Class 6

SCERT AP Board 6th Class Telugu Textbook Solutions 2nd Lesson తృప్తి Questions and Answers.

AP State Syllabus 6th Class Telugu Solutions 2nd Lesson తృప్తి

6th Class Telugu 2nd Lesson తృప్తి Textbook Questions and Answers

వినడం – ఆలోచించి మాట్లాడడం

ప్రశ్న 1.
చిత్రంలో ఎవరెవరు ఉన్నారు? ఏం చేస్తున్నారు?
జవాబు:
చిత్రంలో పిల్లలు (విద్యార్థులు) ఉన్నారు. వారు భోజనాలు చేస్తున్నారు.

ప్రశ్న 2.
పిల్లలు ఏం మాట్లాడుకొంటున్నారు?
జవాబు:
ఉదయం నుండి విశ్రాంతి సమయం వరకు పాఠశాలలో జరిగిన వాటి గురించి మాట్లాడుకుంటున్నారు.

ప్రశ్న 3.
మీకు ఎప్పుడెప్పుడు సంతోషం కలుగుతుంది?
జవాబు:
మాకిష్టమైన పదార్థాలు తింటుంటే సంతోషం కలుగుతుంది. కొత్త బట్టలు ధరించినపుడు సంతోషం కలుగుతుంది. స్నేహితులతో హాయిగా ఆడుకొంటుంటే సంతోషం కలుగుతుంది. మామీద ఎవ్వరూ (టీచర్లు, పెద్దలు) అధికారం చెలాయించకపోతే సంతోషం కలుగుతుంది. మా ఇష్టం వచ్చినట్లు పిచ్చిపిచ్చిగా అరుస్తూ, గెంతుతూ, అల్లరి చేస్తుంటే సంతోషం కలుగుతుంది. కాలువలో ఈత కొడుతుంటే సంతోషం కలుగుతుంది. అమ్మ, నాన్నలతో ప్రయాణం చేస్తుంటే సంతోషం కలుగుతుంది. మంచి మంచి పొడుపుకథలు, కథలు, పాటలు వింటుంటే సంతోషం కలుగుతుంది. మమ్మల్ని ఎవ్వరూ అడ్డుకోకపోతే మాకు చాలా సంతోషంగా ఉంటుంది. అమ్మ, నాన్నలు మమ్మల్ని న ‘లాలిస్తే, బుజ్జగిస్తే సంతోషం కలుగుతుంది. మా అభిప్రాయాల్ని స్వేచ్ఛగా చెప్పనిస్తే సంతోషం కలుగుతుంది.

అవగాహన – ప్రతిస్పందన

ప్రశ్న 1.
‘తృప్తి’ కథలో మీకు నచ్చిన అంశాల గురించి చెప్పండి.
జవాబు:
(ఇది చెప్పడానికి మాత్రమే. రాయడానికి కాదు)
తృప్తి కథలో బావ పాత్ర నాకు చాలా నచ్చింది. అందరితో కలుపుగోలుగా మాట్లాడే అతని స్వభావం నచ్చింది. వనభోజనాలలో అతని ఉత్సాహం నచ్చింది. వంటల గురించి చెబుతుంటే నిజంగానే మాకూ తినాలనిపించింది. అతను వడ్డింపచేసిన విధానం చాలా నచ్చింది. కొసరి కొసరి వడ్డిస్తే ఎంతైనా తినేస్తాం. కూరలు . అందరికీ చూపడం నచ్చింది. వాటి గురించి చెప్పిన తీరు చాలా బాగుంది. అందరినీ భోజనం చేయడానికి సిద్ధం చేసిన తీరు చాలా నచ్చింది. ప్రతి ఊళ్లోనూ బావగాడి వంటి వాడొక్కడుంటే ఏ గొడవలూ రావు. అందరూ కలిసి మెలిసి ఉంటారు. అందుకే నాకీ కథలోని ప్రతీ అంశం నచ్చింది. ఈ కథని ఎప్పటికీ మరచిపోలేం.

ప్రశ్న 2.
పూర్ణయ్య పాత్ర ద్వారా నిజమైన తృప్తిని తెలియజేసిన రచయిత గురించి రాయండి.
జవాబు:
ఈ పాఠాన్ని సత్యం శంకర మంచిగారు రచించారు.
పేరు : శంకరమంచి సత్యం

జననం : 3.3. 1937న గుంటూరు జిల్లా, అమరావతిలో జన్మించారు.

తల్లిదండ్రులు: శేషమ్మ, కుటుంబరావు గారు.

సాహిత్యా భివృద్ధికి కారకులు : అన్నలు రామారావు, రాధాకృష్ణమూర్తి, పూర్ణానందశాస్త్రిగార్లు.

నివాసం : విజయవాడ

ఉద్యోగం : ఆకాశవాణి, విజయవాడ కేంద్రంలో అధికారి.

కలం పేర్లు : షేక్ జాన్సన్ శాస్త్రి, శారదానాథ్, సాయిరాం

విద్య : బి.ఎ., ఎల్.ఎల్.బి.

రచనలు :
1) కథా సంపుటాలు : అమరావతి కథలు, కార్తీకదీపాలు
2) నవలలు : రేపటి దారి, సీత స్వగతాలు, ఆఖరి ప్రేమలేఖ, ఎడారిలో కలువపూలు మొదలైనవి
3) నాటకం : హరహర మహాదేవ
4) వ్యాసాలు : దినపత్రిక, వార పత్రికలలో చాలా వ్రాశారు.

అవార్డు : ‘అమరావతి కథలు’ కు 1979లో రాష్ట్ర సాహిత్య అకాడమీ పురస్కారం. ప్రస్తుత పాఠ్యాంశం ‘అమరావతి కథలు’ లోనిది. 21. 5. 1987న స్వర్గస్తులయ్యారు.

ప్రశ్న 3.
వనసంతర్పణలో జనాలకు ఆకలి ఎందుకు పెరిగిపోయింది?
జవాబు:
వనసంతర్పణలో అందరికీ ఆకలి పెరగడానికి కారణం బావగాడు చేసిన వంటకాల వర్ణన, వంకాయ మెంతికారం పెట్టిన కూర, అరటికాయ నిమ్మకాయ పిండిన కూర, పెసరపప్పుతో చుక్కకూర, వాక్కాయ కొబ్బరి పచ్చడి, అల్లం, ధనియాల చారు, మసాలా పప్పుచారు, జీడిపప్పు, పచ్చకర్పూరాలతో పాయసం, మామిడికోరుతో పులిహోర, గుమ్మడి వడియాలు, వూర మిరపకాయలు – ఇలా వంటకాల జాబితా చెప్పగానే అందరికీ భోజనం మీదకి దృష్టి మళ్లింది. ఆకలి మొదలైంది. వాక్కాయల రుచి, చుక్కకూర, పెసరపప్పు గురించి చెప్పగానే ఆకలి పెరిగిపోయింది. జనమంతా ఆవురావురుమంటూ వడ్డన కోసం ఎదురు చూశారు.

ప్రశ్న 4.
కింది టికెట్టులోని విషయాలను చదివి, ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.

అ) పై టికెట్టు ఏ ఆటకు సంబంధించింది? టికెట్టు వెల ఎంత?
జవాబు:
పై టికెట్టు క్రికెట్టు ఆటకు సంబంధించినది. దాని వెల ఏభై రూపాయలు.

ఆ) క్రికెట్ పోటీ ఎక్కడ జరుగుతుంది?
జవాబు:
జింఖానా మైదానం, విజయవాడలో క్రికెట్ పోటీ జరుగుతుంది.

ఇ) పై పోటీ ఎందుకు నిర్వహిస్తున్నారు?
జవాబు:
దివ్యాంగుల సహాయార్థం పై పోటీని నిర్వహిస్తున్నారు.

ఈ) పై టికెట్టు ఆధారంగా ఒక ప్రశ్న రాయండి.
జవాబు:
పై టికెట్టు నెంబరెంత?

వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత

అ) కింది ప్రశ్నలకు నాలుగైదు వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 1.
వనసంతర్పణలో వంటల కోసం పూర్ణయ్య ఎటువంటి ఏర్పాట్లు చేశాడు?
జవాబు:
వంట చేయడానికి గాడిపొయ్యి తవ్వించాడు. వంకాయ మెంతికారం పెట్టినకూర, అరటికాయ నిమ్మకాయ పిండిన కూర, పెసరపప్పుతో చుక్కకూర, వాక్కాయ కొబ్బరి పచ్చడి, పొట్లకాయ పెరుగు పచ్చడి, అల్లం, ధనియాల చారు, మసాలా పప్పుచారు, జీడిపప్పు, పచ్చకర్పూరాలతో పాయసం, మామిడికోరుతో పులిహోర, గుమ్మడి వడియాలు, వూర మిరపకాయలు వంటకాలుగా తయారు చేయించాడు. అవి కూడా అందరి సమ్మతితో చేయించాడు.

దగ్గరుండి నవనవలాడే లేత వంకాయలను కోయించుకొని వచ్చాడు. నిగనిగలాడే వాక్కాయలు చూపించాడు. అందరికీ రుచి చూపించాడు. పాయసంలో సరిపడా జీడిపప్పు వేయించాడు. వంటల గురించి, పులిహోర గురించి చెప్పి, అందరికీ భోజనాలపై ఆసక్తిని పెంచాడు.

ప్రశ్న 2.
వంకాయ గురించి జనాలు ఏమని చర్చించారు?
జవాబు:
నవనవలాడే వంకాయలు చూపించి, వంకాయ మెంతికూర వండిస్తున్నట్లు బావగాడు చెప్పాడు. దానితో వంకాయ కూర గురించి జనాలు చర్చ ప్రారంభించారు. వంకాయను ఎన్ని రకాలుగా వండవచ్చునో చర్చించుకొన్నారు. వంకాయలను కాయలుగా గుత్తివంకాయ కూర వండితే బాగుంటుందా? లేకపోతే ముక్కలుగా తరిగి వండితే బాగుంటుందా ? అనే దాని గురించి చర్చించుకొన్నారు. వంకాయ కూర చాలా రుచిగా ఉంటుంది కదా! ఆ రుచి అంతా వంకాయలో ఉంటుందా? వంకాయ తొడిమ (ముచిగ)లో ఉంటుందా ? అని చర్చించుకొన్నారు. ఈ విధంగా వంకాయ కూర గురించి జనం చర్చించుకొన్నారు.

ప్రశ్న 3.
వనసంతర్పణలో పూర్ణయ్య తృప్తికి కారణం ఏమిటి?
జవాబు:
అందరి తృప్తిలోనూ తన తృప్తిని చూసుకొనే ఉత్తముడు పూర్ణయ్య. అందుకే తనకు కూరలు..మిగలలేదని బాధ పడలేదు. అందరూ కూరలు పూర్తిగా తినేశారంటే తను వండించిన కూరలు చాలా రుచిగా ఉండి ఉంటాయని గ్రహించి చాలా తృప్తి పడ్డాడు.

తనకు ఒక గరిటెడు పప్పు, కొద్దిగా పచ్చడి, గుప్పెడు పులిహోర మిగిలాయి. అంటే అవి కూడా చాలా రుచిగా ఉన్నాయి. అందుకే మిగలలేదు. అందరూ సంతృప్తిగా కడుపుల నిండా తిన్నారు. తను కొసరి కొసరి వడ్డించాడు. అంటే తన ఆప్యాయత, వంటల రుచి అందరికీ నచ్చిందన్నమాట. అందుకే పూర్ణయ్య తృప్తి పడ్డాడు.

ఆ) కింది ప్రశ్నలకు 8 నుండి 10 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 1.
‘తృప్తి’ కథలో పూర్ణయ్య పాత్ర ద్వారా మీరు తెలుసుకొన్న విషయాలు ఏమిటి?
జవాబు:
తృప్తి కథలో పూర్ణయ్య పాత్ర చాలా గొప్పది. అతను ఊరందరికీ తలలో నాలుకలా ఉంటాడని తెలుసుకొన్నాను. అందుకే అతనిని అందరూ బావగాడని పిలుస్తారు. వన సంతర్పణలో అన్ని ఏర్పాట్లూ చేసినది పూర్ణయ్యే. ప్రతి పనినీ పూర్ణయ్య బాధ్యతగా చేస్తాడని గ్రహించాను. తను వండించే వంటల గురించి అందరికీ చెప్పి వారి అనుమతి తీసుకొన్నాడు. అంటే తనకు తానుగా నిర్ణయాలు తీసుకొన్నా, దానిని అందరిచేతా ఆమోదింప చేసే చాకచక్యం గలవాడని గ్రహించాను. వంటల రుచులను చెప్పడాన్ని బట్టి పూర్ణయ్య అందరినీ ఉత్సాహపరిచే స్వభావం కలవాడని తెలుసుకొన్నాను. పూర్ణయ్య చాలా చురుకైనవాడని తెలుసుకొన్నాను. అందరికీ ఆప్యాయంగా వడ్డించిన తీరు చూస్తే, ఇతరుల ఆనందంలో తన ఆనందాన్ని చూసుకొనే, ఉత్తముడు పూర్ణయ్య అని తెలిసింది. తనకు ఆహారపదార్థాలు మిగలకపోయినా బాధపడలేదు. అందరూ తృప్తిగా తిన్నారని, వారి తృప్తిలో తన తృప్తిని చూసుకొన్న మహోన్నత మానవుడు పూర్ణయ్య అని గ్రహించాను.

ప్రశ్న 2.
ఇతరుల మేలు కోసం మీరెప్పుడైనా ఏదైనా చేసి తృప్తి చెందిన సందర్భం చెప్పండి.
జవాబు:
నా పేరు సీత, నా స్నేహితురాలు పేరు గీత. మేమిద్దరం ప్రతిరోజూ సైకిళ్లపై పాఠశాలకు వెళ్తాం. మేము ఒకసారి పాఠశాలకు వెడుతున్నాం. దారిలో ఒక మలుపులో ఒక బండి వేగంగా వచ్చి గీత సైకిల్ ని ఢీ కొట్టింది. ఇద్దరం పడిపోయాం . గీతకు దెబ్బలెక్కువ తగిలాయి. అటుగా వెడుతున్న ఆటోను ఆపాను. గీత, నేనూ ఆటో ఎక్కాం అంతకుముందే ఒక అంకుల్ దగ్గర ఫోను అడిగి, ఇంటికి ఫోన్ చేశాను. దగ్గరలోని ప్రభుత్వ ఆసుపత్రికి వెడుతున్నట్లు చెప్పాను. ప్రైమరీ హెల్త్ సెంటర్‌కు వెళ్లగానే మాకు ప్రాథమిక చికిత్స చేశారు. ఈ లోగా మా నాన్నగారు వచ్చారు. నా ధైర్యానికి మా నాన్నగారు మెచ్చుకొన్నారు. డాక్టరుగారు కూడా నన్ను మెచ్చుకొన్నారు. మర్నాడు పాఠశాల ఉపాధ్యాయులూ మెచ్చుకొన్నారు. ఇతరులకు సహాయం చేస్తే, ఆ సహాయం పొందిన వారే కాకుండా అందరూ మెచ్చుకొంటారని నాకప్పుడే తెలిసింది. చాలా ఆనందం కల్గింది.

ప్రశ్న 3.
పూర్ణయ్య లాంటి వ్యక్తులు మీకు తెలిసినవారుంటే వారిని ప్రశంసిస్తూ రాయండి.
జవాబు:
మా గ్రామంలో రాంబాబుగారున్నారు.. వాళ్లు. చాలా. ధనవంతులు,, ఎవరికి ఏ అవసరం ఉన్నా తెలుసుకొని సహాయం చేస్తారు.

ఒకసారి మా ఎదురింటి మాస్టారు మూర్చ వచ్చి పడిపోయేరు. కొంత సేపటికి తేరుకొన్నారు. ఆయన వారంలో నాలుగుసార్లు అలా పడిపోయేవారు. వాళ్లు పెద్ద ధనవంతులు కాదు. అయినా మా గ్రామంలోని ఆర్. ఎమ్.పి. డాక్టరు గారిచేత వైద్యం చేయించుకొన్నారు. అయినా తగ్గడం లేదు. ఆ నోటా ఈ నోటా విషయం రాంబాబు గారికి తెలిసింది. వెంటనే ఆయన మాష్టారింటికి వచ్చారు. తనకు చెప్పనందుకు నొచ్చుకొన్నారు. విశాఖపట్నం కె.జి. హెచ్ డాక్టర్లతో ఫోన్లో మాట్లాడారు. వెంటనే కొంత డబ్బిచ్చారు. తమ కారులో విశాఖపట్టణం షంపారు. అక్కడ పూర్తిగా చెకప్ చేయించారు. ఖరీదైన వైద్యం చేయించారు. మందులు కొనిచ్చారు. ఇది ఉద్ఘాహరణ మాత్రమే. ఇలాగ ఆయన చాలామందికి ఉపకారాలు చేశారు. ఆయన. మా ఊరికి పెద్ద దిక్కు.

ఆయనను ప్రశంసించడానికి మాటలు చాలవు. ఆయన మా గ్రామానికి దైవంతో సశూనం. ఆయనంటే అందరికీ గౌరవం. అటువంటి వారిని ఆదర్శంగా తీసుకోవాలి. గౌరవించాలి. అదే వారికి నిజమైన ప్రశంస,

భాషాంశాలు

అ) 1. కింది గుణింతాక్షరాలు చదవండి. ఇచ్చిన అక్షరాలకు గుణింతాలు రాయండి.

జవాబు:

2. కింది గుణింతాక్షరాలను చదవండి. ఇచ్చిన అక్షరాలకు గుణింతాలు రాయండి.

జవాబు:

3. కింది గుణింతాక్షరాలను చదవండి. మిగతా గుణింతాలను పూరించండి.

జవాబు:

4. గుణింతాక్షరాలలో తేడాను గమనిస్తూ కింది పదాలు చదవండి. ఉక్తలేఖనం రాయండి. అర్ధాలను ఉపాధ్యాయులను అడిగి తెలుసుకోండి.
1. కలం – కాలం
2. చలి – చావిడి
3. టముకు – టామీ
4. తడి – తాడి
5. పదం – పాదం
6. కిటికి – కీటకం
7. చిరాకు – చీర
8. టింకు – టీకా
9. తిను – తీరు
10. పిత – పీత
11. కుదురు – కూతురు
12. చురుకు – చూరు
13. టుంగు – టూరు
14. తుల – తూము
15. పురి – పూరీ
జవాబు:
1. కలం = పెన్ను ; కాలం = సమయం
2. చలి = శీతలం ; చావిడి = పెద్ద గది
3. టముకు = చాటింపు ; టామీ = సంతోషం, తీవ్రమైన
4. తడి = చెమ్మ ; తాడి = తాళవృక్షం
5. పదం = శబ్దం, పాదం ; పాదం = చరణం, అడుగుభాగం, కాలు
6. కిటికీ = గవాక్షం; కీటకం = చిన్న పురుగు
7. చిరాకు = విసుగు ; చీర = స్త్రీలు ధరించే వస్త్రం (కోక)
8. టింకు = తెలివైనవాడు ; టీకా = వ్యాధి నిరోధకత పెంచే మందు (వ్యాక్సిన్)
9. తిను = ఆరగించు ; తీరం = దరి 10. పిత = తండ్రి ; పీత = ఎండ్రకాయ
11. కుదురు = స్థిరం, చెట్టు ; కూతురు = కుమార్తె
12. చురుకు = ఉత్తేజం ; చూరు = పెణక
13. టుంగు = తూగు (ధ్వన్యనుకరణం), ఊగు ; టూరు = ప్రయాణం
14. తుల = సాటి ; తూము = గొట్టం
15. పురి = నగరం ; పూరీ = అల్పాహారంగా తినేది (గోధుమపిండితో చేసేది)

5. కింది పదాలలో గుణింతాక్షరాలలో తేడాను గమనిస్తూ చదవండి. అర్ధాలను ఉపాధ్యాయులను అడిగి తెలుసుకోండి. ఉక్తలేఖనం రాయండి.
1. గది – గాది
2. జలం – జాలం
3. డబడబ – డాబా
4. దడి – దాడి
5. బడి – బాడి
6. గిరి – గీత
7. జిలుగు – జీలుగు
8. డింకి – డీలా
9. దిన – దీన
10. బిరబిర – బీర
11. గుడి – గూడు
12. జులుం – జూలు
13. బుడుగు – గూడూరు
14. దుడుకు – దూకుడు
15. బురద – బూర
16. గృహం
17. విజృంభణ
18. కృపాణం
19. దృఢం
20. బృందం
జవాబు:
1. గది = ఇంటిలోని ఒక భాగం ; గాది = ధాన్యం నిలువ చేసేది
2. జలం = నీరు ; జాలం = సమూహం
3. డబడబ = ధ్వన్యనుకరణం ; డాబా = మిద్దె ఇల్లు
4. దడి = తాటి లేదా కొబ్బరాకులతో కట్టిన అడ్డం ; దాడి = దండయాత్ర
5. బడి = పాఠశాల ; బాడి = బురద
6. గిరి = కొండ ; గీత = భగవద్గీత, రేఖ
7. జిలుగు = మెరయు ; జీలుగు = తేలికైన ఒక రకపు కర్ర
8. డింకి = విఫలం, చిన్న పడవ ; డీలా = నిరాశ
9. దిన = రోజు, దీన = దైన్య
10. బిరబిర = తొందరగా ; బీర = ఒక రకపు కూరగాయ
11. గుడి = దేవాలయం ; గూడు = కులాయము
12. జులుం = ఇతరులను ఇబ్బంది పెట్టే బల ప్రదర్శన (హింసించడం) ; జూలు = కేసరము
13. బుడుగు = చిన్నవాడు ; గూడూరు = ఒక ఊరు (పక్షి గూళ్లు ఎక్కువ కలది)
14. దుడుకు = తొందర ; దూకుడు = తొందరపాటు
15. బురద = బాడి ; బూర = బాకా
16. గృహం = ఇల్లు
17. విజృంభణ = చెలరేగడం
18. కృపాణం = కత్తి
19. దృఢం = దట్టమైన; పుష్టి
20. బృందం = సమూహం

6. కింది పదాలలో గుణింతాక్షరాలలో తేడాను గమనిస్తూ చదవండి. అర్థాలను ఉపాధ్యాయులను అడిగి తెలుసుకోండి. ఉక్తలేఖనం రాయండి.

జవాబు:
1. కెరటం = అల
కేతనం = జెండా
కైక = దశరథుని భార్య
కొడుకు = కుమారుడు
కోడలు = కొడుకు భార్య
కౌలు = అద్దె చెల్లించి భూమి లేదా ఆస్తిని కలిగి ఉండుట

2. చెద = చెద పురుగు
చేను = పొలం
చెైను = గొలుసు
చొరవ = చనువు
చోటు = స్థలం
చౌక = ధర తక్కువ

3. టెంక = విత్తనం (మామిడి మొదలైనవి)
టేకు = చేవగల కలప
టైరు = అలసట
టొంకు = అసహజమైన
టోపి = మోసం, తలపాగ
టౌను = పట్టణం

4. తెర = పరదా
తేరు = రథం
తైలం = నూనె
తొన = భాగం, ముక్క
తోట = వనము
తౌడు = మెత్తని చిట్టు

5. పెరుగు = దధి
పేరు = నామము
పైరు = పంట
పొర = పై చర్మం
పోరు = యుద్ధం
పౌడరు = పిండి

6. గెల = గుచ్ఛము
గేదె = బఱ్ఱె
గైడు = మార్గదర్శి
గొడవ = తగాదా
గోడ = రాతి నిర్మాణం
గౌను = బాలికలు ధరించే వస్త్రం

7. జెముడు = చెముడు
జేబు = చొక్కాయి సంచి
జైలు = కారాగారం
జొంపు = ఉత్సవము
జోల = లాలి
జాకు = బురద

8. డెందం = హృదయం
డేగ = శ్యేనము
డైరీ = దినచర్య
డొంక = నడిచి పల్లముగా ఏర్పడిన కాలిదారి
డోలు = వాద్య పరికరం
డౌను = దిగువ

9. దెస = దిక్కు
దేశం = ప్రదేశం
దైవం = దేవుడు
దొర = పరిపాలకుడు
దోమ = మశకము
దౌడు = పరుగు

10. బెడద = బాధ
బేరం = ఖరీదు
బైబిలు = క్రైస్తవ మతగ్రంథం
బొరుసు = కంతి
బోరు = విసుగు, నీటి పంపు
బౌలరు = బంతిని విసరువాడు

ద్విత్వాక్షరాల పదాల పునశ్చరణ

అ) 1. ఒక హల్లుకు దాని ఒత్తు చేరితే దాన్ని ‘ద్విత్వాక్షరం’ అంటారు. కింది ద్విత్వాక్షరాలను పదాలను చదవండి. కొత్త పదాలు రాయండి.

జవాబు:
క – నక్క చుక్క
చ – పచ్చి పిచ్చి
ట – తట్ట, గట్టు
త – గిత్త, సత్త
ప – అప్పు, చెప్పు

2. ఉపాధ్యాయుడు ఇచ్చిన అక్షరాలకు ఒత్తులు చేర్చి గుణింతాలు రాయండి. చెప్పిన పదాలను ఉక్తలేఖనం రాయండి.
జవాబు:

3. కింది ద్విత్వాక్షరాలను, పదాలను చదవండి. కొత్త పదాలు రాయండి.

జవాబు:
గ – పగ్గం, మగ్గం, అగ్గగ్గలాడు
జ – సజ్జ, బొజ్జ, నుజ్జు
డ – అడ్డం, నడ్డి, లడ్డూ
ద – ముద్దు, పద్దు, ఎద్దు
బ = జబ్బ, అబ్బబ్బ, మురబ్బా

4. కింది అక్షరాల ఒత్తులు గమనించండి. మరల రాయండి.

జవాబు:

5. కింది వానిలో గీత గీసిన అక్షరాలకు ఒత్తులు చేర్చి ద్విత్వాక్షర పదాలతో వాక్యాలు రాయండి.
ఉదా : కొయబొమ నచింది – కొయ్యబొమ్మ నచ్చింది.
జవాబు:
1. అవ బువ తింటునది = అవ్వ బువ్వ తింటున్నది
2. అత సుదులు చెపింది = అత్త సుద్దులు చెప్పింది.
3. అక సనగా నవింది = అక్క సన్నగా నవ్వింది
4. బసు మెలగా వచింది = బస్సు మెల్లగా వచ్చింది.
5. అమ అనం ముదలు పెటింది = అమ్మ అన్నం ముద్దలు పెట్టింది.

సంయుక్తాక్షరాల పదాల పునశ్చరణ

1. ఒక హల్లుకు వేరొక హల్లు ఒత్తు చేరితే దాన్ని సంయుక్తాక్షరం అంటారు. కింది పదాలను చదవండి. సంయుక్తాక్షరాలను ‘O’ చుట్టి గుర్తించండి.
1. పగ్గ
2. పుణ్యము
3. అల్లం
4. చంద్రుడు
5. కీర్తి
జవాబు:

2. కింద ఇవ్వబడిన అక్షరాలను కలిపి సంయుక్తాక్షరంగా మార్చి పదాలను రాయండి.
ఉదా : 1. వ జ్ + ర్ + అ ము = వజ్రము
2. ఉల్ + ్ + అ లు = ఉల్కలు
3. ఖర్ + చ్ + ఉ = ఖర్చు
4. కుర్ + చ్ + ఇ = కుర్చి
5. బాల్ + య్ + అ ము = బాల్యము
6. చెట్ + ల్ + ఉ = చెట్లు

3. కింది పదాలను చదవండి. ఒక హల్లుకు రెండు ఒత్తులున్న పదాలను ( )’ చుట్టి గుర్తించండి. మొదట పలికే హల్లుకు మిగిలిన ఒత్తులు చేర్చి పలికే, రాసే క్రమాన్ని గమనించండి. ఉదాహరణ చూసి ఇచ్చిన పదాలలోని – అక్షరాలను విడివిడిగా రాయండి.
ఉదా :

జవాబు:

4. పాఠంలోని కింది పదాలను చదవండి. కింది పట్టికను పూరించండి. .

చాపలు కూర వంకాయ పెసరపప్పు అన్నం మెంతికారం పొట్లకాయ గరిటె పులిహోర చారు బుట్ట అరటికాయ వడియాలు మసాలా పసుపు వాక్కాయ గంట విస్తరి పాయసం ధనియాలు మామిడికాయ పొయ్యి మిరపకాయ పచ్చడి పచ్చకర్పూరం జారీ జీడిపప్పు నిమ్మకాయ

జవాబు:

ప్రాజెక్టు పని

ఇతరుల కోసం త్యాగం చేసిన మహాపురుషుల కథలు మూడింటిని గ్రంథాలయం నుంచి సేకరించి ప్రదర్శించండి. (ఉదా॥ శిబిచక్రవర్తి, రంతిదేవుడు మొ||నవి)

1. శిబి చక్రవర్తి

శిబి చక్రవర్తి గొప్పదాత. దయాగుణము కల చక్రవర్తి ఇతడు. ఉశీనరుడు అనే మహారాజు కుమారుడు.

ఒకసారి భృగుతుంగ పర్వతం మీద యజ్ఞం చేశాడు. విపరీతంగా దానధర్మాలు చేశాడు. ఇది ఇంద్రుడి వరకూ వెళ్లింది. శిబి చక్రవర్తి దానగుణాన్ని పరీక్షించాలి అనుకొన్నాడు.

యజ్ఞ వేదిక మీద ఉన్న శిబిచక్రవర్తి ఒడిలో ఒక పావురం వాలింది. ఒక డేగ బారి నుండి తనను కాపాడమని మనుష్య భాషలో ప్రార్థించింది. శిబి చక్రవర్తి అభయం ఇచ్చాడు. ఇంతలో డేగ వచ్చింది. పావురం తన ఆహారం కనుక వదిలి పెట్టమని అడిగింది. పావురమూ, డేగా మనుష్య భాషలో మాట్లాడడం విని సభలోని వారంతా ఆశ్చర్యపడ్డారు.

శిబి చక్రవర్తి పావురాన్ని వదలనన్నాడు. కావలిస్తే ఆహారం ఇస్తానన్నాడు. శిబి చక్రవర్తి శరీరంలోని మాంసం కావాలని డేగ అడిగింది. తన శరీరాన్ని తానే కత్తితో కోసుకొని త్రాసులో వేసి పావురంతో తూచాడు తన మాంసాన్ని. ఎంతకూ మాంసం సరిపోలేదు. చివరకు తానే త్రాసులో కూర్చున్నాడు.

అప్పుడు ఇంద్రుడు, అగ్ని ప్రత్యక్షమయ్యారు. తాము డేగగా, అగ్ని పావురంగా మారి శిబి చక్రవర్తి దానగుణం పరీక్షించినట్లు చెప్పారు. ఆశీర్వదించారు. అతని తేజోరూపాన్ని అతనికి ప్రసాదించారు. శిబి యొక్క దయాగుణాన్ని మెచ్చుకొన్నారు.

2. రంతిదేవుడు

ఈ కథ భాగవతంలో ఉంది. రంతిదేవుడు చంద్రవంశపు రాజు. చాలా దానగుణం కలవాడు. రాజ్యాన్ని విడిచి పెడతాడు. అడవిలో జీవితం గడుపుతుంటాడు.

ఒకసారి అడవిలో రంతిదేవుడికి 48 రోజులు ఆహారం దొరకదు. 49వ రోజున కొద్దిగా అన్నం వండు కొంటాడు. దానిని తినడానికి వడ్డించుకొంటాడు. ఇంతలో ఒక పేదవాడు వచ్చి ఆకలిగా ఉందని, అన్నం పెట్టమంటాడు. తన అన్నంలో కొంత వాడికి పెడతాడు. వాడు తినేసి వెళ్లిపోతాడు. తర్వాత మరో ఇద్దరు ఆకలిగా ఉందని వస్తారు. వాళ్లరూ కొంత తినేసి వెళ్లిపోతారు. ఇక కొంచెం అన్నం మాత్రమే మిగులుతుంది. పోనీ అదైనా తిని తన ఆకలి మంటను చల్లార్చుకొందాం అనుకొంటాడు. ఇంతలో ఆకలితో ఉన్న కుక్క వస్తుంది. దానికి ఆ అన్నం పెట్టేస్తాడు. పోనీ మంచినీళ్లినా తాగుదామనుకొంటాడు. ఒక వ్యక్తి దాహంతో వస్తాడు. నీళ్లు అడుగుతాడు. ఆ మంచినీళ్లు వాడికి ఇచ్చేస్తాడు. ఆ

తన ఆకలిని, దాహాన్ని లెక్కచేయకుండా అన్నం, నీరు దానం చేసిన రంతిదేవుని గొప్ప గుణానికి దేవతలు సంతోషిస్తారు. ఆ చక్రవర్తిని ఆశీర్వదిస్తారు.

3. సక్తుప్రస్థుడు

కురుక్షేత్ర యుద్ధం ముగిసింది. ధర్మరాజు అశ్వమేధయాగం చేశాడు. చాలా దానధర్మాలు చేశాడు. ఆ యాగశాలలో ఒక ముంగిస దొర్లుతోంది. అది సగం బంగారురంగులో ఉంది. అది సక్తుప్రస్థుని దానం కంటె ఈ దానాలు గొప్పవి కావు అంది. సక్తుప్రస్థుని కథను వారికి చెప్పింది.

సక్తుప్రస్థుడు ఒక పేద బ్రాహ్మణుడు. ఒకప్పుడు చాలా కరువు వచ్చింది. తిండి లేదు. ఎలాగో కష్టపడి కుంచెడు పేలపిండి తెచ్చాడు. దానిని నాలుగు భాగాలు చేసుకొన్నారు. ఇంతలో ఒక అతిథి వచ్చాడు. అతని పూజించి లోపలికి రమ్మన్నారు. సక్తుప్రస్థుడు తన భాగం అతనికి పెట్టాడు. అది తినేశాడు. ఇంకా కావాలన్నాడు. భార్య తన భాగం ఇచ్చేసింది. అలాగే కొడుకు, కోడలూ భాగాలు కూడా అతిథి తినేశాడు.

కానీ సక్తుప్రస్థుని కుటుంబం ఆకలికి తట్టుకోలేకపోయింది. గిలగిలలాడారు. నలుగురూ మరణించారు. ఈ వారి దాన గుణాన్ని పరీక్షించడానికి మారువేషంలో వచ్చిన ధర్మదేవత చాలా ఆశ్చర్యపోయింది. తమ ప్రాణాలను లెక్కచేయకుండా దానం చేసిన మహానుభావులని వారిని ఆశీర్వదించింది. ధర్మదేవత కాళ్లు కడిగిన ప్రాంతంలో ఒక వైపు దొర్లిన ముంగిస శరీరం బంగారు రంగులోకి మారింది.

సక్తుప్రస్థుని వంటి మహాత్ములు సంచరించిన ప్రాంతం పరమ పవిత్రమని ముంగీస అక్కడి వారికి చెప్పి, వెళ్లిపోయింది.

తృప్తి – కవి పరిచయం

పేరు : శంకరమంచి సత్యం
జననం : 3.3. 1937న గుంటూరు జిల్లా, అమరావతిలో జన్మించారు.
తల్లిదండ్రులు: శేషమ్మ, కుటుంబరావు గారు.
సాహిత్యా భివృద్ధికి కారకులు : అన్నలు రామారావు, రాధాకృష్ణమూర్తి, పూర్ణానందశాస్త్రిగార్లు.
నివాసం : విజయవాడ
ఉద్యోగం : ఆకాశవాణి, విజయవాడ కేంద్రంలో అధికారి.
కలం పేర్లు : షేక్ జాన్సన్ శాస్త్రి, శారదానాథ్, సాయిరాం
విద్య : బి.ఎ., ఎల్.ఎల్.బి.
రచనలు :
1) కథా సంపుటాలు : అమరావతి కథలు, కార్తీకదీపాలు
2) నవలలు : రేపటిదారి, సీత స్వగతాలు, ఆఖరి ప్రేమలేఖ, ఎడారిలో కలువపూలు మొదలైనవి
3) నాటకం : హరహర మహాదేవ
4) వ్యాసాలు : దినపత్రిక, వార పత్రికలలో చాలా వ్రాశారు.

అవార్డు : ‘అమరావతి కథలు’ కు 1979లో రాష్ట్ర సాహిత్య అకాడమీ పురస్కారం. ప్రస్తుత పాఠ్యాంశం “అమరావతి కథలు’ లోనిది. 21.5. 1987న స్వర్గస్తులయ్యారు.

అర్థాలు

హంగు = హడావిడి
ధ్యాస = ఆలోచన
తోపు = తోట
పిచ్చాపాటి = కాలక్షేపం కబుర్లు
సమ్మతము = అంగీకారం
అగ్ని = నిప్పు
నవనవలాడు = తాజాగా ఉండు
దివ్యమైనది = శ్రేష్ఠమైనది
మేళవించడం = కలపడం
గాడిపొయ్యి = వంట కొరకు ఒక మూరలోతు, రెండు బారల వెడల్పున తవ్వే పొయ్యి
ప్రమాణం = కొలత
ఆవురావురుమనడం = బాగా ఆకలితో ఉండడం
ఎట్టకేలకు = చిట్టచివరకు
విస్తరి = అన్నం వడ్డించిన (అరటి) ఆకు
గంటె = గరిట

SCERT AP 6th Class Science Study Material Pdf 3rd Lesson జంతువులు – ఆహారం Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 6th Class Science 3rd Lesson Questions and Answers జంతువులు – ఆహారం

6th Class Science 3rd Lesson జంతువులు – ఆహారం Textbook Questions and Answers

Improve Your Learning (అభ్యసనాన్ని మెరుగుపరచుకుందాం)

I. ఖాళీలను పూరించండి.

1. సీతాకోక చిలుకలు పుష్పాల నుండి తేనెను పీల్చుకొనుటకు …… ను ఉపయోగిస్తాయి. (ప్రోబోస్సిస్ (తుండము)
2. పులులు మాంసాన్ని మాత్రమే తింటాయి. కావున అవి …………. (మాంసాహారులు)
3. విచ్ఛిన్నకారులను ………………… అని కూడా అంటారు. (రీసైక్లర్)

II. సరైన సమాధానాన్ని గుర్తించండి.

1. ఆహారపు గొలుసులో శక్తికి మూల వనరు …….
A) ఉత్పత్తిదారులు
B) వినియోగదారులు
C) సూర్యుడు
D) విచ్ఛిన్న కారులు
జవాబు:
C) సూర్యుడు

2. కింది వాటిలో ఉభయాహారిని గుర్తించండి.
A) సింహం
B) ఆవు
C) కుక్క
D) పులి
జవాబు:
C) కుక్క

3. మానవుడ్ని ఆహారపు గొలుసులో ఏ స్థానంలో ఉంచుతావు?
A) ప్రాథమిక వినియోగదారుడు
B) ద్వితీయ వినియోగదారుడు
C) తృతీయ వినియోగదారుడు
D) పైవన్నీ
జవాబు:
C) తృతీయ వినియోగదారుడు

III. ఈ క్రింది ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 1.
మీ పరిసరాలలో ఉన్న ఒకే రకమైన ఆహారపు అలవాట్లు గల జంతువులను పేర్కొనండి.
జవాబు:
ఆవు, గేదె, మేక మరియు గొర్రెలు ఒకే రకమైన ఆహారపు అలవాటును కలిగి ఉంటాయి. ఎందుకంటే ఇవి శాకాహారులు. ఆహారం కోసం మొక్కల పై ఆధారపడతాయి.

ప్రశ్న 2.
కుక్కకూ, కోడికీ ఉండే కాళ్ళు, గోర్లను పోల్చండి. అవి వేరుగా ఉండటానికి గల కారణాలు రాయండి.
జవాబు:

కుక్క	కోడి
1. కుక్క కాళ్ళు పొడవుగా ఉంటాయి. మరియు నాలుగు కాళ్ళు ఉంటాయి.	1. కోడి కాళ్ళు పొడవు తక్కువగా ఉంటాయి మరియు రెండు కాళ్ళు ఉంటాయి.
2. కుక్క కాళ్ళు కండరాలతో మరియు బలంగా ఉంటాయి.	2. కోడి కాళ్ళు కుక్క కాళ్ళ కంటే సన్నగా ఉంటాయి.
3. ఇది కఠినమైన మరియు కొద్దిగా వంగిన గోర్లు కలిగి ఉంటుంది.	3. ఇది సన్నని, పదునైన మరియు కొద్దిగా పొడవుగా ఉన్న గోర్లు కలిగి ఉంటుంది.
4. ఇది జంతువును తరమటానికి మరియు పట్టుకోవడానికి దాని కాళ్ళను ఉపయోగిస్తుంది.	4. ఇది ఆహారాన్ని కనుగొనడానికి భూమిని తవ్వటానికి కాళ్ళను ఉపయోగిస్తుంది.
5. మాంసాన్ని చీల్చటానికి గోర్లు ఉపయోగించబడతాయి.	5. పురుగులను తీయటానికి నేలను గోకడం కోసం గోర్లు ఉపయోగపడతాయి.

ప్రశ్న 3.
ఆహారం తీసుకోవడానికి నాలుకను అవయవంగా ఉపయోగించే కొన్ని జంతువుల పేర్లు రాయండి.
జవాబు:
కప్పలు, బల్లులు, తోటబల్లి, ఊసరవెల్లి, ఎకిడ్నా నాలుకను ఆహారాన్ని తీసుకోవడానికి ఒక సాధనంగా ఉపయోగిస్తాయి.

ప్రశ్న 4.
కిందివాటిలో తప్పుగా ఉన్న వాక్యాలను గుర్తించి, కారణాలు రాయండి.
ఎ) నీటిలో నివసించే జంతువులన్నీ మొక్కలను మాత్రమే తింటాయి.
బి) ఏనుగులు, జింకలు అడవిలో నివసించే శాకాహారులు.
సి) పక్షుల ముక్కులు అవి వాటి ఆహారాన్ని తీసుకోవడానికి అనుకూలంగా ఏర్పడ్డాయి.
డి) వాడి అయిన గోర్లు (పంజా) వేటాడడానికి ఉపయోగపడతాయి.
ఇ) చాలావరకు ఆహారపు గొలుసులు శాకాహారులతో ముగుస్తాయి.
జవాబు:
ఎ) నీటిలో నివసించే జంతువులన్నీ మొక్కలను మాత్రమే ఆహారంగా తింటాయి.
ఈ వాక్యం తప్పు. నీటిలో చాలా జంతువులు ఇతర జంతువులను తింటూ నివసిస్తున్నాయి.
ఉదా :
సముద్రంలో నీలి తిమింగలం క్రిల్ అనేక చిన్న జంతువులను తింటుంది.

బి) ఏనుగులు, జింకలు అడవిలో నివసించే శాకాహారులు.
ఏనుగులు మరియు జింకలు అడవిలో నివసించే శాకాహారులు కాబట్టి ఈ వాక్యం సరైనది.

సి) పక్షుల ముక్కులు అవి వాటి ఆహారాన్ని తీసుకోవడానికి అనుకూలంగా ఏర్పడ్డాయి.
పక్షి ముక్కులు వాటి ఆహారపు అలవాట్లకు రూపకల్పన చేయబడినందున ఈ వాక్యం సరైనది.

డి) వాడి అయిన గోర్లు (పంజా) వేటాడడానికి ఉపయోగపడతాయి.
మాంసాహారులు పదునైన పంజాలు కల్గి ఇతర జీవులను వేటాడతాయి. కావున ఈ వాక్యం సరైనది.

ఇ) చాలావరకు ఆహార గొలుసులు శాకాహారులతో ముగుస్తాయి.
ఈ వాక్యం తప్పు.
ఆహార గొలుసు శాకాహారులతో మొదలై అగ్ర మాంసాహారులతో ముగుస్తుంది.

ప్రశ్న 5.
ఆహారపు గొలుసు యొక్క ప్రాధాన్యతను తెలపండి.
జవాబు:

1. ఆహార గొలుసు ఒక జీవి నుండి మరొక జీవికి ఆహారము ఎలా బదిలీ అవుతుందో చూపిస్తుంది.
2. ఇది ఆవరణ వ్యవస్థలో శక్తి పోషకాల రవాణాను సూచిస్తుంది.
3. ఇది ఉత్పత్తిదారులు మరియు వినియోగదారుల మధ్య సంబంధాన్ని చూపుతుంది.
4. ఇది ప్రకృతిలో విభిన్న జీవులు పరస్పరం ఆధారపడటాన్ని వివరిస్తుంది.

ప్రశ్న 6.
ఈ కింది వాటిని సరైన క్రమంలో అమర్చటం ద్వారా ఆహారపు గొలుసును రూపొందించండి.
1. కుందేలు → క్యారెట్ → గ్రద్ద → పాము
2. మానవుడు → కీటకం → శైవలం → చేప
జవాబు:

1. క్యారెట్ → కుందేలు → పాము → గ్రద్ద
2. శైవలం → కీటకము → చేప → మానవుడు

ప్రశ్న 7.
ఆహారపు గొలుసుల గురించి ఇంకా వివరంగా తెలుసుకోవడానికి ఎలాంటి ప్రశ్నలు అడిగి మీ సందేహాన్ని తీర్చుకోగలరు?
జవాబు:

• ఆహార గొలుసు అంటే ఏమిటి?
• జంతువులు మరియు మొక్కలు ఒకదానిపై ఒకటి ఎలా ఆధారపడి ఉంటాయి?
• పర్యావరణ వ్యవస్థలో శక్తి ఎలా ప్రవహిస్తుంది?
• జీవావరణ వ్యవస్థకు, జంతువుల ఆహార అలవాట్లకు ఏదైనా సంబంధం ఉందా?
• ప్రకృతి పర్యావరణ వ్యవస్థను ఎలా సమతుల్యం చేస్తుంది?
• ఆహార గొలుసు ఎప్పుడూ మొక్కలతో ఎందుకు మొదలవుతుంది?

ప్రశ్న 8.
భూమిపై విచ్ఛిన్నకారులే లేకుంటే ఏమౌతుంది?
జవాబు:

• చనిపోయిన మొక్కలు మరియు జంతువులను విచ్చిన్నం చేయడం ద్వారా బాక్టీరియా మరియు శిలీంధ్రాలు ఆహారము పొందుతాయి. కాబట్టి వాటిని విచ్ఛిన్నకారులు అంటారు.
• పర్యావరణంలోని పదార్థాలు తిరిగి భూమిని చేరటానికి ఇవి సహాయపడతాయి.
• విచ్ఛిన్నకారులు లేనట్లయితే చనిపోయిన మరియు వ్యర్థ పదార్థాలు భూమిపై ఉంటాయి.
• పోషకాలు తిరిగి నేలను చేరవు.
• నేలలోని పోషకాలు భర్తీ చేయబడవు.
• చనిపోయిన జీవులు భూమిపైనే ఉండడం వల్ల, భూమిపై జీవ మనుగడ అసాధ్యం.

ప్రశ్న 9.
మీకిష్టమైన ఏదో ఒక ఆహారపు గొలుసును గీయండి.
జవాబు:

ప్రశ్న 10.
ఆహారపు గొలుసులో ఉత్పత్తిదారుల పాత్రను నీవు ఎలా అభినందిస్తావు?
జవాబు:

• మొక్కలను ఉత్పత్తిదారులు అని పిలుస్తారు. ఎందుకంటే అవి తమ ఆహారాన్ని సొంతంగా తయారు చేసుకుంటాయి. పర్యావరణ వ్యవస్థలోని అన్ని జీవులకు ఆహారాన్ని అందించే ఏకైక జీవులు ఈ మొక్కలే.
• పర్యావరణ వ్యవస్థలో, ఉత్పత్తిదారులు అన్నీ ఆహార గొలుసు యొక్క ఆధారం.
• మొక్కలు ఆహారాన్ని మాత్రమే కాకుండా భూమికి ఆక్సిజన్‌ను కూడా అందిస్తాయి.
• భూమిపై జీవితాన్ని కొనసాగించడానికి మొక్కలు విలువైనవి.

కృత్యాలు

కృత్యం – 1

6th Class Science Textbook Page No. 22

ప్రశ్న 1.
పట్టికలో వివిధ జంతువుల జాబితా ఇవ్వబడింది. వాటిలో కొన్నింటికి అవితినే ఆహారం కూడా ఇవ్వడం జరిగింది. మిగిలిన పట్టికను నింపండి.

జంతువు పేరు	అది తినే ఆహారం
గేదె	పచ్చిగడ్డి, గానుగ పిండి, ఎండుగడ్డి, ధాన్యం.
పిల్లి	చిన్న జంతువులు, పక్షులు, పాలు.
ఎలుక
సింహం
పులి
బల్లి
సాలె పురుగు
ఆవు
మానవుడు
సీతాకోకచిలుక
కాకి
ఇతరాలు

జవాబు:

జంతువు పేరు	అది తినే ఆహారం
గేదె	పచ్చిగడ్డి, గానుగ పిండి, ఎండుగడ్డి, ధాన్యం.
పిల్లి	చిన్న జంతువులు, పక్షులు, పాలు.
ఎలుక	విత్తనాలు, కీటకాలు, చిన్న జంతువులు.
సింహం	దుప్పి, జిరాఫీ, నక్క మొదలైనవి.
పులి	జింక, కుందేలు, లేడి, ఇతర జంతువులు.
సాలె పురుగు	కీటకాలు.
బల్లి	పురుగులు, కీటకాలు.
ఆవు	గడ్డి, ఆయిల్ కేక్, ఎండుగడ్డి, ధాన్యాలు.
మానవుడు	వరి, గుడ్లు, పాలు, మాంసం మొదలైనవి.
సీతాకోకచిలుక	పువ్వులలోని మకరందం (తేనె).
కాకి	చిన్న జంతువులు, కీటకాలు.
ఇతరాలు	ఆకుపచ్చని మొక్కలు మరియు మాంసం.

పట్టిక ఆధారంగా కింది ప్రశ్నలకు సమాధానం ఇవ్వండి.
1. ఆహారం కోసం మొక్కలు వాటి ఉత్పత్తుల పైన మాత్రమే ఆధారపడే జంతువులేవి?
జవాబు:
గేదె, ఆవు, సీతాకోకచిలుక.

2. జంతువులు, వాటి ఉత్పత్తులను మాత్రమే ఆహారంగా తీసుకునే జంతువులేవి?
జవాబు:
పిల్లి, సింహం, పులి, బల్లి, సాలీడు.

3. ఆహారం కోసం మొక్కలు, జంతువులు రెండింటిపై ఆధారపడే జంతువులేవి?
జవాబు:
ఎలుక, కాకి, మానవులు మరియు ఇతరాలు.

కృత్యం – 2

6th Class Science Textbook Page No. 23

ప్రశ్న 2.
పట్టికలో ఇచ్చిన జంతువులు ఆహారాన్ని గుర్తించడానికి, సేకరించడానికి ఉపయోగించే శరీర భాగాలను రాయండి.

జంతువు	ఆహారాన్ని గుర్తించటానికి ఉపయోగించు జ్ఞానము	ఆహార సేకరణలో ఉపయోగపడే శరీర భాగం
1. కుక్క	వాసన	పదునైన దంతాలు, నాలుక
2. ఆవు
3. కోడి
4. కప్ప
5. పాము
6. గబ్బిలం
7. బల్లి
8. గ్రద్దలు
9. సింహం
10. హమ్మింగ్ బర్డ్ (తేనె పిట్ట)

జవాబు:

జంతువు	ఆహారాన్ని గుర్తించటానికి ఉపయోగించు జ్ఞానము	ఆహార సేకరణలో ఉపయోగపడే శరీర భాగం
1. కుక్క	వాసన	పదునైన దంతాలు, నాలుక
2. ఆవు	వాసన	దృష్టి, నోరు, నాలుక
3. కోడి	దృష్టి	ముక్కు, గోర్లు
4. కప్ప	దృష్టి	నాలుక
5. పాము	రుచి	నాలుక, దంతాలు, నోరు
6. గబ్బిలం	వినికిడి	నోరు,చెవులు
7. బల్లి	నాలుక, దృష్టి	నాలుక
8. గ్రద్దలు	దృష్టి, వాసన	ముక్కు, గోర్లు
9. సింహం	దృష్టి, వినికిడి	కాళ్ళు, పంజాలు, నోరు
10. హమ్మింగ్ బర్డ్ (తేనె పిట్ట)	వాసన, రుచి	ముక్కు

• ఆహారం తినడానికి ఏయే జంతువులు ఒకే రకమైన భాగాలను ఉపయోగిస్తాయి?
జవాబు:
1) కప్ప 2) పాము 3) బల్లి 4) కుక్క 5) ఆవు ఆహారం తినడానికి నాలుకను ఉపయోగిస్తాయి.

• ఆహారం కొరకు కుక్క ఉపయోగించిన భాగాలను, కప్ప ఉపయోగించిన భాగాలతో పోల్చండి. వాటి మధ్య మీరు, గమనించిన పోలికలు, భేదాలను నమోదు చేయండి.
జవాబు:

• కుక్క, కప్ప ఆహారం తీసుకోవడానికి నాలుకను అవయవంగా ఉపయోగించుకుంటాయి.
• కుక్క నాలుకనుపయోగించి నీరు త్రాగుతుంది. కప్ప నాలుకను ఉపయోగించి కీటకాలను పట్టుకొని మింగుతుంది.
• వాసన ఆధారంగా కుక్క తన ఆహారాన్ని పసిగడుతుంది. కప్ప తన నోటితో గాని, నాలుకతో గాని కీటకాలను పట్టుకొని తింటుంది.

• కోడి, పిచ్చుక ఆహారం తీసుకోవడంలో ఉపయోగించే భాగాలను పోల్చండి. మీరు గమనించిన పోలికలు, వ్యత్యాసాలు రాయండి.
జవాబు:

• కోడి, పిచ్చుక రెండూ పురుగులు మరియు గింజలను ఆహారంగా తీసుకుంటాయి.
• ఆహార సేకరణలో కోడి తన శరీర భాగాలైన ముక్కు, కాళ్ళు ఉపయోగిస్తుంది. పిచ్చుక ఆహారాన్ని చూసి ముక్కుతో ఏరుకుని తింటుంది.

• కుక్క, సింహం ఆహార సేకరణలో ఉపయోగించే భాగాలలో పోలికలేమైనా గుర్తించారా?
జవాబు:

• కుక్క, సింహం రెండూ కూడా మాంసం తింటాయి.
• రెండింటికి చూపు బాగుంటుంది. అవి పదునైన వాటి గోర్లతో ఆహారాన్ని పట్టి ఉంచుతాయి.
• మాంసాన్ని చీల్చడంలో పదునైన వాటి పళ్ళను ఉపయోగిస్తాయి.
• సింహం ఒంటరిగా వేటాడుతుంది. ఆహారం దొరికిన చోట తింటుంది.
• కుక్క శాకాహారం కూడా తింటుంది.

• ఆహారం తీసుకునే విధానంలో గ్రద్దకూ, సింహానికి ఉండే పోలికలు, వ్యత్యాసాలు రాయండి.
జవాబు:

• సింహం, గ్రద్ద రెండూ మాంసాహారులే.
• ఈ రెండూ పదునైన వాటి కాలి గోళ్లతో మాంసాన్ని చీల్చుతాయి.
• సింహం నేలమీద జంతువులను వేటాడుతుంది.
• గ్రద్ద ఆకాశంలో ఎగురుతూ నేలమీది ఆహారాన్ని చూసి కిందకు దిగి తింటుంది.

కృత్యం – 3

6th Class Science Textbook Page No. 25

ప్రశ్న 3.
ఇవ్వబడిన పటాన్ని పరిశీలించండి. వివిధ రకాల పక్షుల ముక్కులు వివిధ రకాలుగా ఉన్నాయి. పక్షుల ముక్కుల్లో వైవిధ్యానికి కారణమేమిటో మీకు తెలుసా?

జవాబు:

• ముక్కులు భిన్నంగా ఉంటాయి ఎందుకంటే పక్షులు వివిధ రకాల ఆహారాన్ని తింటాయి.
• కాబట్టి, ముక్కుల రకం వాటి ఆవాసాలు, పర్యావరణం మరియు ఆహార అలవాట్లపై కూడా ఆధారపడి ఉంటుంది.
• పక్షుల ముక్కులు ఎరను చంపడానికి, పోరాడటానికి, ఆహారాన్ని పొందడానికి మరియు వారి పిల్లలను పోషించడానికి వాటికి సహాయపడతాయి.
• వాటి ఆహారపు అలవాట్ల ఆధారంగా పక్షులు బలమైన కొక్కెము ముక్కు పొడవైన ముక్కు పొడవైన, సన్నని ముక్కు మొదలైన రకాల ముక్కులను కలిగి ఉంటాయి.

కృత్యం – 4

6th Class Science Textbook Page No. 26

ప్రశ్న 4.
బల్లి ఆహారాన్ని ఎలా పట్టుకుంటుంది? మీ పరిశీలనలను వివరంగా రాయండి.
జవాబు:

• ఆహారాన్ని వేటాడటానికి బల్లి తన దృష్టిని ఉపయోగిస్తుంది.
• బల్లి తన దృష్టిని కీటకాల కదలికలపై కేంద్రీకరిస్తుంది.
• బల్లి, పురుగు వైపు చాలా వేగంగా కదులుతుంది.
• ఇది నాలుకను ఉపయోగించడం ద్వారా కీటకాన్ని పట్టుకుని తింటుంది.

• కప్ప, బల్లి ఆహారం తీసుకునే విధానంలో భేదాలు తెలుసుకోండి. ఈ జంతువులు నాలుకను ఎలా ఉపయోగిస్తాయి?
జవాబు:

కప్పు	బల్లి
కప్ప నాలుక పొడవుగా, జిగటగా ఉంటుంది.	బల్లి నాలుక పొట్టిగా ఉంటుంది.
స్థిరంగా ఉండి కీటకంపై నాలుకను విసురుతుంది.	కీటకము వైపు కదులుతూ నాలుక విసురుతుంది.
పెద్ద పెద్ద కీటకాలను వేటాడుతుంది.	చిన్న కీటకాలను వేటాడుతుంది.
నెమ్మదిగా వేటాడుతుంది.	వేగంగా కదులుతుంది.
ఇంటి బయటి పరిసరాలలో ఆహారం సేకరిస్తుంది.	ఇంటి పరిసరాలలో వేటాడుతుంది.

కృత్యం – 5

6th Class Science Textbook Page No. 26

ప్రశ్న 5.
ఆవు లేదా బర్రె (గేదె) ఆహారం తీసుకునేటప్పుడు గమనించి మీ పరిశీలనలు నోటుపుస్తకంలో రాయండి.
• ఆవు ఆహారాన్ని ఎలా సేకరిస్తుంది?
జవాబు:
వాసనను చూడడం ద్వారా ఆవు తన ఆహారాన్ని కనుగొంటుంది.

• అందుకోసం ఏయే శరీర భాగాలను ఉపయోగిస్తుంది?
జవాబు:
ఆవు ఆహారం తీసుకోవటానికి నోరు, దంతాలు మరియు నాలుకను ఉపయోగిస్తుంది.

• ఆవు తినడం ఎలా మొదలు పెడుతుంది?
జవాబు:
వాసన, చూపు ఆధారంగా ఆవు ఆహారం సేకరిస్తుంది. ఆహారం కోసం ఆవు దవడలు, పళ్ళు నాలుక, నోరు ఉపయోగిస్తుంది. ఆహారాన్ని ఆవు గబగబా నమిలి మింగుతుంది. దానిని తన జీర్ణాశయంలో ఒక భాగంలో నిలవ చేస్తుంది.

• ఆవులకు దంతాలుంటాయా? రెండు దవడలకూ దంతాలుంటాయా?
జవాబు:
అవును. ఆవులకు రెండు దవడలపై దంతాలు ఉంటాయి. కానీ ముందు పళ్ళు ఉండవు.

• ఆవు శాకాహారి అని నీవు ఏ విధంగా నిర్ణయిస్తావు?
జవాబు:
ఆవు ఆహారం కోసం మొక్కలు మరియు మొక్కల ఉత్పత్తులపై మాత్రమే ఆధారపడి ఉంటుంది. ఇవి ఆకుపచ్చ / పొడిగడ్డి, ఆకులు, కొమ్మలు మరియు పండ్లు వంటి మొక్కల యొక్క వివిధ భాగాలను తింటాయి. తద్వారా ఆవు శాకాహారి అని చెప్పగలను.

• ఆవులు, గేదెలు చెట్ల క్రింద కూర్చొని దవడలు కదిలించడం చూసే ఉంటారు. అలా ఎందుకు చేస్తాయో మీకు తెలుసా?
జవాబు:
ఆవు మరియు గేదె ఆహారాన్ని చాలా త్వరగా నమిలి, మింగిన తరువాత వాటి కడుపులో ఒక భాగంలో నిల్వ చేసుకొంటాయి. కొంత సమయం తరువాత, ఇవి కడుపు నుండి నోటికి ఆహార పదార్థాన్ని తిరిగి తెచ్చి, మళ్ళీ తీరికగా నములుతాయి. దీనినే నెమరు. వేయటం అంటారు.

కృత్యం – 6

6th Class Science Textbook Page No. 27

ప్రశ్న 6.
మీ పరిసరాలలో కుక్కను గమనించండి. ఆహారం ఎలా సేకరిస్తుందో గమనించండి. పరిశీలనలను రాయండి.

• కుక్క ఆహారాన్ని ఎలా పసిగడుతుంది?
జవాబు:
కుక్క వాసన ద్వారా తన ఆహారాన్ని కనుగొంటుంది. కుక్కల ముక్కు మన కంటే వెయ్యి రెట్లు ఎక్కువ సున్నితమైనది.

• ఆహారం తీసుకోవటంలో ఏ భాగాలు సహాయపడతాయి?
జవాబు:
నోరు మరియు నాలుక ఆహారాన్ని తీసుకోవడంలో పాల్గొంటాయి.

• కుక్క మాంసాన్ని ఎలా తింటుంది?
జవాబు:
కుక్క ఇతర జంతువులను తన కాళ్ళతో పట్టుకుంటుంది. ఇది పదునైన దంతాలను ఉపయోగించి మాంసాన్ని చీల్చి తింటుంది. ఇది మాంసాన్ని, దంతాల సహాయంతో నమిలి, నాలుకను మింగడానికి ఉపయోగిస్తుంది.

• కుక్క నీరు ఎలా త్రాగుతుంది?
జవాబు:
కుక్క తన నాలుకతో నీటిని లాక్కుని త్రాగుతుంది.

• కుక్క నాలుకను ఉపయోగించే విధానానికి, కప్ప లేదా ఆవు నాలుకను ఉపయోగించే విధానానికి ఏమైనా తేడా ఉందా? కింద ఇవ్వబడిన ఖాళీల్లో రాయండి.

జంతువు	నాలుక ఉపయోగం
కప్ప
ఆవు
కుక్క

జవాబు:

జంతువు	నాలుక ఉపయోగం
కప్ప	ఆహారాన్ని పట్టుకోవటానికి
ఆవు	గడ్డిని మింగడానికి
కుక్క	నీరు త్రాగడానికి

కృత్యం – 7

6th Class Science Textbook Page No. 28

ప్రశ్న 7.
చిత్రాన్ని గమనించండి మరియు క్రింది ప్రశ్నలకు సమాధానం ఇవ్వండి.
• ఆహారపు గొలుసులో శక్తికి మూలవనరు ఏమిటి?
జవాబు:
సూర్యకాంతి ఆహారపు గొలుసులో శక్తికి మూలం.

• మిడత దాని శక్తిని ఎలా పొందుతుంది?
జవాబు:
ఆహార గొలుసులో మిడత ఒక ప్రాథమిక వినియోగదారు. కాబట్టి ఇది ఆహారం కోసం గడ్డిపై ఆధారపడి ఉంటుంది.

• ఆహారపు గొలుసు నుండి కప్ప తొలగించబడితే కాకికి ఏమవుతుంది.?
జవాబు:
ఈ ఆహార గొలుసులో కప్ప, మిడతను తినే ద్వితీయ వినియోగదారు. ఈ ఆహార గొలుసులో కప్ప తొలగించబడితే, మిడత జనాభా పెరుగుతుంది. కాకి, కప్పలను తినే తృతీయ వినియోగదారు. ఈ ఆహార గొలుసులో కప్పను తొలగించినట్లయితే, కాకులు ఆకలితో చనిపోతాయి మరియు వాటి జనాభా తగ్గుతుంది.

• ఇచ్చిన చిత్రంలో పుట్టగొడుగు పాత్ర ఏమిటి?
జవాబు:
పుట్టగొడుగు ఒక శిలీంధ్రము. చనిపోయిన పదార్థం విచ్ఛిన్నం చేయడం ద్వారా పుట్టగొడుగు ఆహారాన్ని పొందుతుంది.

ఇవి వ్యర్థ పదార్థాలను విచ్ఛిన్నం చేస్తూ విచ్ఛిన్నకారులుగా పని చేస్తాయి.

ప్రాజెక్ట్ పనులు

6th Class Science Textbook Page No. 31

ప్రశ్న 1.
కొంగలు ఎక్కువగా కనిపించే సమీపంలోని కొలను దగ్గరకు వెళ్ళండి. అవి చేపలు పట్టే విధానాన్ని గమనించి రాయండి. (నీటి తావుల దగ్గరకు వెళ్ళినపుడు జాగ్రత్తగా ఉండాలి. అలాంటి చోట్లకు వెళ్లినప్పుడు పెద్దవారి సహాయం తీసుకోండి.)
జవాబు:

• కొంగలు సాధారణంగా సరస్సులలో కనిపిస్తాయి మరియు చేపలు దానికి ఆహారం.
• దానికి ఉన్న పొడవాటి సన్నని కాళ్ళు నీటిలో ఇబ్బంది కలగకుండా కదలడానికి సహాయపడతాయి.
• చేపలను పట్టుకునేటప్పుడు కొంగ చాలా నెమ్మదిగా కదలడానికి ప్రయత్నిస్తుంది.
• కాబట్టి చేపలకు దాని ఉనికి తెలియదు.
• ఒక్కోసారి అది చేపల వేట కోసం చాలా కాలం పాటు నిలబడవలసి వస్తుంది దీనినే కొంగ జపం అంటారు.
• కొంగ దాని పొడవైన ముక్కు సహాయంతో చేపలను వేగంగా పట్టుకుంటుంది.

ప్రశ్న 2.
ఒకటి లేదా రెండు వానపాములను సేకరించి తడిమట్టి గల సీసాలో వేయండి. రంధ్రాలు గల మూతతో సీసాను మూయండి. వానపాము ఆహారం ఎలా తీసుకుంటుందో గమనించండి. మీ పరిశీలనలను నమోదు చేయండి.
జవాబు:
లక్ష్యం :
తడి నేలలో వానపాములు ఆహారం తీసుకొనే చర్యను గమనించడం.

మనకు కావలసినది :
రెండు వానపాములు, ఒక గాజు సీసా, తడి మట్టి.

ఏమి చేయాలి :
ఒక గాజు సీసా తీసుకొని కొంత తడి మట్టితో నింపండి. ఇప్పుడు మట్టితో నిండిన సీసాలో రెండు వానపాములను ఉంచండి. కొంతకాలం వాటిని గమనించండి.

మనం ఏమి చూస్తాము :
వానపాములు తక్కువ పరిమాణంలో మట్టిని తినడం ప్రారంభించాయని మనం గమనించవచ్చు.

మనం నేర్చుకున్నవి :
పై పరిశీలనలతో వానపాములు పోషకాలను కలిగి ఉన్న తేమతో కూడిన మట్టిని తింటాయని మనం నిర్ధారించాము.

ప్రశ్న 3.
కింది పట్టికను పూరించండి.

ఆహార సేకరణకు ఉపయోగించే శరీర భాగం	ఉదాహరణలు
ముక్కు	కోడి ……….
నాలుక
పళ్ళు
చూషకం
బలమైన గోర్లు గల కాళ్ళు

జవాబు:

ఆహార సేకరణకు ఉపయోగించే శరీర భాగం	ఉదాహరణలు
ముక్కు	కోడి, కొంగ, చిలుక
నాలుక	కప్ప, బల్లి, ఊసరవెల్లి
పళ్ళు	మానవుడు, కుక్క, పులి
చూషకం	జలగ
బలమైన గోర్లు గల కాళ్ళు	పులి, సింహం, కుక్క

ప్రశ్న 4.
మీ సొంత ఆహారపు గొలుసును తయారుచేసి, మీ తరగతి గదిలో ప్రదర్శించండి.
జవాబు:
విద్యార్థి కృత్యం : మొక్క → గొంగళీ → ఊసరవెల్లి → పాము → ముంగిస
(ఈ ఆహార గొలుసు ఆ జంతువుల రేఖాచిత్రాలతో తయారు చేయవచ్చు).

ప్రశ్న 5.
జంతువుల చిత్రాలు సేకరించి వాటిని శాకాహార, మాంసాహార, ఉభయాహార జంతువులుగా వేరుచేసి పుస్తకంలో అంటించి స్క్రిప్ బుక్ తయారుచేయండి.
జవాబు:
ఉదా :

Students can go through AP State Board 6th Class Social Studies Notes Chapter 6 Early Civilisations to understand and remember the concept easily.

AP State Board Syllabus 6th Class Social Studies Notes Chapter 6 Early Civilisations

→ India has a long history, it has a rich culture and tradition. India is a living museum of the ancient world and its lost civilizations. Most historians thought that Indian history began with the Vedic period until the last century. The excavations of Mohenjodaro and Harappa in the 1920s pushed back our history by at least 2000 years. They found an excellent and advanced civilization earlier in the Vedic period. It is called the Indus valley civilization or Harappan civilization.

→ Indus valley civilization developed along the Rivers Indus and Ghaggar-Hakra. The traces of these rivers are found by satellite images and other sources also.

→ The cities of the Harappan civilization were well planned. They had wide roads, public wells. In Mohenjodoro, ‘the Great Bath’ (a great tank for public bath) was found. Lothal was a popular harbor in those days.

→ They had a well-planned underground drainage system which shows the importance given to the cleanliness and public health.

→ The Harappan people built their houses with dried or baked bricks. There were two-storeyed buildings also. Every house had a well for water and bathrooms with pipes that carried waste into the main drains.

→ Harappans are credited for growing cotton for the first time. Production of baked bricks was another occupation. They rear cattle, goats, pigs, dogs, camels, and donkeys. They carried out trade activities through the port Lethal -in the Arabian sea with Mesopotamia, Egypt, Iran, etc.

→ Women used ornaments like necklaces, armlets, finger rings, bangles, earrings, nose studs, etc, They knew cosmetics and used perfumes.

→ They grew Wheat, barley, peas, lentils, mustard, etc., Dance, chess, music, marbles, and dice were their entertainments. Bullfighting was their major entertainment. Small idols of Ammatalli (Mother Goddess) and the statue of a dancing girl and the stone idol of the bearded man are excellent artifacts.

→ They worshipped Pashupathi (Siva) and Mother Goddess. The symbols of Swastika are most commonly found. Harappans had developed their own unique script and language. Harappans were the first to develop a system of standardized weights and measures. The measurements and weights of Indus people also moved to Persia and Central Asia.

→ Archaeologists thought that change in the course of the Indus River and forbids led this civilization to decline. And some others believed that the drying up of the Indus River and its tributaries made the people leave this area. After Indus valley civilization Aryans came into existence.

→ The river Ghaggar – Hakra which disappeared in the Thar desert of Rajasthan is believed to be the ancient river Saraswati. The Rigveda mentioned the river Saraswati many times.

→ The Vedic literature is the major source to know about the Aryans. The term Veda means “superior knowledge” in Sanskrit. It is the knowledge of knowing oneself or self-realization. Four major Vedas constitute Vedic literature. They are – Rig Veda, Yajur Veda, Sama Veda, and Atharvana Veda.

→ The period of Vedic Civilisation (1500-500 BCE) is divided into two broad parts:

1. Early Vedic Period (1500-1000 BC), also known as Rig Vedic Period.
2. Later Vedic

→ As time passed by the Vedic people migrated to the plains of Ganga and Yamuna from ‘ the plains of rivers Indus-Saraswati. They crossed the mountain ranges of the Vindhyas and moved towards the south.

→ The Ramayana and The Mahabharatha are two great epics. The Ramayana (Adi kavya) was written by Maharshi Valmiki in Sanskrit. The Mahabharata was written in Sanskrit by sage Vedavyasa.

→ Civilizations: The stage of human social and cultural development and organization that is considered most advanced.

→ Sub-Continent: A large area of land that is part of a continent.

→ Trade: The action of buying and selling göods and services.

→ Vedas: Holiest books of Hindû religion.

→ Brahmanas: The lengthy commentaries of Vedas.

→ Upanishads: A series of Hindu sacred treatises.

→ Barter System: To exchange goods for other goods or services without using money.

AP State Syllabus AP Board 6th Class Hindi Textbook Solutions Chapter 4 मेरा देश महान है Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 6th Class Hindi Solutions Chapter 4 मेरा देश महान है

6th Class Hindi Chapter 4 मेरा देश महान है Textbook Questions and Answers

Improve Your Learning

सुनिए-बोलिए।

प्रश्न 1.
गीत गाइए। (గీతం పాడండి.)
उतर:
कश्मीर का केसर जिसका
तिलक लगाता है।
जिसका पावन गंगा जल,
अमृत कहलाता है।
ऋषि – मुनियों का देश यही,

जग का पथदाता है।
भारत से मानवता का,
हुआ सदा उत्थान है।
मेरा देश महान है।
मेरा भारत महान है।

प्रश्न 2.
चित्र के बारे में बातचीत कीजिए। (చిత్రం గురించి సంభాషించండి.)
उतर:
चित्र में भारत का नक्शा है। कई अमर शहीद जैसे भगतसिंह, चंद्रशेखर आज़ाद, सुभाषचंद्रबोस, महात्मा गाँधी, सरदार वल्लभभाई पटेल और नेहरू जी के चित्र है। मंदिर, मस्जिद तथा गिरिजाघर है। बच्चे राष्ट्रीय तिरंगे को लेकर निनाद कर रहे है। संपूर्ण चित्र का मुख्य उद्धेश्य भारत की संस्कृति अखंड़ हैं। यह देश मानवता का प्रतीक है। अनेकता में एकता भारत की विशेषता है।

प्रश्न 3.
तिरंगे झंडे के बारे में बातचीत कीजिए। (మూడు రంగుల జండా గురించి సంభాషించండి.)
उतर:
तिरंगा भारत का राष्ट्रीय ध्वज है। इसमें सबसे ऊपर केसरिया त्याग का प्रतीक, बीच में सफेद शांति, सफेद रंग की पट्टी पर झंड़े के मध्य में नीले रंग का चक्र हैं जिसमें 24 तीलियाँ हैं। ये चक्र इस बात को दर्शित करता है कि जीवन गतिमान है। सबसे नीचे हरां रंग जो उर्वरता व हरियाली का परियाचक हैं।

शिक्षण बिंदु-ज, फ, ब, भ, ष, ऋ – ृ

शब्दार्थ (అర్థములు) (Meanings)

पावन = పవిత్రమైన, holy
तिलक = తిలకం, bindi
जल = నీరు, water
अमृत = అమృతం, ambrosia, nectar
ऋषि = ఋషి, saint
मुनि = ముని, saint, hermit
देश = దేశం, country
जग = ప్రపంచం, the world
पथ = మార్గము, way
मानवता = మానవత్వం, humanity
सदा = ఎల్లప్పుడు, always
मेरा = నా యొక్క, myself
उत्थान = అభివృద్ధి, progress
महान = గొప్ప, great
भारत = భారతదేశం, India

पहचानिए और बोलिए (గుర్తించండి – చెప్పండి)

ऋषि = ఋషి, sage
कृषक = రైతు, farmer
ऋषभ = ఎద్దు, ox
बस = బస్సు, bus
फाटक = ముఖద్వారం, main gate
जाल = వల, net
भालू = ఎలుగు, bear
षटभुज = షట్ భుజము, hexagon
बकरी = మేక, agoat

अन्य शब्द (ఇతర శబ్దములు)

बस = బస్సు, bus
फाटक = ముఖద్వారం, main gate
बकरी = మేక, a goat
जलज = తామరపువ్వు, lotus
फल = పండు, fruit
बालटी = బొక్కెన, bucket
भाषा = బాష. language
फसल = పంట, crop
षडानन = శివుని పెద్ద కుమారుడు 6 ముఖాలు కల్గిని కార్తికేయ, Karthikeya
बाजरा = సజ్జలు, millet
भट = భటుడు, soldier
जामुन = నేరేడుపండ్లు, black berries
फीका = రుచిలేని, faded
फूट = పగులుట, rift
आइना = అద్దము, mirror
फनी = పాము పడగ, crest
कमीज = చొక్కా, a shirt
भूमि = భూమి, the earth
भला = మంచి, good
भजन = భజన, chanting
भालू _= ఎలుగు, bear
षटभुज = షడ్బుజము, hexagon
भूख = ఆకలి, hunger
फरक = బేధము, తేడా, difference

पहचानिए और बोलिए। (గుర్తించండి – చెప్పండి)
(ब(బ) फ(ఫ) ज(జ) ष(ష) भ(భ) ऋ(ఋ))

ऋषभ = ఎద్దు, ox
बालक = బాలుడు, boy
फल = పండ్లు, fruits
जल = నీరు, water
कृषक = రైతు, farmer
बस = బస్సు, bus
ज़मीन = నేల, land
कमीज़ = చొక్కా, shirt
भूमि = నేల, భూమి, the earth, land
उषा = వేకువ, dawn
भालू = ఎలుగుబంటు, bear
बाज़ार = బజారు, market
ऋषि = ఋషి, saint
फूल = పువు, flower

इन्हें जानलीजिए। (వీటిని తెలుసుకోండి)

किसका = ఎవరియొక్క, Whose
कौन = ఎవరు, Who
कितना = ఎంత, How much
कैसे = ఎలా, How
क्या = ఏమి, ఏమిటి?, What
कब = ఎప్పుడు, When
कहाँ = ఎక్కడ , Where
कितने = ఎన్ని, How many

इन अक्षरों को पढ़िए और बोलिए।
(ఈ అక్షరాలను చదవండి చెప్పండి)

1. ज (జ) 2. फ (ఫ) 3. ब (బ) 4. भ (భ) 5. ष (ష) 6. ऋ (ఋ)

अंतर पहचानिए (తేడాలను గుర్తించండి)

बल = బలము, strength
जल = నీరు, water
कम = తక్కువ, few, less
भर = నిండా, fully
बाल = వెంట్రుకలు, hair
जाल = వల, net
काम = పని, work
भार = భారం, బరువు, weight, load

बालगीत

कश्मीर का केसर जिसका
तिलक लगाता है।
जिसका पावन गंगा जल,
अमृत कहलाता है।
ऋषि – मुनियों का देश यही,
जग का पथदाता है।
भारत से मानवता का,
हुआ सदा उत्थान है।
मेरा देश महान है।
मेरा भारत महान है।

బాలగీతం

ఏ దేశంలో పావనమైన కశ్మీరు తిలకాన్ని ధరిస్తారో
ఏ దేశపు గంగాజలం అమృతమని పిలువబడుతుందో
ఋషి, మనుల దేశం ఇదే మన భారతదేశం
ఇది ప్రపంచానికి పథ (మార్గ) దాత
భారతదేశంలో ఎల్లప్పుడూ
మానవత్వం ఉన్నతస్థితిలో ఉన్నది (ఉంటుంది)
నా దేశం చాలా గొప్పది.
నా భారతదేశం చాలా గొప్పది

Rhyme in English

Where the sacred Kashmir bindi is worn
Where water of the Ganges is called ambrosia
That is India .. the country of hermits and sages
It paved the way for the world.
In India always
Humanity is at its peak.
My nation is very great.
My India is very great

पढ़िए (ज फ ब भ षं ऋ ृ)

अ) गीत में ‘ऋ’ अक्षर और ‘ृ’ मात्रा पर ‘O’ लगाइए।
आ) गीत गाइए। ‘ज’ अक्षर वाले शब्दों पर ‘O’ और ‘[ ]’ अक्षर वाले शब्द पर लगाइए।
उतर:

इ) चित्र देखिए। शब्द पढ़िए। इनके अक्षर वर्णमाला में पहचानिए। ‘O’ लगाइए।

ई) वाक्य में ‘ऋ’ अक्षर और ‘:’ मात्रा पर ‘O’ लगाइए।

उ) पढ़िए। अंतर पहचानिए।
बल-बाल जल-जाल कम-काम भर भार

बल = బలము, strength
जल = నీరు, water
कम = తక్కువ, few, less
भर = నిండా, fully
बाल = వెంట్రుకలు, hair
जाल = వల, net
काम = పని, work
भार = భారం, బరువు, weight, load

ऊ) इनको पढ़िए।

ऋ) सही वर्तनीवाले शब्द पहचानकर ‘O’ लगाइए।

लिरिवाए

अ) सूचना के अनुसार लिखिए।

आ) लेखन अभ्यास

इ) मात्रा जोडकर लिखए।

ई) खाली स्थान भरिए।

उ) ‘उ – ु’, ‘ऊ – ू’ और ‘ऋ – ृ’ मात्रावाले शब्दों को अलग करके लिखिए।

ऊ) चित्र के आधार पर वर्तनी सही करके लिखिए।

ऋ) अक्षरों को मिलाकर पढ़िए। लिखिए।

ए) ज, फ, भ अक्षरों से आरंभ होनेवाले शब्दों को अलग-अलग तालिका में लिखिए।

सृजनात्मकता

रंग भरिए। नाम लिखिए।

सुनिए-बोलिए

प्रश्न 1.
इस उन्मुखीकरण चित्र में जिन नेताओं के चित्र है, उनके नाम बताओ?
उतर:
इस चित्र में गाँधीजी, नेहरूजी, सरदार वल्लभभाई पटेल जी, सुभाषचंद्र बोस जी, चंद्रशेखर आज़ाद जी, . भगतसिंह जी के चित्र है।

प्रश्न 2.
हमारे देश के झंड़े में कितने रंग है?
उतर:
हमारे देश के झंड़े में तीन रंग है।

प्रश्न 3.
इस चित्र में किन इमारतों के चित्र हैं?
उतर:
इस चित्र में मंदिर, मस्ज़िद, गिरिजाघर के चित्र हैं।

प्रश्न 4.
बच्चों के हाथ में क्या है?
उतर:
बच्चों के हाथ में तिरंगा झंड़ा है।

प्रश्न 5.
तिरंगे झंड़े में कौन से रंग होते हैं?
उतर:
तिरंगे झंडे में केसरिया, सफेद और हरा रंग होता है।

प्रश्न 6.
तिरंगे के बीच में सफेद रंग पर किसका चिहन रहता है?
उतर:
तिरंगे के बीच में सफेद रंग पर अशोक धर्म चक्र का चिह्न रहता है।

प्रश्न 7.
हिंदू लोग कौन से रंग का तिलक धारण करते हैं?
उतर:
हिंदू लोग लाल केसर, चंदन, सफेद, पीले, काले आदि रंग का तिलक धारण करते हैं।

प्रश्न 8.
गंगा नदी का जल किसके समान होता है?
उतर:
गंगा नदी का जल अमृत के समान होता है।

प्रश्न 9.
गंगा नदी का उद्गाम स्थल कहाँ है?
उतर:
गंगा नदी का उद्गाम स्थल हिमालय, गंगोत्री है।

प्रश्न 10.
किस नदी का जल पावन है?
उतर:
गंगा नदी का जल पावन है।

प्रश्न 11.
हमारे देश में किनका जन्म हुआ?
उतर:
हमारे देश में ऋषि – मुनियों का जन्म हुआ है।

प्रश्न 12.
भारत देश का क्या महत्व है?
उतर:
भारत देश जग (संसार) का पथदाता (मार्गदर्शक) है।

प्रश्न 13.
भारत देश किसका प्रतीक है?
उतर:
भारत देश मानवता का प्रतीक है।

प्रश्न 14.
इस बालगीत में किस देश की महानता के बारे में बात किया जा रहा है?
उतर:
इस बालगीत में भारत देश की महानता के बारे में बात किया जा रहा है।

प्रश्न 15.
भारत देश क्यों महान है?
उतर:

• भारत देश में ऋषि – मुनियों का जन्म हुआ है।
• पवित्र गंगा नदी का उद्गाम हिमालयों से हुआ है।
• संसार का मार्गदर्शक (पथदाता) भारत देश है।
• भारत देश का मुख्य सिद्धांत मानवता का कल्याण है।
• हमारा देश, कर्म, धर्म की पुण्य भूमि हैं।

प्रश्न 16.
भारत देश के उत्तरी भाग में कौन से पर्वत हैं?
उतर:
भारत देश के उत्तरी भाग में हिमालय पर्वत है।

प्रश्न 17.
“राष्ट्रपिता’ किसे कहते हैं?
उतर:
गाँधीजी को “राष्ट्रपिता” कहते है।

प्रश्न 18.
भारत के बच्चों के प्यारे चाचा कौन हैं?
उतर:
भारत के बच्चों के प्यारे चाचा पंडित जवाहरलाल नेहरू जी है।

प्रश्न 19.
भारत देश के “लोह पुरुष” कौन है?
उतर:
भारत देश के “लोह पुरुष सरदार वल्लभभाई पटेल जी हैं।

प्रश्न 20.
वीर क्रांतिकारी चंद्रशेखर का उपनाम क्या है?
उतर:
वीर क्रांतिकारी चंद्रशेखर का उपनाम “आज़ाद” है।

प्रश्न 21.
हम भगतसिंह जी को किस प्रकार सम्मान देते हैं?
उतर:
हम भगतसिंह जी को ‘शहीद’ संबोधित करके सम्मान देते हैं।

प्रश्न 22.
सुभाषचंद्र बोस जी को क्या कहते हैं?
उतर:
सुभाषचंद्र बोस जी को ‘नेताजी’ कहते हैं।

प्रश्न 23.
सुभाषचंद्र बोस जी के प्रमुख नारे क्या थे?
उतर:
“जय हिंद” और “तुम मुझे खून दो मैं तुम्हें आज़ादी दूंगा।” सुभाषचंद्र बोस जी के नारे थे।

प्रश्न 24.
‘इंकलाब जिंदाबाद’ किसका नारा था?
उतर:
‘इंकलाब जिंदाबाद’ भगतसिंह का नारा था।

प्रश्न 25.
दो ऋषि मुनियों के नाम बोलिए।
उतर:
ऋषि – वशिष्ठ, विश्वामित्र, कश्यप, अत्रि, जमदग्नि
मुनि – नारद, व्यास

प्रश्न 26.
गाँधीजी ने किस नारे से भारतीयों को जागृत किया था?
उतर:
गाँधीजी ने “करो या मरो’ नारे से भारतीयों को जागृत किया था।

प्रश्न 27.
भारत के प्रथम प्रधानमंत्री कौन थे?
उतर:
भारत के प्रथम प्रधानमंत्री पंडित जवाहरलाल नेहरू जी थे।

प्रश्न 28.
भारत देश में बहनेवाली नदियों के नाम बताइए।
उतर:
गंगा, यमुना, ब्रह्मपुत्र, कृष्णा, गोदावरी, कावेरी, तुंगभद्र, नर्मदा, महानदी आदि है।

प्रश्न 29.
गिरिजाघर में प्रार्थना कौन करते हैं?
उतर:
गिरिजाघर में जो लोग प्रार्थना करते हैं, उन्हें ईसाई कहते हैं।

प्रश्न 30.
मुसलमान नमाज़ कहाँ पढ़ते हैं?
उतर:
मुसलमान मस्ज़िद में नमाज़ पढ़ते हैं।

प्रश्न 31.
हिंदू कहाँ पूजा करते हैं?
उतर:
हिंदू मंदिरों में देवी – देवताओं की पूजा करते हैं।

प्रश्न 32.
हिंदूओं का पवित्र ग्रंथ क्या है?
उतर:
चारों वेद, पुराण, रामायण, महाभारत, भगवद्गीता, धर्म ग्रंथ हिंदूओं के पवित्र ग्रंथ हैं।

प्रश्न 33.
भारत देश में कितने प्रमुख धर्म हैं?
उतर:
भारत देश में हिंदू, इस्लाम, ईसाई, बौद्ध, जैन, सिख प्रमुख धर्म हैं।

प्रश्न 34.
ईसाईयों का पवित्र ग्रंथ क्या है?
उतर:
ईसाईयों का पवित्र ग्रंथ बाइबिल है।

प्रश्न 35.
मुसलमानों का पवित्र ग्रंथ क्या है?
उतर:
मुसलमानों का पवित्र ग्रंथ कुरान है।

पढ़िए

इन्हें पढ़ो – समझो – बोलो।

अ, आ – ा न, म, र
इ – ि, ई – ी क, ख, ल, स
उ – ऊ – घ, च, छ, ट, ड
ऋ – ृ ज, फ, ब, भ, ष

समरूपी अक्षरों को मिलाओ।

हर पंक्ति के चित्र देखो और पहचानो जो चित्र समूह से अलग है, उस पर (✗) लगाओ।

बायी ओर दिए गए वर्ण/मात्रा को शब्दों में ढूँढो और O लगाओ।

सही अर्थ वाले शब्द के साथ जोड़िए।

उतर:

सही वर्तनी वाले शब्द पहचानो ‘[ ]’ लगाओ।

चित्रों का नाम से मिलाइए।

अंतर समझिए। पढ़िए।
बल – ताकत, शक्ति ; बाल – केश, बालक
जल – पानी, नीर ; जाल – जाली, फंदा
कम – थोड़ा, सीमित ; काम – कार्य, नौकरी
भर – सब, कुल, पूरा ; भार – बोझ, ढेर, वज़न

सही उत्तर पर चिहन (✓) लगाओ।

अक्षर और मात्रा जोड़कर शब्द बनाओ।
1. ष + ट + भ + ु + ज = षटभुज
2. फ + ा +ट + क = फाटक
3. ज+ ा + म + ु + न = जामुन
4. ब + ा + ज + र + = बाजरा
5. आ + ई + न + ा = आईना
6. ष + ड + ा + न + न = षड़ानन
7. ब + ा + ल + ट + ी = बालटी

नीचे दिए गए शब्दों में उचित स्थान पर ‘ ि, ु, ा, की मात्रा लगाइए। नए शब्द बनाइए।

1. जामन – जामुन
2. भष – भाषा
3. फटक – फाटक
4. भर – भार
5. भूम – भूमि
6. भृकटी – भृकुटी
7. षटभज – षटभुज
8. सनार – सुनार
9. ऋष – ऋषि
10. चमटा – चिमटा

चित्र देखकर उनके नाम लिखिए।

इन्हें पढ़ो। नये शब्द बनाओ।

निम्न अक्षरों का उपयोग करके पहेलियाँ बनाइए।

‘ऊ – ू ई – ी, ऋ – ृ मात्रा वाले शब्दों पर ‘O’ लगाकर तालिका में लिखिए।

वर्णमाला चार्ट देखकर निम्न शब्दों को अकारादि क्रम में लिखिए।

उतर:

अक्षरों को मिलाकर लिखिए।

उतर:
ऋजिमा ऋषभी ऋभु ऋषि ऋषभ
ऋचा ऋजु ऋचीष ऋजीक ऋपु

चित्र देखकर शब्द पूरा करिए।

भाषा की बात

पर्यायवाची शब्द

पावन – पवित्र, शुद्ध, साफ
जल – वारि, पानी, नीर
देश – राष्ट्र, वर्तन, मुल्कं
पथ – राह, रास्ता, मार्ग
उत्थान – उन्नति, उत्कर्ष, विकास
गंगा – देवनदी, मंदाकिनी, भागीरथी
अमृत – पीयूष, सुधा अमी
जग – संसार, जगत, विश्व
सदा – हमेशा, सदैव, सर्वदा
महान – विशाल, बड़ा, विराट

विलोम शब्द (उल्टे शब्द)

अमृत × विष
महान × तुच्छ
सदा × कभी-कभी
उत्थान × पतन
मानवता × निर्दयता

अंतर समझिए।

उस + का = उसका
जिस + का = जिसका
उन + का = उनका
आप + का = आपका
इन + का = इनका
किन + का = किनका
इस + का = इसका
किस + का = किसका
जिन + का = जिनका

शब्द पढ़िए और सुंदर अक्षरों में लिखिए।

क्या मैं ये कर सकता हूँ?	हाँ (✓)	नहीं (✗)
1. चित्र के बारे में बातचीत कर सकता हूँ। गीत गा सकता हूँ।	✓
2. “ज, फ, ब, भ,ष, ऋ वर्णो से बने शब्द पढ़ सकता हूँ। बिना देखे लिख सकता हूँ।	✓
3. चित्र में रंग भर सकता हूँ। उसके बारे में बता सकता हैं।	✓

फुलों के नाम (పువ్వుల పేర్లు)

देखिए पढ़िए आनंद लीजिए।

AP State Syllabus AP Board 6th Class Hindi Textbook Solutions सन्नद्धता कार्यक्रम Chapter 10 साँप और चींटियाँ Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 6th Class Hindi Solutions सन्नद्धता कार्यक्रम Chapter 10 साँप और चींटियाँ

6th Class Hindi सन्नद्धता कार्यक्रम Chapter 10 साँप और चींटियाँ Textbook Questions and Answers

अध्यापक “साँप – चींटियाँ’ पाठ के चित्र दिखाते हुए कुछ प्रश्न पूछेगे छात्र उन प्रश्नों के उत्तर देंगे। (ఉపాధ్యాయులు “साँप – चींटियाँ’ 65060 పాఠములోని చిత్రాలను చూపించి ప్రశ్నలు అడిగెదరు. విద్యార్థులు వాటికి సమాధానములు చెప్పెదరు.)

मौखिक प्रश्न:

प्रश्न 1.
पहले चित्र में क्या दिखाई दे रहे हैं?
उत्तर:
पहले चित्र में पेड़ – पौधे, घास और एक साँप दिखाई दे रहे है।

प्रश्न 2.
दूसरे चित्र में तुझे क्या दिखाई दे रहा है?
उत्तर:
दूसरे चित्र में एक साँप, कई चीटियाँ और चींटियों का बिल दिखाई दे रहे हैं।

प्रश्न 3.
साँप क्या करना चाहता है?
उत्तर:
साँप चींटियों के बिल में घुसना चाहता है।

प्रश्न 4.
साँप कैसा था?
उत्तर:
साँप घमंडी था।

शब्दार्थ

घमंडी = గర్వబోతు, proudish
साँप = పాము, snake
चींटी = చీమ, an ant
बिल = పుట్ట, bill, burrow
घुसना = చొచ్చుకొని వచ్చు, దూరుట, penetrate
चाह = కోరిక, want, wish
रोकना = ఆపుట, to stop
कोशिश = ప్రయత్నము, try /trail
हमला करना = దాడిచేయుట, assault, raid
सभी = అన్నియూ, all
काटना = కుట్టుట, bite
मारना = చంపుట, to kill
इस तरह = ఈ విధంగా, this way
बुद्धिमानी = బుద్ధిమంతుడు, intelligent, clever
शक्तिशाली _ = శక్తివంతమైన, powerful
शत्रु = శత్రువు, enemy

वर्णमाला चार्ट

मौखिक अभ्यासः

1. इन्हें बोलो।

कलम	चार्ट	पाठशाला
पुस्तक	छात्र	वर्दी
थैली	अध्यापक	मैदान

2. चित्र देखो और बोलो।

3. बोलो – समझो
मैं – मुझे
तुम – तुम्हें
मैं – तुम, आप
मेर – आपका

4. इन्हें मिलाकर बोलो।

5. ‘ल’ अक्षर पर O लगाओ।

6. साँप और चींटियों कि चित्र बनाइए।
उत्तर:

AP State Syllabus AP Board 6th Class Hindi Textbook Solutions सन्नद्धता कार्यक्रम Chapter 14 आओ बच्चे तुम्हे दिखाएँ Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 6th Class Hindi Solutions सन्नद्धता कार्यक्रम Chapter 14 आओ बच्चे तुम्हे दिखाएँ

6th Class Hindi सन्नद्धता कार्यक्रम Chapter 14 आओ बच्चे तुम्हे दिखाएँ Textbook Questions and Answers

बालगीत

आओ बच्चे तुम्हें दिखाएँ झाँकी हिंदुस्तान की
इस मिट्टी से तिलक करो, ये धरती है बलिदान की …….
वदें मातरम्, वंदे मातरम् ……
उत्तर में रखवाली करता पर्वतराज विराट है
दक्षिण में चरणों को धोता सागर का सम्राट है
जमुना जी के तट को देखो गंगा का ये घाट है।
बाट – बाट में हाट – हाट में यहाँ निराला ठाठ है
देखो ये तस्वीरें अपने गौरव की अभिमान की
इस मिट्टी से तिलक करो, ये धरती है बलिदान की …….
वदें मातरम्, वंदे मातरम् ……

బాలగీతం

రండి పిల్లల్లారా రండి మీకు భారతదేశ సౌందర్యం చూపిస్తాం
ఈ మట్టిని తిలకంగా ధరించండి, ఈ భూమి బలిదానపు భూమి
వందేమాతరం …….. వందేమాతరం
ఉత్తరాన కాపలా కాస్తున్నాడు హిమాలయ పర్వతరాజు
దక్షిణాన పాదాలను కడుగుతున్నాడు సముద్ర చక్రవర్తి
జమునా నది ఒడ్డున చూడండి ఆ గంగానది ఒడ్డులు చూడండి
దారిదారినా దుకాణాలు అద్భుత సుందర దృశ్యాలు
గౌరవప్రదమైన గర్వపడే అందమైన చిత్రాలను చూడండి.
ఈ మట్టిని తిలకంగా ధరించండి, ఈ భూమి బలిదానపు భూమి ………
వందేమాతరం ………… వందేమాతరం

अध्यापक “आओ बच्चे” पाठ से संबंधित चित्र दिखाकर कुछ प्रश्न पूछेगे। छात्र उनके उत्तर देंगे। (ఉపాధ్యాయులు “आओ बच्चे” పాఠమునకు సంబంధించిన పటాన్ని చూపించి విద్యార్థులను కొన్ని ప్రశ్నలు అడిగెదరు. విద్యార్థులు వాటికి సమాధానములు చెప్పెదరు.)

मौखिक प्रश्न:

प्रश्न 1.
इस चित्र में कौन दिखायी दे रहा है?
उत्तर:
इस चित्र में भारत माता दिखाई दे रही है।

प्रश्न 2.
भारत माता के हाथ में और गले में क्या है?
उत्तर:
भारत माता के हाथ में राष्ट्रीय झंडा और गले में फूल माला है।

प्रश्न 3.
जिस के हाथ में थाली है, वह लडकी क्या कर रही है?
उत्तर:
जिस के हाथ में थाली है वह लडकी भारत माता को आरती दे रही है।

प्रश्न 4.
बाकी सब क्या कर रहे हैं?
उत्तर:
बाकी सब भारत माता की वंदन कर रहे हैं।

प्रश्न 5.
इस चित्र में बच्चों के साथ भारत माता की वंदन करनेवाले कौन हैं?
उत्तर:
इस चित्र में बच्चों के साथ भारत माता की वंदन करनेवाले हैं एक औरत और एक आदमी।

प्रश्न 6.
हमारा काम क्या है?
उत्तर:
देश का गौरव और अभिमान को बचाये रखना हमारा काम है।

प्रश्न 7.
हमेशा कौन – सा नारा लगाना चाहिए?
उत्तर:
हमेशा वंदेमातरम का नारा लगाना चाहिए।

प्रश्न 8.
किस मिट्टी से तिलक करने को कहा जा रहा है?
उत्तर:
भारत माँ की मिट्टी से तिलक करने को कहा जा रहा है।

प्रश्न 9.
मिट्टी से तिलक करने को क्यों कहा जा रहा है?
उत्तर:
क्योंकि इस मातृभूमि की रक्षा के लिए कई वीर सपूतों ने अपने प्राण न्योछावर किया है।

प्रश्न 10.
कुछ प्रमुख शहीदों के नाम बताइए।
उत्तर:
सुभाषचंद्र बोस, भगतसिंह, चंद्रशेखर आजाद, महारानी लक्ष्मीबाई तात्या टोपे, नाना साहेब पेशवा आदि।

प्रश्न 11.
शहीद किसे कहते हैं?
उत्तर:
जो लोग मातृभूमि की रक्षा के लिए अपने प्राणों को शान से अर्पण करते हैं, उन्हें शहीद कहते हैं।

प्रश्न 12.
भारत का मुकुट किसे कहा जाता है?
उत्तर:
भारत का मुकुट उत्तर में स्थित हिमालय को कहा जाता है।

प्रश्न 13.
भारत माता के हाथ में क्या हैं?
उत्तर:
भारत माता के हाथ में हमारा तिरंगा झंड़ा है।

प्रश्न 14.
“तिरंगा” का अर्थ क्या है?
उत्तर:
“तिरंगा” का अर्थ है तीन रंग वाला।

प्रश्न 15.
हमारे तिरंगे में कौन – कौन से रंग होते है?
उत्तर:
हमारे तिरंगे में

1. केसरिया
2. सफ़ेद
3. हरा
4. बीच में नीला

प्रश्न 16.
तिरंगे के बीच में क्या होता है?
उत्तर:
तिरंगे के बीच में नीले रंग का अशोक चक्र होता है।

प्रश्न 17.
तिरंगे के तीन रंगों की क्या विशेषता है?
उत्तर:

1. केसरिया – त्याग
2. सफेद-शांति
3. हरा-हरियाली तथा सुख-समृद्धि का प्रतीक है।

प्रश्न 18.
वंदे मातरम् का अर्थ क्या है?
उत्तर:
इसका अर्थ है मैं अपनी मातृभूमि की वंदना या शीश झुकाकर नमन करता हूँ।

प्रश्न 19.
आपको अपना देश कैसा लगता है?
उत्तर:
मुझे अपने देश से बहुत प्यारा है। मैं भारत में जन्म लेकर अपने – आप धन्य मानता हूँ। मुझे गर्व है।

प्रश्न 20.
इस कविता में “वंदे मातरम्’ का नारा कितनी बार प्रयुक्त हुआ है?
उत्तर:
इस कविता में ‘वंदे मातरम्’ का नारा चार बार प्रयक्त हुआ। है।

शब्दार्थ

आओ = రా, come
बच्चे = పిల్లలు, boys
तुम्हें = మీకు, to you
दिखाना = చూపుట, to show
झाँकी = సంక్షిప్త దర్శనం, glance
हिंदुस्तान = భారతదేశం, India
इस = ఈ, this
मिट्टी = మట్టి, soil, marl
तिलक = తిలకం, a mark on the fore head
धरती = భూమి, the earth
बलिदान = బలిదానం, sacrifice
वंदे = వందనములు, salutation
उत्तर = ఉత్తర దిక్కు, north
रखवाली = కాపలా, watch
पर्वत = పర్వతము, mountain
राज = రాజు, king
दक्षिण = దక్షిణము, south
चरण = పాదములు, legs
धोना = కడుగుట, wash
सागर = సముద్రం, sea, ocean
सम्राट = చక్రవర్తి, emperor
तट = ఒడ్డు, river bank
देखना = చూచుట, to see
घाट = ఒడ్డు, riverbank
बाट = దారి, route , the way
हाट = బజారు, మార్కెట్, bazar market, mart
निराला = అద్భుతమైన, wacky
ठाठ = గౌరవం, మహిమ, magnificance
तस्वीर = అందమైన బొమ్మలు, beautiful pictures
गौरव = గౌరవం, respect
रखवाली = కాపు, కాయలు, sidwev guarding
तस्वीर = కాంతిచిత్రము, photo
घठ = నది, ఒడ్డు, water, pier

वर्णमाला चार्ट

मौखिक अभ्यासः

1. में, के, को, से, का, की वाक्यों में इन्हें पहचानकर ‘[ ]’ लगाओ।

2. समरूपी शब्दों को जोड़ो गंगा

उत्तर:

3. इन्हे जानो।

दिशाएँ : उत्तर, दक्षिण, पूरब, पश्चिम
नदियाँ : गंगा, यमुना, सरस्वती, ब्रह्मपुत्र, कृष्णा, गोदावारी
पर्वत : हिमालय – अरावली, विध्यांचल, नीलगिरि, सह्याद्रि – मलयगिरि

4. इन शब्दों में आ – ा, इ – ि, ई – ी, उ – ु, ऊ – ू, ऋ – ृ, ए – ॆ, ऐ – ै, की मात्राओं को पहचानकर गोला O लगाओ।

5. बोलो – समझो
सही (✓) गलत (✗) निशान लगाओ। (कविता में देखकर)

1. दक्षिण में रखवाली करता पर्वतराज विराट है। (✗)
2. उत्तर में चरणों को धोता सागर का सम्राट है। (✗)
3. जमुना जी के तट को देखो गंगा का ये घाट है। (✓)
4. ये धरती नहीं है बलिदान की। (✗)
5. वंदे मातरम्, वंदे मातरम् (✓)

AP State Syllabus AP Board 6th Class Hindi Textbook Solutions Chapter 5 मेरी बहना Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 6th Class Hindi Solutions Chapter 5 मेरी बहना

6th Class Hindi Chapter 5 मेरी बहना Textbook Questions and Answers

Improve Your Learning

सुनिए-बोलिए

प्रश्न 1.
गीत गाइए। बातचीत कीजिए। (గీతం పాడండి. సంభాషించండి.)
उतर:
मेरी प्यारी – प्यारी बह।,
मानो पूरे घर का गहना,
दिन भर माँ का हाथ बँटाती
संग पिता के हँसती – गाती।
प्यार बहुत भैया को करती,

सखियों की वह पीड़ा हरती।
सभी पड़ोसी उसको चाहें,
वह आसान बनाती राहें।
अच्छा है उस जैसा होना,
हँसी – खुशी के सपने संजोना।

इस गीत में बहिन का प्यार के बारे में बताते है। बहिन पूरे घर का गहना है। वह दिन भर माँ का हाथ बाँटती है। पिता से हँसती – गाती रहती है। भैया को बहुत प्यार करती है। वह सखियों की पीड़ा हरती है। सभी पडोसी उसको चाहते हैं।

प्रश्न 2.
घर में बहन क्या – क्या काम करती है? (ఇంటిలో సొదరి ఏఏ పనులు చేస్తుంది?)
उतर:
घर में बहन दिन भर माँ का हाथ बँटाती। पिता के संग हँसती – गाती रहती। भैया को प्यार करती।

प्रश्न 3.
आपकी बहन का जन्मदिन कब है? (మీ యొక్క సోదరి యొక్క పుట్టినరోజు ఎప్పుడు?)
उतर:
मेरी बहन का जन्मदिन 21 नवंबर।

शिक्षण बिंदु- ग, त, थ, ध, प, ‘ए – े’, ‘ऐ – ै’

शब्दार्थ (అర్థములు) (Meanings)

मेरी = నా యొక్క, mine
प्यारी = ప్రియమైన, lovable
बहना = సోదరి, sister
पूरा = పూర్తిగా, totally
गहना = నగ, ornament
दिन = రోజు, day
दिन भर = రోజంతా, full day
माँ = అమ్మ, mother
हाथ = చెయ్యి, hand
बाँटना = పంచుట, distribute
संग = స్నేహం, friendship
पिता = తండ్రి, father
हँसना = నవ్వుట, laughing
गाना = పాడుట, singing
प्यार = ప్రేమ, love
बहुत = చాలా, a lot of
भैया = అన్నయ్య, brother
सखियाँ = స్నేహితురాళ్ళు, friends
पीडा = భాద, pain
हरना = తొలగించుట, దూరం చేయుట, defeat
सभी = అందరూ, all
पडोसी = పొరుగువారు, neighbours
आसान = తేలిక, easy
राह = దారి, way
बनाना = తయారు చేయుట, to make
अच्छा = మంచి, good
हँसती – गाती = నవ్వుతు-పాడుతూ laughing – singing
सपना = కల, dream
संजोना = అలంకరించుట, decorate cherish

पहचानिए और बोलिए (గుర్తించండి చెప్పండి)
ग (గ) त (త) थ (థ) ध (ధ) प (ప) ए (ఎ) ऐ (ఐ)

तैराक = ఈతగాడు, swimmer
पैर = పాదములు, legs
पैसे = పైసలు, paise
धेनु = ఆవు, cow
बेलन = అప్పడాల కర్ర, a roti roller pin
मेज = మేజాబల్ల, table
रेल = రైలు, train
केला = అరటికాయ, banana

अन्य शब्द (ఇతర శబ్దములు)

गरम = వేడి, hot
तमस = చీకటి, darkness
थल = స్థలము, dry land
धन = ధనము, money
गेरुआ = నారింజ రంగు, orange colour
गैर = ఇతరులు, others
तेजाब = ఆమ్లము, acid
तैनात = ఏదేని పనికోసం నియమించుట, posted
तेल = నూనె, oil
तैल = నూనె, oil
थैली = సంచి, bag
धेनु = ఆవు, cow
सेमल = ఒకరకమైన దారం ఇచ్చు చెట్టు, semal
मैना = మైనాపిట్ట, starling
नैनन = కన్ను, eye
पैगाम = సందేశం, వార్త, news, message
सैर = షికారు, outing
पैसे = పైసలు, paise
केकडा = ఎండ్రకాయ, crab
घृत = నెయ్యి, ghee
कृत = చేయబడిన, made

अंतर पहचानिए (తేడాలను గుర్తించండి)

तल = పాతాళం, bottom ; थल = స్థలము, dry land
पल = సెకను, second ; फल = పండు, ఫలితం, fruit, result
तन = శరీరం, body ; थन = పొదుగు, udder
ताली = కరతాళధ్వని, clapps ; थली = పళ్ళెము, plate
मेल = కలయిక, meet ; मैल = మురికి, scum, smut
बेर = బేర్పండు, jujube aa ; बैर = శత్రుభావం, hate spite
बेल = ద్రాక్ష గుత్తి, vine ; बैल = ఎద్దు, ox
चेत = చేతన, conciousness ; चैत = చైత్రమాసం, chait

पढ़िए समझिए और लिखिए। (చదవండి, అర్థం చేసుకోండి, వ్రాయండి.)

मैं = నేను, I
तू = నీవు, you
तुम = నీవు, you
वह = అది, అతడు, ఆమె, ఆ, that
यह = ఇది, ఇతడు, ఈమె, ఈ, it
हम = మేము, మనము, మీరు, we
आप = మీరు, తమరు, you
वे = వారు, అవి, ఆ, those
ये = వీరు, ఇవి, ఈ, these
मेरा = నా యొక్క (मै + का)
तेरा = నీ యొక్క (చిన్నవారికి) (तू + की)
तुम्हारा = నీ యొక్క (तुम + का) (సమాన వయస్సు కల వారికి)
उसका = అతని యొక్క (वह + का) ఆమె యొక్క దాని యొక్క
इसका = దీని యొక్క ఇతని యొక్క ఈమె యొక్క (यह + का)
हमारा = మన యొక్క / మా యొక్క (हम + का)
आपका = మన యొక్క / తమరి యొక్క (आप + का)
उनका = వారి యొక్క / వాటి యొక్క (वे + का)
इनका = వీరి యొక్క / వీటి యొక్క (ये + का)

बालगीत

मेरी प्यारी – प्यारी बहना,
मानो पूरे घर का गहना,
दिन भर माँ का हाथ बँटाती
संग पिता के हँसती – गाती।
प्यार बहुत भैया को करती,
सखियों की वह पीड़ा हरती।
सभी पड़ोसी उसको चाहें,
वह आसान बनाती राहें।
अच्छा है उस जैसा होना,
हँसी-खुशी के सपने संजोना।

బాలగీతం

నా ప్రియాతి ప్రియమైన సోదరీ
నీవు మా యింటి నగవు.
రోజంతా అమ్మకు చేయి అందిస్తావు
నాన్నగారితో నవ్వుతూ పాడుతూ స్నేహంగా ఉంటావు
సోదరుణ్ణి బాగా ప్రేమిస్తావు
స్నేహితురాళ్ళ బాధలు తొలగిస్తావు
ఇరుగు పొరుగు పాళ్ళందరూ నిన్నే కోరతారు,
దారులన్నీ తేలిక చేస్తావు
అలా ఉండటం చాలా మంచిది
నవ్వుతూ సంతోషంతో కలలు సాకారం కావాలి !!

Rhyme in English

My dear and loving sister!
You are our house’s ornament.
You help mother all the day.
You are affectionate to father laughing and singing
You love your brother a lot
You removed the worries of your friends
All the neighbours want you alone
You make all the ways easy
Being so is quite good
May your dreams come true laughingly and joyfully

पढ़िए (ग त थ ध प ‘ए – े’, ‘ऐ – ै’)

अ) गीत में से ” मात्रावाले शब्दों पर ‘O और ‘ै’ मात्रावाले शब्दों पर ‘[ ]’ लगाइए।
उतर:

आ) चित्र देखिए। शब्द पढ़िए। अक्षरों को वर्णमाला में पहचानिए। ‘O’ लगाइए।

इ) चित्र देखिए। शब्द पढ़िए।

ई) पढ़िए। अंतर पहचानिए।

तल – थल
पल – फल
तन – थन
ताली – थाली
मेल – मैल
बेर – बैर
बेल – बैल
चेत – चैत

तल = పాతాళం, bottom ; थल = స్థలము, dry land
पल = సెకను, second ; फल = పండు, ఫలితం, fruit, result
तन = శరీరం, body ; थन = పొదుగు, udder
ताली = కరతాళధ్వని, clapps ; थली = పళ్ళెము, plate
मेल = కలయిక, meet ; मैल = మురికి, scum, smut
बेर = బేర్పండు, jujube aa ; बैर = శత్రుభావం, hate spite
बेल = ద్రాక్ష గుత్తి, vine ; बैल = ఎద్దు, ox
चेत = చేతన, conciousness ; चैत = చైత్రమాసం, chait

उ) इनको पढ़िए।

ऊ) सही वर्तनीवाले शब्द पहचानकर ‘O’ लगाइए।

लिरिवए

अ) सूचना के अनुसार लिखिए।

आ) लेखन अभ्यास

इ) मात्र लगाकर लिखिए।

ई) खाली जगह भरिए।

उ) ‘ए – े’, ‘ऐ – ै’ मात्रावाले शब्दों को अलग करके लिखिए।
मैसूर  पेपर  पैजामा  बेलन  पैगाम  पैसा
तैराक  रेल  तेलुगु  मेला  तेरह  थैली

ऊ) चित्र के आधार पर वर्तनी सही करके लिखिए।

ऋ) ‘ए – े’ मात्रा वाले वर्गों को ‘त’ ‘ल’ के साथ जोड़कर पढ़िए और लिखिए।

सृजनात्मकता

चित्र देखिए। रंग भरिए।

सुनिए-बोलिए

प्रश्न 1.
चित्र में क्या – क्या दिखाई दे रहा है?
उतर:
चित्र में एक औरत, लड़की, लड़का और पुरुष है। स्टॉव, कुकर, कुर्सी है।

प्रश्न 2.
लड़की (बहन) क्या कर रही है?
उतर:
बहन माँ के काम में सहायता कर रही है। पिता से बात – चीत कर रही है। हमेशा हँसते गाते रहती है।

प्रश्न 3.
घर की शोभा किससे बढ़ती है?
उतर:
लड़की से घर की शोभा बढ़ती है।

प्रश्न 4.
बहन की तुलना किस से की गयी है?
उतर:
बहन (लड़की) की तुलना एक सुंदर और मूल्यवान गहने से की गयी है।

प्रश्न 5.
भैया और बहन का संबंध (रिश्ता) कैसा रहना चाहिए?
उतर:
भैया और बहन का संबंध प्यार भरा रहना चाहिए।

प्रश्न 6.
दोस्तों (सखियों) के साथ बहन (लड़की) किस प्रकार का व्यवहार करती है?
उतर:
दोस्तों (सखियों) के साथ बहन (लड़की) प्यार भरा व्यवहार करती है। उनके दुख (पीड़ा) दूर करती

प्रश्न 7.
पड़ोसी किसको चाहते हैं?
उतर:
पड़ोसी लड़की (बहन) को चाहते हैं।

प्रश्न 8.
पड़ोसी लड़की को क्यों चाहते हैं?
उतर:
वह सब की परेशानियों (दुख) को दूर करने का उपाय बताती है।

प्रश्न 9.
हमें कैसे रहना चाहिए?
उतर:
हमें हमेशा हँसी – खुशी से रहना चाहिए।

प्रश्न 10.
किसके जैसा जीवन बिताना अच्छा लगता है?
उतर:
बहन के जैसे जीवन बिताना अच्छा लगता है।

प्रश्न 11.
अपने माता – पिता से किस प्रकार बरताव करना चाहिए?
उतर:
माता – पिता से हमेशा प्रेम व आदर्शपूर्वक बरताव करना चाहिए।

प्रश्न 12.
भाई – बहन हमेशा किस प्रकार रहना चाहिए?
उतर:
भाई – बहन हमेशा मिल – जुलकर एक – दूसरे की सहायता करते हुए प्यार से रहना चाहिए।

प्रश्न 13.
घर में बच्चों को क्या करना चाहिए?
उतर:
घर में बच्चे, काम में माँ की सहायता करनी चाहिए।

प्रश्न 14.
अड़ोस – पड़ोस से हमारा व्यवहार कैसे रहना चाहिए?
उतर:
अड़ोस – पड़ोस से मिल – जुलकर एक दूसरे के सुख – दुख को मिलकर बाँट लेना चाहिए।

प्रश्न 15.
अच्छा जीवन बिताने के लिए क्या – क्या करना चाहिए?
उतर:
अच्छा जीवन बिताने के लिए सब लोगों की सहायता करते हुए सबसे प्रेमपूर्वक, हँसी, खुशी से, परिवार के सदस्यों को एक कड़ी में बाँधकर दूसरों के कष्टों – मुसीबतों में मदद करते हुए रहना चाहिए।

प्रश्न 16.
बहन कैसी थी?
उतर:
बहन बुद्धिमान थी। क्योंकि उसके पास हर पीड़ा को हरने का उपाय था।

पढ़िए

इन्हें पढ़ो – समझो – बोलो।
ग त थ ध प ‘ए – े’, ‘ऐ – ै’
अ आ इ ई उ ऊ ऋ ए ए
ा ि ी ु ू ृ े ै

समरूपी अक्षरों को मिलाओ।

‘ै’ की मात्रा वाले शब्दों पर ‘O’ लगाइए।

चित्र देखिए शब्द जोड़िए।

हर पंक्ति के चित्र देखो और पहचानो जो चित्र समूह से अलग है, उस पर (✗) लगाओ।

बायी ओर दिए गए वर्ण/मात्रा को शब्दों में ढूँढो और ‘O’ लगाओ।

पढ़िए

अक्षर और मात्रा जोड़कर शब्द बनाओ।
1. ग + े + र + ू + आ = गेरुआ
2. प+ ै + ग + ा + म = पैगाम
3. ि + त + त + ल + ि = तितली
4. ऐ + न + क = ऐनक
5. त + ै + न + ा + त = तैनात

इन्हें पढ़ो। नये शब्द बनाओ।

पहेलियाँ बनाकर शब्द लिखिए।

नये शब्द बनाइए।

दिए गए वर्णमाला में जो अक्षर छूट गए उन्हें लिखिए।

खाली स्थान में सही शब्द लिखिए।

1. बाजार से सामान …… में लाते हैं। (थैली/भैली)
उतर:
थैली

2. हमारे देश में जल ….. नभ सैनिक हैं। (थल/तल)
उतर:
थल

3. धेनु दूध … से देती है। (धन/थन)
उतर:
थन

4. यह …. का पेड़ है। (बेर/बैर)
उतर:
बेर

5. भोजन …… में करते हैं। (ताली/थाली)
उतर:
थाली

अधूरे शब्दों को ‘ध’ से मिलाकर लिखिए।

धड़क ‘ धतुरा परिधन बुध धड़ा किधर
धवल बुधवार धन धरम धमाल धनुष

भाषा की बात

विलोम शब्द (उल्टे शब्द)

मेरी × तेरी
पूरा × अधूरा
अच्छा × बुरा
प्यारा × द्वेष
बहुत × थोड़ा
खुशी × गम
दिन × रात
आसान × सरल
संग × असंग

पर्यायवाची शब्द

प्यार – प्रेम, स्नेह, अनुराग
गहना – आभूषण, अलंकार, जेवर
माँ – माता, अम्मा, जननी
पिता – बाप, जनक, पितृ
बहुत – अधिक, अपार
पीड़ा – दुख, कष्ट, वेदना
चाह – कामना, लालसा, इच्छा
बहन – सहोदरी, अनुजा, भगिनी
दिन – दिवस, वार, वासर
हाथ – कर, हस्त, पाणि पिता
खुशी – आनंद, हर्ष, सुख बहुत
सखी – सहेली, संगिनी, आली पीड़ा
आसान – सरल, सहज, सुगम
राह – पथ, रास्ता, मार्ग

शब्द पढ़िए और सुंदर अक्षरों में लिखिए।

क्या मैं ये कर सकता हूँ?	हाँ (✓)	नहीं (✗)
1. गीत का सकता हूँ।	✓
2. ‘ग, त, य, ध, प, ए, ऐ’ अक्षरों से बने शब्द पढ़ सकता हैं। बिना देखे लिख सकता हूँ।	✓
3. चित्र में रंग भर सकता हूँ।	✓

पशु – पक्षी (పశువులు – పక్షులు)

देखिए समझिए।

AP State Syllabus AP Board 6th Class Hindi Textbook Solutions सन्नद्धता कार्यक्रम Chapter 9 मौखिक खेल Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 6th Class Hindi Solutions सन्नद्धता कार्यक्रम Chapter 9 मौखिक खेल

6th Class Hindi सन्नद्धता कार्यक्रम Chapter 9 मौखिक खेल Textbook Questions and Answers

विधि :
छात्र गोलाकार में बैठते हैं। एक छात्र उठकर “मेरे पिताजी …… है।’ कहकर, बगलवाले छात्र से पूछता है कि ”तुम्हारे पिताजी क्या काम करते हैं?” बगलवाला छात्र भी “मेरे पिताजी …. है” बताकर उसके बगलवाला छात्र से पूछता है कि “तुम्हारे पिता क्या काम करते हैं?” इस प्रकार एक के बाद एक कक्षा के सभी छात्र इस खेल में भाग लेते हैं। इसी प्रकार के अन्य प्रश्न भी पूछे जा सकते हैं।

కార్యము :
విద్యార్థులు గోళాకారంలో కూర్చొని ఉన్నారు. ఒక విద్యార్థి లేచి నిలబడి “మా నాన్నగారు ……. అని చెప్పి ప్రక్కనున్న విద్యార్థిని “మీ నాన్నగారు ఏమి చేయుదురు?” అని అడిగెను. ప్రక్కనున్న విద్యార్థి కూడా “మా నాన్నగారు …….” అని చెప్పి తన ప్రక్కనున్న విద్యార్థిని “మీ నాన్నగారు ఏమి చేయుదురు?” అని ప్రశ్నించెను. ఈ విధంగా ఒకరి తర్వాత ఒకరు తరగతిలోని విద్యార్థులందరూ ఈ ఆటలో పాల్గొనెదరు. ఇదేవిధంగా ఇతర ప్రశ్నలు కూడా అడగవచ్చు.

मौखिक प्रश्न:

पहला बालक : मेरे पिताजी अध्यापक है। आपके पिताजी क्या काम करते हैं?

दूसरा बालक : मेरे पिताजी ए.पी.एस. आर.टी.सी में बस कंडक्टर हैं। आपके पिताजी क्या काम करते हैं?

तीसरा बालक : मेरे पिताजी डॉक्टर हैं। आपके पिताजी क्या काम करते हैं?

चौथा बालक : मेरे पिताजी प्रधान अध्यापक हैं। आपके पिताजी क्या काम करते हैं?

पाँचवा बालक : मेरे पिताजी सरपंच हैं।

पहला बालक : मेरे चाचाजी किसान हैं। आपके चाचाजी क्या करते हैं?

दूसरा बालक : मेरे चाचाजी लायर हैं। आपके चाचाजी क्या करते हैं?

तीसरा बालक : मेरे चाचाजी दुकानदार हैं। आपके चाचाजी क्या करते हैं?

चौथा बालक : मेरे चाचाजी बढ़ई हैं। आपके चाचाजी क्या करते हैं?

पाँचवा बालक : मेरे चाचाजी जुलाहा हैं।

शब्दार्थ

मेरा (मैं + का) = నా యొక్క, mine, myself
तुम्हारा (तुम + का) = నీ యొక్క, your’s, your self
तुम्हारी (तुम + की) = నీ యొక్క, your’s, your self
तेरी (तु + री) = నీ యొక్క, your’s, your self
तेरा (तु + का) = నీ యొక్క, your’s, your self
उसका (वह + का) = అతని యొక్క, himself, that self, herself
उसकी (वह + की) = ఆమె యొక్క, herself, that’s that self
उनका (वे + का) = వారి యొక్క, their’s, theirself
हमारा (हम + का) = మా యొక్క, our’s, our self
आपका (आप + का) = తమరి యొక్క, your’s your self
क्या = ఏమి? ఏమిటి?, what
यहाँ = ఇక్కడ, here
वहाँ = అక్కడ, here
कहाँ = ఎక్కడ, where
कैसा = ఎలా, how
क्यों = ఎందుకు, why
कितना = ఎంత, how much
पिताजी = నాన్నగారు, father
अध्यापक = ఉపాధ్యాయుడు teacher
चाचाजी = పినతండ్రి, uncle
किसान = రైతు, farmer
विद्यार्थी = విద్యార్ధి, student
विद्यार्थिनी = విద్యార్ధిని, girl student
यह = ఇది, ఇతడు, ఈమె, it, this
वह = అది, అతడు, ఆమె, that
ये = ఇవి, వీరు, these
वे = అవి, వారు, those
मैं = నేను, I am
तुम = నీవు, you are

वर्णमाला चार्ट

मौखिक अभ्यासः

1. इन्हें पहचानो।

2. समरूपी शब्दों को जोड़िए। किसान

उत्तर:

AP State Syllabus AP Board 6th Class Hindi Textbook Solutions Chapter 8 दो मित्र Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 6th Class Hindi Solutions Chapter 8 दो मित्र

6th Class Hindi Chapter 8 जन्म दिन Textbook Questions and Answers

Improve Your Learning

सुनिए-बोलिए

प्रश्न 1.
कहानी के बारे में बातचीत कीजिए। (కథ గురించి సంభాషించండి.)
उत्तर:
दो मित्र जंगल में जा रहे थे। अचानक एक भालू सामने आया। एक मित्र पेड़ पर चढ़कर छुप गया। दूसरा मित्र एक क्षण सोचकर ज़मीन पर लेट गया और अचल रह गया। भालू उसके पास आया। मुँह और कान सूंघा। मरा समझकर चला गया।

थोड़ी देर बाद पहला मित्र पेड़ से उतर आया। दूसरे से पूछा, “श्रीमान ! लगता है, भालू से आपको कुछ उपदेश मिला है। ज़रा हमें भी बताइए।” झट दूसरा कहने लगा, “भालू का कहना है कि मुसीबत में जो मित्र साथ छोड़कर भाग जाता है, उस पर भरोसा करना मूर्खता है।” यह बात सुनकर पहला मित्र पछताया। कुछ क्षण बाद मित्र से उसे क्षमा मिली । दोनों खुशी से घर लौटे।

नीतिः जो सच्चा मित्र है वह हमेशा मुसीबतों में हमारे साथ रहता है।

प्रश्न 2.
मित्र कहाँ जा रहे थे? (మిత్రులు ఎక్కడికి వెళ్ళుచున్నారు?)
उत्तर:
मित्र जंगल में जा रहे थे।

प्रश्न 3.
सचे मित्र कैसे होते हैं? (నిజమైన మిత్రుడు ఎలా ఉంటాడు?)
उत्तर:

• सच्चे मित्र मुसीबतों में हमारे साथ रहता है।
• सच्चे मित्र हम पर भरोसा रखता है।

शिक्षण बिंदु – (क्ष, त्र, ज्ञ, श्र)

शब्दार्थ (అర్థములు) (Meanings)

दो = ఇద్దరు, two
जंगल = అడవి, forest
में = లో, లోపల in, into
मित्र = స్నేహితుడు, friends
जाना = వెళ్ళుట, to go
अचानक = అకస్మాత్తుగా, suddenly
भालू = ఎలుగు, bear
सामने = ముందుకు, infront of
पेड़ = చెట్టు, a tree
चढ़ना = ఎక్కుట, to climb
छुप जाना = దాగుకొనుట, hide
दूसरा = రెండవ, the second one
क्षण = క్షణం, second
सोचना = ఆలోచించుట, to think
जमीन = నేల, floor
लेटना = పడుకొనుట, recumbency
अचल = స్థిరముగా, కదలక ఉండుట, stable
के पास = దగ్గర, near
मुँह = ముఖము, face
कान = చెవి, ear
सूंघना = వాసన చూచుట, to smell
मरा = చనిపోయిన, dead
समझना = భావించుట, to expectation
चल गया = వెళ్లిపోయిన, to went away
थोडी देर = కొంచెం సమయం తర్వాత, after a little time
उतर आना = దిగి వచ్చుట, descend
पूछना = అడుగుట, to ask

कुछ = కొంచెం, a little, a few
उपदेश = ఉపదేశం, preaching
मिलना = కలియుట, meet
ज़रा = కొంచెము, a little
हमें = మాకు, to us
बताना = చెప్పుట, to tell
झट = వెంటనే, at once
कहना = చెప్పుట, to tell
मुसीबत = కష్టము, difficulty
साथ = తో, with
छोडना = విడిచిపెట్టుట, to leave
भाग जाना = పారిపోవుట, to escape
उस = అది, ఆ, that
भरोसा = భరోసా, believe
मूर्खता = మూర్ఖత్వం, stupidity
बात = మాట, saying
सुनना = వినుట, to hear
पछताना = పశ్చాత్తాప పడుట, repent
बाद = తర్వాత, after
क्षमा = క్షమాపణ, forgiveness
माँगना = అడుగుట, solicit
खुशी = సంతోషం, happiness
घर = ఇల్లు, home
लौटना = తిరిగివెళ్ళుట, to returned

अन्य शब्द (అర్థములు) (Meanings)

कक्षा = తరగతి, class
पक्षी = పక్షి, a bird
यज्ञ = యజ్ఞం, yaga
छात्र = విద్యార్థి, student
पत्र = ఉత్తరం, letter
विज्ञान = విజ్ఞానము, science
ज्ञानी = తిలివిగలవాడు, ఋషి Sage
पुत्र = పుత్రుడు, కుమారుడు, son
शत्रु = శత్రువు, enemy
पक्ष = పక్షము, favour
मित्र = స్నేహితుడు, friend
साक्षी = సాక్షి, corroborator
कॉर = కారు, car
माँ = అమ్మ, mother
डॉक्टर = డాక్టర్, a doctor
लॉन = గడ్డితో ఉన్న మైదానం, lawn
कारवाँ = కాలినడకన వెళ్ళువారి సమూహం, గుంపు, caravan
माँगा = కోరిక, desire
आँख = కన్ను, eye
ऊँट = ఒంటె, a camel
मॉंडल = నమూనా, model
गाँव = గ్రామము, a village
चाँद = చంద్రుడు, the moon
कॉपी = ప్రతి, copy

इन्हें पढ़िए बोलिए पहचानिए (వీటిని చదవండి చెప్పండి గుర్తించండి)

क्ष (క్ష) त्र (త్ర) ज्ञ (జ్ఞ) श्र (శ్ర)

पढ़िए। अंतर पहचानिए (చదవండి తేడా గుర్తించండి)

कासा = గిన్నె, bowl ; काँसा = అందరికంటే చిన్న, youngest, smallest
चाक = చక్రం, wheel ; चॉक = సుద్దముక్క, chalk
मुह = ముఖము, face ; मुँह = నోరు, mouth
बाग = తోట, garden ; बाँग = శబ్దము, ధ్వని, barge
डाट = బాటిల్ మూత, stopper ; डाँट = తిట్టు, rebuke

इन्हें पढ़िए और समझिए (వీటిని చదవండి అర్థం చేసుకొనండి)

क् + ष = क्ष
त् + र = त्र
ज् + ञ = ज्ञ
श् + र = श्र

ऊपर दिये गये वर्ण दो वर्गों के मेल से बने हैं। ऐसे अक्षर संयुक्ताक्षर कहलाते हैं। इन्हें पढ़ो।

क्षण चित्र यज्ञ श्रम

पढ़ो – समझो।
क् + य = क्य,
ग् + व = ग्व,
म् + य = म्य

इन्हें पढ़ो।
क्या ग्वाला म्यान

जान लीजिए। (తెలుసుకోండి)

का, के, की = యొక్క, ఈ ముడున్నా షష్ఠీ విభక్తి ప్రత్యయములు. వీటి వివరణ :
का – పుంలింగం, ఏక వచన శబ్దములకు ముందర వచ్చును.
के – పుంలింగ బహువచన శబ్దములకు ముందర వచ్చును.
की – స్త్రీలింగం ఉభయవచనములకు ముంద వచ్చును.

ఇవి సర్వనామ శబ్దములకు కలుపునపుడు रा, रे, री గా మారును.

उदा : मैं + का = मेरा = నాయొక్క పుంలింగం. my, mine
मैं + के = मेरे = నాయొక్క పుంలింగ బహువచన ముందు my, mine
मैं + की = मेरी = స్త్రీలింగ ఉభయ వచనములందు my, mine

हम + का = हमारा – మన యొక్క – ours, our
हम + के = हमारे – మన యొక్క – ours, our
हम + की = हमारी – మన యొక్క – ours, our
तू + का = तुम्हारा – నీ యొక్క మీ యొక్క – your, yours
तू + के = నీ యొక్క మీ యొక్క – your, yours
तू + की = तुम्हारी – నీ యొక్క మీ యొక్క – your, yours
तू + का = तेरा – నీ యొక్క – your, yours
तु + के = तेरे – నీ యొక్క – your, yours
तू + की = तेरी – నీ యొక్క – your, yours
आप + का . = आपका – తమ యొక్క – your, yours
आप + के . = आपके – తమ యొక్క – your, yours
आप + की = आपकी – తమ యొక్క – your, yours

ఈ విధంగానే
वह + का, के, की = उसका, उसके, उसकी
यह + का, के, की = इसका, इसके, इसकी
वे + का, के, की = उनका, उनके, उनकी
ये + का, के, की = इनका, इनके, इनकी
कौन + का, के, की = किनका, किसका, किनके, किसके, किनकी, किसकी

ఈ శబ్దమును ఉపయోగించి వ్రాయవలెను.
चाहिए = వలెను, కావలెను.

हर एक शब्द से तीन – तीन वाक्य बनाइए। (ఒక్కొక్క శబ్దముతో మూడేసి వాక్యాలు వ్రాయవలెను.)

i) हमें : – మమ్ము, మాకు to us
1. हमें छाता चाहिए।
2. हमें रुपये चाहिए।
3. हमें कपड़े चाहिए।

ii) तुम्हें : – నిన్ను, నీకు, మీకు, to you
1. तुम्हें पढ़ना चाहिए।
2. तुम्हें काकिनाडा जाना चाहिए।
3. तुम्हें समय पर भोजन करना चाहिए।

iii) इनको :- వీరిని, వీరికి to these person
1. इनको क्या चाहिए?
2. इनको रुपये चाहिए।
3. इनको खाना चाहिए।

iv) इन्हें :- వీరికి, వీటిని to these person
1. इन्हें बाज़ार जाना चाहिए।
2. इन्हें खेलना चाहिए।
3. इन्हें पीने के लिए दूध चाहिए।

v) आपको : – తమరికి to you
1. आपको कल मद्रास जाना चाहिए।
2. आपको पाठ पढाना चाहिए।
3. आपको बोर्ड पर लिखना चाहिए।

vi) मुझे :- నన్ను, నాకు In to me
1. मूझे किताब चाहिए।
2. मुझे कलम चाहिए।
3. मुझे दूध चाहिए।

संबंध सूचक अव्यय

के ऊपर = పైన – up, on
के नीचे = క్రింద – under
बीच में మధ్య లో between
आगे ముందు before
पीछे = వెనుక behind
दाये = కుడివైపు right side
बाये = ఎడమవైపు left side

कहानी

दो मित्र जंगल में जा रहे थे। अचानक एक भालू सामने आया। एक मित्र पेड़ पर चढ़कर छुप गया। दूसरा मित्र एक क्षण सोचकर ज़मीन पर लेट गया और अचल रह गया। भालू उसके पास आया। मुँह और कान सूंघा। मरा समझकर चला गया।

थोड़ी देर बाद पहला मित्र पेड़ से उतर आया। दूसरे से पूछा, “श्रीमान ! लगता है, भालू से आपको कुछ उपदेश मिला है। ज़रा हमें भी बताइए।” झट दूसरा कहने लगा, “भालू का कहना है कि मुसीबत में जो मित्र साथ छोड़कर भाग जाता है, उस पर भरोसा करना मूर्खता है।” यह बात सुनकर पहला मित्र पछताया। कुछ क्षण ‘बाद मित्र से उसे क्षमा मिली । दोनों खुशी से घर लौटे।

కథాంశం!

ఇద్దరు మిత్రులు అడవిలో వెళుతూ ఉన్నారు. అకస్మాత్తుగా ఒక ఎలుగు వారికి ఎదురుగా వచ్చినది. ఒక స్నేహితుడు చెట్టు ఎక్కి దాక్కొనెను. రెండవ స్నేహితుడు ఒక క్షణం ఆలోచించి నేలపై పడుకొని కదలక స్థిరంగా ఉండెను. ఎలుగు అతని వద్దకు వచ్చెను. అది ముఖము మరియు చెవుల వాసన చూసెను. చనిపోయిన వ్యక్తి అని , భావించి అక్కడి నుండి వెళ్ళిపోయెను.

కొంచెం సేపటి తర్వాత మొదటి మిత్రుడు చెట్టు దిగి క్రిందకు వచ్చెను. మొదటి మిత్రుడు రెండవ వానితో “మహాశయా ! ఎలుగు ఏదో నీ చెవిలో ఉపదేశించినట్లు ఉన్నదే. కొంచే మాకు కూడా చెప్పండి” – అని అడిగెను. వెంటనే రెండవ మిత్రుడు “ఎలుగు ఏమన్నదంటే కష్టసమయంలో ఏ మిత్రుడైతే స్నేహితులను వదలి వెళ్ళి పోతాడో, అతనిపై భరోసా ఉంచడం మంచిది కాదు, మూర్ఖత్వం ” అని చెప్పెను. ఇది విన్న తర్వాత మొదటి స్నేహితుడు చాలా పశ్చాత్తాపపడెను. కొద్ది క్షణముల తర్వాత మొదటి మిత్రుడు తన మిత్రునకు క్షమాపణలు తెలిపెను. ఆ తదుపరి ఇద్దరూ సంతోషంగా ఇంటికి చేరిరి.

Story in English

Two friends were travelling through a forest. Suddenly they came across a bear. One of them climbed a nearby tree and hid himself. Second friend thought for a while and threw himself flat down unmoving, upon the ground. The bear came to him. It smelt his face and ears. It thought that he was dead and left the

Some time later the first friend climbed down the tree. He said to the second friend, “Oh dear! It seems the bear has whispered something in your ear. Friend,
“let me also know what it is.” At once, the second friend said, “What the bear told me is that it is foolish and not good to trust a friend who deserts his friends in times of need.” Listening to his words, the first friend repented a lot. After a while, he apologized to the second friend later, they both went back home happily.

पढ़िए (क्ष, त्र, ज्ञ, श्र)

अ) चित्र देखिए। शब्द पढ़िए।

आ) पढ़िए – समझिए।

क् + ष = क्ष
त् + र = त्र
ज् + ञ = ज्ञ
श् + र = श्र
ऊपर दिये गये अभर दो वर्गों के मेल से बने हैं। ऐसे अक्षर संयुक्ताक्षर कहलाते हैं। इन्हें पढ़िए।
क्षण चित्र यज्ञ श्रम

इ) पढ़िए। अंतर पहचानिए।

कासा – काँसा
चाक – चॉक
मुह – मुँह
बाग – बाँग
डाट – डाँट

कासा = గిన్నె, bowl ; काँसा = అందరికంటే చిన్న, youngest, smallest
चाक = చక్రం, wheel ; चॉक = సుద్దముక్క, chalk
मुह = ముఖము, face ; मुँह = నోరు, mouth
बाग = తోట, garden ; बाँग = శబ్దము, ధ్వని, barge
डाट = బాటిల్ మూత, stopper ; डाँट = తిట్టు, rebuke

ई) शब्द पढ़िए। अक्षर पढ़िए। इन अक्षरों को वर्णमाला में पहचानिए।

उ) इनको पढ़िए।

लिखिए

अ) सूचना के अनुसार लिखिए।

आ) लेखन अभ्यास

इ) खाली जगह भरिए।

ई) चित्र के आधार पर वर्तनी सही करके लिखिए।

उ) मिलाकर पढ़िए और लिखिए।

सृजनात्मकता

किसी जानवर का चित्र बनाइये। रंग भरिए। नाम लिखिए।

नीचे दिये गये अक्षरों से शब्दों को मिलाइए।

चित्र देखिए। चित्र में क्या – क्या है? पहचानिए।

उत्तर:
पेड, पौधे, फूल, दो लडके, भालू आदि। एक लडका पेड पर चढ़कर बैठा हुआ है और दूसरा जमीन पर लेटा हुआ है और भालू लेटा हुआ लडका को सुंघ रहा है।

नीचे दिये गये शब्दों को सही ढंग से लिखिए।

शुद्ध वर्तनीवाले शब्दों पर गोल लगाइए।

हिन्दी अक्षरों में लिखिए।

1) 36 – छत्तीस
2) 37 – सैंतीस
4) 39 – उनतालीस
5) 40 – चालीस

शब्द के अंतिम अक्षर से एक और शब्द बनाइए।

1. पक्षी → क्षीर → रण
2. अश्रु → श्रम → मग
3. नश्रत्र → त्राण
4. पेड → डमरू → रूमाल
5. यज्ञ → ज्ञान → नाच
6. वृक्ष → क्षत्रप → पत्र

सही चित्र से जोडिए।

चित्रों को देखकर उचित शब्द से रिक्त स्थान भरिए।

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर लिखिए।

प्रश्न 1.
कौन जंगल में जा रहे थे? (అడవిలో ఎవరు వెళ్ళుచున్నారు?)
उत्तर:
दो मित्र जंगल में जा रहे थे।

प्रश्न 2.
अचानक उन्हें क्या सामने आया? (అకస్మాత్తుగా వారికి ఎవరు ఎదురు వచ్చిరి?)
उत्तर:
अचानक एक भालू उनके सामने आया।

प्रश्न 3.
दूसरा मित्र क्या किया ? (రెండవ మిత్రుడు ఏమి చేసెను?)
उत्तर:
दूसरा मित्र जमीन पर लेट गया और अचल रह गया।

प्रश्न 4.
भालू ने क्या किया? (ఎలుగు ఏమి చేసినది?)
उत्तर:
भालू ने उसका मुँह और कान सूंघा| मरा समझकर चला गया।

प्रश्न 5.
‘दो मित्र’ कहानी में अंत में कौन पछताया? (ఇద్దరు మిత్రులు కథలో చివరకు ఎవరు పశ్చాత్తపపడిరి?)
उत्तर:
‘दो मित्र’ कहानी में अंत में पहला मित्र पछताया।

प्रश्न 6.
“दो मित्र’ कहानी का सारांश अपने शब्दों में लिखिए। (‘ఇద్దరు మిత్రులు’ కథను సారాంశం మీ మాటలలో రాయండి.)
उत्तर:
दो मित्र जंगल में जा रहे थे। अचानक एक भालू सामने आया। एक मित्र पेड़ पर चढ़कर छुप गया। दूसरा मित्र एक क्षण सोचकर ज़मीन पर लेट गया और अचल रह गया। भालू उसके पास आया। मुँह और कान सूंघा। मरा समझकर चला गया।

थोड़ी देर बाद पहला मित्र पेड़ से उतर आया। दूसरे से पूछा, “श्रीमान ! लगता है, भालू से आपको कुछ उपदेश मिला है। ज़रा हमें भी बताइए।” झट दूसरा कहने लगा, “भालू का कहना है कि मुसीबत में जो मित्र साथ छोड़कर भाग जाता है, उस पर भरोसा करना मूर्खता है।” यह बात सुनकर पहला मित्र पछताया। कुछ क्षण बाद मित्र से उसे क्षमा मिली । दोनों खुशी से घर लौटे।

नीतिः
जो सच्चा मित्र है वह हमेशा मुसीबतों में हमारे साथ रहता है।

शब्दों को सही क्रम में रखकर वाक्य बनाइए।

1. जंगल में रहे थे जा दो मित्र
उत्तर:
दो मित्र जंगल में जा रहे थे।

2. बताइए जरा भी हमें
उत्तर:
हमें भी जरा बताइए।

3. एक भालू सामने आया अचानक
उत्तर:
अचानक एक भालू सामने आया।

4. है नक्षत्र यह।
उत्तर:
यह नक्षत्र है।

5. खुशी से घर दोनों लौटे
उत्तर:
दोनों खुशी से घर लौटे।

6. सूंघा और मुँह कान।उत्तर:
मुँह और कान सुँघा।

निम्न लिखित गद्यांश पढ़कर दिये गये प्रश्नों के सही उत्तर विकल्पों में से चुनकर लिखिए।

दो मित्र जंगल में जा रहे थे। अचानक एक भालू सामने आया। एक मित्र पेड़ पर चढ़कर छुप गया। दूसरा मित्र एक क्षण सोचकर ज़मीन पर लेट गया और अचल रह गया। भालू उसके पास आया। मुँह और कान सूंघा। मरा समझकर चला गया।

प्रश्न:
1. दो मित्र इस में जा रहे थे?
A) जंगल
B) बस
C) कार
D) गाडी
उत्तर:
A) जंगल

2. अचानक यह सामने आया –
A) बाघ
B) शेर
C) हाथी
D) भालू
उत्तर:
D) भालू

3. यह मित्र जमीन पर लेट गया –
A) पहला
B) दूसरा
C) तीसरा
D) चौथा
उत्तर:
B) दूसरा

4. एक मित्र इस पर चढ़कर छुप गया।
A) टापू
B) पहाड
C) पेड़
D) मंदिर
उत्तर:
C) पेड़

5. यह अनुच्छेद इस पाठ से दिया गया है।
A) दो मित्र
B) जन्मदिन
C) खिलौनेवाला
D) बारिश
उत्तर:
A) दो मित्र

उचित शब्दों से रिक्त स्थान भरिए।

1. ज़रा हमें भी ………… |
उत्तर:
बताइए

2. थोडी देर बाद ……. मित्र पेड से उतर आया।
उत्तर:
पहला

3. दोनों …….. से घर लौटे।
उत्तर:
खुशी

4. दो मित्र …….. में जा रहे थे।
उत्तर:
जंगल

5. ……. उसके पास आया।
उत्तर:
भालू

6. मरा ……… कर चला गया।
उत्तर:
समझ

रेखांकित शब्दों के अर्थ अपनी मात्रुभाषा या अंग्रेज़ी में लिखिए।

1. उसे मित्र से क्षमा मिली।
उत्तर:
క్షమాపణ, forgiveness, pardon

2. वह जमीन पर लेट गया।
उत्तर:
నేల, the earth

3. उस पर भरोसा करना मूर्खता है।
उत्तर:
మూర్ఖత్వం, stupidity

4. वन में कई वृक्ष हैं।
उत्तर:
వృక్షములు/చెట్లు, trees

5. आसमान में रात के समय नक्षत्र चमकते हैं।
उत्तर:
నక్షత్రములు, stars

6. अचानक एक भालू सामने आया।
उत्तर:
అకస్మాత్తుగా, suddenly

7. आप को कुछ उपदेश मिला है।
उत्तर:
ఉపదేశం, preaching

8. वे जंगल में जा रहे थे।
उत्तर:
అడవి, forest

विलोम शब्द लिखिए।

मित्र × शत्रु
छुप × प्रकट
पास × दूर
प्रश्न × उत्तर
मूर्ख × पंडित
सुख × दुख
मरना × जीना
जाना × आना
जमीन × आकाश
समझ × ना समझ
सुनना × बोलना
सामने × पीछे
चल × अचल
चढ़ना × उतरना
छोडना × पकडना
सुखी × दुखी

निम्न लिखित शब्दों को वाक्यों में प्रयोग कीजिए।

1. मित्र. : हम दोनों मित्र है।
2. जंगल : जंगल में कई प्रकार के जानवर रहते हैं।
3. उपदेश : हमें अध्यापक उपदेश देते हैं।
4. जमीन : वह जमीन पर लेटता है।
5. वृक्ष : जंगल में कई वृक्ष हैं।
6. खुशी : वह खुशी से घर लौटा।

नीचे दिये गये वाक्यों को घटना क्रम के आधार पर पहचानकर रिक्त स्थान में उचित संख्या लिखिए।

1. अचानक एक भालू सामने आया।
उत्तर: 2

2. दो मित्र जंगल में जा रहे थे।
उत्तर: 1

3. दूसरा मित्र जमीन पर लेट गया।
उत्तर: 4

4. एक मित्र पेड पर चढ़कर छुप गया।
उत्तर: 3

5. भालू उसके पास आया।
उत्तर: 5

नीचे दिये गये संकेतों के आधार पर चार वाक्य लिखिए।

उत्तर:

1. दो मित्र जंगल में जा रहे थे।
2. उसके सामने एक भालू आया।
3. एक मित्र ने पेड़ पर चढ़ गया।
4. दूसरे मित्र जमीन पर लेट गया।
5. भालू सूंघकर मरा समझकर चला गया।

रेखांकित शब्दों के लिंग बदलकर वाक्य फिर से लिखिए।

1. माँ रसोई बनाती है।
उत्तर:
बाप रसोई बनाता है।

2. शिक्षक पाठ पढ़ाता है।
उत्तर:
शिक्षिका पाठ पढ़ाती है।

3. पंडित जा रहा है।
उत्तर:
पंडिताइन जा रही है।

4. गाय इधर – उधर घूमती है।
उत्तर:
बैल इधर – उधर घूमता है।

5. छात्र नाचता है।
उत्तर:
छात्रा नाचती है।

6. मोर कूकती है।
उत्तर:
मोरनी कूकती है।

7. श्रीमान जा रहा है।
उत्तर:
श्रीमती जा रही है।

रेखांकित शब्दों के वचन बदलकर वाक्य फिर से लिखिए।

1. यहाँ एक पेड़ है।
उत्तर:
यहाँ अनेक पेड़ हैं।

2. बच्चा खेलता है।
उत्तर:
बच्चे खलते हैं।

3. डालियाँ सुंदर लगती हैं।
उत्तर:
डाली सुंदर लगती है।

4. वह जमीन पर लेट गया।
उत्तर:
वे जमीन पर लेट गये।

5. जरा हमें भी बताइए।
उत्तर:
जरा मुझे भी बताइए।

6. उस पर भरोसा करना मूर्खता है।
उत्तर:
उन पर भरोसा करना मूर्खता है।

7. वृक्ष हमें फ़ल देता है।
उत्तर:
वृक्ष हमें फ़ल देते हैं।

नीचे दिये गये वर्गों को लिखने का अभ्यास कीजिए। (క్రింద ఇచ్చిన అక్షరములను వ్రాసెడి సాధన చేయండి.)

समान उचारणवाले शब्दों को जोड़ी बनाइए।

उत्तर:
1. नाना – मामा
2. पीला – नीला
3. आम मामा
4. चाय – हाय
5. टरटर – चरचर

नीचे दिये गये वाक्यों में रेखांकित शब्द गलत है। सही शब्द को सामने लिखिए।

1. दो मित्र झंगल में जा रहे थे।
उत्तर:
जंगल

2. मुँह और कान सँगा।
उत्तर:
सूंघा

3. मरा समजकर चला गया।
उत्तर:
समझकर

4. झरा हमें भी बताइए।
उत्तर:
जरा

5. यह सुनकर पहला मित्र पचताया।
उत्तर:
पछताया

सही शब्द से रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए।
(उतर, मित्र, भालू, भरोसा, खुशी)

1. अचानक एक ………… सामने आया।
उत्तर:
भालू

2. पहला मित्र पेड़ से ………. आया।
उत्तर:
उतर

3. दोनों ……… से घर लौटे।
उत्तर:
खुशी

4. दो ……… जंगल में जा रहे थे।
उत्तर:
मित्र

5. उस पर ……… करना मूर्खता है।
उत्तर:
भरोसा

चित्र देखकर पाँच शब्द लिखिए।

उत्तर:
पेड, भालू, फूल, पौधे, लडके, घास

पढ़िए और सुंदर अक्षरों में लिखिए।

क्या मैं ये कर सकता हूँ?	हाँ (✓)	नहीं (✗)
1. चित्र के बारे में बातचीत कर सकता हूँ। कहानी समझ सकता हूँ।	✓
2. ‘क्ष, त्र, ज्ञ, श्री अक्षरों से बने शब्द पढ़ सकता हूँ, बिना देखे लिख सकता हूँ।	✓

शरीर के अंग (శరీర భాగాలు)
Parts of the Body

AP State Syllabus AP Board 6th Class Hindi Textbook Solutions सन्नद्धता कार्यक्रम Chapter 13 खट्टे अंगूर Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 6th Class Hindi Solutions सन्नद्धता कार्यक्रम Chapter 13 खट्टे अंगूर

6th Class Hindi सन्नद्धता कार्यक्रम Chapter 13 खट्टे अंगूर Textbook Questions and Answers

अध्यापक “खट्टे – अंगूर” पाठ के चित्र से संबंधित चित्र दिखाकर कुछ प्रश्न पूछेगे। छात्र उनके उत्तर देंगे। (ఉపాధ్యాయులు “खट्टे – अंगूर” dow6 komopooh Searn చూపించి విద్యార్థులను కొన్ని ప్రశ్నలు అడిగెదరు. విద్యార్థులు వాటికి సమాధానములు చెప్పెదరు.)

मौखिक प्रश्न :

प्रश्न 1.
पहले चित्र में क्या – क्या दिखाई दे रहे हैं?
उत्तर:
पहले चित्र में कुछ पेड, एक सियार और अंगूर का बाग दिखाई दे रहे हैं।

प्रश्न 2.
दूसरे चित्र में क्या दिखायी दे रहा है?
उत्तर:
दूसरे चित्र में सियार अंगूर को देखकर उन्हें पाने के लिए सोच रहा है। अंगूर को देखकर उस के मुँह में पानी भर आया।

प्रश्न 3.
तीसरे चित्र में तुझे क्या दिखाई दे रहा है?
उत्तर:
तीसरे चित्र में मुझे सियार और अंगूर दिखाई दे रहे हैं। सियार अंगूर खाने उन्हें पाने कूद रहा है।

प्रश्न 4.
चौथे चित्र में क्या दिखाई दे रहा है?
उत्तर:
चौथे चित्र में सियार अंगूर खाने के बिना ही लौट चले जा रहा है क्योंकि अंगूर बहुत ऊँचाई पर हैं।

प्रश्न 5.
अंगूर के बारे में सियार ने क्या कहा?
उत्तर:
अंगूर के बारे में सियार ने कहा कि “ये खट्टे अंगूर है।”

शब्दार्थ

जंगल= అడవి, a forest
में = లో, లోపల, in, into
एक = ఒక, one
सियार = నక్క, a fox
जाना = వెళ్ళుట, to go
अंगूर = ద్రాక్ష, grapes
बाग = తోట, garden
ऊँचाई = ఎత్తు, high
पर = మీద, పైన, on
पाना = పొందుట, to get
बार – बार = మళ్ళీ – మళ్ళీ, again and again
प्रयास = ప్రయాస, effort, try
हाथ = చెయ్యి, hand
खट्टा = పులుపు, sour
वहाँ से = అక్కడి నుండి, from that place
चल गया = వెళ్ళుపోయెను, went

वर्णमाला चार्ट

मौखिक अभ्यासः

1. चित्र देखो नाम बोलो।

2. इन अक्षरों को बोलो, वर्णमाला चार्ट में गोला ‘O’ लगाओ।
भ, ध, ख, ठ, घ, झ, थ, छ

3. समरूपी शब्दो को जोड़िए।

उत्तर:

4. चित्र देखकर नाम बोलो उसके अनेक अर्थ वाले चित्र से मिलाओ।

AP State Syllabus AP Board 6th Class Hindi Textbook Solutions सन्नद्धता कार्यक्रम Chapter 2 चल मेरे घोडे Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 6th Class Hindi Solutions सन्नद्धता कार्यक्रम Chapter 2 चल मेरे घोडे

6th Class Hindi सन्नद्धता कार्यक्रम Chapter 2 चल मेरे घोडे Textbook Questions and Answers

बालगीत బాలగీతం

चल मेरे घोड़े चल चल चला
हिन हिनाते चल चल चल॥
ताँगा खींचते चल चल चला।
ताकत दिखाते चल चल चल।

పద నా గుఱ్ఱమా పద పద పద
సకిలిస్తూ పద పద పద
బండి (జట్కా) లాగుతూ పద పద పద
నీ శక్తిని చూపిస్తూ పద పద పద

अध्यापक ‘चल मेरे घोडे’ पाठ का चित्र दिखाकर कुछ प्रश्न पूछेगे। छात्र उन प्रश्नों के उत्तर देंगे।
(ఉపాధ్యాయులు ‘चल मेरे घोडे’ పాఠం చిత్రాన్ని చూపించి కొన్ని ప్రశ్నలు అడిగెదరు. విద్యార్థులు వాటికి సమాధానాలు చెప్పెదరు.)

मौखिक प्रश्न:

प्रश्न 1.
इस चित्र में लड़का किस पर बैठा है?
उत्तर:
इस चित्र में लड़का घोड़े पर बैठा है।

प्रश्न 2.
लड़का किस रास्ते से जा रहा है?
उत्तर:
लड़का जंगल के रास्ते से जा रहा है।

प्रश्न 3.
घोड़ा कैसे दौड़ रहा है?
उत्तर:
घोड़ा तेज़ दौड़ रहा है।

प्रश्न 4.
घोड़ा कैसी आवाजें निकाल रहा है?
उत्तर:
घोडा हिन – हिनाते हुए जा रहा है।

प्रश्न 5.
घोड़ा गाड़ी को क्या कहते हैं?
उत्तर:
घोड़ा गाड़ी को ताँगा कहते हैं।

प्रश्न 6.
घोड़ा कैसा जानवर /पशु है?
उत्तर:
घोड़ा एक पालतू और फुर्तिलिा/ताकतवर जानवर है।

प्रश्न 7.
चल – चल चल – चल किस प्रकार का शब्द है?
उत्तर:
चल – चल – चल – चल पुनरुक्ति शब्द हैं।

प्रश्न 8.
चित्र में कितने पक्षी हैं?
उत्तर:
चित्र में तीन पक्षी है।

प्रश्न 9.
पक्षी क्या कर रहे हैं?
उत्तर:
पक्षी उड़ रहे हैं।

प्रश्न 10.
जंगल दिखने में कैसा है?
उत्तर:
जंगल दिखने में हरा भरा है।

शब्दार्थ

चल = పద, go
घोडा = గుర్రం, horse
ताँगा = గుర్రపు బండి, horse cart
ताकत = శక్తి, power
मेरा = నాయొక్క, mine, myself
हिन हिनाना = సకిలించుట (గుర్రపు అరుపు), neigh
खींचना = లాగుట, pull
दिखाना = చూపుట, to show

वर्णमाला चार्ट

मौखिक अभ्यासः

1. पशु – पक्षी अवाजें

घोडा – हिन – हिनाना
पक्षी – चह – चहाना
बाघ, शेर – दहाड़ना
ऊँट – बल बलाना
बैल – डकारना
कुत्ता – भोंकना
हाथी – चिंघाडना
गाय – राँभाती
गधा – रेंगना

2. वस्तु – ध्वनियाँ

घंटी – टन – टन
घड़ी – टिक – टिक
ढोल – ढम – ढम
चूड़ियाँ – खन – खन
दरवाजा – खट – खट
झंड़ा – फर – फर
नदी – कल – कल

3. तुक वाले शब्दों को रेखा से मिलाओ।

उत्तर:

4. बालगीत देखकर सही क्रम संख्या को कोष्टक में लिखिए।

1. हिन – हिनाते चल – चल – चल (2)
2. ताकत दिखाते चल.- चल – चल (4)
3. चल मेरे घोड़े चल – चल – चल (1)
4. ताँगा खींचते चल – चल – चल (3)

5. जोड़ी बनाओ।

उत्तर:

6. बेमेल अक्षर पर गोला O लगाइए।

7. समझो – बोलो

मेरा – मेरे
हिनाता – हिनाते
घोड़ा – घोड़े
खींचता – खींचते
ताँगा – ताँगे
दिखाता – दिखाते

AP State Syllabus AP Board 6th Class Hindi Textbook Solutions Chapter 2 तितली Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 6th Class Hindi Solutions Chapter 2 तितली

6th Class Hindi Chapter 2 तितली Textbook Questions and Answers

Improve Your Learning

सुनिए-बोलिए

प्रश्न 1.
गीत के बारे में बातचीत कीजिए। (గీతమును గూర్చి సంభాషించండి.)
उतर:
रंग बिरंगी तितली आती है। उसे देखकर बच्चे चिल्लाते हैं कि मीना और रीना जल्दी आइए कि नीली पीली तितली आयी है। तितली नील गगन से उडती आयी। वह फूलों का रस पीने आयी।

प्रश्न 2.
पाठ के चित्र में क्या – क्या दिखायी दे रहे हैं? (పాఠం చిత్రంలో ఏమేమి కన్పించుచున్నవి?)
उतर:
पाठ के चित्र में दो लडकें और एक लडकी, कुछ पक्षी, कुछ तितलियाँ, बगीचे में रंग बिरंगे फूल, पौधे आदि दिखाई दे रहे हैं।

प्रश्न 3.
लड़के क्या कर रहे हैं? (బాలురు ఏమి చేయుచున్నారు?)
उतर:
लड़के तितलियों को देखकर बहुत खुशी से चिल्ला रहे हैं और उन्हें पकडने की कोशिश कर रहे हैं।

शिक्षण बिंदु (क, ख, ल, स, ‘इ – ि’ ‘ई- ी’)

शब्दार्थ (అర్థములు) (Meanings)

तितली = సీతాకోక చిలుక, butterfly
आना = వచ్చెను, to come
आयी = వచ్చెను, came
रंग बिरंगी = రంగురంగుల, multy colours
नीली = నీలిరంగు, blue
पीली = పచ్చనిరంగు, yellow colour
गगन = ఆకాశం, the sky
उडना = ఎగురుట, fly
फूल = పూలు, flowers
फूलों का रस = పులా మకరందం, nectar
पीना = త్రాగుట, to drink
नील = సిరా రంగు, blue colour

पहचानिए और बोलिए। (గుర్తించండి, చెప్పండి.)

किसान = రైతు, farmer
कीला = సీల / మేకు, nail
ईख = చెరకు, sugarcane
इमली = చింతకాయ, tamarind
नीम = వేప, neem
मीन = చేప, fish
सिर = తల, head
कमल = కమలము, Lotus

बालगीत

तितली आयी, तितली आयी
रंग बिरंगी तितली आयी।
मीना आ जा, रीना आ जा
नीली पीली तितली आयी।

नील गगन से उड़ती आयी
फूलों का रस पीने आयी।
तितली आयी, तितली आयी
रंग बिरंगी तितली आयी।

బాలగీతం

సీతాకోకచిలుక వచ్చింది, సీతాకోకచిలుక వచ్చింది
రంగురంగుల సీతాకోకచిలుక వచ్చింది
మీనా రా, రీనా రా

నీలిరంగు పచ్చని రంగు సీతాకోకచిలుక వచ్చింది
నీలి ఆకాశం నుండి ఎగురుతూ వచ్చింది.
పూలమకరందం త్రాగ వచ్చింది
సీతాకోకచిలుక వచ్చింది, సీతాకోకచిలుక వచ్చింది
రంగురంగుల సీతాకోకచిలుక వచ్చింది

Rhyme in English

Arrived a butterfly, arrived a butterfly
Arrived a colourful butterfly
Come Meena, Come Reena
Arrived a bluish green butterfly

Arrived flying from the blue sky
Arrived to have flower’s nectar
Arrived a butterfly, arrived a butterfly
Arrived a colourful butterfly;

पढ़िए (क ख ल स ‘इ – ि’ ‘ई- ी’)

अ) गीत पढ़िए। ‘इ – ि’ ‘ई- ी’ मात्रावाले अक्षरों पर ‘( )’ लगाइए।
उतर:

आ) चित्र देखिए। शब्द पढ़िए। इनके अक्षर वर्णमाला में पहचानिए। ‘( )’ लगाइए।

इ) चित्र देखिए। पढ़िए।

ई) पढ़िए। अंतर समझिए।

सिर – सिरा
सीख – सिख
मिल – मील
किला – कीला

सिर = తల, head
सिख = సిక్కు, sikh
मिल = మిల్లు, a mill, factory
किला = కోట, fort
सिरा = అంచు, కొన, Tag, end Poogsikh
सीख = విద్య, పాఠము, broach, lesson
मील = మైలు, a mile
कीला = సిల/మేకు, a nail

लिरिवए

अ) सूचना के अनुसार लिखिए।

आ) लेखन अभ्यास

इ) मात्राएँ जोडकर पढ़िए। लिखिए।

ई) खाली जगह भरिए।

उ) चित्र देखकर अक्षर सही क्रम में लिखिए।

ऊ) अक्षर और मात्राओं से शब्द बनाइए।

उतर:
1. किला
2. खर
3. खीर
4. कलम
5. नर
6. रख
7. आम
8. सलाम
9. मिल
10. इनाम
11. कीर
12. मील
13. नीम
14. ईख
15. सामान

सृजनात्मकता

रंग भरिए। नाम लिखिए।

सुनिए-बोलिए

निम्न लिखत प्रश्नों के उत्तर लिखिए।

प्रश्न 1.
तितली कैसी है?
उतर:
तितली रंग-बिरंगी है।

प्रश्न 2.
तितली कितने रंगों में हैं?
उतर:
तितली नीली, पीली, काली रंगों में है।

प्रश्न 3.
लड़कों के दोस्तों के नाम क्या है?
उतर:
लड़कों के दोस्तों के नाम रीना, मीना है।

प्रश्न 4.
मीना और रीना क्या देखने दौड़े हैं?
उतर:
मीना और रीना रंग – बिरंगे तितली देखने दौड़े हैं।

प्रश्न 5.
बगीचे में क्या आयीं?
उतर:
बगीचे में रंग – बिरंगी तितलियाँ आयी।

प्रश्न 6.
नील गगन में क्या उड रही हैं?
उतर:
नील गगन में तितलियाँ उड़ रही हैं।

प्रश्न 7.
तितली बगीचे में क्यों आयी?
उतर:
तितली बगीचे में फूलों का रस पीने आयी।

प्रश्न 8.
बच्चे किसे देखकर खुश होते हैं?
उतर:
बच्चे रंग – बिरंगी तितली और फूलों को देखकर खुश होते है।

प्रश्न 9.
आसमान में रंग-बिरंगी तितलियों की ही तरह और क्या उडते हैं?
उतर:
आसमान में रंग-बिरंगी तितलियों की ही तरह रंगीन पतंगे उडती हैं।

प्रश्न 10.
बगीचे में किन पौधों को देख सकते हैं?
उतर:
बगीचे में मोगरा, गुलाब, चमेली, गेंदा आदि सुंदर फूलों को और पौधो को देख सकते हैं।

प्रश्न 11.
आप के घर में कौन – कौन से फूलों के पौधे हैं?
उतर:
गुलाब, चमेली, जुही, गुड़हल, गेंदा और पारिजात।

प्रश्न 12.
कौन – कौन से फूल खुशबूदार होते हैं?
उतर:
गुलाब, मोगरा, चमेली, केवड़ा खुशबूदार होते हैं।

प्रश्न 13.
आकाश में रंग-बिरंगे उड़ने वाले क्या- क्या देखे हैं?
उतर:
मैं आकाश में रंग – बिरंगे पक्षी, तितली, व्याध पतंग या ड्रगन फ्लाई और कागज़ के पतंग उड़ते देखा हूँ।

प्रश्न 14.
कुछ रंगों के नाम बताओ।’
उतर:
मैं हूरा, नीला, पीला, काला, सफेद, नारंगी, सुनहरा, गुलाबी, बैंगनी, केसलिया, भूरा आदि रंग जानता हूँ।

प्रश्न 15.
चित्र में बच्चे किस प्रकार हैं?
उतर:
चित्र में बच्चे खुश हैं।

प्रश्न 16.
लड़के क्या कर रहे हैं?
उतर:
लड़के तितली को पकड़ने का प्रयत्न कर रहे हैं। तितली, फूल, चिड़िया को देखकर खुश हो रहे हैं।

प्रश्न 17.
इस पाठ से आप क्या सीखते हैं?
उतर:
इस पाठ से प्राकृतिक सुंदरता को देखकर आनंदित होना, प्रकृति का रक्षा करना सीखते हैं।

प्रश्न 18.
बगीचे में जाना आपको कैसा लगता है?
उतर:
मैं बगीचे में जाकर बहुत खुश हो जाता हूँ। वहाँ स्वच्छ हवा और रंग – बिरंगे फूल, चिड़िया, पेड़- पौधे आदि को देखकर मन खुश होता है।

प्रश्न 19.
फूलों के रस कौन – कौन पीते हैं?
उतर:
तितली, भौरा, पक्षी आदि फूलों के रस पीते हैं।

प्रश्न 20.
आप ने कितने रंगों के पक्षी देखे हैं?
उतर:
मैं अनेक रंगों के पक्षी देखा हूँ जैसे – सफेद, काले, नीले, हरे, ताल, पीले, भूरे आदि।

प्रश्न 21.
आप खुश कब रहते हैं?
उतर:
मैं तितली, पशु – पक्षी, दोस्तों को देखकर, माता – पिता भाई – बहन, चाचा – चाची, नाना – नानी दादा – दादी, त्यौहारों के समय नये कपड़े पहनकर, खेलते समय, मिठाइयाँ, फल खाकर खुश होता हूँ।

प्रश्न 22.
चित्र में कितनी तितलियाँ हैं? गिनती करके बोलिए।
उतर:
चित्र में नौ (9) तितलियाँ हैं।

पढ़िए

इन्हें पढ़ो
(क ख ल स इ – ि अ आ – ा न म र)
क
कल कलम कलर कलमा कला
कई कइन ककना कमाल कमानी
कमी कनक कनन कन कनारा
कनारी कनसार कनका कनी कर
करक कलकल कलन कलवार कलाकार
कलिका कसार कसर कसीस कसना

ख
खई खखरा खनक खन खनिक
खनी खर खरक खरकना खरखरा
खरका खरल खरली खरा खरस
खराई खरी खलना खलखल खलाई
खलान खली खलासी खसखस खसकना
खाना खाम खारा खिलखिल खिलना

ल
लकीर लकरी लकार लखलखा लखन
लखी लिखन लनी लरका लरकाना
ललक ललन ललरी ललना लाला
लाल लरम ललाई लसम ललनिका
लसना लसीला लसिका लसा लसलसाना
लाइ लाइक लाई लाइन लीख

स
सई सइ सक सकना सकरना
सकर सकल सकाम सख सकसकाना
सखा सखी सखरी सखर सनसन
सन सनसनी सनई सनक सनकना
सनना सनमान सनिकार सनि सम
समअ समकर समकाल समरा समल

इ
इकइस इक इकराम इकरारी इकार
इन इनाम इकली इमाम इमारत
इनसान इरा इराक़ इल इलाका
इलिका इस इसरार इसलामी इलाम
इला इखलास इकसर इकरार इकाई

ई
ईख ईखना ईकार ईमा ईमान
ईरानी ईसन ईसाई ईसान ईसार

ि
अनिल अनिमा अनिमक अनिस अमिख
अमिली अरि अलि अलिक अखिला
अखिल अनिआई अनिलसख अमिख
आसिक आकिल आख़िर आख़िरी आमिर
आमिल आरि आसिख इटिका किलना
किलकी किलकिला किसान किसी किसका

ी
अखीरी अनी अनीक अनीकिनी अमी
अमीकर अमीन अमीर अमीरी अरी
अली अलीक अलीकी अलीन अख़ीर
अखीरी अनीस असीर असीम असीरी
असील असीस आमीन आमी आरी
आसीन आसीस कीला कीर कील

वर्ग पहेली बनाओ।
1.

उतर:
कमाल, लकीर, रख, खरस, सखा, खाई, ईख, खनक, कनक, कलम

2.

उतर:
खरक, कसीस, सखी, खीर, रस, समल, लसिका, काली, लीख

नीचे लिखे शब्दों में नाम (संज्ञा) वाले शब्दों रेखांकित कीजिए।

ईखं पीना इमली उड़ना कीला आना सिर

तितली लड़का माला मिलना कमरा लिखना पढ़ना

लिखिए

नीचे लिखे शब्दों को आ – ा या इ- ि, ई – ी की मात्रा से जोड़कर लिखो।
1. माल ……
2. म ….. न
3. इमल ……
4. कमर ……
5. …… मलन
उतर:
1. माला
2. मीन
3. इमली
4. कमरा
5. मिलन

चित्र देखकर दिए गए नाम (संज्ञा) से खाली स्थान भरिए।
(किसान कमल नीम ईख मछली/मीना)

शब्द को चित्र से जोड़ी बनाइए।

वर्णों को जोडकर शब्द लिखिए।

1. ि + क + स + ा + न = किसान
2. ि + स + र = सिर
3. क + ी + ल + ा = कीला
4. ि + म + ल + न = मिलन
5. स + ी + ख = सीख

चित्र पहचानकर सही शब्द पर गोला ‘O’ लगाओ।

चित्र देखकर खाली जगह भरिए।

दिए गए वर्ण को सही स्थान में लिखिए।
म ल सा र ख

नीचे लिखे अक्षरों में आ – ा तथा इ- ि, ई- ी मात्रा जोड़कर लिखो और पढ़ो।

संकेत के अनुसार लिखिए।

उतर:
1. लकार
2. ललाई
3. लकीर
4. लखन
5. ललन
6. लड़का

इन्हें जोड़कर नए शब्द बनाओ।

उतर:

निम्न लिखित प्रश्नों के उत्तर विकल्पों में से चुनकर लिखिए।

1. जो पानी में रहता है
A) मीन
B) बैल
C) ईख
D) किसान
उतर:
A) मीन

2. दीवार में मारने / टोकने के काम में आता है
A) किला
B) कीला
C) सिर
D) मिला
उतर:
B) कीला

3. जिसमें रह नहीं सकते
A) किला
B) कमरा
C) मकान
D) कीला
उतर:
D) कीला

4. जिसे पीते नहीं है
A) नीर
B) रस
C) समीर
D) सलील
उतर:
C) समीर

5. जिसमें ‘ख’ नहीं है, उस शब्द को पहचानो।
A) लिखना
B) सिखाना
C) खिलाना
D) मिलाना
उतर:
D) मिलाना

सही अक्षरों से रिक्त स्थान भरिये।

गोले में दिए गए वर्ण को शब्दों से जोड़कर लिखिए।

भाषा की बात

पर्यायवाची शब्द

गगन – आसमान, आकाश, नभ
फूल – पुष्प, सुमन, कुसुम
रस – शहद, मकरंद, मधु
अब – अभी, आज, इस वक्त

वचन बदलिए।

तितली – तितलियाँ
किला – किले
नाला – नीले
माला – मालाएँ
पीला – पीले
कीला – कीले

इन्हें पढ़िए।

शब्द पढ़िए और सुंदर अक्षरों में लिखिए।

क्या मैं ये कर सकता हूँ?	हाँ (✓)	नहीं (✗)
1. गीत गा सकता हूँ। चित्र के बारे में बातचीत कर सकता हूँ।	✓
2. क, ख, ल, स, इ, ई’ अक्षरों से बने शब्द पढ़ सकता हूँ और लिख सकता हूँ।	✓
3. सूचना के अनुसार चित्र में रंग भर सकता हूँ।	✓