digit of 6⁵⁰.
Answer:
6

Question 19.
Which of the following is a terminat¬ing decimal ?
A) \(\frac { 10 }{ 81 }\)
B) \(\frac { 41 }{ 75 }\)
C) \(\frac { 8 }{ 125 }\)
D) \(\frac { 3 }{ 14 }\)
Answer:
C)

Question 20.
Find the value of log2 32.
Answer:
5

Question 21.
Which of the following is not irrational ?
A) √2
B) √3
C) √4
D) √5
Answer:
(C)

Question 22.
Find the value of log₁₀ 0.001.
Answer:
-3

Question 23.
Find the number of prime factors of 36.
Answer:
2 and 3
Explanation:
36 = 2² x 3²
∴ Two prime numbers i.e., 2 and 3.

Question 24.
Write the exponential form of
Iog₁₀ = -3.
Answer:
10^-3 = 0.001

Question 25.
Define an irrational number.
Answer:
Which cannot be written in the form
of p/q where p, q ∈ Z, q ≠ 0.

Question 26.
Find the LCM of 24 and 36.
Answer:
72

Question 27.
Find the logarithmic form of a^b = c.
Answer:
log_ac = b.

Question 28.
If 3 log (x + 3) = log 27, then find the value of x.
Answer:
0
Explanation:
3 log (x + 3) = log 27
⇒ log (x + 3)3 = log 33
⇒ x + 3 = 3 ⇒ x = 0
log₃729 = x ⇒ 3^x = 729 = 3⁶ ⇒ x = 6

Question 29.
If P₁ and P₂ are two odd prime num-bers, such that P₁ > P₂, then the value of \(\mathbf{P}_{1}^{2}-\mathbf{P}_{\mathbf{2}}^{2}\) results number
Answer:
An even number.

Question 30.
Find the value of \(\log _{10} 2+\log _{10} 5\)
Answer:
1

Question 31.
If log₃ 729 = x, then find the value of x.
Answer:
6
Explanation:
log₃ 729 = x ⇒ 3^x = 729 = 3⁶ ⇒ x = 6

Question 32.
Write the number of digits in the fractional part of the decimal form of \(\frac{7}{40}\).
Answer:
3
Explanation:
\(\frac{7}{40}=\frac{7}{2^{3} \times 5^{1}}\)
In Denominator 2ⁿ x 5^m is equal to 3.

Question 33.
Write the prime factorization of 144.
Answer:
2⁴ x 3²

Question 34.
Find the number of prime factors of 72.
Answer:
2

Question 35.
log₃ x² = 2, then find the value of x.
Answer:
3
Explanation:
log₃x² = 2 ⇒ 3² = x² ⇒ x = 3

Question 36.
Find the value of \(9 \sqrt{2} \times \sqrt{2}\)
Answer:
18

Question 37.
Find the value of log_0.1 0.01.
Answer:
2
Explanation:
log _0.1 0.01 = log_10^-1 10^-2
= \(\frac{-2}{-1}\) log₁₀ 10 = 2

Question 38.
0.3030030003 ………………. is an ………………. number.
Answer:
Irrational.

Question 39.
\(\frac{27}{82}\) is a …………. decimal.
Answer:
Non-terminating

Question 40.
If log 2 = 0.30103, then find log 32.
Answer:
1.50515
Explanation:
log 32 = log 2⁵ = 5 log 2
= 5 x 0.30103 .
= 1.50515

Question 41.
Expand log 15.
Answer:
log5 + log3

Question 42.
Find the value of log₁₀ 10.
Answer:
1

Question 43.
Calculate the value of log8 128.
Answer:
\(\frac{7}{3}\)

Question 44.
Find the value of \(5 \sqrt{5}+6 \sqrt{5}-2 \sqrt{5}[/latex[
Answer:
9√5

Question 45.
743.2111111 … is a number.
Answer:
Rational

Question 46.
Find the value of log₅ 125.
Answer:
3

Question 47.
Expand log₁₀ [latex]\frac{125}{16}\)
Answer:
3 log 5 – 4 log 2
Explanation:
log₁₀ \(\frac{125}{16}\) = log₁₀ 125 – log₁₀16
= log₁₀5³ – log₁₀2⁴
= 3 log 5 – 4 log 2

Question 48.
Find the L.C.M of the numbers 2⁷ x 3⁴ x 7 and 2³ x 3⁴ x 11.
Answer:
2⁷ x 3⁴ x 7 x 11

Question 49.
If log_a a^x2 – 5x + 8 = 2, then find x.
Answer:
2 or 3.
Explanation:
\(\log _{a} a^{x^{2}-5 x+8}=\log _{a} a^{2}\)
{2 was write down as 2-log_a a}
x² – 5x + 8 = 2
x² – 5x + 6 = 0
by solving equation x = 2 or 3

Question 50.
Find the value of log_a \(\frac{1}{a}\).
Answer:
– 1

Question 51.
Find the value of log₁ 1.
Answer:
Not defined.

Question 52.
If log₁₀ 0.00001 = x, then find x.
Answer:
-5

Question 53.
Find the value of log_b a • log_a b.
Answer:
1.

Question 54.
16 x 64 = 4^k, then find the value of k.
Answer:
5
Explanation:
16 x 64 = 4^k
⇒ 4² x 4³ = 4^k
⇒ 4⁵ = 4^k
⇒ k = 5

I’m

Question 55.
Write exponential form of log₄64 = 3.
Answer:
4³ = 64

Question 56.
Calculate the value of \(\log _{9} \sqrt{3 \sqrt{3 \sqrt{3}}}\)
Answer:
\(\frac{7}{16}\)

Question 57.
If ‘m’ and ‘n’ are co-primes, then find H.C.F of m² and n².
Answer:
1

Question 58.
\(\sqrt{5}+\sqrt{7}\) is number.
Answer:
An irrational.

Question 59.
Find the H.C.F. of the numbers
3⁷ x 5³ x 2⁴ and 3² x 7⁴ x 2⁸.
Answer:
2⁴ x 3²

Question 60.
\(\frac{13}{125}\) is a ……………… decimaL
Answer:
Terminating

Question 61.
Write the decimal expansion of 0.225 in its rational form.
Answer:
\(\frac{9}{40}\)

Question 62.
How many prime factors are there in the prime factorization of 240.
Answer:
3

Question 63.
14.381 may certain the denominator when expressed in p/q form.
Answer:
2³ x 5³

Question 64.
By which numbers 7 x 11 x 17 +34 is divisible, write them.
Answer:
17 and 79
Explanation:
Given number = 7 x 11 x 17 + 34
= 17 (7 x 11 + 2)
= 17 x 79
Given number has 17 and 79 are factors.

Question 65.
Write log\(\frac{x^{2} y^{3} z^{4}}{w^{5}}\) in the expanded form.
Answer:
2 log x + 3 log y + 4 log z – 5 log w
Explanation:
log x²y³z⁴ – log w⁵ = log x² + log y³ + log z⁴ – log w⁵
= 2log x + 3log y + 4log z – 51og w

Question 66.
Write the logarithmic form of 12² = 144.
Answer:
log₁₂ 144 = 2

Question 67.
Expand log 81 x 25.
Answer:
4log 3 + 2 log 5

Question 68.
What is the L.C.M. of greatest two digit number and the greatest three digit number.
Answer:
9 x 11 x 111

Question 69.
Write logarithmic form of 19² = 361.
Answer:
log₁₉361 = 2

Question 70.
3 X 5 x 7 x 11 + 35 is number.
Answer:
Composite

Question 71.
Write the decimal expansion of \(\frac{101}{99}\).
Answer:
\(1 . \overline{02}\)

Question 72.
If P₁, p₂, p₃, …………… p_n are co-primes, then
their LCM is
Answer:
P₁p₂ …………… p_n

Question 73.
In the above problem find HCF.
Answer:
1

Question 74.
n² – 1 is divisible by 8, if ‘n’ is number.
Answer:
An odd number.

Question 75.
If x and y are any two co-primes, then find their L.C.M.
Answer:
x.y

Question 76.
Write \(\frac{70}{71}\) is which type of decimal ?
Answer:
Non-terminating, repeating.

Question 77.
0.12 112 1112 11112………………is…………… type of number.
Answer:
Irrational

Question 78.
Write \(\frac{123}{125}\) is which type of decimal ?
Answer:
Terminating.

Question 79.
Write the product of L.C.M. and H.C.F. of the least prime and least composite number.
Answer:
8

Question 80.
\(\sqrt{2}-2\) is…………………number.
An irrational.

Question 81.
Find the number of prime factors of 1024.
Answer:
Only one number, i.e., ‘2’. (i.e., 2¹⁰)

Question 82.
Write the LCM of 208 and 209.
Answer:
208 x 209 (Product of even and odd number is its product)

Question 83.
Write the expansion of \(\frac{87}{625}\) terminates after how many places ?
Answer:
4 places.

Question 84.
The decimal expansion of \(\frac{87}{625}\) terminates after how many places ?
Answer:
4 places.

Question 85.
What is the H.C.F. of ‘n’ and ‘n + 1’, where ‘n’ is a natural number ?
Answer:
1

Question 86.
What is the prime factorisation of 20677.
Answer:
23 x 29 x 31

Question 87.
Find the HCF of 1001 and 1002.
Answer:
1

Question 88.
p, q are co-primes and q = 2ⁿ . 5^m, where m > n, then write the decimal expansion of p/q terminates after how many places ?
Answer:
‘m’ places.

Question 89.
Write the decimal fprm of \(\frac{80}{81}\) and write repeats after how many places ?
Answer:
81 = 3⁴, so not possible.

Question 90.
If a rational number p/q has a termi¬nating decimal, then write the prime factorisation of ‘q’ is of the form.
Answer:
q = 2^m . 5ⁿ

Question 91.
Write the decimal expansion of \(\frac{7}{16}\) without actual division.
Answer:
0.4375

Question 92.
In the expansion of \(\frac{123}{125}\) terminates after how many places ?
Answer:
3 places.

Question 93.
What is the L.C.M of least prime and the least composite number ?
Answer:
Least composite

Question 94.
Write the decimal expansion of \(\frac{27}{14}\)
Answer:
\(1.9 \overline{285714}\)

Question 95.
Which type of number was \(5.6789 \overline{1}\) ?
Answer:
Rational number

Question 96.
After how many places the decimal expansion of \(\frac{23}{125}\) terminates ?
Answer:
3 places.

Question 97.
Write the type of decimal expansion of \(\frac{9}{17}\)
Answer:
Non-terminating & repeating.

Question 98.
Write the period of the decimal expansion of \(\frac{19}{21}\)
Answer:
904761

Question 99.
After how many digits will the deci-mal expansion of \(\frac{11}{32}\) terminates ?
Write it.
Answer:
5 places.

Question 100.
If \(\sqrt{2}\) = 1.414, then find \(3 \sqrt{2}\).
Answer:
4.242

Question 101.
Find the value of \(\frac{3}{8}\)
Answer:
0.375

Question 102.
Find the value of log 64 – log 4.
Answer:
16

Question 103.
Find the value of 128 ÷ 32.
Answer:
4

Question 104.
Find the value of 104.
Answer:
10000

Question 105.
Find the value of \(\sqrt{\mathbf{5}}\) .
Answer:
2.236

Question 106.
Find the value of log₂₇ 9.
Answer:
\(\frac{2}{3}\)

Question 107.
Find the value of | – 203 |.
Answer:
203

Question 108.
Complete the rule a(b + c).
Answer:
ab + ac

Question 109.
Find the value of log₃ \(\frac{1}{9}\).
Answer:
-2

Question 110.
How much the LCM of 12, 15 and 21.
Answer:
420

Question 111.
Find the value of log_a 1, a > 0.
Answer:
0

Question 112.
a + (-a) = 0 = (- a) + a is called ……………… property.
Answer:
Inverse

Question 113.
Find the value of \(\sqrt{\mathbf{a}} \times \sqrt{\mathbf{b}}\)
Answer:
\(\sqrt{a b}\)

Question 114.
Find the value of 5⁵.
Answer:
3125

Question 115.
Find the value of \(\frac{13}{4}\) .
Answer:
3.25

Question 116.
Find the value of \(\sqrt{12544}\)
Answer:
112

Question 117.
Find the value of log₆1.
Answer:
0

Question 118.
Find the value of log₁₀10000.
Answer:
4

Question 119.
How much the HCF of 12 and 18.
Answer:
6

Question 120.
Which number has no multiplicative inverse ?
Answer:
0

Question 121.
How much the LCM of 306 and 657.
Answer:
22338

Question 122.
Find the value of log_x \(\frac{\mathbf{a}}{\mathbf{b}}\).
Answer:
log_xa – log_xb

Question 123.
Find the value of log₃₂ \(\frac{1}{4}\)

Question 124.
Find the value of \(\sqrt{2025}\)
Answer:
\(\frac{-2}{5}\)

Question 125.
Find the value of \(2 \sqrt{3}+7 \sqrt{3}+\sqrt{3}\)
Answer:
\(10 \sqrt{3}\)

Question 126.
Find the value of 2² x 5 x 7.
Answer:
140

Question 127.
Find the value of log₁₀ 100.
Answer:
2

Question 128.
6ⁿ cannot end with this number. What is that number ? (When ‘n’ is a posi¬tive number).
Answer:
0

Question 129.
If 2^x = y and log₂ y = 3 then find (x – y)².
Answer:
25

Question 130.
Find the value of log₃ \(\frac{1}{27}\).
Answer:
-3

Question 131.
Expanded form of log₁₀1000.
Answer:
3 log 2 + 3 log 5

Question 132.
Find the value of log₂512.
Answer:
9

Question 133.
Write \(\frac{3}{2}\) (log x) – (log y) as single form.
Answer:
\(\log \sqrt{\frac{x^{3}}{y^{2}}}\)

Question 134.
Find HCF of 1 and 143.
Answer:
1

Question 135.
Which of the following is a correct one ?
A) N⊂Z⊂W
B) N⊂W⊂Z
C) R⊂N⊂W
D) All the above
Answer:
(B)

Question 136.
Find the value of log₂16.
Answer:
4

Question 137.
Find the value of \(\log _{7} \sqrt{49}\)
Answer:
1

Question 138.
Find the value of log₂1024.
Answer:
10

Question 139.
Find the value of log₁₈324.
Answer:
2

Question 140.
Express logarithmic form of a^x = b.
Answer:
loga^b = x .

Question 141.
Find the value of \((\sqrt{7}+\sqrt{5}) \cdot(\sqrt{7}-\sqrt{5})\)
Answer:
2

Choose the correct answer satisfying the following statements.

Question 142.
Statement (A) : 6n ends with the digit zero, where ‘n’ is natural number. Statement (B): Any number ends with digit zero, if its prime factor is of the form 2^m x 5ⁿ, where m, n are natural numbers.
i) Both A and B are true.
ii) A is true, B is false.
iii) A is false, B is true.
iv) Both A and B are false.
Answer:
(iii)
Explanation:
6ⁿ = (2 x 3)ⁿ = 2ⁿ x 3ⁿ
Its prime factors do not contain 5n i.e., of the form 2^m x 5ⁿ, where m, n are natural numbers. Here (A) is incorrect but (B) is correct.
Hence, (iii) is the correct option.

Question 143.
Statement (A) : \(\sqrt{a}\) is an irrational number, where ‘a’ is a prime number.
Statement (B) : Square root of any prime number is an irrational number.
i) Both A and B are true.
ii) A is true, B is false.
iii) A is false, B is true.
iv) Both A and B are false.
Answer:
(i)
Explanation:
As we know that square root of every prime number is an irrational number. So, both A and B are correct and B explains A. Hence (i) is the correct option.

Question 144.
Statement (A) : For any two positive integers a and b,
HCF (a, b) x LCM (a, b) – a x b.
Statement (B) : The HCF of two num-bers is 5 and their product is 150. Then their LCM is 40.
i) Both A and B are true.
ii) A is true, B is false.
iii) A is false, B is true.
iv) Both A and B are false.
Answer:
(ii)
Explanation:
We have,
LCM (a, b) x HCF (a, b) = a xb LCM x 5 – 150 150
∴ LCM = \(\frac{150}{5}\) = 30
=> LCM = 30, i.e., (B) is incorrect and (A) is correct.
Hence, (ii) is the correct option.

Question 145.
Statement (A) : When a positive inte-ger ’a’ is divided by 3, the values of re-mainder can be 0, 1 (or) 2.
Statement (B) : According to Euclid’s Division Lemma a = bq + r, where 0 ≤ r < b and ‘r’ is an integer.
i) Both A and B are true.
ii) A is true, 3 is false
iii) A is false, B is true.
iv) Both A and B are false.
Answer:
(i)
Explanation:
Given positive integers A and B, there exists unique integers q and r satisfy¬ing a = bq + r where 0 ≤ r < b.
This is known as Euclid’s Division Algorithm. So, both A and B are cor¬rect and B explains A.
Hence, (i) is the correct option.

Question 146.
Statement (A): A number N when di¬vided by 15 gives the remainder 2. Then the remainder is same when N is divided by 5.
Statement (B) : \(\sqrt{3}\) is an irrational number.
i) Both A and B are true.
ii) A is true, B is false.
iii) A is false, B is true.
iv) Both A and B are false.
Answer:
(ii)

Question 147.
Statement (A): \(\frac{41}{1250}\) is a terminating decimal.
Statement (B) : The rational number p/q is a terminating decimal if q = 2^m x 5ⁿ, where m, n are non-nega¬tive integers.
i) Both A and B are true.
ii) A is true, B is false.
iii) A is false, B is true.
iv) Both A and B are false.
Answer:
(i)

Question 148.
Statement (A) : \(\sqrt{3}\) is an irrational number.
Statement (B) : The square root of a prime number is an irrational.
i) Both A and B are true.
ii) A is true, B is false.
iii) A is false, B is true.
iv) Both A and B are false.
Answer:
(i)
Explanation:
Clearly, both A and B are correct but B does not explain A.
Hence, (i) is correct option.

Question 149.
Statement (A) : \(\frac{27}{250}\) is a terminating decimal.
Statement (B) : The rational number p/q is a terminating decimal, if q = (2^m x 5ⁿ) for some whole number m and n.
i) Both A and B are true.
ii) A is true, B is false.
iii) A is false, B is true.
iv) Both A and B are false.
Answer:
(i)

Question 150.
Statement (A): \(\frac{13}{3125}\) is a terminating decimal fraction.
Statement (B): If q = 2ⁿ . 5^m where n, m are non-negative integers, then p/q is terminating decimal fraction.
i) Both A and B are true.
ii) A is true, B is false.
iii) A is false, B is true.
iv) Both A and B are false.
Answer:
(i)
Explanation:
(B) is correct.
Since the factors of the denominator 3125 is of the form 2° x 5⁵.
∴ \(\frac{13}{3125}\) is a terminatmg decimal.
∴ Since (A) follows from (B).
∴ Hence, (i) is the correct option.

Question 151.
Statement (A) : Denominator of 34.12345 is of the form 2^m x 5ⁿ, where m, n are non-negative integers.
Statement (B) : 34.12345 is a termi-nating decimal fraction.
i) Both A and B are true.
ii) A is true, B is false.
iii) A is false, B is true.
iv) Both A and B are false.
Answer:
(i)
Explanation:
(B) is clearly true.
Again 34.12345 = \(\frac{3412345}{100000}\)
= \(\frac{682469}{20000}=\frac{682469}{2^{5} \times 5^{4}}\)
Its denominator is of the form 2^m x 5ⁿ
[m = 5, n = 4 are non-negative integers.]
∴ (A) is true.
Since (B) gives (A).
Hence, (i) is the correct option.

Question 152.
Statement (A): The H.C.F. of two num-bers is 16 and their product is 3072. Then their L.C.M. = 162.
Statement (B): If a, b are two positive integers, then H.C.F x L.C.M = a x b.
i) Both A and B are true.
ii) A is true, B is false.-
iii) A is false, B is true.
iv) Both A and B are false.
Answer:
(iii)
Explanation:
Here (B) is true (standard result)
(A) is false.
∴ \(\frac{3072}{16}\) = 192 ≠ 162
Hence, (iii) is the correct option.

Question 153.
Statement (A) : 2 is a rational num¬ber.
Statement (B): The square roots of all positive integers are irrationals.
i) Both A and B are true.
ii) A is true, B is false.
iii) A is false, B is true.
iv) Both A and B are false.
Answer:
(ii)
Explanation:
Here (B) is not true.
∴ \(\sqrt{4} \neq 2\) which is not an irrational
number.
Clearly, (A) is true.
∴ (ii) is the correct option.
Question 154.
Statement (A) : If L.C.M. {p, q} = 30 and H.C.F. {p, q} = 5, then pq = 150.
Statement (B): L.C.M. of a, b x H.C.F. of a, b = a • b.
i) Both A and B are true.
ii) A is true, B is false.
iii) A is false, B is true.
iv) Both A and B are false.
Answer:
(i)

Question 155.
Statement (A) : n² – n is divisible by 2 for every positive integer.
Statement (B): \(\sqrt{2}\) is a rational num¬ber.
i) Both A and B are true.
ii) A is true, B is false.
iii) A is false, B is true.
iv) Both A and B are false.
Answer:
(ii)

Question 156.
Statement (A): n² + n is divisible by 2 for every positive integer n.
Statement (B): If x and y are odd posi-tive integers, from x² + y² is divisible by 4.
i) Both A and B are true.
ii) A is true, B is false.
iii) A is false, B is true.
iv) Both A and B are false.
Answer:
(i)

Read the below passages and answer to the following questions.
If p is prime, then \(\sqrt{\mathbf{p}}\) is irrational and if a, b are two odd prime num-bers, then a² – b² is composite.

Question 157.
Is \(\sqrt{7}\) is a rational number ?
Answer:
No, it is an irrational number.

Question 158.
The results of 119² – 111² is a ………..
number.
Answer:
Composite

L.C.M. of several fractions
= \(\frac{\text { LCM of their numerators }}{\text { HCF of their denominators }}\)
H.C.F. of several fractions = \(\frac{\text { HCF of their numerators }}{\text { LCM of their denominators }}\)

Question 159.
Find the LCM of the fractions \(\frac{5}{16}, \frac{15}{24}\) and \(\frac{25}{8}\)
Answer:
\(\frac{75}{8}\).
Explanation:
L.C.M. of \(\frac{5}{16}, \frac{15}{24}\) and \(\frac{25}{8}\)
= \(\frac{\text { L.C.M. of numerators }}{\text { H.C.F. of denominators }}\)
L.C.M’. of 5, 15 and 25 is 75.
H.C.F. of 16, 24 and 8 is 8.
The H.C.F. of the given fractions = \(\frac{75}{8}\)

Question 160.
Find the HCF of \(\frac{2}{5}, \frac{6}{25}\) and \(\frac{8}{35}\).
Answer:
\(\frac{2}{175}\)
Explanation:

Question 161.
Find the HCF of the fractions \(\frac{8}{21}, \frac{12}{35}\) and \(\frac{32}{7}\)
Answer:
\(\frac{4}{105}\)
[H⁺] ion concentration in a soap used by Sohan is 9.2 x 10^-22.
Explanation:
H.C.F. of given fraction is
\(\frac{\text { H.C.F. of } 8,12,32}{\text { L.C.M. of } 21,35,7}\)
= \(\frac{4}{105}\)

Question 162.
Which mathematical concept is used to find pH of a soap ?
Answer:
Logarithms.

Question 163.
How much the pH of soap used by Sohan ?
Answer:
pH = 21.04.

Question 164.
Write the correct matching options :

Answer:
A – (iii), B – (iv)

Question 165.
Write the correct matching options :

Answer:
A – (i), B – (ii)

Question 166.
Write the correct matching options :

Answer:
A – (iii), B – (i)

Question 167.
Write the correct matching options :

Answer:
A – (ii), B – (v), C – (iii)

Question 168.
Write the correct matching options:

A – (i), B – (iv)

Question 169.
Write the correct matching options :

Answer:
A – (ii), B – (iii)

Question 170.
Write the correct matching options :

Answer:
A – (ii), B – (v)

Question 171.
Write the correct matching options:

Answer:
A – (iii), B – (iv)

Question 172.
Write the correct matching options:

Answer:
A — (i), B – (ii), C — (v)

Question 173.
What is the value of \(\log _{\frac{2}{3}}\left(\frac{27}{8}\right)\)
Answer:
-3

Question 174.
Write the decimal form of the rational number \(\frac{7}{2^{2} \times 5}\)
AP Model Paper
Answer:
0.35

Question 175.
What is the value of \(\log _{\sqrt[3]{5}} \sqrt{5}\) ?
Solution:

Question 176.
Which statement do you agree with ? P: The product of two irrational num-bers is always a rational number.
Q : The product of a rational and an irrational number is always an irra-tional number,
i) Only P ii) Only Q iii) Both P and Q
Answer:
(ii)

Question 177.
Express 3 log₂2 = x in exponential form.
Solution:
3 log₂2 = x
log₂2³ = x ⇒ log₂8 = x ⇒ 2^x = 8

Andhra Pradesh SCERT AP State Board Syllabus 9th Class Maths Important Bits with Answers in English and Telugu Medium are part of AP Board 9th Class Textbook Solutions.

Students can also read AP Board 9th Class Maths Solutions for board exams.

AP State Board 9th Class Maths Important Bits with Answers in English and Telugu

• Chapter 1 Real Numbers Bits
• Chapter 2 Polynomials and Factorisation Bits
• Chapter 3 The Elements of Geometry Bits
• Chapter 4 Lines and Angles Bits
• Chapter 5 Co-Ordinate Geometry Bits
• Chapter 6 Linear Equation in Two Variables Bits
• Chapter 7 Triangles Bits
• Chapter 8 Quadrilaterals Bits
• Chapter 9 Statistics Bits
• Chapter 10 Surface Areas and Volumes Bits
• Chapter 11 Areas Bits
• Chapter 12 Circles Bits
• Chapter 13 Geometrical Constructions Bits
• Chapter 14 Probability Bits
• Chapter 15 Proofs in Mathematics Bits

AP State Syllabus Bits with Answers

Andhra Pradesh SCERT AP State Board Syllabus 9th Class Maths Chapter Wise Important Questions and Answers in English Medium and Telugu Medium are part of AP Board 9th Class Textbook Solutions.

Students can also read AP Board 9th Class Maths Solutions for exam preparation.

AP State Board 9th Class Maths Important Questions and Answers

• Chapter 1 Real Numbers Important Questions
• Chapter 2 Polynomials and Factorisation Important Questions
• Chapter 3 The Elements of Geometry Important Questions
• Chapter 4 Lines and Angles Important Questions
• Chapter 5 Co-Ordinate Geometry Important Questions
• Chapter 6 Linear Equation in Two Variables Important Questions
• Chapter 7 Triangles Important Questions
• Chapter 8 Quadrilaterals Important Questions
• Chapter 9 Statistics Important Questions
• Chapter 10 Surface Areas and Volumes Important Questions
• Chapter 11 Areas Important Questions
• Chapter 12 Circles Important Questions
• Chapter 13 Geometrical Constructions Important Questions
• Chapter 14 Probability Important Questions
• Chapter 15 Proofs in Mathematics Important Questions

AP State Board Syllabus AP SSC 10th Class Telugu Solutions 10th Class Telugu Grammar Alankaralu అలంకారాలు Notes, Questions and Answers.

AP State Syllabus SSC 10th Class Telugu Grammar Alankaralu అలంకారాలు

అలంకారం :
చెప్పదలచిన విషయాన్ని అందంగా మలిచేది.
అలంకారాలు రెండు రకాలు : –
అ) శబ్దాలంకారాలు
ఆ) అర్థాలంకారాలు

అ) “శబ్దాలంకారాలు” :
శబ్ద చమత్కారంతో పాఠకునికి ఆనందాన్ని కల్గించేవి “శబ్దాలంకారాలు.”
కింది గేయాన్ని గమనించండి.
“అది గదిగో మేడ
మేడకున్నది గోడ
గోడ పక్కని నీడ
నీడలో కోడె దూడ
దూడ వేసింది పేడ

పై కవితలో ప్రతివాక్యం చివర ‘డ’ అనే అక్షరం, మళ్ళీ మళ్ళీ వచ్చింది. (అంటే పునరావృతమయ్యింది) ఇది ఆ కవితకు అందం తెచ్చింది. వినడానికి సొంపుగా తయారయ్యింది. ఈ అందం, వినసొంపు ‘డ’ అనే శబ్దం మళ్ళీ మళ్ళీ ప్రయోగించడం వల్ల వచ్చింది. కాబట్టి దీనిని “శబ్దాలంకారం” అంటారు.

1) అంత్యానుప్రాసాలంకారం :
ఒకే అక్షరం లేదా రెండు మూడు అక్షరాలు, వాక్యం చివర మాటి మాటికి వస్తే దాన్ని ‘అంత్యానుప్రాస’ అలంకారం అంటారు.
ఉదా :
1) భాగవతమున భక్తి
భారతమున యుక్తి
రామకథయే రక్తి
ఓ కూనలమ్మ

గమనిక :
పై కవితలో ప్రతివాక్యం చివర ‘క్తి’ అనే అక్షరం తిరిగి తిరిగి వచ్చింది. కాబట్టి ఈ ‘కవితలో ‘అంత్యానుప్రాస’ అనే శబ్దాలంకారం ఉంది.
2) గుండెలో శూలమ్ము
గొంతులో శల్యమ్ము

పై కవితలో ‘మ్ము’ అనే అక్షరం ప్రతి పాదం చివరా వచ్చింది. కాబట్టి దీనిలో ‘అంత్యానుప్రాస’ అనే శబ్దాలంకారం ఉంది.

అంత్యానుప్రాసాలంకారం : (లక్షణం) :
పాదాంతంలో లేదా పంక్తి చివరలో, ఒకే ఉచ్చారణతో ముగిసే పదాలు లేదా అక్షరాలు ఉంటే దాన్ని “అంత్యానుప్రాసాలంకారం” అంటారు.

కింది గేయాలు గమనించండి :
1) వేదశాఖలు వెలసె నిచ్చట
ఆదికావ్యం బలరె నిచ్చట

గమనిక :
ఈ గేయంలోని మొదటి పంక్తి చివర, ‘ఇచ్చట’ అనీ, అలాగే రెండవ పాదం చివర కూడా ‘ఇచ్చట’ అనీ ఉంది. కాబట్టి “అంత్యానుప్రాసాలంకారం” దీనిలో ఉంది.
2) తలుపు గొళ్ళెం
హారతి పళ్ళెం
గుర్రపు కళ్ళెం

పై మూడు పాదాల్లోనూ చివర ‘ళ్ళెం’ అనే అక్షరం వచ్చింది కాబట్టి దీనిలో కూడా ‘అంత్యానుప్రాసాలంకారం’ ఉంది.

2) వృత్త్యనుప్రాసాలంకారం :
అక్షరం అనేకసార్లు తిరిగి రావడాన్ని ‘వృత్త్యనుప్రాసాలంకారం’ అంటారు. ‘వృత్తి’ అంటే ఆవృత్తి అని అర్థం. ఆవృత్తి అంటే మళ్ళీ మళ్ళీ రావడం.
ఉదా :
నాయనా ! నేను నిన్నే మన్నా అన్నానా ? నీవు నన్నే మన్నా అన్నావా ?

గమనిక :
పై వాక్యంలో ‘న’ అనే అక్షరం, అనేకమార్లు వచ్చింది. కాబట్టి ఇది “వృత్త్యనుప్రాస” అనే శబ్దాలంకారం.

అభ్యాసం :

1. కా కి కో కి ల కా దు క దా !
2. లచ్చి పుచ్చకాయలు తెచ్చి ఇచ్చింది.

వృత్త్యనుప్రాసాలంకారం (లక్షణం) :
మొదటి వాక్యంలో ‘క’, రెండో వాక్యంలో ‘చ్చ’ అనే అక్షరం ఆవృత్తి అయ్యింది. కాబట్టి ఇది “వృత్త్యనుప్రాసాలంకారం”.

ఈ కింది వాక్యాలు చూడండి.

1. ఆమె కడవతో వడి వడి అడుగులతో గడపను దాటింది.
2. చిట పట చినుకులు టపటపమని పడుతున్నవేళ

గమనిక :
మొదటివాక్యంలో ‘డ’ అనే హల్లు, రెండవ వాక్యంలో ‘ఓ’ అనే హల్లు చాలాసార్లు వచ్చాయి.

ఈ క్రింది ఉదాహరణలు కూడా చూడండి.
అ) బాబు జిలేబి పట్టుకొని డాబా పైకి ఎక్కాడు.
ఆ) గట్టు మీది చెట్టు కింద కిట్టు రొట్టెను లొట్టలేస్తూ తింటున్నాడు.
ఇ) లక్ష భక్ష్యాలు తినేవాడికి, ఒక భక్ష్యం లక్ష్యమా.

లక్షణం :
ఒక హల్లు గాని, రెండు మూడు హల్లులు గాని, వేరుగా ఐనా, కలిసి ఐనా, మళ్ళీ మళ్ళీ వచ్చినట్లయితే, దాన్ని ‘వృత్త్యనుప్రాస అలంకారం’ అంటారు.

3. ఛేకానుప్రాసాలంకారం : కింది వాక్యం చదవండి.
ఉదా :
“నీకు వంద వందనాలు”.

పై వాక్యంలో వంద అనే హల్లుల జంట, వెంట వెంటనే అర్థ భేదంతో వచ్చింది. ఇక్కడ మొదట వచ్చిన ‘వంద’ – నూరుసంఖ్యను తెలుపుతుంది. రెండోసారి వచ్చిన ‘వంద’, వందనాలు అంటే నమస్కారాలు అని తెలుపుతోంది.

ఛేకానుప్రాస (లక్షణం) :
హల్లుల జంట అర్థ భేదంతో వెంట వెంటనే వస్తే, దానిని ‘ఛేకానుప్రాస’ అలంకారం అంటారు.

ఛేకానుప్రాసకు మరికొన్ని ఉదాహరణలు :
1) పాప సంహరుడు హరుడు
2) మహా మహీభారము

4. ముక్తపదగ్రస్త అలంకారం : ఇది శబ్దాలంకారం.
లక్షణం :
ఒక పద్యపాదం గాని, వాక్యం కాని ఏ పదముతో పూర్తి అవుతుందో, అదే పదంతో తర్వాత పాదం / వాక్యం మొదలవుతుంది. దీన్ని “ముక్తపదగ్రస్త అలంకారం” అంటారు.
ఉదా :
జనకుడుండెడి యనుష్ఠాన వేదిక జూచు
చూచి క్రమ్మర బోయి జూడవచ్చు

గమనిక :
మొదటి పాదం చివర ‘చూచు’ అనే పదం ఉంది. రెండవ పాదం ‘చూచి’ అని ‘చూచు’తో మొదలయ్యింది. కాబట్టి ఇది ‘ముక్తపదగ్రస్త అలంకారం.
అ) ఉదా :
అది గదిగో మేడ
మేడ పక్కన నీడ
నీడలో ఉన్నది దూడ
దూడ వేసింది పేడ

గమనిక :

1. మొదటి పాదం చివర ఉన్నది ‘మేడ’ అనే పదం. రెండవ పాదం మొదట తిరిగి ‘మేడ’ అనే అదే పదం వచ్చింది.
2. అలాగే రెండవ పాదం చివర ‘నీడ’ అనే పదం ఉంది. మూడవ పాదం మొదటలో తిరిగి ‘నీడ’ అనే పదం వచ్చింది.
3. మూడవ పాదం చివర ‘దూడ’ అనే పదం వచ్చింది. నాల్గవ పాదం మొదట్లో తిరిగి ‘దూడ’ అనే పదమే వచ్చింది.

వివరణ :
పాదం చివర విడిచిన పదం తిరిగి తరువాత పాదం మొదట్లో రావడం జరిగింది. కాబట్టి. ఇది “ముక్తపదగ్రస్త అలంకారం.”

అభ్యాసం :
కింది ఉదాహరణలు ఏయే అలంకారాలకు చెందినవో గుర్తించండి. సమన్వయం రాయండి.

ఆ) సుదతీ నూతన మదనా
మదనా గతురంగ పూర్ణమణిమయ సదనా
సదనామయ గజరదనా!
రదనాగేంద్ర నిభకీర్తిరస నరసింహా!

సమన్వయం :
పై పద్యంలో “ముక్తపదగ్రస్తం” అనే అలంకారం ఉంది.

ముక్తపదగ్రస్తాలంకారం (లక్షణం) :
ఒక పద్యపాదం గాని, వాక్యంకాని ఏ పదంతో పూర్తి అవుతుందో అదే పదంతో తర్వాత పాదం / వాక్యం మొదలవుతుంది. దీన్ని “ముక్తపదగ్రస్త అలంకారం” అంటారు.

గమనిక : పై పద్యంలో

1. మొదటి పాదం చివర ‘మదనా’ అని ఉంది. రెండవ పాదం మొదట్లో తిరిగి ‘మదనా’ అని మొదలయ్యింది.
2. రెండవ పాదం చివర ‘సదనా’ అని ఉంది. మూడవ పాదం మొదట్లో ‘సదనా’ అని మొదలయ్యింది.
3. మూడవ పాదం చివర ‘రదనా’ అని ఉంది. నాల్గవ పాదం తిరిగి ‘రదనా’ తో మొదలయ్యింది. ఈ విధంగా పాదం చివర ఉన్న శబ్దంతోనే, తిరిగి తరువాతి పాదం మొదలవుతోంది. కాబట్టి ఇది “ముక్తపదగ్రస్త అలంకారం”.

5. యమకం : ఇది శబ్దాలంకారం.
లక్షణం : ఒకే పదం అర్థభేదంతో ప్రయోగించడాన్ని ‘యమకాలంకారం’ అంటారు.
ఉదా :
మన సైనిక కాయము కాయము మరచి పోరాడుతున్నది.

గమనిక :
పై ఉదాహరణలో ‘కాయము’ అనే పదం, రెండుసార్లు వచ్చింది. ‘కాయము’ అనే శబ్దం ఇక్కడ అర్థభేదంతో ప్రయోగింపబడింది.

మొదటి ‘కాయము’ అనేది ‘నికాయము’ = బృందము అనే పదంలోని భాగం. రెండవ ‘కాయము’ అనగా ‘శరీరం’ అని అర్థం.

సమన్వయం :
ఇక్కడ ‘కాయము’ అనే శబ్దం అర్థభేదంతో తిరిగి ప్రయోగింపబడింది. కాబట్టి ఇది “యమకం” అనే శబ్దాలంకారం.

అభ్యాసం :
ఈ కింది వాక్యాలలోని అలంకారాన్ని గుర్తించి సమన్వయించండి.

ఆ) ఆ తోరణం శత్రువుల తోరణానికి కారణమైంది.
సమన్వయం :
‘తోరణం’ అనే శబ్దం, ఈ వాక్యంలో రెండు సార్లు వచ్చింది. మొదటి ‘తోరణం’ అనే శబ్దానికి ద్వారానికి కట్టే అలంకారం అని అర్థం. రెండవ తోరణ శబ్దంలోని ‘రణం’, అంటే యుద్ధం అని అర్థం. ఈ విధంగా తోరణ శబ్దం అర్థం భేదంతో రెండుసార్లు వచ్చింది. కాబట్టి ‘యమకం’ అనే శబ్దాలంకారం పై వాక్యంలో ఉంది.

యమకం (లక్షణం) :
ఒకే పదం అర్థభేదంతో ప్రయోగించడాన్ని “యమకాలంకారం” అంటారు.

6. లాటానుప్రాస : ఇది శబ్దాలంకారం.
లక్షణం :
ఒకే పదాన్ని అర్థం ఒకటే అయినా, తాత్పర్య భేదంతో ప్రయోగించడాన్ని ‘లాటానుప్రాసాలంకారం’ అంటారు.
ఉదా :

1. హరి భజియించు చేయు హస్తములు హస్తములు
2. దీనమానవులకు సేవ సేవ

గమనిక :
పై వాక్యాలలో హస్తములు, హస్తములు, సేవ, సేవ అని ఒకే పదం. అర్థంలో తేడా లేకున్నా, భావంలో తేడా ఉండేటట్లు ప్రయోగించారు.

వివరణ :

1. ‘హస్తములు’ అనగా చేతులు, రెండవ సారి వచ్చిన ‘హస్తములు’ అనగా సార్థకమైన ‘హస్తములు’ అని అర్థం.
2. ‘సేవ’ అనగా సేవ చేయడం . రెండవసారి వచ్చిన ‘సేవ’ అనగా ‘నిజమైన సేవ’ అని భావం.

అభ్యాసం :
ఈ కింది వాక్యంలో అలంకారాన్ని పేర్కొని సమన్వయించండి.
1) కమలాక్షునర్చించు కరములు కరములు.

సమన్వయం :
పై వాక్యంలో ‘కరములు’ అనే పదం రెండుసార్లు వచ్చింది. అర్థంలో భేదం లేదు. తాత్పర్యం మాత్రమే భేదం. కాబట్టి ఈ వాక్యంలోని శబ్దాలంకారం “లాటానుప్రాసం”.

లాటానుప్రాస అలంకారం (లక్షణం) :
ఒకే పదాన్ని అర్థం ఒకటే అయినా, తాత్పర్య భేదంతో ప్రయోగించడాన్ని “లాటానుప్రాస అలంకారం” అంటారు.

అర్థాలంకారాలు :
అర్థ చమత్కారంతో పాఠకునికి ఆనందాన్ని కలిగించేవి “అర్థాలంకారాలు.”

1. ఉపమాలంకారం :

1. ఆమె ముఖం అందంగా ఉంది.
2. అమె ముఖం చంద్రబింబంలాగ అందంగా ఉన్నది.

గమనిక :
పై వాక్యాలలోని తేడాను గమనించండి. ఆమె ముఖం చంద్రబింబంలాగా అందంగా ఉంది, అనే వాక్యం మనలను ఆకట్టుకుంటుంది. ఈ విధంగా ఒక విషయాన్ని ఆకట్టుకొనేలా చెప్పడానికిగాను అందమైన పోలికను చెప్పడాన్ని ‘ఉపమాలంకారం’ అంటారు.
ఉదా :
సోముడు భీముడివలె బలవంతుడు.

గమనిక :
ఈ వాక్యంలో సోముణ్ణి భీముడితో పోల్చారు. ఇలా చెప్పినపుడు వాక్యంలో ఉండే పదాలను, కొన్ని ప్రత్యేకమైన పేర్లతో పిలుస్తాము.
1) సోముడు – ఉపమేయం – (అంటే ఎవరిని గురించి చెప్పుతున్నామో ఆ పదం)
2) భీముడు – ఉపమానం – (ఎవరితో పోలుస్తున్నామో ఆ పదం)
3) బలవంతుడు – సమానధర్మం – (పోల్చడానికి వీలయిన సమాన గుణం)
4) వలె – ఉపమావాచకం – (ఉపమానాన్ని సమానధర్మంతో కలపడానికి వాడే పదం)

ఉపమాలంకారం :
ఉపమానోపమేయాలకు చక్కని పోలిక చెప్పడమే “ఉపమాలంకారం.”

2. ఉత్ప్రేక్షాలంకారం :
ఉపమేయాన్ని మరొక దానిలా ఊహించి చెప్పడం, “ఉత్ప్రేక్షాలంకారం.”
ఉదా :
ఆమె ఇంటి ముందున్న పెద్ద కుక్కను చూసి, సింహం ఏమో అని భయపడ్డాను.

గమనిక :
పై వాక్యంలో ఒక దాన్ని చూసి మరొకటి అనుకోవడం లేదా ఊహించుకోవడం జరిగింది. ఇలా అనుకోవడం లేదా ఊహించుకోవడం కూడా అలంకారమే. ఇలా ఉన్నదాన్ని లేనట్లుగా, లేనిదాన్ని ఉన్నట్లుగా ఊహించి చెప్పడాన్ని ‘ఉత్ప్రేక్షాలంకారం’ అంటారు.
ఉదా :

1. ఆ మేడలు ఆకాశాన్ని ముద్దాడుతున్నాయో అన్నట్లు ఉన్నవి.
2. ఆ ఏనుగు నడగొండా అన్నట్లు ఉంది.

పై వాక్యంలో 1) ఉపమేయం – ఏనుగు
2) ఉపమానం – నడకొండ (నడిచే కొండ)
అంటే ఏనుగును, నడిచే కొండలా ఊహించాము. కాబట్టి “ఉత్ప్రేక్షాలంకారం.”

3. రూపకాలంకారం :
ఉపమాన ధర్మాన్ని ఉపమేయంలో ఆరోపించి, వీటి రెంటికీ అభేదాన్ని (భేదం లేదని) చెప్పడమే, ‘రూపకాలంకారం’ అంటారు.
ఉదా :
‘ఆయన మాట కఠినమైనా మనసు వెన్న’ ఇందులో
1) ‘మనస్సు’ – అనేది ఉపమేయం.
2) వెన్న – ఉపమానం (పోల్చినది)

ఉపమానమైన ‘వెన్న’ లక్షణాలను, ఉపమేయమైన ‘మనస్సు’తో భేదం లేకుండా పోల్చడం జరిగింది. అంటే వెన్నకూ, మనస్సుకూ భేదం లేదు. రెండూ ఒకటే అనే భావాన్ని ఇస్తోంది.

అభ్యాసం :
కింది వాక్యాలను పరిశీలించి అలంకారాన్ని గుర్తించండి.

1. మా అన్న చేసే వంట నలభీమపాకం
2. కుటుంబానికి తండ్రి హిమగిరి శిఖరం

గమనిక :
మొదటి వాక్యంలో అన్న చేసే వంటకూ, నలభీమపాకానికి భేదం లేనట్లు చెప్పబడింది. అలాగే రెండవ వాక్యంలో కుటుంబంలోని తండ్రికీ, హిమగిరి శిఖరానికి భేదం లేనట్లు చెప్పబడింది. కాబట్టి పై రెండు వాక్యాలలో ‘రూపకాలంకారాలు’ ఉన్నాయి.

ఈ కింది ఉదాహరణలు కూడా చూడండి.

1. లతాలలనలు రాజు పై కుసుమాక్షతలు చల్లారు.
2. రుద్రమ్మ చండీశ్వరీదేవి జలజలా పారించే శాత్రవుల రక్తమ్ము.
3. ఈ మహారాజు సాక్షాత్తు ఈశ్వరుడే.
4. మా నాన్నగారి మాటలే వేదమంత్రాలు.
5. మౌనిక తేనె పలుకులు అందరికీ ఇష్టమే.

గమనిక : పై పాదాల్లో రూపకాలంకారాలు ఉన్నాయి.

4. స్వభావోక్తి అలంకారం :
ఏదైనా విషయాన్ని ఉన్నదున్నట్లుగా వర్ణిస్తే దాన్ని “స్వభావోక్తి” అలంకారం అంటారు.
ఉదా :
జింకలు బిత్తరి చూపులు చూస్తూ, చెవులు నిగిడ్చి చెంగుచెంగున గెంతుతున్నాయి.

స్వభావోక్తికి మరియొక ఉదాహరణం :
1) ఆ లేళ్లు బెదురుచూపులతో నిక్కపొడుచుకున్న చెవులతో భయభ్రాంత చిత్తములతో అటూ ఇటూ చూస్తున్నాయి.

సమన్వయం :
ఇక్కడ లేళ్ల యొక్క సహజ గుణాన్ని ఉన్నది, ఉన్నట్లుగా, కళ్లకు కట్టినట్లుగా వర్ణించడం వల్ల ఇది స్వభావోక్తి’ అలంకారం.

5. “అతిశయోక్తి” అలంకారం.
లక్షణం :
ఉన్న విషయాన్ని, ఉన్నదానికంటే ఎక్కువ చేసి చెప్పటాన్ని ‘అతిశయోక్తి’ అలంకారం అంటారు.
ఉదా :

1. మా చెల్లెలు తాటి చెట్టంత పొడవుంది.
2. దేవాలయ గోపురాలు ఆకాశానికి అంటుతున్నాయి.
3. ఆ పట్టణంలోని భవనాలు ఆకాశాన్ని తాకుతున్నాయి.

సమన్వయం :
పై వాక్యాలలో చెల్లెలు ఎత్తును, గోపురం ఎత్తును, ఉన్న ఎత్తుకంటె ఎక్కువ చేసి చెప్పడాన్ని అతిశయోక్తి అలంకారంతో చెప్పడం అంటారు.

భవనాలు ఎంత ఎత్తుగా ఉన్నా, ఆకాశాన్ని తాకడం అసంభవం. అంటే మామూలు విషయాన్ని అతిగా చేసి చెప్పడం పై మూడవ వాక్యంలో గమనిస్తున్నాము.

అభ్యాసం :
ఈ కింది లక్ష్యాలను పరిశీలించండి. అలంకారం గుర్తించండి.
1) కం|| “చుక్కలు తలపూవులుగా
అక్కజముగ మేను పెంచి యంబరవీధిన్
వెక్కసమై చూపట్టిన
అక్కోమలి ముదము నొందె ఆత్మస్థితికిన్”

సమన్వయం :
పై పద్యంలో ‘అతిశయోక్తి’ అనే అలంకారం ఉంది.

భావం :
నక్షత్రాలు తన తలపై ధరించే పువ్వులుగా ఉండేటట్లు ఆశ్చర్యంగా హనుమంతుడు శరీరాన్ని పెంచాడు.

ఎంత ఎత్తు పెరిగినా ఆకాశంలో నక్షత్రాలను తాకేటట్లు పెరగడం జరగదు. కాబట్టి ఇది ‘అతిశయోక్తి’ అలంకారం.

2) మా పొలంలో బంగారం పండింది.
సమన్వయం :
పై వాక్యంలో ‘అతిశయోక్తి’ అలంకారం ఉంది.

భావం :
పొలంలో బాగా పంట పండింది అని చెప్పడానికి, ‘బంగారం’ పండిందని అతిశయోక్తిగా చెప్పబడింది. కాబట్టి పై వాక్యంలో “అతిశయోక్తి” అనే అర్థాలంకారం ఉంది.

6. శ్లేషాలంకారం :

అ) 1) మిమ్ము మాధవుడు (విష్ణువు) రక్షించుగాక !
2) మిమ్ము ఉమాధవుడు (శివుడు) రక్షించుగాక !

ఆ) మానవ జీవనం సుకుమారం
అర్థం :
1)మానవ (ఆధునిక) జీవితం సుకుమారమైనది.
2) మానవ (మనిషి) జీవితం సుకుమారమైనది.

పై అర్థాలను గమనించారు కదా ! ఒకే శబ్దం, రెండు వేరు వేరు అర్థాలను ఇస్తుంది. అంటే విభిన్న అర్థాలు ఆశ్రయించి ఉన్నాయి. ఇలా ఉంటే ‘శ్లేషాలంకారం’ అంటారు.

శ్లేషాలంకారం (లక్షణం) :
నానార్థాలను కలిగి ఉండే అలంకారం శ్లేష..

అభ్యాసం :
కింది అలంకారాలలో ఉన్న అలంకారాన్ని గుర్తించి సమన్వయం చేయండి.
1) రాజు కువలయానందకరుడు
అర్థం :

1. చంద్రుడు కలువలకు ఆనందాన్ని ఇస్తాడు.
2. రాజు భూమండలానికి సంతోషాన్ని ఇస్తాడు.

ఇక్కడ నానార్థాలు వచ్చాయి కాబట్టి ఈ వాక్యంలో శ్లేషాలంకారముంది.

2) నీవేల వచ్చెదవు?
అర్థం :
1) నీవు ఎందుకు వస్తావు?
2) నీవు ఏలడానికి వస్తావు.
ఇక్కడ నానార్థాలు వచ్చాయి. కాబట్టి శ్లేషాలంకారం ఉంది.

అలంకారములపై ప్రశ్నలు

1) ‘కుముదినీ రాగ రసబద్ద గుళిక యనగ చంద్రుడు దయించె’ ఈ వాక్యంలో ఉన్న అలంకారాన్ని గుర్తించండి.
A) ఉపమ
B) ఉత్ప్రేక్ష
C) రూపకము
D) స్వభావోక్తి
జవాబు:
B) ఉత్ప్రేక్ష

2) “అనుచున్ జేవురు మీఱు కన్నుగవతో, నాస్పందదోష్ణంబుతో, ఘనహుంకారముతో, నటద్ర్భుకుటితో గర్జిల్లు నా ఫోన్ సలేశుని” ఈ వాక్యంలో అలంకారాన్ని గుర్తించండి.
A) ఉపమ
B) ఉత్ప్రేక్ష
C) స్వభావోక్తి
D) వృత్త్యనుప్రాస
జవాబు:
C) స్వభావోక్తి

3) ‘నగారా మోగిందా, నయాగరా దుమికిందా’ ఈ వాక్యంలో అలంకారాన్ని గుర్తించండి.
A) అంత్యానుప్రాస
B) వృత్త్యనుప్రాస
C) ఛేకానుప్రాస
D) యమకము
జవాబు:
A) అంత్యానుప్రాస

4) ‘హరిభజియించు హస్తములు హస్తములు’ ఈ వాక్యంలో గల అలంకారాన్ని గుర్తించండి.
A) వృత్త్యనుప్రాస
B) ఛేకానుప్రాస
C) లాటానుప్రాస
D) ముక్తపదగ్రస్తము
జవాబు:
C) లాటానుప్రాస

5) ‘ఆ తోరణం శత్రువులతో రణానికి కారణమైంది’ ఈ వాక్యంలో గల అలంకారం గుర్తించండి. (B)
A) శ్లేష
B) యమకము
C) ఛేకానుప్రాస
D) ఉపమ
జవాబు:
B) యమకము

6) ‘మా పొలంలో బంగారం పండింది’ ఈ వాక్యంలో అలంకారాన్ని గుర్తించండి.
A) స్వభావోక్తి
B) ఉపమ.
C) అతిశయోక్తి
D) రూపకము
జవాబు:
C) అతిశయోక్తి

7) ‘హనుమంతుడు సముద్రాన్ని దాటాడు. మహాత్ములకు సాధ్యము కానిది లోకమున లేదుకదా’ ఈ వాక్యాలలో అలంకారం గుర్తించండి.
A) అర్ధాంతరన్యాస
B) ఉపమ
C) స్వభావోక్తి
D) యమకము
జవాబు:
A) అర్ధాంతరన్యాస

8) ‘నీ కరుణాకటాక్షవీక్షణములకై నిరీక్షించుచున్నారము’ ఈ వాక్యంలోని అలంకారాన్ని గుర్తించి, లక్షణం రాయండి.
జవాబు:
ఈ వాక్యంలో ‘వృత్త్యనుప్రాస’ అలంకారం ఉంది.
లక్షణం : ఒకే అక్షరము పలుమార్లు ఆ వృత్తియగుట వృత్త్యనుప్రాస.

9) “లేమా! దనుజుల గెలువగ లేమా?” ఈ వాక్యంలోని అలంకారాన్ని గుర్తించి, లక్షణం రాయండి.
జవాబు:
యమకము : లక్షణం : ఒకే పదం, అర్థభేదంతో ప్రయోగించడం యమకము.

10) ‘దేవాలయ గోపురాలు ఆకాశాని కంటుతున్నాయి. ఈ వాక్యంలో గల అలంకారాన్ని గుర్తించి, లక్షణం రాయండి.
జవాబు:
అతిశయోక్తి : విషయాన్ని ఉన్నదానికంటె ఎక్కువ చేసి చెప్పడం.

11) ‘మానవా? నీ ప్రయత్నం మానవా?’ ఈ వాక్యంలో అలంకారం గుర్తించి, లక్షణం రాయండి.
జవాబు:
యమకము : ఒకే పదం, అర్థభేదంతో ప్రయోగించడం యమకం.

12) ‘మిమ్ము మాధవుడు రక్షించుగాక!’ ఈ వాక్యంలో అలంకారాన్ని గుర్తించి, లక్షణం రాయండి.
జవాబు:
శ్లేష : నానార్ధములను కలిగి ఉండే అలంకారం శ్లేష.

13) “శివాజీ కళ్యాణి దుర్గాన్ని సాధించాడు. వీరులకు సాధ్యము కానిది లోకమున లేదు కదా” ఈ వాక్యాలలో గల అలంకారాన్ని గుర్తించి, లక్షణం రాయండి.
జవాబు:
అర్ధాంతర న్యాసాలంకారము : సామాన్యమును విశేషముచే కాని, విశేషమును సామాన్యముచే కాని సమరించుట.

14) ‘వాడు తాటిచెట్టంత పొడవున్నాడు’ ఈ వాక్యంలో అలంకారం గుర్తించి, లక్షణం రాయండి.
జవాబు:
అలంకారము : అతిశయోక్తి అలంకారం.
లక్షణం : విషయాన్ని ఉన్నదాని కంటే ఎక్కువ చేసి చెప్పడం.

15) అభినుతేందు చంద్రికాంభోధి యఖిలంబు నీట నిట్టలముగ నిట్టవొడిచె – అలంకారాన్ని గుర్తించి, లక్షణం రాయండి.
జవాబు:
అలంకారము : రూపకాలంకారము.
లక్షణం : ఉపమానోపమేయములకు, భేదము లేదని చెప్పడం రూపకము.

16) ‘అడిగెదనని కడువడి జను, నడిగినఁదను మగుడ నుడుగడని నడయుడుగున్’, ఈ వాక్యంలో అలంకారం గుర్తించి, లక్షణం రాయండి.
జవాబు:
అలంకారము : వృత్త్యనుప్రాసాలంకారం.
లక్షణం : ఒకే అక్షరం, పలుమార్లు ఆవృత్తి అవడం.

17) ‘మకరందబిందు బృందరసస్యందన మందరమగు మాతృభాషయే’ – ఈ వాక్యంలో అలంకారం గుర్తించి, లక్షణం రాయండి.
జవాబు:
అలంకారము : వృత్త్యనుప్రాసాలంకారం.
లక్షణం : ఒకే అక్షరం, పలుమార్లు ఆవృత్తి అవడం.

18) ‘తండ్రి హరిజేరుమనియెడి తండ్రి తండ్రి’ – ఈ వాక్యంలో అలంకారం గుర్తించి, లక్షణం రాయండి.
జవాబు:
అలంకారము : ఈ పద్యంలో లాటానుప్రాసాలంకారము ఉంది.
లక్షణం : ఒకే పదాన్ని అర్థం ఒకటే అయినా, తాత్పర్య భేదంతో ప్రయోగించడం.

19) 1. ‘రాజు కవలయానందకరుడు’
2. నీవేల వచ్చెదవు- ఈ వాక్యాలలో అలంకారం గుర్తించి, లక్షణం రాయండి.
జవాబు:
అలంకారము : శ్లేషాలంకారం
లక్షణం : నానార్థాలను కలిగి ఉండే అలంకారము శ్లేష.

20) ‘హనుమంతుడు సముద్రాన్ని లంఘించాడు. మహాత్ములకు సాధ్యం కానిది లోకమున లేదుకదా’ – ఈ వాక్యంలో అలంకారం గుర్తించి, లక్షణం రాయండి.
జవాబు:
అలంకారము : అర్థాంతరన్యాసాలంకారం.
లక్షణం : విశేష విషయాన్ని సామాన్యంతో కాని, సామాన్య విషయాన్ని విశేష విషయంతో కాని సమర్థించడం.

AP State Board Syllabus AP SSC 10th Class Telugu Solutions 1st Lesson మాతృభావన Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus SSC 10th Class Telugu Solutions 1st Lesson మాతృభావన

10th Class Telugu 1st Lesson మాతృభావన Textbook Questions and Answers

ఉన్ముఖీకరణ : చదవండి – ఆలోచించి చెప్పండి

తే. సర్వతీర్ధాంబువులకంటె సమధికంబు
పావనంబైన జనయిత్రి పాదజలము
వరతనూజున కఖిలదేవతల కంటె
జనని యెక్కుడు సన్నుతాచారనిరత

ప్రశ్నలు – జవాబులు

ప్రశ్న1.
“పావనంబైన జనయిత్రి పాదజలము” అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
జనయిత్రి అంటే తల్లి. జన్మనిచ్చిన తల్లి సర్వదేవతల కంటే ఎక్కువ. అటువంటి తల్లి యొక్క పాదాలు కడిగిన నీరు చాలా పవిత్రమైనది. విష్ణువు పాదాల నుండి జన్మించింది గంగ. అది ఎంతో పవిత్రమైంది. అటువంటి పవిత్రత కలిగిందే తల్లి పాదాలు కడిగిన నీరు.

ప్రశ్న2.
తల్లి పాదజలం దేనికంటే గొప్పదని తెలుసుకొన్నారు? ఎందువల్ల?
జవాబు:
తల్లి పాదజలం అన్ని తీర్థాలలోని (పుణ్యనదులలోని) నీటి కంటే పవిత్రమైనదని తెలుసుకొన్నాం. ఆ నదులలోని నీరు ఆ నదీ తీరాలలోని దైవం లేదా దైవాల పాదాలకు తగలడం వల్ల అవి పవిత్రమై పుణ్యనదులుగా లెక్కింపబడతాయి. కానీ, తల్లి సమస్త దేవతల కంటే ఎక్కువ కనుక తల్లి పాదాలు కడిగిన నీరు పుణ్యనదీ జలం కంటే గొప్పది.

ప్రశ్న3.
కుమారునికి అన్నింటికంటే ఎవరు మిన్న? ఎందుకు?
జవాబు:
కుమారునికి అంటే సంతానమందరికీ అన్నింటికంటే తల్లి యొక్క పాదాలు కడిగిన నీరు పరమ పవిత్రమైనది. ఎందుకంటే తన కడుపులో 9 నెలలు మోసి, కని, పెంచి, పోషిస్తూ, రక్షించే తల్లి దైవం కంటే గొప్పది. దైవం కనబడడు. తల్లి కనబడే దైవం. అటువంటి తల్లి యొక్క పాదాలు కడిగిన నీరు దేవుడికి అభిషేకం చేసిన నీటికంటే పవిత్రమైనది.

ప్రశ్న4.
ఈ పద్యం ద్వారా తల్లికి గల స్థానమేమిటని గ్రహించారు?
జవాబు:
మన సంప్రదాయం, మన సంస్కృతి తల్లికి అత్యున్నత స్థానమిచ్చింది. ఈ పద్యం కూడా తల్లి యొక్క మహోన్నత స్థానం గుర్తుచేసింది. ‘మాతృదేవోభవ, పితృదేవోభవ, ఆచార్యదేవోభవ…….’ అని ఉపనిషత్తులు కూడా తల్లికి మొదటిస్థానం ఇచ్చాయి. దైవం కంటే గొప్పదైన తల్లికి నమస్కరించాలి. ఆమె పాదజలం సంతానానికి శిరోధార్యం అని ఈ పద్యం ద్వారా గ్రహించాము.

ప్రశ్న5.
“ప్రతి స్త్రీమూర్తీ మనకు తల్లితో సమానం” అని ఎందుకంటారు?
జవాబు:
స్త్రీ లేకపోతే సృష్టి లేదు. భగవంతుడు అందరి వద్దా ఉండలేడు కనుక తనకు మారుగా తల్లిని సృష్టించాడు. ప్రతి స్త్రీలోనూ తన తల్లిని చూసుకోగలిగినవాడే మహాత్ముడు. రామకృష్ణ పరమహంస తన భార్య శారదాదేవిలో కూడా తన తల్లిని, జగన్మాతను సందర్శించి పూజించాడు. అందుచేత ప్రతి స్త్రీని తల్లిలాగా చూడాలి. గౌరవించాలి. ఆదరించాలి.

ఆలోచించి చెప్పండి

ప్రశ్న1.
‘విజయగర్వంతో నీవు చేసిన పని సరికాదని’ అనే మాటలనుబట్టి శివాజీ ఎలాంటివాడని భావిస్తున్నారు?
జవాబు:
గర్వం ప్రమాదకరం. విజయగర్వం మరీ ప్రమాదకరం. విజయం వచ్చినపుడు చాలా జాగ్రత్తగా ఉండాలి. లేకపోతే ఆ విజయగర్వంతో చాలా తప్పులు చేసే అవకాశం ఉంది. కనుక శివాజీది ఎదిగే కొద్దీ ఒదిగి ఉండే స్వభావం అని తెలిసింది. విజయం సాధించిన ప్రతిసారీ ఆత్మవిమర్శ చేసుకొనేవాడు. వినయం పెంచుకొనేవాడు. శివాజీ గర్వం లేని వీరుడు.

ప్రశ్న2.
స్త్రీలపట్ల మర్యాదగా ప్రవర్తించడం అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
స్త్రీలు శారీరకంగా, మానసికంగా సున్నితంగా ఉంటారు. వారి మనసు బాధపడేలా మాట్లాడకూడదు. కించపరచ కూడదు. వెకిలిగా ప్రవర్తించకూడదు. వారికి చట్టపరంగా సంక్రమించవలసిన హక్కులను పొందేలా చూడడం, సహాయం చేయడం, మన తల్లి, సోదరి పట్ల ఎలా ప్రవర్తిస్తామో ప్రతి స్త్రీ పట్ల అలా ప్రవర్తించడం మర్యాద.

ప్రశ్న3.
శివాజీ కోపానికి కారణమేమిటి ? కోపంలో శివాజీ ఎలా ఉన్నాడు?
జవాబు:
ఓడిపోయిన వీరుని సో దేవుడు బంధించి తెచ్చాడు. అతనితో బాటు అతని రాణివాసాన్ని కూడా బంధించి తెచ్చాడు. రాణివాసాన్ని బంధించి తేవడమే శివాజీ కోపానికి కారణమైంది.

కోపంలో శివాజీకి కళ్లు ఎఱ్ఱబడ్డాయి. పెదవులు అదిరాయి. బొమముడి కదుల్తోంది. హుంకరిస్తున్నాడు. గర్జిస్తున్నాడు. శివాజీని చూడడానికి కూడా రాజసభ జంకింది. అంటే ప్రళయకాల రుద్రుడిలా ఉన్నాడు శివాజీ.

ప్రశ్న4.
“సరభసోత్సాహంబు కన్జప్పె” అంటే మీకేమర్థమైంది?
జవాబు:
సరభస ఉత్సాహము అంటే ఉవ్విళ్ళూరు ఉత్సాహం. అంటే ఒక విజయం సాధించినపుడు చాలా ఉత్సాహం వస్తుంది. కన్దప్పడము అంటే ఆ ఉత్సాహంలో సాధించిన విజయం తప్ప కళ్లకు ఏదీ కనబడదు. అంటే ఇతరుల బాధలు కానీ, తప్పులు కానీ, భయాలు కానీ, ఏవీ కళ్లకు కనబడవు- ఆ విజయం తప్ప.

ఆలోచించి చెప్పండి

ప్రశ్న1.
స్త్రీలను ఎవరితో పోల్చారు? ఎందుకు?
జవాబు:
స్త్రీలను సీత, సావిత్రి, అనసూయ, సుమతి మొదలైన పతివ్రతలతో పోల్చారు. స్త్రీలను దేవతావృక్షాలతో పోల్చారు. పతివ్రతా స్త్రీలు అగ్నిజ్వాలల వంటి వారన్నారు. ఎందుకంటే – రాముడు అగ్నిపరీక్ష చేశాడు. సీతాదేవి ఆ అగ్నిని పూలరాశిగా భావించింది. సీత యొక్క పవిత్రతకు అగ్ని కూడా చల్లబడింది. అంతటి మహాపతివ్రత సీత.

యమధర్మరాజును ప్రార్థించి, పోరాడి, మెప్పించి, తన భర్త సత్యవంతుని ప్రాణాలు తిరిగి తెచ్చింది సావిత్రి. యమధర్మాన్ని కూడా తన పాతివ్రత్య మహిమతో మార్చి తన భర్తను బ్రతికించుకొంది.

బ్రహ్మ, విష్ణు, మహేశ్వరులను పసిపిల్లలుగా మార్చి జోలపాడింది అనసూయ. ఈమె అత్రి మహాముని భార్య.

సూర్యోదయం అయితే భర్త మరణిస్తాడని, భర్తకు మరణం రాకుంటకు సూర్యోదయాన్ని ఆపిన మహా పతివ్రత సుమతి.

దేవతావృక్షాలు కోరిన కోరికలు తీరుస్తాయి. అవి ఉన్నచోట అశాంతి, అనారోగ్యం, ముసలితనం వంటి బాధలు ఉండవు. స్త్రీలు ఉన్న ఇల్లు కళకళలాడుతుంది. అశాంతికి అవకాశం లేదు.

ప్రశ్న2.
స్త్రీల పట్ల సమాజంలో ఎలాంటి అభిప్రాయాలు ఉన్నాయి? దీనిపై మీ అభిప్రాయాలు తెల్పండి.
జవాబు:
స్త్రీల పట్ల సమాజంలో గౌరవ భావమే ఉన్నది. కానీ,
సమాజంలో కొంతమంది స్త్రీలను చులకనగా చూస్తారు. చదువుకోనివారు, వివేకం లేనివారు, గౌరవం లేనివారు మాత్రమే స్త్రీలను తక్కువగా చూసే ప్రయత్నం చేస్తారు. స్త్రీలు బలహీనులనే భావం కూడా కొంతమందికి ఉంది. అది తప్పు.

ప్రశ్న3.
స్త్రీల వల్ల భారత కీర్తి ప్రతిష్ఠలు పెరుగుతున్నాయనడానికి ఉదాహరణలు తెల్పండి.
జవాబు:
స్త్రీల వలన ఏ దేశపు కీర్తి ప్రతిష్ఠలైనా పెరుగుతాయి. మన భారతదేశ స్త్రీలు అన్ని రంగాలలోనూ మగవారితో సమానంగా ఉన్నారు. యుద్ధరంగంలో రుద్రమదేవి, ఝాన్సీ లక్ష్మీబాయి, చాంద్ బీబీ మొదలైనవారు శత్రువులను గడగడలాడించారు.

రాజకీయ రంగంలో ఇందిరాగాంధీ, మీరాకుమార్, షీలాదీక్షిత్ మొదలైనవారు ధ్రువతారలు. రచనారంగంలో మొల్ల, రంగాజమ్మ మొదలైనవారు కావ్యాలు రాశారు.

మాలతీ చందూర్, యద్దనపూడి సులోచనారాణి, కోడూరి కౌసల్యాదేవి మొదలైనవారు నవలా రచయిత్రులుగా ఖ్యాతి గడించారు.

పి.టి. ఉష, అశ్వనీ నాచప్ప, కుంజరాణి, మిథాలీ రాజ్, కరణం మల్లీశ్వరి మొదలైనవారు క్రీడారంగంలో మణిపూసలు.

కస్తూరిబా గాంధీ, సరోజినీనాయుడు, దుర్గాబాయ్ దేశ్ ముఖ్ మొదలైనవారు స్వాతంత్ర్యోద్యమంలో పాల్గొన్నారు.

ప్రశ్న4.
“అనలజ్యోతుల………. సాగునే? ” అనే పద్యం ద్వారా మీకేమర్థమైంది?
జవాబు:
అగ్ని వంటి తేజస్సు కలవారు పతివ్రతలు, అంటే పుణ్యస్త్రీలు. తప్పుడు ఆలోచనలతో వారిని సమీపించడం కూడా తప్పు. అలా చేస్తే ఎంత గొప్పవారికైనా మరణం తప్పదు. నాశనం తప్పదు. వారి వంశం కూడా నిలబడదు.

రావణాసురుడు మహాభక్తుడు. గొప్ప పండితుడు. మహా బలవంతుడు, కానీ, సీతాదేవిని ఎత్తుకొని వచ్చాడు. తనను పెళ్ళి చేసుకోమని బాధించాడు. దాని ఫలితంగా రాముని చేతిలో మరణించాడు. యుద్ధంలో బంధువులు, స్నేహితులు అందరూ మరణించారు.

అంటే ఎంత గొప్పవారైనా స్త్రీని అవమానపరిస్తే నాశనం తప్పదని తెలిసింది.

ఆలోచించి చెప్పండి

ప్రశ్న1.
తల్లిగా గౌరవించడం అంటే ఏమిటి? ఆ ప్రవర్తన ఎలా ఉంటుంది?
జవాబు:
తల్లిని మించిన దైవం లేదు. తల్లి ప్రత్యక్ష దైవం. తొమ్మిది నెలలు కడుపులో పెట్టుకొని మోసి, కని, పెంచిన తల్లిని ఎంతగా గౌరవించినా తక్కువే. తల్లితో సమానంగా ప్రతి స్త్రీని గౌరవించాలి. ప్రతి స్త్రీలోనూ అమ్మను చూడాలి. అమ్మలోని కారుణ్యం చూడాలి. అదే, తల్లిగా గౌరవించడ
మంటే.

ప్రశ్న2.
సన్మార్గంలో నడవడం అంటే ఏమిటి? విద్యార్థులుగా మీరు చేయాల్సిన కొన్ని పనులను తెల్పండి.
జవాబు:
సన్మార్గం అంటే మంచి మార్గం. సన్మార్గంలో నడవడ మంటే చక్కని ప్రవర్తన కలిగి ఉండడం. “సాధించ వలసిన లక్ష్యమే కాదు. దానిని సాధించే మార్గం కూడా మంచిది కావాలి” అన్నాడు గాంధీజీ.. విద్యార్థులు మంచి ప్రవర్తన కలిగి ఉండాలి. సంఘంలో చాలా చెడులు ఉన్నాయి. వాటిని సంస్కరించాలి. ప్రజలను చైతన్యపరచాలి.

చదువురాని వారికి చదవటం, రాయడం నేర్పాలి. సమాజంలో జరిగే అనేక మోసాలను గూర్చి చెప్పాలి. మన చట్టాలపై అవగాహన కల్గించాలి.

వరకట్నం ఇవ్వడం, తీసుకోవడం తప్పని చెప్పాలి. ఆరోగ్యకరమైన అలవాట్లు నేర్పాలి. పరిశుభ్రత నేర్పాలి. మన గ్రామ, రాష్ట్ర, దేశ, అంతర్జాతీయ సమస్యలపై
అవగాహన కల్గించాలి. ఓటుహక్కు వినియోగం చెప్పాలి.

ప్రశ్న3.
“స్త్రీ రత్నముల్ పూజ్య, లేయవమానంబు ఘటింపరాదు,” అంటే ఏమిటి ?
జవాబు:
స్త్రీలు గౌరవింపదగినవారు. పూజింపతగినవారు. వారికి ఏ అవమానం జరగకూడదు. స్త్రీలను గౌరవించడం మన సంస్కారం. అది మన సంస్కృతి. అది మన విధి. వారిని మన మాటలతో గాని, ప్రవర్తనతో గాని బాధ పెట్టకూడదు.

ప్రశ్న4.
“హితసూక్తిన్ బల్కి” అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
సు + ఉక్తి – సూక్తి అంటే మంచి మాట. హితసూక్తి అంటే ఇష్టాన్ని కలిగించే మంచి మాట. అంటే మంచి మాట అయినా ఇతరులు బాధ పడేలాగా చెప్పకూడదు. వినేవారికి సంతోషం కలగాలి. శివాజీ స్త్రీని గౌరవించాడు. సత్కరించాడు. తన వారు చేసిన తప్పును క్షమించ మన్నాడు. శత్రువీరుడిని విడిచిపెట్టాడు. అపుడు ‘హితసూక్తి’ చెప్పాడు.

I. అవగాహన – ప్రతిస్పందన

1. కింది అంశాల గురించి చర్చించండి.

అ) “ప్రస్తుతం స్త్రీలపై జరిగే దాడులకు కారణాలు – నివారణోపాయాలు”
జవాబు:
కారణాలు:
ప్రస్తుత సమాజంలో గురువుల పట్ల, పెద్దలపట్ల, తల్లిదండ్రుల పట్ల గౌరవ భావన తగ్గుతోంది. కారణాలు ఏమైనా కావచ్చును. నైతికత కూడా లోపించింది. దైవభక్తి తగ్గింది. ‘పాపం’ అనే భావన, భయం తగ్గింది. స్త్రీల పట్ల, బలహీనుల పట్ల, వృద్ధుల పట్ల బాధ్యత తగింది. దీనికి కారణం ప్రధానంగా సినిమాలు. సినిమాలలో, టి.వీ సీరియళ్ళలో స్త్రీలను అసభ్యకరంగా, కేవలం విలాసవస్తువుగా చూపిస్తున్నారు. ప్రేమికులు విచ్చలవిడిగా ప్రవర్తిస్తున్నారు. చెడు వ్యసనాలు కూడా మితిమీరి పోయాయి. రెచ్చగొట్టే ప్రవర్తనలు కూడా కారణం. మానవుని ఆలోచనా విధానం మారిపోయింది. చట్టాలన్నా కొందరికి భయం లేదు. అందుచేతనే స్త్రీలపై దాడులు పెరుగుతున్నాయి.

నివారణోపాయాలు :
చలనచిత్రాలలో స్త్రీని ఉన్నతంగా చూపించాలి. సాహిత్యంలో కూడా స్త్రీలను అంగాంగ వర్ణన చేయకూడదు. స్త్రీల పట్ల గౌరవం పెరిగే పాఠ్యాంశాలు పెట్టాలి. ఎవరైనా స్త్రీని కించపరుస్తున్నా, అవమానిస్తున్నా చూసీ చూడనట్లు వదలకూడదు. పిల్లలకు చిన్నతనం నుంచీ మంచి మంచి కథలు చెప్పాలి. స్త్రీని మాతృమూర్తిగా చూసే భావన పెంపొందాలి. ప్రేమికులు బహిరంగ ప్రదర్శనలు మానాలి. దుర్వ్యసనాలు నిరోధించాలి. సమాజాన్ని చైతన్యపరచాలి. స్త్రీ విద్యను ప్రోత్సహించాలి. సమాజంలో సంస్కారం, నీతి పెంచాలి. స్త్రీలకు రక్షణ పెంచాలి. చట్టాలు కచ్చితంగా అమలుచేయాలి. విదేశీ విజ్ఞానం ఆర్జించాలి గాని విదేశీ సంస్కృతి, అలంకరణలు కాదు. స్త్రీలు కూడా తగిన జాగ్రత్తలు పాటించాలి. ధైర్యం పెంచుకోవాలి. ఒంటరిగా తిరగకూడదు.

ఆ) “కుటుంబం – సమాజం అభివృద్ధిలో స్త్రీల పాత్ర”
జవాబు:
వ్యక్తులు లేనిదే కుటుంబం లేదు. కుటుంబాలు లేనిదే సమాజం లేదు. వ్యక్తిని బట్టి కుటుంబం అభివృద్ధి చెందుతుంది. కుటుంబాలను బట్టి సమాజం అభివృద్ధి చెందుతుంది.

కుటుంబమైనా, సమాజమైనా ఏర్పడాలన్నా, అభివృద్ధి చెందాలన్నా స్త్రీలది కీలకపాత్ర. “ఒక స్త్రీ విద్యావంతురాలైతే ఆ కుటుంబమంతా విద్యావంతమౌతుంది” అన్నారు జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ. కుటుంబంలోని వ్యక్తుల ఆరోగ్యం, ఆలోచనలు, సంస్కారం అన్నీ స్త్రీల చేతిలోనే ఉంటాయి. – స్త్రీ విద్య దేశాభివృద్ధికి దిక్సూచి. దైవభక్తి, నైతికత, తెలివితేటలు, అంకిత భావన స్త్రీలకు ఎక్కువ. స్త్రీ తన కుటుంబం చల్లగా ఉండాలని, కుటుంబమంతా ఆరోగ్యంగా ఉండాలని దైవాన్ని రోజూ కోరుకుంటుంది. స్త్రీ తన ప్రాధాన్యతను కోరుకోకుండానే కుటుంబ అభివృద్ధికి కష్టపడుతుంది.

అటువంటి స్త్రీల వలన కుటుంబం, సమాజం అభివృద్ధి చెందుతుంది. ప్రతి మగవాడి విజయం వెనుక ఒక స్త్రీ ఉంటుంది అని ఒక రచయిత అన్నమాట అక్షర సత్యం. “ముదితల్ నేర్వగ రాని విద్య కలదే ముద్దార నేర్పించినన్” అన్నారు. ఆధునిక కవిగారు.

‘స్త్రీలకు మగవారి కంటె తెలివి, సాహసం ఎక్కువ” అని ఆర్యోక్తి.

అందుచేత స్త్రీ నిరంతర చైతన్యానికి గుర్తు. క్లిష్ట పరిస్థితులలో కూడా తల్లిగా, సోదరిగా, భార్యగా, ……….. అనేక విధాల విశ్వరూపం ధరించి స్త్రీ కుటుంబాన్ని, సమాజాన్ని అభివృద్ధి చేస్తోంది.

2. * గుర్తుగల పద్యాలకు ప్రతిపదార్థాలు రాయండి.

పద్యం -1

శా॥ “ఆ-యేమీ ? ……….. మౌహిత్య మోర్వన్ జుమీ”
ప్రతిపదార్థం :
ఆ – యేమీ = (ఆశ్చర్యం, కోపం కలిపి) ఆ ఏమిటి ?
పుణ్య + ఆవాసమున్ = పుణ్యానికి నిలయమైన
ఒక = ఒక
రాణివాసమును = రాణివాసాన్ని
తెచ్చినావా = బందీగా తీసుకొచ్చావా?
ఏ హైందవుఁడు + ఐననూ = హైందవుడు ఎవడైనా
ఈ గతిన్ – = ఈ విధంగా
అమర్యాదన్ = మర్యాద తప్పి (మర్యాద లేకుండా)
ప్రవర్తించును + ఏ = ప్రవర్తిస్తాడా?
మా + ఆజ్ఞన్ = నా ఆజ్ఞను
గమనింపవు + ఓ = గమనించలేదా? (పట్టించుకోలేదా?)
మద + ఉన్మాదంబునన్ = గర్వం మత్తులో
రేఁగి = అతిశయించి
నీ = నీ యొక్క
ఆయుః + సూత్రములు = ప్రాణాలనే సూత్రాలు (దారాలు)
ఈవ = నీవే
త్రుంచుకొనెదు + ఓ : తెంచుకుంటావా?
ఔద్ధత్యము = ఈ తెగింపును (గర్వమును)
ఓర్వన్ + చుమీ = సహించను సుమా !

పద్యం -4

మ| శివరాజంతట …………….తప్పు సైరింపుమీ !
ప్రతిపదార్థం :
శివరాజు = శివాజీ మహారాజు
అంతటన్ = అప్పుడు
మేల్ముసుంగుఁదెరలోన్; మేల్ముసుంగు = సువాసినీ స్త్రీలు వేసుకొనే మేలు ముసుగు యొక్క (బురఖా)
జయ = (యుద్ధంలో) విజయం పొందిన
తెరలోన్ = తెరలోపల
స్నిగ్దాంబుదచ్ఛాయలోన్, (స్నిగ్ధ + అంబుద + ఛాయలోన్) = దట్టమైన
అంబుద = మేఘము యొక్క
ఛాయలోన్ = నీడలో (మాటున నున్న)
నవసౌదామినిన్ = కొత్త మెరుపు తీగను
పోలు = పోలినట్లు ఉన్న
ఆ, యవన కాంతారత్నమున్ = ఆ రత్నము వంటి యవనకాంతను (మహమ్మదీయ స్త్రీని)
భక్తి గౌరవముల్ = భక్తియునూ, గౌరవమునూ
పాఱగన్ + చూచి = స్ఫురించేటట్లు చూసి
పల్కెన్ = ఈ విధంగా అన్నాడు
వనితారత్నంబులు = రత్నముల వంటి స్త్రీలు (శ్రేష్ఠులైన స్త్రీలు)
ఈ = ఈ
భవ్య హైందవ భూ జంగమ పుణ్యదేవతలు; భవ్య = శుభప్రదమైన
హైందవ భూ = భారత భూమిపై
జంగమ = సంచరించే (తిరుగాడే)
పుణ్యదేవతలు = పుణ్యప్రదమైన దేవతల వంటివారు
మాతా! = అమ్మా
తప్పున్ = మా వారు చేసిన తప్పును
సైరింపుమీ = మన్నింపుము (క్షమింపుము)

పద్యం -6

మ|| అనలజ్యోతుల ………… దుశ్చారిత్రముల్ సాగునే?
ప్రతిపదార్థం :
అనల జ్యోతులన్ = అగ్ని జ్వా లల వంటి,
ఈ పతివ్రతలన్ – ఈ పతివ్రతలను
పాపాచారులై (పాప + ఆచారులు + ఐ) = అపచారం చేసేవారై
డాయు = కలిసే
భూజనులు + ఎల్లన్ = భూమి పైనున్న ప్రజలు అందరునూ
నిజ సంపదల్ = తమ సంపదలను
తొఱగి = వీడి (పోగొట్టుకొని)
అసద్వస్తులై (అసద్వస్తులు + ఐ) = సర్వ నాశనమైనవారై
పోరె = పోకుండా ఉంటారా?
విత్తనమే – విత్తనము (వారి వంశవృక్షం
యొక్క విత్తనం)
నిల్చునె = నిలుస్తుందా? (అనగా వంశం నిలుస్తుందా?)
మున్ను = పూర్వం
పులస్త్య బ్రహ్మ సంతానమున్ = పులస్త్య బ్రహ్మ యొక్క కుమారుడైన రావణుని గూర్చి
ఎఱుంగమై = మనకు తెలియదా?
హైందవ భూమిని – భారత భూమియందు
ఈ పగిది = ఇటువంటి
దుశ్చరిత్రముల్ = చెడు పనులు (దుశ్చర్యలు)
సాగునే = సాగుతాయా? (సాగవు)

పద్యం -8

శా॥ మా సర్దారుఁడు ………….. దాల్ని సారింపుమీ!
ప్రతిపదార్థం :
మా సర్దారుడు = మా సర్దార్ సోన్ దేవుడు బ
తొందరన్ బడి = తొందరపాటుపడి
అసన్మార్గంబునన్ (అసత్ + మార్గంబునన్) = తప్పుడు మార్గంలో
పోయెన్ = వెళ్ళాడు (పొరపాటున నిన్ను బంధించి తెచ్చాడు)
ఈ దోసంబున్ = ఈ దోషాన్ని
కని = చూచి
నొచ్చుకోకు = బాధపడకు
ఇప్పుడే = ఇప్పుడే
నినున్ = నిన్ను
నీ గృహంబున్ = నీ ఇంటిని (నీ ఇంటికి)
చేరున్ = చేరుస్తాను
నా సైన్యంబున్ = సైన్యాన్ని
తోడుగాన్ = నీకు సాయంగా
పనిచెదన్ = పంపిస్తాను
నా తల్లిగాన్ = నా యొక్క తల్లివలెనూ
తోడుగాన్ = నా తోడబుట్టిన సోదరిగానూ
దోసిళ్లన్ = (నా) అరచేతులపై
నడిపింతున్ = నడిపిస్తాను (నిన్ను కాలుక్రింద పెట్టకుండా నా అరచేతులపై సగౌరవంగా నడిపించి మీ ఇంటికి పంపిస్తాను)
నీ కనులయందున్ = నీ కళ్లల్లో
తాల్మిన్ = ఓర్పును
సారింపుమీ = ప్రసరింప చెయ్యి (చూపించుము)

3. పాఠం ఆధారంగా కింది ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.

అ) శివాజీ కొలువులోని వారంతా నిశ్చేష్టులవడానికి కారణం ఏమిటి?
జవాబు:
సో దేవుడు విజయోత్సాహంతో ఉన్నాడు. ఓడిపోయిన వీరుని, అతని రాణివాసాన్ని బంధించి తీసుకొని వచ్చాడు. పుణ్యవాసమైన రాణివాసాన్ని బంధించి తెచ్చినందుకు శివాజీకి చాలా కోపం వచ్చింది. ఏ హిందువుడూ ఆ విధంగా ప్రవర్తించడన్నాడు. తన ఆజ్ఞ పట్టించుకోలేదని ఆగ్రహించాడు. సో దేవుడు తన ప్రాణాలు తానే పోగొట్టుకొంటున్నాడని హెచ్చరించాడు. గర్వాన్ని సహించనన్నాడు.

శివాజీ కళ్లు ఎఱ్ఱబారాయి. పెదవులు కోపంతో వణికాయి. కనుబొమ్మలు కదిలాయి. ఆయన హుంకరించాడు. కోపంతో గర్జించాడు. ఈ పరిస్థితికి శివాజీ కొలువులోని వారంతా భయపడ్డారు. నిశ్చేష్టులయ్యారు.

ఆ) సోన్ దేవుడు శివాజీని ఎలా శాంతపరిచాడు?
జవాబు:
సోన్ దేవుడు ఛత్రపతి శివాజీ ఆజ్ఞననుసరించి రాణివాసపు బంధనాలు తొలగించాడు. వారిని తీసుకొని వచ్చినందుకు తనను క్షమించమని కోరాడు. ఓడిపోయిన వీరుడిని తెచ్చే విజయోత్సాహం కళ్లకు క్రమ్మేసిందని అన్నాడు. చెడు ఆలోచన లేదన్నాడు. చక్రవర్తి పాదాల సాక్షిగా చక్రవర్తి ఆజ్ఞను ధిక్కరించే గర్వం లేదన్నాడు. ఈ మాటలు విన్న శివాజీ కొద్దిగా శాంతించాడు.

ఇ) భారతదేశ భాగ్య కల్పలతలని శివాజీ ఎవరిని, ఎలా కీర్తించాడు?
(లేదా)
భారతదేశ భాగ్య కల్పలతలుగా ఎవరెవరిని ఏ విధంగా శివాజీ ప్రస్తుతించాడో రాయండి.
జవాబు:
స్త్రీలను భారతదేశపు దేవతావృక్షాలని శివాజీ కీర్తించాడు. హరిహరబ్రహ్మలను చంటి పిల్లలుగా చేసిన అనసూయను కీర్తించాడు. యమధర్మరాజు పాశాన్ని తెంచి పతిప్రాణాలు కాపాడిన సావిత్రిని పావన చరిత్రగా నుతించాడు. అగ్నిని పూలరాశిగా భావించిన సీతామాతను సాధ్వీమతల్లిగా సన్నుతించాడు. భర్త ప్రాణాల కోసం సూర్యోదయాన్ని ఆపుచేసిన సుమతిని పుణ్యాలపంటగా ప్రశంసించాడు. పుట్టినింటికి, మెట్టినింటికి కీర్తి ప్రతిష్టలు పెంచే పుణ్యసతులను స్తుతించాడు.

ఈ) శివాజీ యవన కాంత పట్ల చూపిన ఆదరాభిమానాలు ఎటువంటివి?
జవాబు:
ఛత్రపతి శివాజీ మేలిముసుగులోని యవన కాంతను చూశాడు. భక్తి, గౌరవాలతో ఆమెతో మాట్లాడాడు. స్త్రీలు హిందూదేశ వాసులకు దేవతలు అన్నాడు. తల్లీ! తప్పు క్షమించు అని వేడుకొన్నాడు.

హరిహరబ్రహ్మలను పురిటి బిడ్డలుగా చేసిన అనసూయ మా భారతదేశపు గృహిణి అన్నాడు. యమధర్మరాజును ఎదిరించి పతి ప్రాణాలు సంపాదించిన సావిత్రి పావన చరిత్ర కలది అన్నాడు. అగ్నిని పూలరాశిగా భావించి నడయాడిన సీత మా సాధ్వీమతల్లి అన్నాడు. పతికోసం సూర్యోదయాన్ని ఆపిన సుమతి పుణ్యాలపంట అన్నాడు. పుట్టినింటికి, అత్తవారింటికి పేరు తెచ్చే స్త్రీలు దేవతావృక్షాల వంటివారన్నాడు.

స్త్రీలను బాధిస్తే మరణం, నాశనం తప్పదన్నాడు. రావణాసురుని ఉదాహరించాడు. నీవు నన్ను కనని తల్లినన్నాడు. ఇప్పుడే పుట్టింటి మర్యాదతో నీ ఇంటికి చేరుస్తానన్నాడు. బంధించబడిన ఆమె భర్తను కూడా విడిచిపెట్టాడు. ఇద్దరినీ సాదరంగా వారి ఇంటికి సాగనంపాడు.

II. వ్యక్తికరణ-సృజనాత్మకత

1. క్రింది ప్రశ్నలకు ఐదేసి వాక్యాల్లో సమాధానాలు రాయండి.

అ) సో దేవుని మనస్తత్వాన్ని గురించి పాఠం ఆధారంగా సొంతమాటల్లో రాయండి.
జవాబు:
రాణివాసాన్ని సో దేవుడు బంధించి తెచ్చినందుకు శివాజీ ఆగ్రహించాడు. వెంటనే వారిని విడిపించి తీసుకొని రమ్మని శివాజీ ఆజ్ఞాపించాడు. శివాజీ ఆజ్ఞానుసారం సో దేవుడు రాణివాసాన్ని వెంటనే బంధనాలు తొలగించి తీసుకొని వచ్చాడు.

దీనిని బట్టి శివాజీ ఆజ్ఞను వెంటనే అమలు జరిపే నమ్మినబంటు సో దేవుడని తెలుస్తోంది. ముందు వెనుకలు ఆలోచించకుండా రాజభక్తితో రాజాజ్ఞను అమలు జరిపే మనస్తత్వం కలవాడు సో దేవుడు. సో దేవునకు స్వామిభక్తి ఎక్కువ.

“దేవా! నన్ను మన్నించు. ఈ వీరుడిని బంధించిన విజయం నా కళ్లకు కప్పింది. చెడు ఆలోచన లేదు. తమ ఆజ్ఞను ఉల్లంఘించే గర్వం లేదు. మీ పాదాల సాక్షిగా కావాలని తప్పుచేయలేదు” అన్నాడు సో దేవుడు శివాజీతో.

పై మాటలను బట్టి తను తప్పుచేస్తే సో దేవుడు క్షమార్పణ కోరతాడు. ఆత్మ విమర్శ చేసుకొని తన తప్పునకు కారణం తెలుసుకొంటాడు. సిగ్గుపడకుండా దానిని చెబుతాడు. అహంకారం లేదు. గర్వం లేదు. నిజాయితీ కలవాడు. నిర్భయంగా నిజం చెబుతాడు. మంచి స్వభావం గల సైన్యాధికారి. కొంచెం తొందరపాటు గలవాడు. తనను తాను సరిచేసుకుంటాడు.

ఆ) శివాజీ రాజై ఉండీ తన వద్దకు బందీగా తెచ్చిన యవన కాంతతో “మాతా! తప్పు సైరింపుమీ!” అన్నాడు. దీనిమీద మీ అభిప్రాయాలేమిటి?
జవాబు:
శివాజీకి స్త్రీలంటే గౌరవం ఎక్కువ. స్త్రీలకు అవమానం జరిగితే సహించలేడు. దీనికి కారణం శివాజీ చిన్నతనం నుండి వినిన మంచి కథలు కావచ్చును. వాళ్ల అమ్మగారు పురాణ కథలు చెప్పి ఉండవచ్చును. మన భారతీయ సాహిత్యం చదివి ఉండవచ్చును. అందుచేతనే ఆ యవన కాంతను ‘అమ్మా!’ అని సంబోధించాడు. తను చదివిన ఉత్తమమైన సాహిత్యం అతనికి ఆ సంస్కారం నేర్పింది. అందుకే తను రాజునని కూడా మరచిపోయాడు. అహంకారం ప్రదర్శించలేదు. తన వలన తప్పు జరిగిందని తెలుసుకొన్నాడు. అందుకే క్షమార్పణ కోరాడు. అది శివాజీ ఉత్తమ సంస్కారానికి నిదర్శనం.

ఇ) మీ తోటి బాలికలను మీరెలా గౌరవిస్తారు?
జవాబు:
మా తోటి బాలికలను మాతో సమానంగా గౌరవిస్తాం. కలసి ఆడుకొంటాం. చదువుకొంటాం. అల్లరి చేస్తాం. పాఠాలు వింటాం. ఆడపిల్లలను అగౌరవించం. సహాయం చేస్తాం. మా అక్కచెల్లెళ్లలా భావిస్తాం. ఏ అమ్మాయిలోనైనా మా అక్కనో, చెల్లినో చూస్తాం. ఎవరైనా అమ్మాయిల్ని అగౌరవపరిస్తే సహించం. కించపరిస్తే ఊరుకోం. ఆకతాయిలెవరైనా అల్లరి పెడితే, అందరం కలిసి బుద్ధి చెబుతాం. అమ్మాయిలు ధైర్యంగా ఉండేలాగా చేస్తాం. వారికి అన్నదమ్ములు లాగా తోడు నీడ ఔతాం.

2. క్రింది ప్రశ్నలకు పదేసి వాక్యాల్లో సమాధానాలు రాయండి.

అ) మీ పాఠం ఆధారంగా శివాజీ వ్యక్తిత్వాన్ని విశ్లేషించండి.
(లేదా)
మీ పాఠంలో శివాజీ ప్రవర్తనను బట్టి ఆయన వ్యక్తిత్వాన్ని విశ్లేషించండి.
(లేదా)
‘పరస్త్రీలను కన్నతల్లిలాగా చూడాలి’ అని సర్దారులను ఆదేశించిందెవరు? ఆ మహావీరుని యొక్క వ్యక్తిత్వాన్ని విశ్లేషించండి.
(లేదా)
పరస్త్రీని తల్లిగా భావించడమనేది మన సంప్రదాయం . ఆ సంప్రదాయాన్ని చక్రవర్తియైన శివాజీ కొనసాగించాడు కదా ! “మాతృభావన” పాఠం ఆధారంగా ఆయన వ్యక్తిత్వాన్ని విశ్లేషించండి.
జవాబు:
శివాజీ వ్యక్తిత్వము : వ్యక్తిత్వం అంటే, మాటలకూ చేతలకూ తేడా లేనితనం.
1) ధర్మమూర్తి :
శివాజీ ధర్మప్రభువు. ఇతడు శత్రు దుర్గాలపై దండయాత్రకు పోయినప్పుడు, అక్కడ స్త్రీలకు హాని చేయవద్దని తన సర్దారులను ఆజ్ఞాపించేవాడు.

2) తప్పు చేస్తే శిక్ష :
సో దేవుడు కళ్యాణి దుర్గాన్ని జయించినా, రాణివాస స్త్రీని బంధించాడని, అతడిపై కోపించి ప్రాణం తీస్తానని శివాజీ హెచ్చరించాడు.

3) పశ్చాత్తాపం కలవాడు :
యవనకాంతను విడిపించి, తన సర్దారు తప్పు చేశాడనీ, అందుకు తన్ను మన్నించమనీ కోరి, ఆమెను పూజించి మర్యాదగా ఆమెను ఇంటికి పంపాడు.

4) క్షమామూర్తి :
సో దేవుడు తాను కావాలని తప్పు చేయలేదనీ, కోటను జయించిన ఉత్సాహంతో తాను తప్పు చేశాననీ, తన్ను మన్నించమని కోరగా, శివాజీ అతడిని క్షమించి విడిచాడు.

5) స్త్రీలపై గౌరవం :
పతివ్రతలు భూలోకంలో తిరిగే పుణ్య దేవతలని శివాజీ భావన. పతివ్రతలు భారత భాగ్య కల్పలతలని శివాజీ మెచ్చుకున్నాడు. స్త్రీలు అగ్నిజ్వాలలవంటి వారని, అపచారం చేస్తే వారు నశిస్తారనీ శివాజీ నమ్మకం.

6) తప్పును సరిదిద్దడం :
ధర్మ ప్రభువైన శివాజీ, యవనకాంతను విడిపించి, ఆమెను గౌరవించి, తన సర్దారు చేసిన తప్పును సరిదిద్దాడు. శివాజీ ఈ విధంగా గొప్ప వ్యక్తిత్వం కలవాడు.

ఆ) “స్త్రీ రత్నములు పూజ్యలు” అన్న శివాజీ మాటలను మీ సొంత అనుభవాల ఆధారంగా సమర్థించండి.
జవాబు:
స్త్రీ రత్నములు అంటే ఉత్తమ స్త్రీలు. వారు పూజింపదగినవారు అని శివాజీ చెప్పాడు. ఆ మాట సత్యమైనది.
నా సొంత అనుభవాలు :
1) ఒకసారి గోదావరిలో స్నానం చేస్తున్నాను. నా పక్కన కళాశాల ఆడపిల్లలు కూడా స్నానాలు చేస్తున్నారు. ఆడపిల్లలను ఆ తడి బట్టలలో చూసి, కొందరు ఆకతాయిలు వారిని ఆటపట్టిస్తున్నారు. నేను వెంటనే వారితో తగవు పెట్టుకున్నాను. గట్టున ఉన్న పోలీసును పిలిచాను. అల్లరి పిల్లలు వెంటనే పారిపోయారు. కాలేజీ బాలికలు నన్ను గౌరవంగా చూశారు.

2) మా గ్రామంలో ఒక వితంతువు ఉంది. ఆమె చాలా మంచిది. ఆమెను గ్రామంలో కొందరు దుషులు మాటలతో వేధిస్తున్నారు. ఆమె తన గోడును మా అమ్మగారి దగ్గర చెప్పుకొని ఏడ్చేది. నేనూ మా అమ్మగారూ, ఆ విషయాన్ని మా నాన్నగార్కి చెప్పాం. మా నాన్నగారు ఆ గ్రామ సర్పంచి. విషయము మా నాన్నగారి దృష్టికి రాగానే, ఆయన అల్లరిచేస్తున్న వారిని గట్టిగా హెచ్చరించారు.

స్త్రీ రత్నాలు పూజ్యలన్న శివాజీ అభిప్రాయాన్ని మగవారు 70దరూ గ్రహించి నడచుకోవాలి.

3. కింది అంశాల గురించి సృజనాత్మకంగా ప్రశంసిస్తూ రాయండి.

అ) పాఠ్యాంశాన్ని “ఏకాంకిక” లేదా శివాజీ ఏకపాత్ర రూపంలో రాసి ప్రదర్శించండి.
జవాబు:
(స్త్రీ మూర్తి (ఏకాంకిక)
పాత్రలు – శివాజీ, సో దేవుడు, భటులు, శత్రువీరుడు, అతని భార్య.
దృశ్యం -సభ. (శివాజీ ఒంటరిగా కూర్చొని ఉంటాడు.)

శివాజీ : (తనలో) ఆహా! ఈ ప్రకృతి ఎంత బాగుంది? ఈ పైరగాలి అమ్మ పాడే జోలపాటలా హాయిగా ఉంది. ఈ రోజెందుకో చాలా ఆనందంగా ఉంది.

భటుడు : (ప్రవేశిస్తూ) రాజాధిరాజ! రాజమార్తాండ! మహారాజా! సార్వభౌమా! ఛత్రపతి గారికి జయము! జయము!’

శివాజీ : ఏమది?

భటుడు : ఆ ప్రభూ!

శివాజీ : ఊ…..

భటుడు : తమ ఆజ్ఞానుసారం కళ్యాణి దుర్గం జయించారు. శ్రీ సో దేవుడు గారు తమ దర్శనానికి వేచి ఉన్నారు.

శివాజీ : (నవ్వుతూ) చాలా మంచి మాట చెప్పావు. వెంటనే ప్రవేశపెట్టు.

సోన్ దేవుడు : జయము ! జయము ! మహారాజా!

శివాజీ : మన పౌరుషం రుచి చూపించారు. యుద్ధ విశేషాలు చెప్పండి. దుర్గం లొంగదీసుకోవడం కష్టమైందా? తొందరగా చెప్పండి.

సోన్ దేవుడు : మన బలగాలను చూసేసరికి ఆ సర్దారు ఠారెత్తిపోయాడు. అయినా గట్టిగా ప్రతిఘటించాడు.

శివాజీ : చివరకు మరణించాడా? లొంగిపోయాడా?

సోన్ దేవుడు : లొంగిపోయాడు.

శివాజీ : (పకపక నవ్వుతూ) శభాష్, ఇది నా కల. (మీసాలు మెలివేస్తూ) ఇక మనకు ఎదురు లేదు. ఇదిగో ఈ వజ్రాలహారం స్వీకరించండి.

సోన్ దేవుడు : మహా ప్రసాదం. మహారాజా! బందీలను ప్రవేశపెట్టమంటారా?

శివాజీ : బందీలా? అంటే సైన్యాన్ని కూడా బంధించారా?

సోన్ దేవుడు : ఆ సర్దారను, రాణివాసాన్ని కూడా బంధించి తెచ్చాం మహారాజా!

శివాజీ : (కోపంగా) ఆ … ఏమిటీ పుణ్యావాసమైన రాణివాసాన్ని బంధించి తెచ్చావా? ఏ భారతీయుడైనా ఇలా చేస్తాడా? మా ఆజ్ఞ లెక్కలేదా? నీ ప్రాణాలు నీవే పోగొట్టుకొంటావా? గర్వాన్ని సహించను.

సోన్ దేవుడు : అదికాదు ప్రభూ! నేను చెప్పేది వినండి దేవా!

శివాజీ : (చాలా కోపంతో) చేసినది చాలు. ఇప్పటికైనా వాళ్లను బంధ విముక్తులను చేసి, ప్రవేశ పెట్టండి.

సోన్ దేవుడు : (రాణిని ప్రవేశపెట్టి) ప్రభూ! నన్ను క్షమించండి. విజయోత్సాహంతో తప్పు చేశాను. ‘నాకు చెడు ఆలోచన లేదు. తమ ఆజ్ఞను ఉల్లంఘించే గర్వం లేదు. మీ పాదాల సాక్షిగా తప్పు చేయలేదు.

శివాజీ : (శాంతించి, రాణి వైపు తిరిగి) : అమ్మా! మాకు స్త్రీలు ఈ భూమిపై తిరిగే దేవతలు. తల్లీ! మా తప్పును మన్నించు.

రాణి : మీ తప్పు లేదు. స్త్రీగా పుట్టడం నేను చేసిన తప్పు.

శివాజీ : అలా అనకమ్మా! హరిహరబ్రహ్మలను పురిటిబిడ్డలను చేసిన అనసూయ మహా పతివ్రత. యమధర్మరాజును ఎదిరించి తన భర్త ప్రాణాలు తెచ్చిన సావిత్రి పావన చరిత్ర కలది. అగ్నిరాశిని పూలరాశిగా భావించిన సీత మహాసాధ్వి. భర్త జీవించడం కోసం సూర్యోదయం ఆపిన సుమతి పుణ్యాల పంట.

రాణి : అది పురాణ కాలం.

శివాజీ : అలాంటి వారు ఎంతోమంది భరతమాత బిడ్డలు ఇప్పటికీ ఉన్నారు. ఇటువంటి పుణ్యసతులు ఎంతోమంది పుట్టినింటికి, మెట్టినింటికి పేరు తెస్తున్నారు.

రాణి : ఎంత పేరు తెచ్చినా మాకు అవమానాలు తప్పడంలేదు.

శివాజీ : లేదమ్మా! స్త్రీలను అవమానించిన వారెవరికీ వంశం నిలబడదు. నాశనం తప్పదు. రావణాసురుడు నాశనం కాలేదా? నీవు నా తల్లివమ్మా! నిన్నూ, నీ భర్తనూ సగౌరవంగా పంపుతాను.

సర్దారు : మీరు మంచివారని విన్నాం. కానీ, ఇంతమంచి వారనుకోలేదు.

శివాజీ : పుణ్యస్త్రీల ఆశీస్సులే మా అభివృద్ధికి కారణం.

ఆ) ఈ పాఠం ఆధారంగా స్త్రీల పట్ల మనం ఎలా ప్రవర్తించాలో, మన బాధ్యతలు ఏమిటో తెలిపేలా నినాదాలు /సూక్తులు రాయండి.
జవాబు:

భాషా కార్యకలాపాలు ప్రాజెక్టు పని

* స్త్రీల అభ్యున్నతికి కృషి చేసిన సంస్కర్తల వివరాలు సేకరించి ప్రదర్శించండి.
జవాబు:
స్త్రీల అభ్యున్నతికి కృషి చేసిన సంస్కర్తల వివరాలు :
1) రాజారామమోహన్ రాయ్ :

ఇతడు భారతదేశంలో బెంగాలు రాష్ట్రంలో జన్మించాడు. ‘సతీసహగమనము’ అనే దురాచార నిర్మూలనకు కృషిచేసి, విలియం బెంటింక్ ద్వారా నిషేధ చట్టాన్ని చేయించాడు.

2) వీరేశలింగం పంతులు :

విధవా పునర్వివాహములను ప్రోత్సహించాడు. స్త్రీలకు పాఠశాలలు ఏర్పాటు చేశాడు. స్త్రీలకు విద్యాభివృద్ధికై ‘సతీహితబోధిని’ పత్రిక స్థాపించాడు.

3) జ్యోతిరావుఫూలే :

ఈయన పునా(పూణె)లో జన్మించాడు. స్త్రీ చదువుకుంటేనే కుటుంబం బాగుపడుతుందని భార్య సావిత్రికి చదువు చెప్పి, ఆమెను మొదటి పంతులమ్మను చేశాడు. తన సొంత డబ్బుతో ఆడపిల్లల కోసం బడి పెట్టాడు.

4) గురజాడ వెంకట అప్పారావు :

ఈయన ఆంధ్రదేశంలో విజయనగరం జిల్లావాడు. సమాజంలో ఉన్న ‘కన్యాశుల్కం’ అనే దురాచారాన్ని పోగొట్టడానికి “కన్యాశుల్కం” అనే నాటకాన్ని రచించాడు.

5) కనుపర్తి వరలక్ష్మమ్మ :

ఈమె భర్త ప్రోత్సాహంతో “స్త్రీ హితైషిణీ మండలి”ని స్థాపించి, స్త్రీ విద్యను ప్రోత్సహించింది. స్త్రీలకు ఓటుహక్కు కోసం ప్రయత్నించింది.

6) దుర్గాబాయి దేశ్ ముఖ్ :

ఈమె మద్రాసు, హైదరాబాదు నగరాలలో ఆంధ్ర మహిళాసభ ద్వారా స్త్రీలకు పాఠశాలలు, కళాశాలలు స్థాపించింది. స్త్రీలకు నర్సింగ్, కుట్టుపని వంటి వాటిలో శిక్షణ ఇప్పించింది.

(లేదా)

వివిధ రంగాలలో ప్రసిద్ధిగాంచిన స్త్రీల వివరాలను సేకరించి ప్రదర్శించండి.
జవాబు:
1) ఝాన్సీ లక్ష్మీబాయి : స్వాతంత్ర్య ఉద్యమంలో కత్తిపట్టి బ్రిటిష్ వారితో పోరాడి ప్రాణాలు కోల్పోయింది.

2) ఇందిరాగాంధీ : సుమారు 17 సంవత్సరాలు భారతదేశ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేసింది.

3) సునీతా విలియమ్స్ : భారత సంతతికి చెందిన అమెరికా అంతరిక్ష పరిశోధకురాలు.

4) మార్గరెట్ థాచర్ : బ్రిటన్ ప్రధానమంత్రి.

5) శ్రీమతి భండారునాయకే : శ్రీలంక అధ్యక్షురాలు.

6) – సరోజినీ నాయుడు : స్వరాజ్య సమరంలో పాల్గొంది.

7) కల్పనా చావ్లా : అంతరిక్షంలో ఎగిరిన మహిళ

8) దుర్గాబాయి దేశ్ ముఖ్ : మహిళాభివృద్ధికి కృషి చేసింది.

9) సానియా మీర్జా గొప్ప టెన్నిస్ క్రీడాకారిణి.

10) సైనానెహ్వాల్ : బ్యాడ్మింటన్ క్రీడాకారిణి.

11) సావిత్రీబాయి ఫూలే : స్త్రీలకు విద్య నేర్పడం – సమాజ సేవ.

12) కరణం మల్లేశ్వరి . : సుప్రసిద్ధ వెయిట్ లిఫ్టర్ (ఒలింపిక్ పతక గ్రహీత)

III. భాషాంశాలు

పదజాలం

1. కింది పర్యాయపదాలకు సంబంధించిన పదాన్ని పాఠంలో గుర్తించి గడిలో రాయండి.

అ) …………… – ఆదేశము, ఆన, ఉత్తరువు, నిర్దేశము.
ఆ) …………… – అక్షి, చక్షువు, నేత్రము, నయనము.
ఇ) …………… – అగ్ని, వహ్ని, జ్వలనుడు.
ఈ) …………… – మగువ, కొమ్మ, ఇంతి, పడతి
జవాబు:
అ) ఆజ్ఞ
ఆ) కన్ను
ఇ) అనలము
ఈ) సతి

2. కింది ఆధారాలను బట్టి గళ్ళను పూరించండి.

3. కింది ప్రకృతులకు సరైన వికృతులను జతపరచండి.
వికృతి

జవాబు:

4. ఈ కింది పదాలకు వ్యుత్పత్యర్థాలు రాయండి.
శివుడు : సాధువుల హృదయాన శయనించి ఉండువాడు, మంగళప్రదుడు (ఈశ్వరుడు)
పతివ్రత : పతిని సేవించుటయే వ్రతంగా కలిగినది (సాధ్వి)
పురంధి : గృహమును ధరించునది (గృహిణి)
అంగన : చక్కని అవయవముల అమరిక కలది (అందగత్తె)

5. ఈ కింది పదాలకు నానార్థాలు రాయండి.
వాసము : ఇల్లు, వస్త్రం
సూత్రము : నూలిపోగు, తీగె, త్రాడు
చరణము : పాదము, కిరణము, పద్యపాదము
హరి : యముడు, సింహము, ఇంద్రుడు
రత్నము : మణి, స్త్రీ, ముంత

6. కింది పదాల్లోని ప్రకృతి – వికృతి పదాలను వేరుచేసి రాయండి.

వ్యాకరణాంశాలు

1. కింది పదాలు పరిశీలించండి. వాటిలో సవర్ణదీర్ఘ గుణ, వృద్ధి సంధులున్నాయి. గుర్తించి, విడదీసి సూత్రాలు రాయండి.
అ) పుణ్యావాసము
ఆ) మదోన్మాదము
ఇ) స్నిగ్గాంబుద
ఈ) సరభసోత్సాహం
ఉ) గుణోద్ధత్యం
ఊ) రసైకస్థితి

అ) సవర్ణదీర్ఘ సంధి
సూత్రము ‘అ, ఇ, ఉ, ఋ లకు అవే (సవర్ణ) అచ్చులు పరములయినచో వానికి దీర్ఘములు వచ్చును.
అ) పుణ్యవాసము = పుణ్య + ఆవాసము – (అ + ఆ = ఆ)
ఇ) స్నిగ్లాంబుద = స్నిగ + అంబుద . (అ + అ = ఆ)

ఆ) గుణ సంధి –
సూత్రము ‘అకారమునకు ఇ, ఉ, ఋ లు పరమైన వానికి క్రమముగా ఏ, ఓ, అర్లు ఆదేశమగును.
ఆ) మదోన్మాదము – మద + ఉన్మాదము – (అ + ఉ = ఓ)
ఈ) సరభసోత్సాహం = సరభస + ఉత్సాహం – (అ + ఉ = ఓ)

ఇ) వృద్ధి సంధి
సూత్రము అకారమునకు ఏ, ఐ లు పరమైన ‘ఐ’ కారం, ఓ, ఔ లు పరమైన ‘జై’ కారం ఆదేశమగును.
ఉ) గుణోద్ధత్యం – గుణ + ఔద్దత్యం – (అ + ఔ – ఔ)
ఊ) రసైకస్థితి : రస + ఏకసితి – (అ + ఏ = ఐ)

2. కింది పదాల్లో ఉత్వ, త్రిక, రుగాగమ, లులనల సంధులున్నాయి. పదాలు విడదీసి, సంధి జరిగిన తీరును చర్చించండి.
అ బంధమూడ్చి
ఆ) అవ్వారల
ఇ) భక్తురాలు
ఈ) బాలెంతరాలు
ఉ) గుణవంతురాలు
ఊ) దేశాల
ఋ) పుస్తకాలు
ఋా) సమయాన

ఉత్వ సంధి
సూత్రము :
ఉత్తునకచ్చు పరమగునపుడు సంధియగు.
అ) బంధమూడ్చి = బంధము + ఊడ్చి – (ఉ + ఊ – ఊ)

త్రిక సంధి
సూత్రము :

1. ఆ, ఈ, ఏ లు త్రికమనబడును – (ఆ + వారల)
2. త్రికము మీది అసంయుక్త హల్లునకు ద్విత్వంబు బహుళంబుగానగు – (ఆ + వ్వారల)
3. ద్విరుక్తంబగు హల్లు పరమగునపుడు ఆచ్చికమగు దీర్ఘమునకు హ్రస్వంబగు – (అవ్వారల)

ఆ) అవ్వారల = ఆ + వారల – త్రిక సంధి

రుగాగమ సంధి
సూత్రము :కర్మధారయము నందు తత్సమంబులకు ‘ఆలు’ ‘శబ్దం పరమగునపుడు అత్వంబునకు ఉత్వమును, – రుగాగమంబును అగును.
ఇ) భక్తురాలు : భక్త + ఆలు – భక్తురు(క్) + ఆలు
ఉ) గుణవంతురాలు – గుణవంత + ఆలు – గుణవంతురు(క్) + ఆలు

సూత్రము :పేదాది శబ్దములకు ‘ఆలు’ శబ్దం పరమగునపుడు రుగాగమంబగు.
ఈ) బాలెంతరాలు : బాలెంత + ఆలు – రుగాగమ సంధి

లు ల న ల సంధి
సూత్రము : లు ల న లు పరంబగునపుడు ఒకానొకచోట ముగాగమంబునకు లోపంబును, దాని పూర్వస్వరమునకు దీర్ఘమును విభాషనగు.
ఊ) దేశాల = దేశము + ల – (‘ము’ లోపం – దాని పూర్వపు ‘శ’ కు దీరం వచ్చింది.)
ఋ) పుస్తకాలు : పుస్తకము + లు – (‘ము’ లోపం – దాని పూర్వపు ‘క’ కు దీర్ఘం వచ్చింది.)
ఋా) సమయాన = సమయము + న – (‘ము’ లోపం – దాని పూర్వపు ‘య’ కు దీర్ఘం వచ్చింది.)

3. కింది పద్యపాదాల్లోని అలంకారాన్ని గుర్తించండి. లక్షణాలను సరిచూసుకోండి. అ) అనుచున్ జేవుఱుమీజు కన్నుఁగవతో నాస్పందితోష్ఠంబుతో ఘన హుంకారముతో నటద్ర్భుకుటితో గర్జిల్లు నా భోలే శునిఁ జూడన్ ………
జవాబు:
ఈ పద్యపాదాలలో స్వభావోక్తి అలంకారం ఉంది. భానసలేశుని కోపాన్ని ఉన్నదున్నట్లుగా వర్ణించారు కనుక ఇది స్వభావోక్తి అలంకారం.

4. కింది పద్యపాదాలకు గురులఘువులను గుర్తించి, గణవిభజనచేసి, అవి ఏ పద్యాలకు సంబంధించినవో నిర్ణయించండి. లక్షణాలను చర్చించండి.

అ) ఆ – యేమీ యొక రాణివాసమును బుణ్యవాసమున్ దెచ్చినా
జవాబు:

లక్షణాలు :

1. ఈ పద్యపాదం ‘శార్దూలం’ వృత్తానికి చెందింది.
2. యతి 13వ అక్షరం – ‘ఆ’ కు 13వ అక్షరమైన ‘జ్యా’ లో ‘య’ తో యతి.
3. ప్రాస నియమం కలదు.
4. 4 పాదాలుంటాయి.

ఆ) అనలజ్యోతుల నీ పతివ్రతలఁ బాపాచారులై డాయు భూ
జవాబు:

లక్షణాలు :

1. ఈ పద్యపాదం ‘మత్తేభం’ వృత్తానికి చెందింది.
2. యతి 14వ అక్షరం – ‘అ’ కు 14వ అక్షరమైన ‘పాప + ఆచారులు’ లోని పరపదమైన ‘ఆచారులు’ లోని ‘ఆ’ తో యతి చెల్లినది.
3. ప్రాస నియమం కలదు.
4. 4 పాదాలుంటాయి.

5. కింది పదాలను విడదీయండి.
అ) వాజ్మయం = వాక్ + మయం – ‘క్’ స్థానంలో ‘ఙ’ వచ్చింది.
ఆ) రాణ్మహేంద్రవరం = రాట్ + మహేంద్రవరం – ‘ట్’ కు బదులుగా ‘ణ’ వచ్చింది.
ఇ) జగన్నాథుడు = జగత్ + నాథుడు – ‘త్’ కు బదులుగా ‘న’ వచ్చింది.

అంటే మొదటి పదంలోని క కారం పోయి క వర్గ అనునాసికమైన ఙ (క, ఖ, గ, ఘ, ఙ), ట కారం పోయి ట వర్గ అనునాసికమైన ‘ణ’ (ట, ఠ, డ, ఢ, ణ), ‘త’ కారం పోయి త వర్గ అనునాసికమైన ‘న’ (త, థ, ద, ధ, న) వచ్చాయి కదా! అలాగే మొదటి పదం చివర ‘చ’ కారం ఉంటే చ వర్గ అనునాసికమైన ‘ఞ’ (చ, ఛ, జ, ఝ, ఞ), ‘ప’ కారం ఉంటే పవర్గ అనునాసికమైన ‘మ’ (ప, ఫ, బ, భ, మ) వస్తాయి.

దీనిని సూత్రీకరిస్తే : క, చ, ట, త, ప వరాక్షరాలకు న, మ లు పరమైతే వాని వాని అనునాసికాక్షరాలు వికల్పంగా వస్తాయి. దీనినే ‘అనునాసిక సంధి’ అంటారు.

కింది పదాలను విడదీసి, అనునాసిక సంధి సూత్రంతో అన్వయించి చూడండి.
అ) తన్మయము
ఆ) రాణ్మణి
ఇ) మరున్నందనుడు
జవాబు:
అ) తన్మయము = తత్ + మయము . ‘త్’ కు బదులుగా ‘మ’ వచ్చింది.
ఆ) రాణ్మణి = రాట్ + మణి – ‘ట్’ కు బదులుగా ‘ణ’ వచ్చింది.
ఇ) మరున్నందనుడు = మరుత్ + నందనుడు – ‘త్’ కు బదులుగా ‘న’ వచ్చింది.
అంటే క, చ, ట, త, ప వర్గాక్షరాలకు న, మ లు పరమైతే వాని అనునాసికాక్షరాలు వికల్పంగా వచ్చును.

6. ఉపజాతి పద్యాల్లో తేటగీతి, ఆటవెలది పద్యాల లక్షణాలను తెలుసుకున్నారు కదా ! ఇప్పుడు సీసపద్య లక్షణాలను పరిశీలిద్దాం.
తేటగీతి:

1. ఇది ఉపజాతి పద్యం .
2. దీనిలో 4 పాదాలు ఉంటాయి.
3. ప్రతి పాదంలోను వరుసగా ఒక సూర్యగణం, 2 ఇంద్రగణాలు, 2 సూర్యగణాలు ఉంటాయి.
4. 4వ గణం మొదటి అక్షరం యతి. ప్రాసయతి అయినా వేయవచ్చును.
5. ప్రాస నియమం లేదు.

ఉదా :

ఆటవెలది :

1. ఇది ఉపజాతి పద్యం .
2. దీనిలో 4 పాదాలు ఉంటాయి.
3. 1వ పాదంలో వరుసగా 3 సూర్యగణాలు, 2 ఇంద్రగణాలు ఉంటాయి.
4. 3వ పాదంలో కూడా ఇలానే ఉంటాయి.
5. 2వ పాదంలోను, 4వ పాదంలోను వరుసగా 5 సూర్యగణాలు ఉంటాయి.
6. ప్రతి పాదంలోను యతి 4వ గణం మొదటి అక్షరం.
7. ప్రాసయతిని అయినా వేయవచ్చును.
8. ప్రాస నియమం లేదు.

ఉదా :

సీసపద్యం :

సీసపద్యంలో ప్రతిపాదం రెండు భాగాలుగా ఉంటుంది. ప్రతి భాగంలో నాల్గేసి గణాల చొప్పున ఒక్కొక్క పాదంలో ఎనిమిది గణాలుంటాయి. ఈ 8 గణాల్లో మొదటి ఆరు ఇంద్రగణాలు. చివరి రెండు సూర్యగణాలు. (పాదం మొదటి భాగంలో 4 ఇంద్రగణాలు, 2వ భాగంలో వరుసగా రెండు ఇంద్రగణాలు, రెండు సూర్యగణాలుంటాయి.)
ఉదా :

లక్షణాలు :

1. 4 పాదాలుంటాయి.
2. ప్రతి పాదం 2 భాగాలుగా ఉంటుంది.
3. మొదటి భాగంలో 4 గణాలుంటాయి. 2వ భాగంలో 4 గణాలుంటాయి.
4. రెండు భాగాలలోను 3వ గణం మొదటి అక్షరం యతి. లేక ప్రాసయతి చెల్లుతుంది.
5. మొదటి భాగంలో 4 ఇంద్రగణాలుంటాయి.
6. 2వ భాగంలో 2 ఇంద్ర, 2 సూర్య గణాలుంటాయి.
7. ప్రాస నియమం లేదు.
8. 4 పాదాల (8 పాదభాగాలు) తర్వాత తేటగీతి గాని, ఆటవెలది గాని తప్పనిసరిగా ఉండాలి.

ఈ కింది పద్య పాదాన్ని గణ విభజన చేసి లక్షణ సమన్వయం చేయండి.

ధగధగ ద్దహనమధ్యము పూలరాసిగా
విహరించియున్న సాధ్వీమతల్లి.

మీ పాఠంలోని 5వ పద్యం సీసం. ఆ పద్యం లక్షణాలు సరిచూడండి.

అదనపు సమాచారము

సంస్కృత సంధులు

1. సవర్ణదీర్ఘ సంధి:
1) భారతావని భారత + అవని – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
2) దుశ్చరితాలోచన దుశ్చరిత + ఆలోచన – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
3) పాపాచారులు = పాప + ఆచారులు – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
4) భరతాంబ = భరత + అంబ – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
5) మదీయాదర్శము = మదీయ + ఆదర్శము – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
6) సూక్తి = సు + ఉక్తి – సవర్ణదీర్ఘ సంధి

2. గుణ సంధి :
7) బోన్ సలేశుడు = బోన్ సల + ఈశుడు – గుణసంధి
8) అజోల్లంఘన = ఆజ్ఞ + ఉల్లంఘన – గుణసంధి
9) ఉల్లంఘనోద్వృత్తి = ఉల్లంఘన + ఉద్వృతి – గుణసంధి

3. జశ్వ సంధి:
10) నటద్ర్భుకుటి = నటత్ + భ్రుకుటి – జత్త్వసంధి
11) భవదాజ్ఞ = భవత్ + ఆజ్ఞ – జత్త్వసంధి

4. అనునాసిక సంధి :
12) అసన్మార్గంబు = అసత్ + మార్గంబు – అనునాసిక సంధి

5. శ్చుత్వ సంధి:
13) దుశ్చరితము = దుస్ +చరితము – శ్చుత్వసంధి
14) దుశ్చరిత్రము = దుస్ + చారిత్రము – శ్చుత్వసంధి
15) అస్మచ్ఛబ్దము = అస్మత్ + శబ్దము – శ్చుత్వసంధి

తెలుగు సంధులు

1. అత్వ సంధి:
1) పుట్టినిల్లు = పుట్టిన + ఇల్లు – అత్వసంధి
2) మెట్టినిల్లు = మెట్టిన + ఇల్లు – అత్వసంధి

2. ఉత్వ సంధి:
3) తోడంపు = తోడు + అంపు – ఉత్వసంధి
4) పుయిలోడు = పుయిలు + ఓడు – ఉత్వసంధి

3. గసడదవాదేశ సంధి :
5) భాగ్యములు వోసి = భాగ్యములు + పోసి – గసడదవాదేశ సంధి
6) భిక్షగొన్న = భిక్ష + కొన్న – గసడదవాదేశ సంధి

4. నుగాగమ సంధి :
7) భగవానునుదయము= భగవాను + ఉదయము – నుగాగమ సంధి
8) కన్నుఁగవ = కన్ను + కవ (కన్ను + న్ + కవ) – నుగాగమ సంధి
9) ముసుంగుఁదెర = ముసుంగు + తెర (ముసుంగు + న్ + తెర) – నుగాగమ సంధి

5. యడాగమ సంధి:
10) మాయాజ్ఞ = మా + ఆజ్ఞ – యడాగమ సంధి
11) ఈ యాజ్ఞ = ఈ + ఆజ్ఞ – యడాగమ సంధి

సమాసాలు

ప్రకృతి – వికృతి

జ్యోతి – జోతి
మర్యాద – మరియాద
రాట్టు – ఱేడు
ఈర్ష్య – ఈసు
రాశి – రాసి
బంధము – బందము
సూక్ష్మత – సుంత
బిక్ష – బిచ్చము, బికిరము
భక్తి – బత్తి
మణి – మిన్
భాగ్యము – బాగైం
రూపము – రూపు
ఛాయ – చాయ
భూమి – బూమి
పుత్రుడు – బొట్టె
రాజ్ఞి – రాణి
బ్రహ్మ – బమ్మ, బొమ్మ
దోషము – దోసము, దొసగు
పుణ్యము – పున్నెము
గృహము – గీము
భయము – పుయిలు
సూక్తి – సుద్ది
ద్వంద్వము – దొందము
ముఖము – మొగము
గౌరవము – గారవము
స్త్రీ – ఇంతి
రత్నము – రతనము
ఆజ్ఞ – ఆన
ఓష్ఠము – ఔడు

నానార్థాలు

1. బలము : సత్తువ, సేన, వాసన
2. తోడు : సహాయము, నీరువంటి వాటిని పైకి లాగడం, తోడబుట్టినవాడు
3. పాశము : తాడు, గుంపు, బాణము, ఆయుధము
4. పుణ్యము : ధర్మము, పవిత్రత, నీరు
5. సూత్రము : నూలిపోగు, తీగె, త్రాడు
6. బంధము : కట్ట, దారము, సంకెల, దేహము
7. రూపము : ఆకృతి, సౌందర్యము
8. చరణము : పాదము, కిరణము, పద్యపాదము
9. సంపద : ఐశ్వర్యము, సౌఖ్యము, లాభము, ధనము
10. ఛాయ : నీడ, పార్వతి, పోలిక
11. భిక్షము : బిచ్చము, కూలి, కొలువు
12. గౌరవము : బరువు, మన్నన, గొప్పతనము
18. సంతానము : బిడ్డ, కులము, వరుస
14. హరి : విష్ణువు, ఇంద్రుడు, సూర్యుడు, గుఱ్ఱము, కోతి
15. దోసము : పాపము, తప్పు, లోపము
16. మర్యా ద : కట్టుబాటు, పొలిమేర, నడత, నిష్ఠ

పర్యాయపదాలు

1. తల్లి : జనయిత్రి, మాత, అమ్మ, జనని
2. ఆజ్ఞ : ఆదేశము, ఆన, ఉత్తరువు, ఆనతి, ఆజ్ఞప్తి
3. కన్ను : చక్షువు, నేత్రము, నయనము, అక్షి
4. పతివ్రత : సాధ్వి, పురంధి, పతిదేవత, సతి
5. దోషము : దోసము, దొసగు, తప్పు, అపరాధము
6. దేవతలు : అమరులు, వేల్పులు, విబుధులు, నిర్జరులు
7. అంబుధి : ఉదధి, పారావారము, కడలి, సముద్రము
8. హరి : విష్ణువు, చక్రి, నారాయణుడు, వైకుంఠుడు
9. బ్రహ్మ : పద్మభవుడు, చతుర్ముఖుడు, నలువ
10. కాంత : స్త్రీ, వనిత, చెలువ, మహిళ, ఇంతి, ఆడుది, యువతి
11. బిడ్డ : కొడుకు, శిశువు, బాలుడు
12. అంబుదము : మేఘము, మొగులు, అంభోదము, జలదము, ఘనము
13. అనలము : అగ్ని, దహనము, శుచి, వహ్ని
14. ముఖము : మొగము, ఆననము, వదనము, మోము
15. భూమి : ధరణి, అవని, ధర, పృథివి

వ్యుత్పత్త్యర్థాలు

1. అంబుదము : నీటినిచ్చునది (మేఘము)
2. పురంధి : గృహమును ధరించునది (ఇల్లాలు)
3. పతివ్రత : పతిని సేవించుటయే వ్రతముగా గలది (సాధ్వి)
4. జనని : సంతానమును ఉత్పత్తి చేయునది (తల్లి)
5. దహనము : కాల్చుటకు సాధనమైనది (అగ్ని)

కవి పరిచయం

పేరు : డా|| గడియారం వేంకటశేష శాస్త్రి

తల్లితండ్రి : తల్లి నరసమాంబ, తండ్రి రామయ్య, కడప జిల్లా, జమ్మలమడుగు తాలుకా
నెమళ్ళ దిన్నె గ్రామంలో 1894లో జన్మించారు. కడప మండలం ప్రొద్దుటూరు మునిసిపల్ హైస్కూల్లో తెలుగు పండితులుగా
పనిచేశారు. వీరు శతావధాని.

రచనలు : రాజశేఖర శతావధాని గారితో కలిసి కొన్ని కావ్యాలు, నాటకాలు రచించారు. ‘శ్రీ శివభారతం’ వీరికి చాలా పేరు తెచ్చిన కావ్యం. పారతంత్ర్యాన్ని నిరసించి స్వాతంత్ర్యకాంక్షను అణువణువునా రగుల్కొల్పిన మహాకావ్యం ఇది. మురారి, పుష్పబాణ విలాసము, వాస్తు జంత్రి (అముద్రిత వచన రచన), మల్లికామారుతము, శ్రీనాథ కవితా సామ్రాజ్యము (విమర్శ), రఘునాథీయము అనే కావ్యాలు రచించారు.

బిరుదులు :
కవితావతంస, కవిసింహ, అవధాన పంచానన అనేవి వారి బిరుదులు.

పద్యాలు – ప్రతిపదార్థాలు – భావాలు

అవగాహన – ప్రతిస్పందన

పద్యం – 1 : కంఠస్థ పద్యం

శా॥ “ఆ యేమీ ? యొక రాణివాసమును బుణ్యవాసమున్ దెచ్చినా
వా? యే హైందవుఁడైన నీ గతి నమర్యాదన్ బ్రవర్తించునే?
మా యాజ్ఞన్ గమనింపవో ? జయ మదోన్మాదంబునన్ రేఁగి, నీ
యాయుస్సూత్రము లీవ క్రుంచుకొనేదో ? యౌధ్ధత్య మోర్వన్ జుమీ”
ప్రతిపదార్థం :
ఆ – యేమీ? = ఆ, ఏమిటీ? (ఆశ్చర్యం, కోపంతో)
పుణ్యవాసముల్ (పుణ్య + ఆవాసమున్) = పుణ్యానికి నిలయమైన
ఒక = ఒక
రాణివాసమును = అంతఃపురమును (మహారాణిని)
తెచ్చినావా? = బందీగా తీసుకొని వచ్చావా?
ఏ, హైందవుడు + ఐనన్ = ఏ హిందువైనా (భారతీయుడెవరైనా)
ఈ గతిన్ = ఈ విధంగా
అమర్యాదన్ ప్రవర్తించునే = గౌరవం లేకుండా
ప్రవర్తించును + ఏ = ప్రవర్తిస్తాడా? (ప్రవర్తించడు)
మా + ఆజ్ఞన్ = మా ఆజ్ఞను (రాజాజ్ఞను)
గమనింపవు + ఓ = పట్టించుకోవా?
జయ = జయం వలన
మద = గర్వంతో
ఉన్నాదంబునన్ = మితిమీరిన పిచ్చితనముతో
రేఁగి = విజృంభించి
నీ = నీ యొక్క
ఆయుస్సూత్రములు = ఆయుర్దాయపు నూలిపోగులు (ప్రాణాలు)
ఈవ త్రుంచుకొనెదు + ఓ = త్రెంచుకొంటావా?
ఔద్ధత్యము = గర్వంతో చేసే పనులను
ఓర్వన్ = సహించను
చుమీ = సుమా!

భావం :
“ఆ-ఏమిటీ? పుణ్యానికి నిలయమైన ఒక రాణి వాసాన్ని బంధించి తీసుకొనివచ్చావా? ఏ భారతీయుడైనా ఈ విధంగా గౌరవం లేకుండా ప్రవర్తిస్తాడా? రాజాజ్ఞను కూడా పట్టించుకోవా? జయం వలన గర్వంతో, మితిమీరిన పిచ్చితనంతో విజృంభిస్తావా? నీ ప్రాణాలు నీవే తెంచుకొంటావా? గర్వాన్ని సహించను సుమా !” అని శివాజీ, సో దేవునితో ఆగ్రహంగా అన్నాడు.

పద్యం – 2

మ|| | అనుచున్ జేవుజు మీ జు కన్నుఁగవతో నాస్పందితోష్ణంబుతో
ఘన హుంకారముతో నటద్భుకుటితో గర్జిల్లు నా భోసలే
శునిఁ జూదన్ బుయిలోడెఁ గొల్వు శివుఁడీసున్ గుత్తుకన్ మ్రింగి, బో
రన నవ్వారల బంధ మూడ్చి గొని తేరన్ బంచె సోన్ దేవునిన్
ప్రతిపదార్థం :
అనుచున్ = శివాజీ అలా హెచ్చరిస్తూ (ఆ విధంగా చెపుతూ)
జేవుఱుమీటు = జేగురు రంగును (ఎరుపు రంగును) అతిశయించే (జేగురు రంగు కంటే ఎఱ్ఱగా నున్న)
కన్నుఁగవతోన్ = కనుల జంటతో
ఆస్పందదోష్ఠంబుతోన్; ఆస్పందత్ = కొలదిగా కదులుతున్న
ఓష్ఠంబుతోన్ = పెదవితో
ఘనహుంకారముతోన్ = గొప్ప హుంకార ధ్వనితో
నటద్ర్భుకుటితోన్; నటత్ = నాట్యము చేయుచున్న (బాగా కదలి ఆడుచున్న)
భ్రుకుటీతోన్ = కనుబొమల ముడితో
గర్జీల్లు = గర్జిస్తున్న
ఆ ఫోన్సలేశునిన్ (ఆ ఫోన్సల + ఈశునిన్) = ఆభోంసల వంశ ప్రభువైన శివాజీని
చూడన్ = చూడ్డానికి
కొల్వు = రాజసభ
పుయిలోడెన్ = జంకింది (భయపడింది.) (నిశ్చేష్టులయ్యారు)
శివుడు = శివాజీ
ఈసున్ = (తన) కోపాన్ని
కుత్తుకన్ = గొంతుకలో
మ్రింగి = అణచుకొని
బోరనన్ = శీఘ్రముగా (ఇది ‘బోరునన్’) అని ఉండాలి.)
అవ్వారల = వారి యొక్క (కళ్యాణి సర్దారు యొక్క ఆతని అంతఃపురకాంత యొక్క
బంధమూడ్చి (బంధము + ఊడ్చి) – సంకెలలు తొలగించి,
కొనితేరన్ = తీసికొనిరావడానికి (సభలోకి తీసుకురావడానికి)
సోన్ దేవునిన్ = (తన సైన్యాధిపతియైన, వారిని బంధించి తెచ్చిన) సోన్ దేవుడిని
పంచెన్ = ఆజ్ఞాపించెను.

భావం:
అంటూ ఎర్రబడిన కన్నులతో, అదిరిపడే పై పెదవితో, గొప్ప హుంకారముతో, కదలియాడే కనుబొమ్మల ముడితో, గర్జిస్తున్న ఆ ఫోన్సలేశుడైన శివాజీని చూడ్డానికి సభలోనివారు భయపడ్డారు. తరువాత శివాజీ తన కోపాన్ని గొంతుకలో అణచుకొని, వెంటనే వారి సంకెళ్లను తొలగించి, తీసుకొని రమ్మని, సో దేవుడిని ఆజ్ఞాపించాడు.

పద్యం – 3

మ|| | త్వరితుండై యతఁ డట్టులే నలిపి “దేవా! నన్ను మన్నింపు; మీ
సరదారున్ గొని తెచ్చుచో సరభసోత్సాహంబు కగ్గప్పె; దు
శృరితాలోచన లేదు, లేదు భవదాజా లంఘనోద్వృత్తి; మీ
చరణద్వంద్వమునాన” యంచు వినిపించన్, సుంత శాంతించుచున్
ప్రతిపదార్థం :
త్వరితుండు + ఐ = తొందర కలవాడై
అతడు = ఆసోన్ దేవుడు
అట్టులే = ఆ విధంగానే (శివాజీ చెప్పినట్లుగానే)
సలిపి = చెసి
దేవా = దేవా (శివాజీని దైవమా ! అని సంబోధించి)
నన్ను = నన్ను (సోన్ దేవుని)
మన్నింపుము = అపరాధమును క్షమింపుము
ఈ సరదారున్ = (ఓడిపోయిన) ఈ వీరుడిని
కొని తెచ్చుచో = తీసుకొని వచ్చేటపుడు
సరభస + ఉత్సాహంబు = ఉవ్విళ్ళూరు ఉత్సాహము
కన్దప్పె = కళ్లకు కమ్మేసింది
దుస్+చరిత + ఆలోచన = చెడు చేయాలనే తలంపు
లేదు = లేదు
మీ = తమ యొక్క
చరణద్వంద్వంబులు = పాదాలు
ఆన = సాక్షి (ఒట్టు)గా
భవత్ = తమ యొక్క
ఆజ్ఞ = ఆజ్ఞను
ఉల్లంఘన = అతిక్రమించాలనే
ఉద్వృత్తి = గర్వము
లేదు = లేదు
అంచు = అనుచు
వినిపించన్ = నివేదించగా
సుంత = కొద్దిగా
శాంతించుచున్ – శాంతిని పొందినవాడై (కోపం తగ్గినవాడై)

భావం :
శివాజీ ఆజ్ఞాపించిన పనిని సోదేవుడు తొందరగా చేశాడు. “దేవా! నన్ను మన్నించండి. ఓడిపోయిన ఈ వీరుడిని బంధించి తెచ్చేటప్పుడు ఉవ్విళ్ళూరు ఉత్సాహం కళ్లకు కమ్మేసింది. మీ పాదాల సాక్షిగా నాకు చెడు చేయాలనే ఆలోచన లేదు. తమ ఆజ్ఞను అతిక్రమించాలనే గర్వంలేదు.” అని నివేదించగా శివాజీ కొద్దిగా శాంతించాడు.

పద్యం – 4 : కంఠస్థ పద్యం

*మ|| శివరాజంతట మేల్ముసుంగుఁ దెరలో – స్నిగ్జాంబుదద్ఛాయలో
నవసౌదామినిఁ బోలు నా యవనకాంతారత్నమున్ భక్తి గా
రవముల్ వాజఁగఁ జూచి వల్కె “వనితారత్నంబు లీ భవ్యహైం
దవభూజంగమ పుణ్యదేవతలు; మాతా! తప్పు సైరింపుమీ !”
ప్రతిపదార్థం :
శివరాజు = శివాజీ మహారాజు
అంతటన = అప్పుడు
మేల్ముసుంగుఁదెరలోన్; మేల్ముసుంగు = సువాసినీ స్త్రీలు వేసుకొనే మేలు ముసుగు యొక్క (బురఖా)
తెరలోన్ = తెరలోపల
స్నిగ్దాంబుదచ్ఛాయలోస్, (స్నిగ్ధ+ అంబుద + ఛాయలోన్) స్నిగ్ధ = దట్టమైన
అంబుద = మేఘము యొక్క
ఛాయలోన్ = నీడలో (మాటున నున్న)
నవసౌదామినిన్ = కొత్త మెరుపు తీగను
పోలు = పోలినట్లు ఉన్న
ఆ, యవన కాంతారత్నమున్ = ఆ రత్నము వంటి యవనకాంతను (మహమ్మదీయ స్త్రీని)
భక్తి గౌరవముల్ = భక్తియునూ, గౌరవమునూ
పాఱగన్ + చూచి = స్ఫురించేటట్లు చూసి
పల్కెన్ = ఈ విధంగా అన్నాడు
వనితారత్నంబులు = రత్నముల వంటి స్త్రీలు (శ్రేష్ఠులైన స్త్రీలు)
ఈ = ఈ
భవ్య హైందవ భూ జంగమ పుణ్యదేవతలు; భవ్య = శుభప్రదమైన
హైందవ భూ = భారత భూమిపై
జంగమ = సంచరించే (తిరుగాడే)
పుణ్యదేవతలు = పుణ్యప్రదమైన దేవతల వంటివారు
మాతా! = అమ్మా
తప్పున్ = మా వారు చేసిన తప్పును
సైరింపుమీ = మన్నింపుము (క్షమింపుము)

భావం :
శివాజీ మహారాజు అప్పుడు మేలు ముసుగు తెరలో దట్టమైన నీలి మేఘం వెనుక ఉన్న మెరుపు తీగవంటి యవన కాంతను భక్తి గౌరవాలతో చూస్తూ ఇలా అన్నాడు. “స్త్రీలు శుభప్రదమైన ఈ హైందవ భూమిపై సంచరించే పుణ్యదేవతలు. అమ్మా ! మా తప్పును మన్నింపుము.”

చారిత్రక విశేషం :
అబ్బాజీసో దేవుడు అనే శివాజీ యొక్క సైన్యాధిపతి ‘కళ్యాణి’ కోటను పట్టుకొన్నాడు. అక్కడ అతడు ఒక అందమైన అమ్మాయిని బందీగా పట్టుకొన్నాడు. ఆ అమ్మాయి కళ్యాణి కోటకు గవర్నరు (సర్దారు) అయిన మౌలానా అహమ్మదుకు కోడలు. ఆ అమ్మాయిని సో దేవుడు శివాజీకి బహుమతిగా ఇచ్చాడు. అప్పుడు శివాజీ ఆ అమ్మాయితో “అమ్మా! నా తల్లి నీ అంత అందగత్తె అయి ఉన్నట్లయితే, నేను కూడా నీ అంత అందంగా కనబడేవాడిని” అని అన్నాడు. శివాజీ ఆ యవన కాంతను తన కూతురుగా ఆదరించాడు. ఆమెకు వస్త్రాలు ఇచ్చి, ఆమెను ఆమె ఇంటికి – బీజాపూరుకు పంపాడు. (ఇది చరిత్రలలో చెప్పబడింది)

పద్యం – 5

సీ॥ హరి హర బ్రహ్మలం బురిటిబిడ్డలం జేసి
జోలంబాడిన పురంద్రీలలామ,
యమధర్మరాజు పాశముం ద్రుంచి యదలించి
పతిభిక్ష గొన్న పావనచరిత్ర,
ధగధగ దహనమధ్యము పూలరాసిగా
విహరించియున్న సాధ్వీమతల్లి,
పతి నిమిత్తము సూర్యభగవానును దయంబు
నరికట్టి నిలుపు పుణ్యములవంట,
తే|| అట్టి యెందతో భరతాంబ యాఁదుబిద్ద
లమల పతిదేవతాత్వ భాగ్యములు వోసి
పుట్టినిలు మెట్టినిలుఁ బెంచు పుణ్యసతులు
గలరు, భారతావని భాగ్యకల్పలతలు
ప్రతిపదార్థం :
హరి హర బ్రహ్మలన్ = విష్ణువును, శివుని, బ్రహ్మను
పురిటి బిడ్డలన్ + చేసి = పసిపిల్లలుగా చేసి
జోలన్ = జోలపాటను
పాడిన = పాడినటువంటి
పురంధీలలామ = శ్రేష్ఠురాలైన గృహిణి (అనసూయ)
యమధర్మరాజు = మృత్యుదేవత యొక్క
పాశమున్ = త్రాడును
త్రుంచి = తెంచి
అదలించి = గద్దించి
పతిభిక్షన్ = భర్తను భిక్షగా
కొన్న = సంపాదించిన
పావన చరిత్ర = పవిత్రమైన చరిత్ర గలది; (సావిత్రి)
ధగధగత్ = ధగధగ మండుచున్న
దహన మధ్యము = చితి మధ్యభాగము
పూలరాసిగా = పూలకుప్ప వలె
విహరించియున్న = సంచరించి ఉన్నటువంటి
సాధ్వీమ తల్లి = శ్రేష్ఠురాలైన స్త్రీ (సీత)
పతి నిమిత్తము = పతి కొరకు
సూర్యభగవానుని = సూర్యదేవుని యొక్క
ఉదయంబును = ఉదయమును
అరికట్టి = నిరోధించి
నిలుపు = నిలిపిన
రతాంబ
పుణ్యముల పంట = తల్లిదండ్రుల పుణ్యఫలము (సుమతి)
అట్టి = అటువంటి
ఎందఱో = ఎంతోమంది
భరతాంబ = భరతమాత యొక్క
ఆఁడుబిడ్డలు = స్త్రీ సంతానం
అమల = స్వచ్చమైన
తిదేవతాత్వ = పతివ్రతా ధర్మమనెడు
భాగ్యములు + పోసి = సంపదలను ఇచ్చి
అట్టిన + ఇలున్ = పుట్టినింటిని
పెట్టిన + ఇలున్ = అత్తవారింటిని
పెంచు = అభివృద్ధి చేయు
భరత + అవని = భారతదేశము యొక్క
భాగ్య కల్పలతలు = సంపద అనెడు దేవతావృక్షాల వంటి
అణ్యసతులు = పుణ్యాత్ములైన స్త్రీలు
కలరు = ఉన్నారు

భావం :
బ్రహ్మ, విష్ణు, మహేశ్వరులను పసిపిల్లలుగా చేసి ద్రపుచ్చినది అనసూయ అను పేరు గల ఒక గృహిణి. దుమధర్మరాజు పాశమును కూడా ట్రెంచి, గద్దించి, పతి పాణాలు సాధించిన పవిత్రమైన చరిత్ర కలది సావిత్రి. నిప్పుల రాశి మధ్యను పూలరాశిగా సంచరించిన శ్రేష్ఠురాలైన స్త్రీ సీత. -తిప్రాణాలు కాపాడడానికి సూర్యోదయాన్ని నిలిపిన అణ్యాత్మురాలు సుమతి. అటువంటి భరతమాత సంతానమైన స్త్రీలు స్వచ్ఛమైన పతివ్రతలు. వారి పాతివ్రత్య మహిమతో అట్టింటిని, అత్తవారింటిని అభివృద్ధి చేస్తున్నారు. వారు ఈ కారతదేశపు సంపదలనెడు దేవతావృక్షాలు. అటువంటి అణ్యస్త్రీలు ఉన్నారు.

ఇవి తెలుసుకోండి

1. అనసూయ :
అత్రి మహాముని భార్య. ఈమెను పరీక్షించ డానికి బ్రహ్మ, విష్ణు, మహేశ్వరులు ప్రయత్నించారు. వారిని ముగ్గురినీ పసిపిల్లలుగా మార్చింది. వారు కోరినట్లే లాలించింది. ఆమె పాతివ్రత్యానికి దేవతలు సంతోషించారు.

2. సావిత్రి :
సత్యవంతుని భార్య, ‘సత్యవంతుడు మరణిస్తాడు. యమధర్మరాజుని ప్రార్థించి, మెప్పించి, వరాలు పొంది, తన భర్త ప్రాణాలు తిరిగి తెచ్చి, భర్తను బ్రతికించిన మహా పతివ్రత సావిత్రి.

3. సుమతి :
కౌశికుడనే బ్రాహ్మణుని భార్య. అతడు కుష్టురోగి. అతని కోరికపై ఒకచోటుకు తీసుకొని వెడుతోంది. తట్టలో కూర్చోబెట్టుకొని, తలపై పెట్టుకొని, మోసుకొని వెడుతోంది. చీకటిలో అతని కాలు మాండవ్య మహామునికి తగిలింది. సూర్యోదయానికి మరణించాలని శపించాడు. సూర్యోదయం కాకూడదని ఆమె అంది. సూర్యోదయం ఆగిపోయింది.

4. దేవతావృక్షాలు :
కోరిన వస్తువులిచ్చెడు దేవతామ్మకాలు అయిదు. అవి :
1. మందారము,
2. పారిజాతము,
3.సంతానము,
4. కల్పవృక్షము,
5.హరిచందనము.

పద్యం – 6 : కంఠస్థ పద్యం

*మ | అనలజ్యోతుల నీ పతివ్రతలఁ బాపాచారులై దాయు భూ
జనులెల్లన్ నిజసంపదల్ దొలుంగి యస్తద్వసులై పోరి? వి
శనమే నిల్చునా ? మున్నెఱుంగమె పులస్త బ్రహ్మసంతాన? మో
జననీ! హైందవ భూమి నీ పగిది దుశ్చరిత్రముల్ సాగునే?
ప్రతిపదార్థం :
అనల జ్యోతులన్ – అగ్ని జ్వా లల వంటి
ఈ పతివ్రతలన్ = ఈ పతివ్రతలను
పాపాచారులై (పాప + ఆచారులు + ఐ) = అపచారం చేసేవారై
డాయు = కలిసే
భూజనులు + ఎల్లన్ = భూమిపైనున్న ప్రజలు అందరునూ
నిజ సంపదల్ = తమ సంపదలను
తొఱగి = వీడి (పోగొట్టుకొని)
అసద్వస్తులై (అసద్వస్తులు + ఐ) = సర్వ నాశనమైనవారై
పోరె = పోకుండా ఉంటారా?
విత్తనమే = విత్తనము (వారి వంశవృక్షం యొక్క విత్తనం)
నిల్చునె = నిలుస్తుందా ? (అనగా వంశం నిలుస్తుందా?)
మున్ను = పూర్వం
పులస్త్రబ్రహ్మ సంతానమున్ = పులస్త్య బ్రహ్మ యొక్క కుమారుడైన రావణుని గూర్చి
ఎఱుంగమై = మనకు తెలియదా?
హైందవ భూమిని = భారత భూమియందు
ఈ పగిది = ఇటువంటి
దుశ్చారిత్రముల్ = చెడు పనులు (దుశ్చర్యలు)
సాగునే = సాగుతాయా? (సాగవు)

భావం :
ఓ తల్లీ ! అగ్ని జ్వా లల వంటి పతివ్రతల పట్ల అపచారం చేసేవారు, తమ సంపదలు పోగొట్టుకొని, సర్వ నాశనం కారా? అసలు వారి వంశం నిలుస్తుందా? (విత్తనంతో సైతంగా నశించదా?) పులస్తబ్రహ్న సంతానమైన రావణాసురుని పతనం గురించి మనకు తెలియదా? భారతభూమిపై ఇటువంటి దుశ్చర్యలు సాగుతాయా? (సాగవు)

పద్యం -7

తే|| యవన పుణ్యాంగనామణి వగుదుగాక
హైందవులపూజ తల్లియట్లందరాదె?
నీదురూపము నాయందు లేద యైనం
గనని తల్లివిగా నిన్ను గారవింతు
ప్రతిపదార్థం :
యవన = యవన జాతికి చెందిన
పుణ్య + అంగనా మణివి = శ్రేష్ఠమైన పుణ్యస్త్రీవి
అగుదుగాక = అయిన దానివి
తల్లి + అట్లు = మా యొక్క తల్లివలె
హైందవుల = హిందూదేశ వాసుల యొక్క
పూజ = పూజను
అందరాదె = స్వీకరించరాదా ! (స్వీకరించు)
నీదు రూపము = నీ పోలిక
నా + అందు = నాలో
లేదు + ఆ = లేదు
ఐనన్ = ఐనప్పటికీ
కనని = నాకు జన్మనీయని
తల్లివిగా = నా తల్లిగా
నిన్ను = నిన్ను
గారవింతు = గౌరవిస్తాను

భావం:
యవన జాతికి చెందిన పుణ్యస్త్రీవి. అయినా హిందువుల పూజలను మా తల్లివలె స్వీకరించు. నీ పోలిక నాలో లేదు. అయినా నాకు జన్మనివ్వని తల్లిగా నిన్ను గౌరవిస్తాను.

పద్యం – 8: కంఠస్థ పద్యం

*శా॥ మా సర్దారుడు తొందరన్ బడి యసన్మార్గంబునన్ బోయి, నీ
దోసంబున్ గని నొచ్చుకోకు, నినుఁ జేరున్ నీ గృహం బిప్పుడే,
నా సైన్యంబును దోడుగాఁ బనిచెదన్, నాతల్లిగాఁ దోడుగా
దోసిళ్లన్ నడిపింతు; నీ కనులయందున్ దాల్ని సారింపుమీ!
ప్రతిపదార్థం :
మా సర్దారుడు = మా సర్దార్ సో దేవుడు
తొందరన్ బడి = తొందరపాటుపడి
అసన్మార్గంబునన్ = తప్పుడు మార్గంలో
(అసత్ + మార్గంబునన్) పోయెన్ = వెళ్ళాడు. (పొరపాటున నిన్ను బంధించి తెచ్చాడు)
ఈ దోసంబున్ = ఈ దోషాన్ని
కని = చూచి
నొచ్చుకోకు = బాధపడకు
ఇప్పుడే = ఇప్పుడే
నినున్ = నిన్ను
నీ గృహంబున్ = నీ ఇంటిని (నీ ఇంటికి)
చేరున్ = చేరుస్తాను
నా సైన్యంబున్ = నా సైన్యాన్ని
తోడుగాస్ = నీకు సాయంగా
పనిచెదన్ = పంపిస్తాను
నా తల్లిగాన్ = నా యొక్క తల్లివలెనూ
తోడుగాన్ = నా తోడబుట్టిన సోదరిగానూ
దోసిళ్లన్ = (నా) అరచేతులపై
నడిపింతున్ = నడిపిస్తాను (నిన్ను కాలుక్రింద పెట్టకుండా నా అరచేతులపై సగౌరవంగా నడిపించి మీ ఇంటికి పంపిస్తాను)
నీ కనులయందున్ = నీ కళ్లల్లో
తాల్మిన్ = ఓర్పును
సారింపుమా = ప్రసరింప చేయుము. (చూపించుము)

భావం :
మా సర్దారు తొందరపడి తప్పు మార్గంలో నడిచాడు. ఈ దోషాన్ని చూచి బాధపడకు. నిన్ను నీ ఇంటికి ఇప్పుడే చేరుస్తాను. నా సైన్యాన్ని నీకు తోడుగా పంపిస్తాను. నిన్ను నా కన్నులలో ఓరిమిని చూపు. నన్ను సహించి క్షమించు.

పద్యం – 9

మ|| అని కొందాడి, పతివ్రతా హిత సపర్యాధుర్యుందాతండు యా
వన కాంతామణి కరసత్కృతు లొనర్పన్ వేసి, చేసేతఁ జి
క్కిన సర్దారుని గారవించి హితసూక్తిన్ బల్కి బీజాపురం
బునకున్ బోవిదే – వారితోఁ దనబలంబుల్ కొన్ని వాదంపుచున్.
ప్రతిపదార్ధం :
అని = పై విధంగా పలికి
కొండాడి = స్తుతించి
పతివ్రతా = పతివ్రతల యొక్క
హిత = ఇష్టమునకు
సపర్యా = పూజ అనెడు
ధుర్యుడు = భారము వహించువాడు
ఆతండు = ఆ శివాజీ
యావన = యవన సంబంధమైన
కాంతామణికి = శ్రేష్ఠురాలైన ఆ స్త్రీకి
అర్హ = తగినటువంటి
సత్కృతులు = గౌరవాదరాలు
ఒనర్పన్ = అతిశయించునట్లు
చేసి = చేసి
చేత + చేత = చేతులారా
చిక్కిన = తనకు బందీ అయిన
సర్దారుని గారవించి = గౌరవించి
హిత = మంచిని కల్గించే
సు + ఉక్తిన్ – మంచి మాటను
పల్కి = చెప్పి
తన బలంబుల్ = తన సైన్యము
కొన్ని = కొంత
వారితో = ఆ యవన దంపతులతో
తోడు + అంపుచున్ – సహాయంగా పంపుతూ
బీజాపురంబునకున్ = బీజాపూర్‌కు
పోన్ + విడా : పోవుటకు విడిచిపెట్టెను.

భావం :
శివాజీ పై విధంగా ఆ యవనకాంతను స్తుతించాడు. పతివ్రతల ఇష్టానికి తగినట్లు పూజించాడు. ఆ యవనకాంతకు తగిన గౌరవ మర్యాదలు చేశాడు. తనకు చిక్కిన వీరుడైన ఆమె భర్తను గౌరవించాడు. మంచి మాటలు చెప్పాడు. వారికి సహాయంగా తన సైన్యం కొంత పంపాడు. వారిని బీజాపూర్ వెళ్ళడానికి విడిచి పెట్టాడు.

పద్యం – 10

శివరా అంతట సోనదేవుమొగమై సీరత్నముల్ పూజ్య, లే
యవమానంబు ఘటింపరా, దిది మదీయాదర్శ మస్మచ్చమూ
ధవు లీయాజ్ఞ నవశ్య మోమవలె; నీతాత్పర్యమున్ జూచి, లో
కువ చేకూరమి నెంచి, నీయెద దొసంగు బ్లేమి భావించితిన్”
(అని వాక్రుచ్చెను.)
ప్రతిపదార్ధం :
అంతట = అంతలో
శివరాజు = ఛత్రపతి శివాజీ
సోనదేవు మొగమై = సో దేవును వైపు తిరిగి
స్త్రీ రత్నముల్ = శ్రేష్ఠులైన స్త్రీలు
పూజ్యులు = పూజింప తగినవారు
ఏ అవమానంబు = ఏ విధమైన అవమానమును
ఘటింపరాదు = జరుగరాదు
ఇది = ఈ పద్దతి
మదీయ = నా యొక్క
ఆదర్శము = ఆశయము
అస్మ త్ = నా యొక్క
చమూధవులు = సైన్యాధికారులు
ఈ + ఆజ్ఞను = ఈ ఉత్తర్వును
అవశ్యము = తప్పనిసరిగా
ఓమవలె = రక్షించాలి
నీ తాత్పర్యమున్ = నీ భావమును
చూచి = పరిశీలించి
లోకువ = తక్కువ
చేకూరమిన్ = కలుగపోవుటను
ఎంచి = పరిశీలించి
నీ + ఎడ = నీ పట్ల
దొసంగుల్ + లేమి = తప్పులు లేకపోవుటను
భావించితిన్ = గ్రహించితిని

భావం :
అపుడు ఛత్రపతి శివాజీ సో దేవుని వైపు తిరిగి, “స్త్రీలు పూజ్యనీయులు. వారికి ఏ అవమానం జరగకూడదు. ఇది నా ఆశయం. మన సైన్యాధికారులందరూ ఈ ఆజ్ఞను రక్షించాలి. నీ భావం గ్రహించాను. మమ్ము తక్కువ చేయక పోవుటను తెలుసుకొన్నాను. నీ తప్పు లేదని గ్రహించాను” అన్నాడు.

AP State Syllabus AP Board 8th Class Hindi Textbook Solutions पत्र लेखन Questions and Answers.

AP State Syllabus 8th Class Hindi पत्र लेखन

1. अपने भाई के विवाह में भाग लेने के लिए पाँच दिन की छुट्टी माँगते हुए कक्षाध्यापक के नाम छुट्टी पत्र लिखिए।
उत्तर:

2. अपनी पाठशाला में मनाये गये वार्षिकोत्सव का वर्णन करते हुए मित्र के नाम पत्र लिखिए।
उत्तर:

3. बिजली की अच्छी व्यवस्था के लिए अधिकारियों को पत्र लिखिए।
उत्तर:

4. किसी प्रसिद्ध स्थान के बारे में वर्णन करते हुए मित्र को पत्र लिखिए।
उत्तर:

5. आवश्यक पुस्तकें खरीदने केलिए पैसे माँगते हुए पिता के नाम पत्र लिखिए।
उत्तर:

6. आपके नगर में पुस्तक प्रदर्शनी लगी हुई है। उसे देख आने के लिए एक दिन की छुट्टी माँगते हुए कक्षाध्यापक के नाम पत्र लिखिए।
उत्तर:

7. ग्रीष्मावकाश व्यतीत करने के विषय का वर्णन करते हुए अपने मित्र के नाम पत्र लिखिये।
उत्तर:

8. अपने सहपाठियों के साथ आप किसी ऐतिहासिक नगर गये। उसका वर्णन करते हुए अपने छोटे भाई को पत्र लिखिए।
उत्तर:

9. आपके नगर में वैज्ञानिक प्रदर्शनी लगी हुई है। उसे देख आने के लिए एक दिन की छुट्टी माँगते हुए कक्षाध्यापक के नाम पत्र लिखिए।
उत्तर:

10. किसी ऐतिहासिक स्थान का वर्णन करते हुए अपने मित्र के नाम पत्र लिखिए|
उत्तर:

11. हिन्दी सीखने की आवश्यकता पर जोर देते हुए अपने दोस्त (मित्र) के नाम पत्र लिखिए।
उत्तर:

12. तुम्हारे देखे हुए प्रदर्शिनी का वर्णन करते हुए मित्र को पत्र लिखिए।
उत्तर:

13. तुम्हारे गाँव में सफ़ाई ठीक नहीं हैं । स्वास्थ्य अधिकारी के नाम पत्र लिखिए।
उत्तर:

14. तुम्हारे पिताजी की बदली हुई है। टी.सी., सी.सी., यस.सी. के लिए प्रधानाध्यापक जी को पत्र लिखिए।
उत्तर:

15. विहार यात्रा पर जाने के लिए पैसे व अनुमति माँगते हुए पिता जी के नाम पत्र लिखिए।
उत्तर:

16. अपने मामा के विवाह में जाने के लिए तीन दिन की छुट्टी माँगते हुए प्रधानाधापक के नाम पत्र लिखिए।
उत्तर:

17. ‘दशहरे’ का महत्व बताते हुए छोटे भाई को पत्र लिखिए।
उत्तर:

18. बीमार बहन को धीरज बंधाते हुए पत्र लिखिए।
उत्तर:

19. कल रात से आपको बुखार है। दो दिन की छुट्टी माँगते हुए कक्षाध्यापक के नाम पत्र लिखिए।
उत्तर:

20. अपने द्वारा की गई शैक्षिक यात्रा का वर्णन करते हुए मित्र के नाम पत्र लिखिए।
उत्तर:

21. अपने परिवार के साथ पुस्तक प्रदर्शनी देखने जाना है। अनुमति माँगते हुए कक्षाध्यापक के नाम पत्र लिखिए।
उत्तर:

22. मनपसंद त्यौहार का वर्णन करते हुए मित्र के नाम पत्र लिखिए।
उत्तर:

SCERT AP Board 6th Class Telugu Textbook Solutions 6th Class Telugu Grammar Notes, Questions and Answers.

AP State Syllabus 6th Class Telugu Grammar

1. వర్ణమాల

తెలుగు భాషలో 56 అక్షరాలున్నాయి. ఇవి అచ్చులు, హల్లులు, ఉభయాక్షరాలని మూడు విధాలు.

1. ఒక మాత్ర కాలంలో ఉచ్చరించే అక్షరాలు. – అ ఇ ఉ ఋు, ఇ, ఎ, ఒ – హ్రస్వాలు.
2. రెండు మాత్రల కాలంలో ఉచ్చరించే అక్షరాలు – ఆ, ఈ, ఊ, ఋ, 2, ఏ, ఐ, ఓ, ఔ – దీర్ఘాలు.

* హల్లులు – విభాగం

‘క’ నుండి ‘మ’ వరకు గల అక్షరాలను అయిదు వర్గాలుగా విభజించవచ్చు. అవి :

వర్ణోత్పత్తి స్థానాలు

ద్విత్వ, సంయుక్తాక్షరాలు

1. ద్విత్వాక్షరం :
ఒక హల్లుకు, అదే హల్లు తాలూకు ఒత్తు చేరితే, దాన్ని “ద్విత్వాక్షరం” అంటారు.
ఉదా : 1. క్క = క్ +్క(క్) + అ = క్క = ఇందులో కకారం రెండుసార్లు వచ్చింది.
2. త్త = త్ + త్ + అ = c = ఇందులో తకారం రెండుసార్లు వచ్చింది.

2. సంయుక్తాక్షరం :
ఒక హల్లుకు వేరొక హల్లు తాలూకు ఒత్తు చేరితే , దాన్ని “సంయుక్తాక్షరం” అంటారు.
ఉదా : 1. న్య = న్ + య్ + అ = న్య = ఇందులో నకారం, యకారాలనే రెండు హల్లులు వచ్చాయి.
2. క్ష్మి = 5 + క్ + మ్ + ఇ = క్ష్మి = ఇందులో కూర, షకార, మకారములనే మూడు హల్లులు కలిశాయి.

2. భాషాభాగాలు

1. నామవాచకం : పేర్లను తెలిపేది నామవాచకం.
ఉదా : రాముడు, వనం, సీత, కాకినాడ మొదలైనవి.

2. సర్వనామం : నామవాచకానికి బదులుగా ఉపయోగించేది సర్వనామం.
ఉదా : అతడు, ఆమె, అది, అవి మొదలైనవి.

3. విశేషణం : నామవాచకానికి లేదా సర్వనామానికి ఉన్న గుణం మొదలైన వానిని తెలి.పేది విశేషణం.
ఉదా : అందంగా, తెల్లని, పొడవైన మొదలైనవి.

4. క్రియ : పనిని తెలియజేసేది క్రియ. ఇది రెండు రకాలు.
1. సమాపక క్రియ
2. అసమాపక క్రియ

1. పని పూర్తయినట్లు తెలియజేసేది సమాపక క్రియ.
ఉదా : వచ్చాడు, రాసింది, నవ్వెను మొదలైనవి.

2. పని పూర్తవనట్లు తెలియజేసేది అసమాపక క్రియ.
ఉదా : వచ్చి, చూస్తూ, చూసి మొదలైనవి.

3. తెలుగు సంధులు

సంధి :
ఉచ్చరించడంలో సౌలభ్యం కోసం రెండు పదాలను కలిపి మాట్లాడతాం. ఇలా రెండు పదాలను కలపడాన్ని సంధి అంటారు.
ఉదా :
రాముడు + అతడు = రాముడతడు
మేన + అత్త = మేనత్త
అది + ఏమి = అదేమి మొదలైనవి.

తెలుగు సంధులు :
రెండు తెలుగు పదాల మధ్య జరిగే సంధులను తెలుగు సంధులు అంటారు.

సంధి కార్యం :
రెండు అచ్చుల మధ్య జరిగే మార్పును ‘సంధి కార్యం’ అంటారు.

పూర్వస్వరం :
రెండు పదాల మధ్య సంధి జరిగినపుడు, మొదటి పదం చివరి అచ్చును పూర్వస్వరం అంటారు.

పరస్వరం :
రెండు పదాల మధ్య సంధి జరిగినపుడు, రెండవ పదం యొక్క మొదటి అచ్చును పరస్వరం అంటారు.
ఉదా : నేను + ఏగి = నేనేగి
వీనిలో ‘నేను’ లోని ‘ఉకారము’ను పూర్వస్వరం అంటారు. ఏగిలోని ‘ఏ కారము’ను పరస్వరం అంటారు.

సంధి జరిగినపుడు పూర్వస్వరం లోపిస్తుంది. పరస్వరం మిగులుతుంది.

1. ఉత్వ సంధి సూత్రం :
ఉత్తునకు అచ్చు పరమైనపుడు సంధి నిత్యంగా వస్తుంది.

ఉత్తు అంటే హ్రస్వమైన ఉకారము.
ఉదా : సమ్మతము + ఏమిటి = సమ్మతమేమిటి
మాయము + అయ్యేవాడు = మాయమయ్యేవాడు
మొదలు + అయ్యాయి = మొదలయ్యాయి
ఎవరు + ఆగగలరు = ఎవరాగగలరు.
కష్టము + ఐనది = కష్టమైనది

గమనిక :
పైన పూర్వపదాలన్నిటిలోనూ చివరి అచ్చు హ్రస్వమైన ఉకారం పరస్వరం (ఏ, ఆ, అ, ఐ) ఏదో ఒక అచ్చు ఉంది. సంధులు కలిసినపుడు అన్ని పదాలలోనూ పూర్వస్వరం ఉత్తు (హ్రస్వమైన ఉకారం) లోపించింది. పరస్వరమే (ఏ, అ, ఆ, ఐ) ఆ హల్లు మీదికి చేరింది. కనుక ఇది ‘ఉత్వసంధి’ అని పిలువబడుతుంది.

2. ఇత్వ సంధి సూత్రం :
ఏమ్యాదుల ఇత్తునకు సంధి వైకల్పికంగా వస్తుంది.

ఏమ్యాదులు :
ఏమి, మణి, కి (షష్ఠి, అది, అవి, ఇది, ఇవి, ఏది, ఏవి మొదలైనవాటిని ఏమ్యాదులు అంటారు.

వైకల్పికం :
ఒకసారి సంధి జరుగుతుంది. ఒకసారి సంధి జరగకపోవచ్చు. దీనిని వైకల్పికం అంటారు.

ఇత్తు :
హ్రస్వమైన ఇకారం
ఉదా :
ఏమి + అంటివి = ఏమంటివి (సంధి జరిగినపుడు)
ఏమి + అంటివి = ఏమియంటివి (సంధి జరగనపుడు యడాగమం వస్తుంది)
మఱి + ఏమి = మఱేమి (సంధి జరిగినపుడు)
మఱి + ఏమి = మఱియేమి (సంధి జరగనపుడు యడాగమం వచ్చింది)
పైకి + ఎత్తినారు = పైకెత్తినారు
ఉన్నది + అంట = ఉన్నదంట
ఒకరికి + ఒకరు = ఒకరికొకరు

గమనిక :
పై ఉదాహరణలలో పూర్వపదం చివర హ్రస్వ ఇకారం ఉంది. పరపదం మొదట అచ్చు (ఏ, ఎ, అ, ఓ..) ఉంది. రెండూ కలిసినపుడు పూర్వపదం చివరగల హ్రస్వ ఇకారం (ఇత్తు) లోపించింది. పరస్వరమే (ఏ, ఎ, అ, ఒ, …..) ఆ హల్లు మీదికి చేరింది. కనుక దీనిని ‘ఇత్వ సంధి’ అంటారు.

సూత్రం-2 :
ప్రథమ, ఉత్తమ పురుష బహువచన క్రియల ఇకారానికి, సంధి వైకల్పికంగా జరుగుతుంది.
వచ్చిరి + ఇపుడు = వచ్చిరిపుడు
వచ్చితిమి + ఎపుడు = వచ్చితిమెపుడు

3. అత్వసంధి సూత్రం :
అత్తునకు సంధి బహుళంబుగానగు.

వివరణ :
అత్తు = హ్రస్వమైన అకారము

బహుళము :
1. సంధి ఒకసారి నిత్యంగా వస్తుంది.
ఉదా : సీత + అమ్మ = సీతమ్మ
సుబ్బయ్య + అన్నయ్య = సుబ్బయ్యన్నయ్య
రామ + అయ్య = రామయ్య

2. సంధి ఒకసారి వైకల్పికంగా వస్తుంది.
ఉదా : మేన + అత్త = మేనత్త (సంధి జరిగినపుడు)
మేన + అత్త = మేనయత్త (సంధి జరగనపుడు యడాగమం)

3. సంధి ఒక్కొక్కసారి రాదు.
ఉదా : సీత + అన్నది = సీతయన్నది (సంధి జరుగక యడాగమం)
రామ! + అని = రామయని (సంధి జరుగక యడాగమం వచ్చింది)

4. ఇతర విధముగా సంధి వచ్చిన రూపం.
ఉదా : ఒక + ఒక = ఒకానొక

యడాగమం సూత్రం :
సంధిలేని చోట స్వరంబు కంటె పరమైన స్వరమునకు యడాగమంబగు.
ఉదా : మా + అమ్మ = మాయమ్మ
రత్నగర్భ + అన = రత్నగర్భయన
నాది + అన్న = నాదియన్న
విరిగిన + అలుగుల = విరిగిన యలుగుల
ఎన్ని + ఉపాయములను = ఎన్నియుపాయములను.

4. సంస్కృత సంధులు

రెండు సంస్కృత (తత్సమ) పదాలకు ఏర్పడే సంధులను సంస్కృత సంధులు అంటారు.

1. సవర్ణదీర్ఘ సంధి సూత్రం :
అ, ఇ, ఉ, ఋ లకు అవే అచ్చులు పరమైనపుడు వానికి దీర్ఘాలు ఏకాదేశంగా వస్తాయి. సవర్ణములు అంటే అవే అక్షరాలు.

వివరణ :
అ(లేక) ఆ + అ(లేక) ఆ = ఆ
ఇ(లేక) ఈ + ఇ(లేక) ఈ = ఈ
ఋ (లేక) ఋ + ఋ(లేక) ఋ = ఋ

ఉదా : ఆహార + అన్వేషణ = ఆహారాన్వేషణ (అ + అ = ఆ)
1) విశ్వద + అభిరామ = విశ్వదాభిరామ (అ + అ = ఆ)
2) రోష + ఆవేశము = రోషావేశము (అ + ఆ = ఆ)
3) పరమ + ఆత్మ = పరమాత్మ (అ + ఆ = ఆ)
4) భాను + ఉదయం = భానూదయం (ఉ + ఉ = ఊ)
5) పితృ + ఋణము = పితౄణము (ఋ + ఋ = ఋ)
6) కవి + ఇంద్రుడు = కవీంద్రుడు (ఇ + ఇ = ఈ)
7) ఋషి + ఈశ్వరుడు = ఋషీశ్వరుడు (ఇ + ఈ = ఈ)
8) అతి + ఇంద్రియ శక్తి = అతీంద్రియ శక్తి (ఇ + ఇ = ఈ)

గుణసంధి సూత్రం :
అకారానికి ఇ, ఉ, ఋలు పరమైతే వానికి క్రమంగా ఏ, ఓ, అర్లు ఏకాదేశంగా వస్తాయి. ఏ, ఓ, అలకు గుణములని పేరు కనుక. దీని పేరు గుణసంధి.
ఉదా :
రాజ + ఇంద్రుడు = రాజేంద్రుడు (అ + ఇ = ఏ)
రామ + ఈశ్వరం = రామేశ్వరం (అ + ఈ = ఏ)
పర + ఉపకారం = పరోపకారం (అ + ఉ = ఓ)
దేశ + ఉన్నతి = దేశోన్నతి (అ + ఉ = ఓ)
రాజ + ఋషి = రాజర్షి (అ + ఋ = అర్)
మహా + ఋషి = మహర్షి (ఆ + ఋ = అర్)

విభక్తులు :

5. సమాసములు

సమాసం :
వేరు, వేరు అర్థాలు గల రెండు పదాలు కలిసి ఒకే పదంగా ఏర్పడితే దానిని సమాసం అంటారు.
ఉదా :
రామబాణము – అనే సమాసపదంలో ‘రామ’ అనే, ‘బాణము’ అనే రెండు అర్థవంతమైన పదాలున్నాయి. వాటి కలయికతో ‘రామబాణము’ అనే సమాసపదం ఏర్పడింది. దీనిలో మొదటి పదము (రామ)ను పూర్వపదం అంటారు. రెండవ పదము (బాణము)ను ఉత్తరపదం అంటారు.

1. ద్వంద్వ సమాసం :
రెండు కాని, అంతకంటే ఎక్కువ కాని నామవాచకాలు కలిసి ఏర్పడేది ద్వంద్వ సమాసం. .. దీనిలో పూర్వపదానికి, ఉత్తర పదానికీ (రెండిటికీ) ప్రాధాన్యం ఉంటుంది.
ఉదా :
ఈ అన్నదమ్ములు ఎంతో మంచివారు.
దీనిలో ‘అన్నదమ్ములు’ ద్వంద్వ సమాసం.
అన్నయును, తమ్ముడును. – దీనిని విగ్రహవాక్యం అంటారు.

2. ద్విగు సమాసం :
సమాసంలో పూర్వ (మొదటి) పదం సంఖ్యావాచకం అయితే దానిని ద్విగు సమాసం అంటారు.
ఉదా :
నవరసాలు – నవ (9) సంఖ్య గల రసాలు –
దీనిలో పూర్వపదం నవ అంటే తొమ్మిది కనుక ఇది ద్విగు సమాసం.

6. వాక్యాలలో రకాలు

సామాన్య వాక్యం :
క్రియ ఉన్నా, లేకపోయినా, ఒకే ఒక్క భావాన్ని ప్రకటించే వాక్యాలను సామాన్య వాక్యాలుగా అంటారు.
ఉదా :
1. ఉష పాఠం చదువుతున్నది.
2. కిరణ్ మంచి బాలుడు

మొదటి వాక్యంలో క్రియ (చదువుతున్నది) ఉంది. రెండవ వాక్యంలో క్రియాపదం లేదు. అయినా రెండూ సామాన్య వాక్యాలే.

క్రియతో కూడిన సామాన్య వాక్యాలు :

1. రాము అన్నం తిన్నాడు.
2. గోపి పుస్తకం చదువుతున్నాడు.
3. లత బాగా పాడుతుంది. . .

క్రియాపదం లేని సామాన్య వాక్యాలు :

1. సుశీలకు కోపం ఎక్కువ.
2. రాజుకు బద్ధకం తక్కువ.
3. ఢిల్లీ మనదేశ రాజధాని.
4. మన రాష్ట్రం పేరు ఆంధ్రప్రదేశ్.
5. మన భాష తెలుగు భాష.

సంక్లిష్ట వాక్యం :
రెండు కాని, అంతకంటే ఎక్కువ కానీ సామాన్య వాక్యాలను ఒకసారే నామవాచకాన్ని ఉపయోగించి, రెండు కాని అంతకంటే ఎక్కువ కాని అసమాపక క్రియలను ఉపయోగించి ఒకే వాక్యంగా రాస్తే దానిని సంక్లిష్ట వాక్యం అంటారు.
ఉదా :
రాము అన్నం తిన్నాడు. రాము సినిమా చూశాడు.

సంక్లిష్ట వాక్యం : రాము అన్నం తిని సినిమా చూశాడు.

గమనిక :
పైన రెండు సామాన్య వాక్యాలున్నాయి. రెండింటిలోనూ ఒకే నామవాచకం (రాము) ఉంది.

రెండింటిలోనూ రెండు వేర్వేరు పనులు (అన్నం తినడం, సినిమా చూడడం) చేశాడు.

రెండింటినీ కలిపి సంక్లిష్టవాక్యంగా మార్చినపుడు నామవాచకం ఒక్కసారే ఉపయోగించాం. మొదటి క్రియా పదం (తిన్నాడు)ను అసమాపకం (తిని)గా మార్చాం. అది గమనించండి.

సామాన్య వాక్యాలు :
నాన్నగారు బజారుకు వెళ్లారు. నాన్నగారు కూరలు తెచ్చారు.

సంక్లిష్ట వాక్యం :
నాన్నగారు బజారుకు వెళ్లి, కూరలు తెచ్చారు.

సంయుక్త వాక్యాలు :
సమాన ప్రాధాన్యం గల రెండు గాని, అంతకంటే ఎక్కువ గాని సామాన్య వాక్యాలను కలిపి ఒకే వాక్యంగా రాస్తే దానిని సంయుక్త వాక్యం అంటారు. రెండు వాక్యాలను కలపడానికి మరియు, కనుక, లేదా, కానీ మొదలైన పదాలను ఉపయోగిస్తారు.
ఉదా :
రాముడు అడవికి వెళ్లాడు.
సీత అడవికి వెళ్లింది.

సంయుక్త వాక్యం :
రాముడు మరియు సీత అడవికి వెళ్లారు.
సీతారాములు అడవికి వెళ్లారు.
(ఇలాగ రెండు రకాలుగానూ రాయవచ్చు)

ప్రశ్నార్థక వాక్యం :
(జవాబును కోరుతూ) ప్రశ్నను సూచించే వాక్యాన్ని ప్రశ్నార్థక వాక్యం అంటారు.

ఉదా : మీరెవరు?
1) మీదే ఊరు?
2) డాక్టరు గారున్నారా?
3) ఎక్కడికి వెడుతున్నావు?
4) ఎన్నవ తరగతి చదువుతున్నావు?
5) నేను చెప్పే పాఠం అర్థమవుతోందా? …….. మొదలైనవి.

ఆశ్చర్యార్థక వాక్యం :
ఆశ్చర్యం కలిగించే భావాన్ని కలిగిన వాక్యాన్ని ఆశ్చర్యార్థక వాక్యం అంటారు. ఈ వాక్యాలకు సాధారణంగా అబ్బ ! ఆహా ! ఓహో ! ఔరా ! …… వంటి అవ్యయాలుంటాయి.
ఉదా :
అబ్బ ! ప్రకృతెంత అందంగా ఉందో !
1) ఆహా ! ఏమి రుచి !
2) ఓహో ! ఈ చిత్రం ఎంత బాగుందో !
3) ఔరా ! 60 కిలోమీటర్లు నడిచావా !
4) ఆహా ! మీ ఇల్లు ఎంత బాగుందో !
5) అబ్బ ! ఈ సినిమా ఎంత బాగుందో !

అనుమత్యర్థక వాక్యం :
ఒక పని చేయడానికి అనుమతినిచ్చే వాక్యాన్ని అనుమత్యర్థక వాక్యం అంటారు.
ఉదా :
మీరు బడికి రావచ్చు.
1) ఆటలు ఆడుకోవచ్చు.
2) టి.వి. చూడవచ్చు.
3) రచనలు చేయవచ్చు.
4) పాటలు పాడవచ్చు.
5) గెంతులు వేయవచ్చు.

ఆశీరర్థక వాక్యం :
ఆశీస్సులను తెలియజేసే వాక్యమును ఆశీరర్థక వాక్యం అంటారు.
ఉదా : నీవు చిరకాలం వర్ధిల్లుగాక !
1) దీర్ఘ సుమంగళీ భవ !
2) ఆయురారోగ్యాలతో ఉండుగాక !
3) దీర్ఘాయుష్మాన్ భవ !
4) మీరంతా అభివృద్ధి చెందుగాక !
5) మీకు మంచి విద్యాబుద్ధులు కలుగుగాక !

నిషేధార్థక వాక్యం :
ఒక పని చేయవద్దని నిషేధించే వాక్యమును నిషేధార్థక వాక్యం అంటారు.
ఉదా : అల్లరి చేయకండి.
1) హద్దులు దాటవద్దు.
2) అనవసరంగా మాట్లాడవద్దు
3) ఎవ్వరినీ ఎగతాళి చేయకండి.
4) అబద్దాలు చెప్పకండి.
5) తప్పుడు పనులు చేయకండి.

Students can go through AP SSC 10th Class Maths Notes Chapter 1 Real Numbers to understand and remember the concepts easily.

AP State Syllabus SSC 10th Class Maths Notes Chapter 1 Real Numbers

→ “God made the integers. All else is the work of man” …… Leopold Kronecker

→ Euclid’s division lemma: Given positive integers a, b there exists unique pair of integers q and r satisfying
a = bq + r; 0 ≤ r < b
This result was first published / recorded in book VII of Euclid’s “The Elements”.

→ Euclid’s division algorithm is a technique to compute the Highest Common Factor (H.C.F) of two given numbers.
E.g: HCF of 80 and 130
130 = 80 × 1 + 50 80 = 50 × 1 + 30
50 = 30 × 1 + 20 30 = 20 × 1 + 10
20 = 10 × 2 + 0 and H.C.F = 10

→ Euclid’s division algorithm can also be extended to all integers.

→ Numbers which can be expressed in the form p/q, where q ≠ 0 and ‘p and q’ are integers are called rational numbers; represented by Q.
Q = { \(\frac{p}{q}\) ; q ≠ 0; p, q ∈ Z} .

→ Every rational number can be expressed either as a terminating decimal or as a non-terminating recurring decimal.

→ Numbers which can’t be expressed in p/q form are called irrational numbers represented by S. You may notice that the first letter of surds is ‘S’.
Eg: √2, √3, √5, …….. etc,

→ The combined set of rationals and irrationals is called the set of Real numbers; represented by R.
R = Q ∪ S.

→ Diagramatic representation of the number system:

where N = the set of natural numbers; W = the set of whole numbers;
Z = the set of integers; Q = the set of rational numbers;
S = the set of irrational numbers ; R = the set of real numbers.

→ Fundamental Theorem of Arithmetic: Every composite number can be expressed as a product of primes uniquely, (i.e.,) if x is a composite number, then
x = \(p_{1}^{l} \cdot p_{2}^{m} \cdot p_{3}^{n}\) …… where p₁, p₂, p₃, ….. are prime numbers and l, m, n, …… are natural numbers.
Eg: 420 = 2 × 210 = 2 × 2 × 105 = 2 × 2 × 3 × 35 = 2 × 2 × 3 × 5 × 7
i. e. 420 = 2² × 3¹ × 5¹ × 7¹ and the factorisation on the R.H.S is unique.
Note: R.H.S is called exponential form of 420.

→  To find the H.C.F. of two or more numbers:
Step (i): Express given numbers in their exponential form.
Step (ii): Take the common bases.
Step (iii): Assign the respective smallest exponent from their exponential forms.
Step (iv): Take the product of the above.
Eg: H.C.E of 60 and 75 is
Step (i) 60 = 2² × 3 × 5 ; 75 = 3 × 5²
Step (ii) 3^O × 5^O [taking common bases]
Step (iii) 3¹ × 5¹ [∵ smallest exponent among 3¹ and 3¹ is 1]
Step (iv) 3 × 5 = 15 [smallest exponent among 5¹ and 5² is 1]
∴ H.C.F = 15
(i.e.) The highest common factor of the given set of numbers is the product of the com¬mon bases with the respective least exponents.

→ To find the L.C.M. of two or more numbers:
Step – 1: Express the given numbers in their exponential forms.
Step – 2: Take every base.
Step – 3: Assign the respective greatest exponent to each base.
Step – 4: Take the product of the above.
Eg: L.C.M. of 60 and 75 is
Step – 1: 60 = 2² × 3 × 5 ; 75 = 3 × 5²
Step – 2: 2^O × 3^O × 5^O
Step – 3: 2² × 3¹ × 5²
Step – 4: 4 × 3 × 25 = 300
L.C.M = 300

→ We may notice that the product of any two numbers N₁ and N₂ is equal to the product of their L.C.M. (L) and H.C.F. (H).
i.e., N₁ . N₂ = L.H

→ Let x = p/q be a rational number. If the numerator p is divided by the denominator q, we get the decimal form of x. The decimal form of x may or may not be terminating, i.e., every rational number can be expressed either as a terminating decimal or a non-terminating decimal. This gives us the following theorems.
Theorem – 1: Let ‘x’ be a rational number when expressed in decimal form, terminates, then x can be expressed in the form p/q where p, q are co-primes and the prime factorization of q is of the form 2ⁿ × 5^m, where n and m are non-negative integers.
Theorem – 2: Let x = p/q be a rational number, where q is of the form 2ⁿ × 5^m then x has a decimal expansion that terminates.
Theorem – 3: Let x = p/q be a rational number, where p, q are co-primes and the prime factorization of q is not of the form 2ⁿ . 5^m (n, m ∈ Z⁺) then x has a decimal expansion which is non-terminating recurring decimal.
Theorem – 4: Let ‘p’ be a prime number. If p divides a² then p divides a, where ‘a’ is a positive integer.

→ If a is a non-zero rational number and b is any irrational number, then (a + b), (a – b), a/b and ab are all irrational numbers.

→ Properties of Real Numbers:
If a, b and c are any three real numbers we may notice that

• a + b is also a real number – closure property w.r.t. addition
  a.b is also a real number – closure property w.r.t. multiplication
• a + b = b + a – commutative property w.r.t. addition
  a . b = b . a – commutative property w.r.t. multiplication
• (a + b) + c = a + (b + c) – associative law w.r.t.
  addition (a.b).c = a.(b.c) – associative law w.r.t. multiplication
• a + 0 = 0 + a = a, where ‘0’ is the additive identity,
  a × 1 = 1 × a = a, where 1 is the multiplicative identity,
• a + (-a) = (-a) + a = 0 where (a) and (-a) are additive inverse of each other.
  a × \(\frac{1}{a}\) = \(\frac{1}{a}\) × a = 1 where a and \(\frac{1}{a}\) are multiplicative inverse of each other.

→ If aⁿ = x, where a and x are positive integers and a ≠ 1, then we define log_ax = n read as logarithm of x to the base a is equal to n.
Eg.: 2⁴ = 16 ⇒ log₂16 = 4

→  log_ax + log_ay = log_axy

→ log_aa = 1

→ log_ax – log_ay = log_a\(\frac{x}{y}\)

→ log_a1 = 0

→ log_ax^m = m log_ax

→ In general, the bases in the logarithms are 10 (or) e, where e’ is approximated to 2.718.

→ If p is a prime number and p divides a² then p divides ‘a’ also.

AP State Syllabus AP Board 9th Class Physical Science Important Questions Chapter 1 Motion.

AP State Syllabus 9th Class Physical Science Important Questions 1st Lesson Motion

9th Class Physical Science 1st Lesson Motion 1 Mark Important Questions and Answers

Question 1.

From the above data, what can you say about the motion of the object?
Answer:
The object is in the uniform motion and its speed is constant.

Question 2.
Frame any one question to understand Newton’s third law of motion.
Answer:
How does rocket engine work?

9th Class Physical Science 1st Lesson Motion 2 Marks Important Questions and Answers

Question 1.
Distinguish between speed and velocity. jawjMB
Answer:

Question 2.
What happens to the speed and the direction of motion of a ball rolling down an inclined plane?
Answer:

1. Speed of the rolling ball changes.
2. But the direction of motion remains constant.

Question 3.
A motor cyclist drive from A to B with uniform speed of 30 km/hour and returns back with a speed of 20 km/hour. Find the average speed.
Answer:
Speed of the motor cyclist from A to B = 30 km/hr.
Speed of the motor cyclist from B to A = 20 km/hr.

Question 4.
A train of length 100 m. is moving with a constant speed of 10 m/s. Calculate the- time taken by the train to cross the electric pole.
Answer:
Length of the train = 100 m; Speed of the train = 10 m/s
Time taken to cross the elctrical pole (t) = s/v = \(\frac{100}{10}\) =10 sec.
[∵ Distance travelled while crossing an electrical pole = Length of the train]

Question 5.
Calculate the average speed of “Ussahi Bolt” who sprints 100m in 9.81 sec. during 2016 Rio Olympics to win Gold medal.
Answer:
Distance covered by Ussain Bolt = 100 m
time = 9.81s.

Question 6.
Explain the terms in the formula v = u + at.
Answer:
v = u + at
u = initial velocity
v = final velocity
a = acceleration
t = time

9th Class Physical Science 1st Lesson Motion Important Questions and Answers

9th Class Physical Science 1st Lesson Motion 1 Mark Important Questions and Answers

Question 1.
Define uniform acceleration.
Answer:
Acceleration is uniform when in equal intervals of time, equal changes in velocity occur.

Question 2.
Write an equation of motion to find the distance travelled when initial velocity, time, and acceleration are given.
Answer:
s = ut + \(\frac{1}{2}\) at²

Question 3.
Draw a displacement vector from Visakhapatnam to Hyderabad to the following diagram.

Answer:

Question 4.
Difine acceleration.
Answer:
The rate of change of velocity in an object is known as its acceleration.

Question 5.
What is the key difference between distance and displacement?
Answer:
Distance is the length of the path traversed by an object in a given time interval and displacement is the shortest distance covered by the object in a specific direction.

Question 6.
The distance travelled by a particle in time’t’ is given by s = (2.5 m/s²) t². Find the average speed of the particle during the time ‘O’ to ‘5’ sec.
Answer:
The distance travelled by the particle from 0 to 5 sec is s = 2.5 m/s² × 5² = 62.5 m

Question 7.
A table clock has its minutes hand 4 cm long. Find the average velocity of the tip of the minute hand between 6.00 AM to 6.30 AM.
Answer:
The minute hand of a clock comes into a straight line from 6.00 AM to 6.30 AM.
Hence the displacement of the minute hand S = 2 x 4 = 8 cm
Time = 30 minutes = 1800 sec.

Question 8.
A ball is thrown up with an initial speed of 4m/sec. Find the maximum height reached by the body.
Answer:

Question 9.
The adjacent distance – time graph indicates
A) A particle travels constantly along X-axis.
B) Particle is at rest.
C) The velocity of the particle increases up to a time t0 and then remains constant.
D) The particle travels up to time t(( with constant velocity and then stops.

Answer:
C

Question 10.
A man used his car. The initial and final odometer readings are 4849 and 5549 respectively. The journey time is 70h. What is average speed of the journey?
Answer:
Distance covered = 5549 – 4849 = 700 km. ; Time = 70 h.

9th Class Physical Science 1st Lesson Motion 2 Marks Important Questions and Answers

Question 1.
An object is moving in a circular path of radius 7 m. What is the distance and displacement of an object after one revolution ?
Answer:
Radius (r) = 7 m
22
Distance covered by object = 2πr = 2 × \(\frac{22}{7}\) × 7 = 44 m
The object come back to original position displacement of the object is 0.

Question 2.
An object reaches other end of a diameter in a circular path of radius 7 m in 7s. Find speed and velocity of the object?
Answer:

Question 3.
A person moves 3 km towards east and turned toward north and travelled a distance of 4 km. Find total distance and total displacement.
Answer:

Question 4.
An object completes 1/4th revolution of a circular path of radius r. Then find the ratio of distance and displacement.
Answer:

Question 5.
a) What is a vector? Give example.
b) What is a scalar? Give example.
Answer:
a) Vector :
The physical quantity which is specified with magnitude and direction is called a vector.
Eg : Displacement, velocity are vectors.

b) Scalar :
The physical quantity which does not require any direction for its specification is called ‘scalar’.
Eg : Distance, time are scalars.

Question 6.
How does a vector represents? Explain.
Answer:

1. A vector can be represented as a directed line segment.
2. It’s length indicates magnitude and arrow indicates it’s direction.
3. Vector is represented by an arrow as shown in the figure.
   
   Here point ‘A’ is called tail and point ‘B’ is called head.

Question 7.
Bhavan did not recognise the difference between 40 meters displacement and distance. Then Anitha ex- plained the difference by asking some questions to Bhavan. What would be those questions?

Note : She used this diagram.
Answer:
By using the diagram Anitha asked the following questions :

1. What is the distance between A and D?
2. Which is the shortest distance from A to D?
3. What is the direction of an object if it travelled in the route A → B → C → D? Can you determine its direction?
4. On which direction the distance is short from A to D? Measure it.
5. Which path has specified direction?
   Either A → B → C → D or A → D?
6. Which path has specified magnitude?
   Either A → B → C → DorA → Dor Both?
7. Which is the shortest, distance among the two paths?
8. If the displacement has both magnitude and specified direction, which path is considered as a displacement?
9. What is the difference between distance and displacement?

Question 8.
What happens to the direction of velocity and acceleration when the
i) speed of an object increases?
ii) speed of an object decreases?
Answer:
i) If the speed of an object increases, the direction of velocity and acceleration are one and the same.
ii) If the speed of an object decreases, the direction of velocity and acceleration are in opposite directions. Here, at a certain instant the speed becomes zero.

Question 9.
Draw a displacement vector and a velocity vector to the given path of motion of a body.

Answer:

Question 10.
Find the acceleration of a bus if its speed increases from 0 m/s to – 600 m/s in 1 minute?
Answer:

The acceleration of the bus is 10 m/sec².

9th Class Physical Science 1st Lesson Motion 4 Marks Important Questions and Answers

Question 1.
Distinguish between distance and displacement.
Answer:

Question 2.
Explain the terms uniform and non-uniform motions.
Answer:
Uniform motion :

1. If a body covers equal distances in equal intervals of time, assuming the direction of motion is constant, then the motion is said to be uniform motion.
2. The motion of a body is said to be uniform when its velocity is constant.
3. The s -1 graph for a uniform motion is a straight line.
4. Ex : Motion of hands in a clock.

Non-uniform motion :

1. If a body covers unequal distances in equal intervals of time, assuming the direction of motion is constant, then the motion is said to be non-uniform motion.
2. A body is said to be in non-uniform motion if its velocity changes with time.
3. The s -1 graph for non-uniform motion is not a straight line.
4. Ex : Motion of a car/bus between two stations on a road.

Question 3.
Derive equations of uniform accelerated motion.
Answer:
1) Let ‘u’ be the velocity at the time t = 0 and V be the velocity at the time’t’ and let ‘s’ be the displacement covered by the body during time’t’ as shown in figure.
2) From the definition of uniform acceleration,

Question 4.
Describe the graphical method to calculate the instantaneous speed at a given point.
Answer:

1. Consider a car moving along a straight road with varying speed.
2. Take time elapsed on X – axis and distance cov¬ered on Y – axis and plot a graph for its motion at regular intervals of time.
3. A general case of motion with varying speed is shown in the figure.
4. The average speed during the time interval from
   
5. Then we calculate average speed for a very short time interval encompassing the time at an instant t3 which is so short interval, that value of average speed would not change materially if it was made even shorter.
6. The instantaneous speed is represented by the slope of the curve at a given instant of time.
7. The slope can be found by drawing a tangent to the curve at that point.
8. The slope of the curve gives speed of the car at that instant.

Question 5.
What is difference between speed and velocity?
Answer:

Question 6.
Derive s = ut + \(\frac{1}{2}\) at²
Derive one equation for displacement of a body which is in the uniform acceleration.
Answer:
1) Let u be the initial velocity,
v be the velocity at time ‘t’.
a be the acceleration,
s be the displacement

Question 7.
A car travelled from A to E station in 3 minutes. Viewing path given below in the figure. find
i) distance
ii) displacement
iii) speed
iv) velocity

Answer:
i) Distance = AB + BC + CD + DE = 540 + 460 + 540 + 260 = 1800 m

ii) Displacement = Distance between A and E

Question 8.
Give an example to each situation in daily life.
i) Speed changes when direction remains constant.
ii) Direction of motion changes when speed remains constant.
iii) Speed and direction simultaneously change.
Answer:
i) The palk taken by a ball which was released from the top of the inclined plane. Here the direction of motion remains constant but velocity gradually increases.

ii) Whirl a stone which is tied to the end of the string continuously.
Here it’s direction of motion changes but speed remains constant.

iii) The path taken by a stone, which was thrown into the air.
Here speed and direction of the motion both changes simultaneously.

AP State Syllabus AP Board 9th Class Physical Science Important Questions Chapter 2 Laws of Motion

AP State Syllabus 9th Class Physical Science Important Questions 2nd Lesson Laws of Motion

9th Class Physical Science 2nd Lesson Laws of Motion 1 Mark Important Questions and Answers

Question 1.
Calculate the momentum of a fast moving ball with a velocity 2.2 m/s of mass 6 kg.
Answer:
mass (m) = 6 kg
velocity (v) = 2.2 m/s
momentum = mv = 6 × 2.2 = 13.2 kg.m.s^-1
The momentum of a fast moving ball is 13.2 kg ms^-1.

Question 2.
What is Newton’s first law of motion?
Answer:
Every object will remains at rest or in a state of uniform motion, unless compelled to change its state by the action of a net force.

Question 3.
From a fixed height, two eggs are dropped such that one falls on a concrete floor and the other on a cushioned pillow. The egg falling on the concrete floor breaks and the one falling on the pillow does not break. Explain why in terms of momentum.
Answer:

• The change of momentum of an egg takes place in shorter time in case of concrete surface.
• The change of momentum of the egg takes place in longer time in case of cushioned pillow.
• Hence, egg does not break on cushioned pillow.

9th Class Physical Science 2nd Lesson Laws of Motion 2 Marks Important Questions and Answers

Question 1.
A vehicle of mass 300 kg travels at a velocity of 90 km/h. Find its momentum.
Answer:
Mass of the vehicle (m) = 300 kg
Velocity of the vehicle (v) = 90 km/h = 90 × \(\frac{5}{18}\) m/s = 25 m/s
Momentum = mv = 300 × 25 = 7500 kg.m.s^-1

Question 2.
“With our day to day experience, we must exert some force on an object to keep it moving”.
i) By which law, you can support the above lines?
ii) Which act on the body ? Either force or net force?
Answer:
i) Newtons first law of motion.
ii) Net force. The position of object is changed due to net force only.

9th Class Physical Science 2nd Lesson Laws of Motion 4 Marks Important Questions and Answers

Question 1.
Fill the following table.

Answer:

Question 2.
What is impulse? Derive the formula for impulse.
Answer:
Impulse :
The change of momentum of an object is called impulse.
Formulae for impulse ⇒ ∆p = F_net∆t.

Derivation :
We can express the second law of motion as

From the above equation we know that the product of net force and interaction time is called impulse of net force (∆p).

Question 3.
State and prove the law of conservation of linear momentum.
Answer:
Law of conservation of momentum : Law of conservation of momentum states, in the absence of a net external force on the system, the momentum of the system remains unchanged.
Explanation :

• Let two marbles with masses nij and m2 travel with different velocities ut and u2 in the same direction along a straight line.
• If u₁ > u₂, they collide each other and the collision lasts for time’t’.
• During collision, each marble exerts force on other marble. [F₁₂ and F₂₁]
• Let v₁ and v₂ be the velocities of the marbles after collision.

Now look at the table.

• The total momentum before collision is equal to total momentum after collision.
• Hence, the total momentum remains unchanged before and after collision.

Question 4.
a) Name the ‘machine’ use to prove Newton’s laws of motion. Draw a neat diagram of it.
(OR)
The masses ‘m ‘ and ‘m2’ are attached to a string and roll over a pully, which is attached to a rigid support. Identify the machine and draw the neat diagram of it.
Answer:
a) Atwood machine.
Answer:

b) Draw FBD of both, masses on it.
Answer:

9th Class Physical Science 2nd Lesson Laws of Motion 1 Mark Important Questions and Answers

Question 1.
Newton’s first law of motion is also called
Answer:
Law of inertia.

Question 2.
State Newton’s second law of motion.
Answer:
The rate of change of momentum of a body directly proportional to the net force acting on it and it takes place in the direction of net force.

Question 3.
What is inertia?
Answer:
The natural tendency of objects to resist a change in their state of rest or of uniform motion is called inertia.

Question 4.
What is momentum?
Answer:
Linear momentum of a body is the product of its mass and velocity.
Momentum (p) = mass (m) × velocity (v)

Question 5.
State Newton’s third law of motion.
Answer:
When an object exerts a force on the other object, the second object exerts a force on the first one with equal magnitude and in opposite direction.

Question 6.
Write the law of conservation of momentum.
ANswer:
The law of conservation of momentum states that in the absence of net external force on the system, the momentum of the system remains unchanged.
m₁u₁ + m₂u₂ = m₁v₁ + m₂v₂

Question 7.
What is an impulse?
Answer:
The product of net force and interaction time of a system is called impulse of net force.
Impulse ∆p = F_net. ∆t.

Question 8.
What is the Aristotle’s conclusion about the natural state of an object?
Answer:
Aristotle concluded that the natural state of an earthly object is to be at rest. Hence the object at rest requires no explanation as any moving object naturally comes to rest.

Question 9.
What is the Galileo’s conclusion on the motion of an object?
Answer:
Galileo gave birth to modern science by stating that an object in motion will remain in same motion as long as no external force is applied on it.

Question 10.
What is the effect of mass on inertia?
Answer:
As mass increases, inertia increases.
Mass is a property of an object that specifies how much inertia the object has.

Question 11.
Who proposed laws of motion?
Answer:
Sir Isaac Newton proposed the laws of motion.

Question 12.
Give two daily life examples where you experience inertia.
Answer:

• When the bus which is at rest begins to move suddenly, the person standing in the bus falls backward.
• When you are travelling in a bus the sudden stop of the bus makes you fall forward.

Question 13.
If action is always equal to the reaction, explain how a horse can pull a cart.
Answer:
Horse and cart constitutes a single system. So they cannot form action-reaction pair. Therefore, horse can pull the cart.

9th Class Physical Science 2nd Lesson Laws of Motion 2 Marks Important Questions and Answers

Question 1.
What is momentum? What are its units in S.I. system?
Answer:
Momentum (p) of a body is defined as the product of its mass (m) and velocity (v).
Momentum (p) = mass (m) × velocity (v)
p = mv
S.I. units of momentum are kg. m /sec (or) N – sec.

Question 2.
A mass of 0.5 kg has been suspended to a roof as shown in the figure. What is the force exerted by the rope on the object?

Answer:
The forces acting on the object of mass 0.5 kg are
i) gravitational force (downward) = 0.5 x 9.8 = 4.9 N
ii) Tension in the string T (upward).
The object is at rest. Hence the two forces are equal.
∴ The force exerted by the string on the object is 4.9 N (upwards).

Question 3.
Write few incidents if there were no friction.
(OR)
What happens when there were no friction in this world?
Answer:
If there were no friction,

1. we could not be able to walk on ground.
2. we would not be able to stop a fast moving car.
3. any object could not be able to stay on the ground.

Question 4.
What are the factors influencing acceleration? Explain.
Answer:
Factors influencing acceleration are force and mass.
Force :
As the net force increases, the acceleration increases when mass remains constant.

Mass :
When force is constant, as the mass increases, the acceleration decreases.

Question 5.
Why does a fielder catch a fast moving cricket ball by pulling back his arms while catching it?
(OR)
Why does a cricketer move his hands backwards while catching a fast moving cricket ball?
Answer:

• When he pulls back his arms he experiences a smaller force for a longer time.
• The ball stops only when your arms stop.
• This is to avoid a large impulse.
• If he doesn’t pull his arms back, the ball will hurt him.
• This is due to a larger force for a smaller time.

Question 6.
What is the state of an object when no net force is acting on an object?
Answer:
If the net force acting on an object is zero, the object which is at rest remains at rest or if the object is already moving with a certain velocity it continue to move with same velocity.

Question 7.
Which of the following has more inertia?
a) A rubber ball and a stone of the same size.
b) A bicycle and a train.
c) A five rupees coin and a one-rupee coin.
Answer:
As the mass of the object increases the inertia of the object increases.
a) Stone has more mass than rubber ball. So stone has more inertia.
b) Train has more inertia.
c) 5 rupee coin has more inertia.

Question 8.
Explain why some of the leaves may get detached from a tree, if we vigorously shake its branch?
Answer:
The leaves are at the state of rest. When the tree is vigorously shaken the state of rest is disturbed. So the leaves are detached from the tree due to inertia of rest.

Question 9.
Which would require a greater force – accelerating a 2 kg mass at 5 ms^-2 or a 4 kg mass at 2 ms^-2?
Answer:
Force F = ma
Here we have m₁ = 2kg, a₁ = 5 ms^-2 and m₂ = 4 kg, a₂ = 2ms^-2.
Thus F₁ = m₁a₁
Thus accelerating a 2 kg mass at 5 ms^-2 would require a greater force.

Question 10.
A motor car is moving with a velocity of 108 km/h and it takes 4s to stop after the brakes are applied. Calculate the force exerted by the brakes on the motor car if its mass along with the passengers is 1000 Kg.
Answer:

Question 11.
Explain why is it difficult for a fireman to hold a hose, which ejects large amounts of water at a high velocity.
AnswerL
It is difficult for a fireman to hold a hose which ejects large amounts of water at a high velocity because due to high velocity of water the hose moves backward directiondue to Newton’s third law.

Question 12.
From a rifle of mass 4 kg, a bullet of mass 50 g is fired with an initial velocity of 35 ms^-1. Calculate the initial recoil velocity of the rifle.
Answer:
Mass of rifle m₁ = 4 kg
Mass of bullet m₂ = 50 g = \(\frac{50}{1000}\) = 0.05 kg
Initial velocity of rifle u₁ = 0
Initial velocity of bullet u₂ = 0
Final velocity of rifle (recoil velocity) v₁ = v
Final velocity of bullet v₂ = 35 ms^-1
According to law of conservation of momentum
m₁u₁ + m₂u₂ = m₁v₁ + m₂v₂.
4(0) + 0.05 (0) = 4v + 0.05 × 35
4v = – 1.75
v = – 0.44 m/s

Question 13.
An automobile vehicle has a mass of 1500 kg. What must the force between the vehicle and road if the vehicle is to be stopped with a negative acceleration of 1.7 ms^-2?
Answer:
m = 1500 kg ;
a = – 1.7 ms^-2
F = ma = 1500 ×- 1.7 = -2550 N
Negative sign indicates that it is a retarding force.

Question 14.
What happens to a person standing in a bus when the bus which is at rest begins to move suddenly?
(OR)
Explain static inertia with an example.
Answer:

• The property of an object at rest will try to remain at rest is called “static inertia”.
• For example, when the bus which is at rest begins to move suddenly, the person standing in the bus falls backward because of static inertia of the body.
• Bus pulls the legs forward while body is in the rest position (static inertia).

Question 15.
Observe the given figure.
a) What happens to the coin, when we pull the paper with a jerk of force?
b) Why?
Answer:

1. The coin falls inside the glass.
2. This is due to static inertia of the coin.
3. This means coin in the state of ‘rest’ before and after pulling the paper. It falls down due to gravity only.

9th Class Physical Science 2nd Lesson Laws of Motion 4 Marks Important Questions and Answers

Question 1.
Give some examples for Newton’s third law of motion from your day-to-day observations.
Answer:
1) Flying of birds :
a) When birds fly, they push the air downward with their wings.
b) The air pushes back the bird in opposite upward direction.
c) These two forces are equal in magnitude and opposite in direction. Hence the bird can fly.

2) Swimming of fish :
a) When a fish swims in water, it pushes back the water.
b) The water pushes the fish with equal but in opposite direction.
c) Hence the fish moves forward.

3) Launching of a rocket:
a) A rocket accelerates by expelling gas at high velocity.
b) The reaction force of the gas on the rocket accelerates the rocket in a direction opposite to the expelled gases.

Question 2.
Derive F = ma.
Answer:
1) Newton’s second law of motion states that the rate of change of momentum of an object is proportional to the net force applied on the object in the direction of net force.

Question 3.
How did Galileo differ the statement of Aristotle ‘The natural state of an earthy object is to be at rest?
(OR)
Write the great experiments of Galileo on inclined planes.
(OR)
How do you appreciate Galileo, the father of modern science?
Answer:

• Galileo came up with two ingenious thought experiments.
• He did his experiments on inclined planes with smooth surfaces.
• He observed that the smoother the surface the farther the ball travelled.
• He extended this ajgument and concluded that if the surface was perfectly smooth, the ball will travel indefinitely until encountered by another object.

• As shown in the figure 1 (a) he observed that when a marble rolls down a slope it picks up speed due to the force of gravity of the earth.
• As shown in the figure 1(b) when the object rolls up an inclined plane, its speed decreases.
• Now let us assume that a marble is moving on a level surface as shown in the figure 1(C), it has no reason to speed up or slow down.
• So, it will continue to move with constant velocity.
• By this experiment, Galileo came to a conclusion which was in contrast to Aristotle’s belief that the state of an earthy object is to be at rest.

Question 4.
Explain Newton’s third Law of motion with an activity.
(OR)
Take two spring balances of equal calibrations. Connect the two spring balances and pull them in opposite direction. Does they show different readings? Why?
Answer:
Newton’s third law of motion : When an object exerts a force on an other object, the second object also exerts a force on the first one which is equal in magnitude but opposite in direction.

Activity:

1. Let us take two spring balances of equal calibrations.
2. Connect the two springs balances as shown in the figure.
3. Pull the balances in opposite direction.
4. Observation : Spring balances shows same readings.
5. Here, one spring balance shows reading of ‘action’ force, and other spring balance shows reading of ‘reaction’ force.
6. Forces are equal, direction are opposite.
7. This shows Newton’s third law of motion.

Question 5.
Take two marbles of m₁, m₂ mass respectively. Make a collision in one second with marbles using u₁, u₂ initial velocities respectively. Take the final velocities as v₁, v₂ You observed the following in the experiment.
m₁ = 10 kg u₁ = 5 m/s v₁ = 15 m/s
m₂ = 100 kg u₂ = 2 m/s -v₂ = 1 m/s
t = 1 sec
Fill the table with suitable answers and write the conclusion from it.

Answer:

Conclusion :

1. The table momentum is unchanged before and after collision.
2. We can say that the momentum is conserved.

Question 6.
How do you appreciate ‘Laws of motion’.
(OR)
How do you appreciate Newton, the great scientist.
Answer:

1. Built upon ideas primarily developed by Aristotle and Galileo, Sir Isaac Newton proposed his three fundamental Laws.
2. These Laws explain the connection between force and a change in motion.
3. These Laws are popularly known as Newton’s Law of motion.
4. Newton’s first law of motion : A body continuous its state of rest or of uniform motion unless a net force acts on it.
5. This law is very useful to study about inertia, mass, weight of an object.
6. This law is used to prepare cranes, machines, vehicles, etc.
7. Newton’s second Law of motion : The rate of change of memontum of a body is directly proportional to the net force acting on it and it takes place in the direction of net force.
8. This law is useful to find the attraction between two objects.
9. It is very useful to study the behaviour of substances like velocity, acceleration, force, momentum, etc.
10. Newton third law of motion : If an object exerts a force on an other object, the second object also exerts a force on the first one which is equal magnitude but opposite in direction.
11. This law is used to prepare rockets.
12. In this way Newtons Law’s are very useful in the fields of automobiles space centres and various industries.
13. In this way Newton laws changed the life of human beings.
14. So, I am appreciating the laws of motion and Newton for his great service to us.

Question 7.
Write suitable law and concept to the given situation or vice versa in the given table.

Answer:
A = Newton’s first law of motion
B = Static inertia
C = Newton’s third law of motion
D = Force of action = force of reaction
E = Newton’s second law of motion
F = Less impulse of net force
G = Newton’s third law of motion
H = Force of action = force of reaction
I = Fish swims in water
J = Force of action = force of reaction
K = Dropping egg on a cushion
L = Object thrown in universe (No external forces acts)
M = Newton’s first Law of motion
N = Bullet hurts
O = Newton’s second law of motion
P = Less impulse of net force
Q = Newton’s Second law of motion
R = Less momentum

AP State Syllabus AP Board 9th Class Physical Science Important Questions Chapter 3 Is Matter Pure?

AP State Syllabus 9th Class Physical Science Important Questions 3rd Lesson Is Matter Pure?

9th Class Physical Science 3rd Lesson Is Matter Pure? 1 Mark Important Questions and Answers

Question 1.
There is a mixture with sand and iron filings. Write an activity for the separation of iron filings from sand.
Answer:

1. Take mixture of sand and iron filing in a tub.
2. Take a magnet and move over the mixture.
3. Iron filings are separated by sticking to the magnet.

9th Class Physical Science 3rd Lesson Is Matter Pure? 2 Marks Important Questions and Answers

Question 1.
Frame two questions to understand “Homogeneous mixture”.
Answer:

• Can you see components in homogenous mixture?
• In which mixture components are uniformly distributed, heterogeneous or homogeneous?

Question 2.
How can you use milk to show Tyndall effect?
Answer:

1. Take milk in a glass.
2. Pass light through the milk.
3. Milk particles shine due to scattering of light.
4. This is the Tyndall effect.
5. Milk is a colloidal solution.

9th Class Physical Science 3rd Lesson Is Matter Pure? 4 Marks Important Questions and Answers

Question 1.
Draw the arrangement of apparatus of fractional distillation experiment. What is the advantage of using the fractionating column?
Answer:

1. Fractional distillation column contains glass beads.
2. These glass beads in fractional distillation column provide maximum possible surface area for the vapours to cool and condense repeatedly.

Question 2.
Draw and label the apparatus set up for the separation of a mixture by sublimation.
Answer:

Question 3.
Draw and label the apparatus set up for the separation of a mixture by evaporation.
Answer:

Question 4.
Explain how two miscible liquids can be separated if their boiling points are close to each other.
Answer:

To separate two or more miscible liquids when the difference in their boiling points is less than 25°C, fractional distillation process is used.

Aim :
To separate two miscible liquids (water and acetone) by fractional distillation.

Materials required :
Stand, distillation flask, thermometer, condenser, beaker, acetone and water, one holed rubber cork.

Procedure:

1. Take a mixture of acetone and water in a distillation flask.
2. Fix a thermometer as shown in the figure and clamp to the stand.
3. Attach condenser to the flask.
4. Keep a beaker to collect distillate at the end of condenser.
5. Heat the mixture slowly.
6. Observe the reading of thermometer.
7. The acetone (low boiling point) vapourises and condenses.
8. It can be collected from the condenser outlet.
9. Water remains in the distillation flask. ,

Question 5.
800 ml of solution contains 20 grams of solute. Calculate the concentration in terms of mass by volume percentage of the solution.
Answer:

Question 6.
a) Diagram shows one of the process of separation by mixtures. Based on the diagram answer the following questions.
i) Identify the process involved in the diagram.
Answer:
Sublimation.

ii) Is something missing in the diagram. If so what is that?
Answer:
Stove is missed for heating.

iii) If ‘B’ represent ammonium chloride, then what is ‘A’ represent?
Answer:
Mixture of ammonium chloride and salt.

iv) Give one more example for separation of mixture using above process?

Answer:
Camphor and salt.

Question 7.
Name the instrument used to separate immiscible liquids. Draw a neat diagram of it taking kerosene and water as immiscible liquids.
Answer:
The instrument used to separate immiscible liquids is separating funnel.

9th Class Physical Science 3rd Lesson Is Matter Pure? Important Questions and Answers

9th Class Physical Science 3rd Lesson Is Matter Pure? 1 Mark Important Questions and Answers

Question 1.
What is meant by ‘Pure substance’?
Answer:
In our day to day language, ‘pure’ means something with no adulteration. A substance is said to be pure i.e., homogeneous when the composition doesn’t change, no matter which part of the substance you take for examination.

Question 2.
What is a mixture?
Answer:
A mixture is generally made of two or more components that are not chemically combined.

Question 3.
What is a homogeneous mixture? Give examples.
In a homogeneous mixture the components of the mixture of uniformly distributed throughout it.
Ex : Lemonade, sugar solution, air, etc.

Question 4.
What is a heterogeneous mixture? Give examples.
Answer:
A heterogeneous mixture is a mixture made up of different substances or the same substance in different states which are not uniformly distributed in it.
Ex : Mixture of oil and water; water and naphthalene, etc.

Question 5.
What are the factors affecting rate of dissolving?
Answer:
The factors affecting rate of dissolving are
i) Temperature of solvent,
ii) Size of solute particles,
iii) Stirring of the solution.

Question 6.
When do you say that a solution is dilute solution?
Answer:
If the amount of solute present is little, the solution is said to be dilute.

Question 7.
What do you say that a solution is a concentrated solution?
Answer:
If the amount of solute present is more in a solution, then the solution is said to be a concentrated solution.

Question 8.
Define suspension.
Suspensions are the heterogeneous mixtures of a solid and a liquid in which the solids do not dissolve, like mixtures of soil and water.
Ex : Mixture of sand and water.

Question 9.
Define emulsion and give an example.
Answer:
Emulsion is a mixture consisting of two liquids that do not mix and settle into layers when they left undisturbed.
Ex : Mixture of oil and water.

Question 10.
What is a colloid?
Answer:
Colloids are heterogeneous mixtures in which the particle size is too small to be seen with the naked eye, but big enough to scatter light.
Ex : Milk, Cheese, Ghee, etc.

Question 11.
What is Tyndall effect?
Answer:
Scattering of a beam of light is called Tyndall effect.

Question 12.
What technique do you use to separate the colours?
Answer:
The laboratory technique called chromatography is used for the separation of mixtures into its individual components like inks and dyes.

Question 13.
When do we use fractional distillation method for the separation of miscible liquids?
Answer:
To separate two or more miscible liquids when the difference in their boiling points is less than 25°C, fractional distillation process is used.

Question 14.
What is the definition given by Lavoisier for the ‘element’?
Answer:
According to Lavoisier, an element is a form of matter that cannot be broken down by chemical reactions into simpler substances.

Question 15.
What is the principle involved in separation of immiscible liquids using separation funnel?
Answer:
The underlying principle involved in separation of immiscible liquids using separating funnel is that the immiscible liquids separate out into layers depending on their densities.

Question 16.
What is the use of glass beads in the fractional distillation column?
Answer:
The glass beads in fractional distillation column provide maximum possible surface area for the vapours to cool and condense repeatedly.

Question 17.
How will you separate a mixture containing kerosene and petrol (difference in their boiling points is more then 25°C). Which are miscible with each other?
Answer:
Kerosene and petrol are separated by using distillation process because the difference in boiling point is more than 25°C.

Question 18.
What type of mixtures are separated by the techniques of crystallisation?
Answer:
Salt from water, sugar from water and sodium chloride from its solution in water, etc. are the mixtures to be separated by the techniques of crystallisation.

9th Class Physical Science 3rd Lesson Is Matter Pure? 2 Marks Important Questions and Answers

Question 1.
What is a centrifuge? What are its uses?
Answer:
Centrifuge is a machine used to separate the particles of higher mass and lower mass from a mixture.
Uses :

1. To separate cream from milk.
2. In diagnostic laboratories, to test blood and urine samples.
3. Dryer in a washing machine.

Question 2.
Define a mixture and mention its properties.
Answer:
Mixture :
A mixture is generally made of two or more components that are not chemically combined.

Properties :

1. The substances in a mixture retain their own properties.
2. The substances in a mixture can be physically separated.

Question 3.
What are homogeneous and heterogeneous mixtures? Give examples.
Answer:
Homogeneous mixture:
A homogeneous mixture is a mixture in which the components of the mixture are uniformly distributed throughout it.
Ex :
Lemonade, sugar solution, etc.

Heterogeneous mixture :
A heterogeneous mixture is a mixture made up of different substances or the same substance in different states which are not uniformly distributed in it.
Ex :
Oil and water; Naphthalene and water, etc.

Question 4.
Define solution, solvent and solute.
Answer:
Solution :
The homogeneous mixture of two or more substances is that we cannot separate them by the process of filtration called a solution.

Solvent:
The component of the solution that dissolve the other component in it (usually the component present in larger quantity) is called solvent.

Solute :
The component of the solution that is dissolved in the solvent (usually the component present in lesser quantity) is called solute.

Question 5.
Mention the properties of a solution.
Answer:

1.  The particles of a solution cannot be seen with our naked eye.
2. They do not show Tyndall effect.
3. The solute particles do not settle down when left undisturbed.
4. Solution is a homogeneous mixture.

Question 6.
What are the disperse phase and dispersion medium of a colloidal solution?
Answer:
Disperse phase :
Disperse phase is the substance that present in small proportions and consists of particles of colloidal size (lnm to 100 nm).

Dispersion medium :
Dispersion medium is the medium in which the colloidal particles are dispersed.

Question 7.
Define miscible and immiscible liquids.
Answer:
Miscible liquid :
A liquid is said to be miscible if it dissolve completely in another liquid.
Ex : Alcohol is miscible in water.

Immiscible liquid :
An immiscible liquid is one which doesn’t dissolve but forms a layer over another liquid and can be separated easily.
Ex : Oil is immiscible in water.

Question 8.
Define element and compound. Give examples.
Answer:
Element:
Element can be defined as a basic form of matter that cannot be broken down into simpler substances by chemical reactions.
Ex : lron, gold, silver, sodium, magnesium, etc.

Compound :
Compound can be defined as pure substance that can be separated into two or more components by means of chemical reactions.
Ex : Copper sulphate, ammonium chloride, etc.

Question 9.
How do you appreciate the efforts of scientists in discovering elements?
Answer:

• Generally elements are available in nature in the form of their ores.
• Study of properties of elements lead to the development of civilization.
• The efforts of early alchemists-up to and including Newton, Hennig Brand, Sir Humphry Davy are appreciable for their works in unearthing new elements.
• The definition of element and compound given by Robert Boyle and Lavoisier lead to study the properties of elements and compounds.

Question 10.
Name the technique to separate,
i) butter from curd
ii) salt from sea-water
iii) camphor from salt
Answer:
i) Centrifugation method is used to separate butter from curd .
ii) Crystallisation is used to separate salt from water.
iii) Sublimation technique is used to separate camphor from salt.

Question 11.
What are the factors on which solubility depends on?
Answer:
The factor influence solubility are

1. nature of solute
2. nature of solvent
3. temperature.

Question 12.
What is a concentrated and dilute solution?
Answer:
If the amount of solute is less in a solution, then it is called dilute solution.

If the amount of solute is more in a solution, then the solution is called concentrated solution.

Question 13.
How do you separate following mixture?
a) Iodine from sodium chloride
b) Petrol from water
c) Butter from milk
d) Sugar from water
Answer:
a) Sublimation
b) Separating funnel
c) Centrifugation
d) Evaporation

Question 14.
Identify pure substance and mixture from this figure. Why?

Answer:
a) Fig ‘a’ is a pure substance. Because particles are evenly distributed.
b) Fig ‘b’ is a mixture. Because particles are unevenly distributed.

9th Class Physical Science 3rd Lesson Is Matter Pure? 4 Marks Important Questions and Answers

Question 1.
Define the terms :
a) Solubility
b) Saturated solution
c) Unsaturated solution
d) Concentration
Answer:
a) Solubility :
The amount of solute present in a saturated solution at a certain tem-perature is called its solubility.

b) Saturated solution :
When no more solute can be dissolved in the solution at a certain temperature, it is said to be a saturated solution.

c) Unsaturated solution :
If the amount of solute present in the solution is less than that in the saturated solution is called an unsaturated solution.

d) Concentration of a solution:
The concentration of a solution can be defined as the amount (mass) of solute present in a given amount (mass) of solution or the amount (mass) of solute dissolved in a given volume of the solution.

Question 2.
Compare the properties of suspensions and colloids.
Answer:

Question 3.
Explain the process of preparation of ice cream.
Answer:

1. Ice cream is made by churning a mixture of milk, sugar and flavours.
2. This mixture is slowly chilled to form ice cream.
3. The churning process disperses air bubbles into the mixture by foaming and break up the large ice crystals into tiny particles.
4. The result is a complex substance which contains solids, liquids and gases.
5. This is the ice cream.
6. Ice cream is a colloid.

Question 4.
What is chromatography? What are its uses?
Answer:
Chromatography :
Chromatography is a laboratory technique for the separation of mixtures into its individual components.
Uses:

1. Used to separate components of ink and dyes.
2. Used to separate the coloured pigments in plants.
3. Used to determine the chemical composition of many substances.
4. Used in crime scene investigations.
5. Used in hospitals to detect alcohol levels in a patient’s blood stream.
6. Used by environmental agencies to detect the level of pollutants in water supplies.
7. Used by pharmacists to determine the amount of each chemical found in each product.

Question 5.
Explain the process of separation of components of air briefly.
Answer:

1. If we want oxygen gas from air, we have to separate out all the other gases present in air.
2. The air is compressed by increasing the pressure and then cooled by decreasing the temperature to get liquid air.
3. This liquid air is allowed to warm up slowly in a fractional distillation column where gases get separated at different heights depending upon their boiling points.

Question 6.
Distinguish between mixtures and compounds.
Answer:

Question 7.
Draw a flow chart shows the process of obtaining gases from air.
Answer:

1. We have learnt that air is a homogeneous mixture.
2. It can be separated into its components.
3. The following are the steps involved in separating the components of air.

Question 8.
Draw a flow chart to understand the chemical and physical nature of the matter.
Answer:

Question 9.
Give some daily life experiences where you can observe “Tyndall effect”.
(OR)
What is Tyndall effect? Write any two applications of Tyndall effect.
Answer:
Tyndall effect:
Scattering a beam of light is called the ‘Tyndall effect’.

Daily life experiences:

1. Select a room where the sun light falls directly through a window.
   Close the window in such a way that a slit is left open between the windows.
   We observe a beam of light passing through the slit.
2. While walking on a road having a lot of trees on both sides, when the sun light passes through branches and leaves, we can see the path of dust particles.
3. In cinema halls we can observe the beam of light scatters from projector to the screen.
4. When smoke in the kitchen is exposed to sun light, we can observe the path of smoke particles.

Question 10.
How do you separate the mixture of napthaleine powder and salt powder?
Answer:
Aim :
To separate components in the mixture of napthaleine and salt.

Apparatus:
China dish, cotton plug, funnel, burner.

Method :
Separation mixtures by sublimation.

Procedure :

1. Take 4 table spoons of mixture in a China dish.
2. Take the glass funnel and plug the mouth of the funnel with cotton plug.
3. Invert the funnel over the China dish.
4. Keep the dish on the stand of stove and heat for some time.

Observation :

1. Vapours of napthaleine solidified on the walls of the funnel.
2. Salt remains in the China dish.