AP State Board Notes

Students can go through AP Board 10th Class Biology Notes 5th Lesson నియంత్రణ – సమన్వయ వ్యవస్థ to understand and remember the concept easily.

AP Board 10th Class Biology Notes 5th Lesson నియంత్రణ – సమన్వయ వ్యవస్థ

→ మన శరీరంలో వివిధ విధులను అంతస్రావ్య వ్యవస్థ మరియు నాడీవ్యవస్థ కలిసి సమన్వయం మరియు నియంత్రణ చేస్తాయి.

→ నాడీవ్యవస్థ ప్రతిస్పందనలను మూడు రకాలుగా విభజిస్తాయి. ప్రతీకార ప్రతిచర్యలు, నియంత్రిత, అనియంత్రిత చర్యలు.

→ మానవ నాడీవ్యవస్థను రెండు విభాగాలుగా అధ్యయనం చేస్తాం. 1) కేంద్రీయ నాడీ వ్యవస్థ 2) పరిధీయ నాడీ వ్యవస్థ.

→ కేంద్రీయ నాడీ వ్యవస్థలో మానవ మెదడు మరియు వెన్నుపాము ఉంటాయి. పరిధీయ నాడీ వ్యవస్థలో రెండు రకాలు. 1) సొమాటిక్ నాడీవ్యవస్థ 2) స్వయంచోదిత నాడీవ్యవస్థ.

→ స్వయంచోదిత నాడీవ్యవస్థలో, రెండు రకాలు 1) సహానుభూత నాడీవ్యవస్థ 2) సహానుభూత పరనాడీ వ్యవస్థ. పరస్పర భౌతిక వ్యతిరేక చర్యలకు ఇవే కారణభూతాలు.

→ నాడీ కణం నాడీవ్యవస్థ యొక్క క్రియాత్మక మరియు నిర్మాణాత్మక ప్రమాణం.

→ కొన్ని ఎక్సాన్లు నిర్వాహక అంగాలైన కండరాలు, గ్రంథుల కణాలతోటి సంబంధం పెట్టుకుంటాయి. ఈ భాగాన్ని సినాప్స్ అంటారు. సినాప్స్ వద్ద నాడీ అంత్యాల త్వచాలు, నిర్వాహక అంగాల కణాలు ఒకదాని నుండి మరొకటి వేరుగా ఉంటాయి. వీటికి మధ్య ఖాళీ ప్రదేశం ఉంటుంది.

→ హార్మోన్లు ఒక భాగంలో ఉత్పత్తి అయి మరొక భాగంలోకి వెళ్ళి తాము అనుకున్న లక్ష్యాన్ని సాధిస్తాయి.

→ పునఃశ్చరణ యంత్రాంగం (Feedback mechanism) హార్మోన్ల చర్యలను నియంత్రిస్తుంది.

→ మొక్కలలో నిర్దిష్ట ఉద్దీపనాలు ఊదా కాంతి, రసాయనాల వలన ప్రతిస్పందనల వలన జరిగే చలనాలను “ట్రాపిక్ చలనాలు” (tropic movement) అంటారు.

→ మొక్కల హార్మోన్ల పెరుగుదలను ప్రభావితం లేదా నిరోధించే హార్మోన్లు, ఆక్సిన్లు, జిబ్బరెల్లిన్లు పెరుగుదలను ప్రభావితం చేసే అబ్ సైసిక్ ఆమ్లం పెరుగుదలను నిరోధిస్తుంది.

→ మొక్కలు బాహ్య ఉద్దీపనాలకు లోనైనప్పుడు చలనాలను ప్రదర్శిస్తాయి. ఇటువంటి చలనాలను “ట్రాపిజమ్ లేదా ట్రాపిక్ చలనాలు” అంటారు.

→ కొన్ని సందర్భాలలో ఉద్దీపనాల దిశ చలనదిశను నిర్ధారిస్తుంది. కొన్ని సందర్భాలలో చలనదిశ ఉద్దీపనాల దిశను నిర్ధారించదు. ఇటువంటి ప్రతిస్పందనలను “నాస్టిక్ చలనాలు” (nastic movements) అంటారు.

→ మొక్కలలో కాంతి అనువర్తనం, నీటి అనువర్తనం, స్పర్శానువర్తనం, రసాయనానువర్తనం వంటి చలనాలు ఉంటాయి.

→ చార్లెస్ డార్విన్ మరియు అతని కొడుకు ఫ్రావిన్స్ డార్విన్ కాంతి అనువర్తనంపై ప్రయోగాలు చేశారు.

→ డచ్ వృక శరీర ధర్మశాస్త్రవేత్తలు వెంట్ మొదటిగా మొక్క హార్మోను కనుగొనిదానికి ‘ఆక్సిన్’ అని పేరు పెట్టారు.

→ మొక్కలు కాంతికి ప్రతిస్పందించడాన్ని “కాంతి అనువర్తనం” (phototropism) అంటారు.

→ మొక్కలు గురుత్వ అకరణకు ప్రతిస్పందించడాన్ని గురుత్వానువర్తనం (geotropism) అంటారు.

→ మొక్కలు నీటివైపుకు పెరగడాన్ని “నీటి అనువర్తనం” (hydrotropism) అంటారు.

→ స్పర్శ లేదా తాకడం వలన కలిగే ప్రతిస్పందనలను “థిగ్మో ట్రాపిజం” (thignotropism) అంటారు.
ఉదా : అత్తిపత్తి (మైమోసాఫ్యూడికా)

→ రసాయనిక పదార్థాలకు మొక్కలు ప్రతిస్పందించడాన్ని రసాయన ప్రతిస్పందనలను “కీమో ట్రాపిజం” (chemotro pism) అంటారు.

→ అంతస్రావీ గ్రంధులు విడుదల చేసే హార్మోన్ పరిమాణం మరియు సమయాన్ని నియంత్రించే యంత్రాంగాన్ని “పునఃశ్చరణ యాంత్రాంగం” (Feedback mechanism) అంటారు.

→ మన శరీరంలోని జీర్ణనాళంలోని నాడీవ్యవస్థ, కేంద్రీయ, పరిధీయ నాడీవ్యవస్థతో సంబంధం లేకుండా స్వతంత్రంగా పనీ చేస్తుంది. దానికి “చిన్న మెదడు” లేదా “enteric నాడీవ్యవస్థ” అని పేరు పెట్టారు.

→ వినాళ గ్రంథుల వ్యవస్థను “అంతస్రావ వ్యవస్థ” అంటారు. ఇది స్రవించే రసాయనాలను “హార్మోన్”లు అంటారు.

→ క్లోమంలోని లాంగర్ హాన్స్ పుటికల నుండి ఇన్సులిన్ ఉత్పత్తి అవుతుంది. లాటిన్ భాషలో ఇన్సులా అనగా “AnIsland” అని అర్థము.

→ అడ్రినలిన్ హార్మోన్ మానసిక ఉద్వేగాలను నియంత్రించే హార్మోన్‌గా పిలుస్తారు.

→ వినాళ గ్రంధులలో పీయూష గ్రంథిని ప్రధానమైనదిగా పేర్కొంటారు. ఇది ఇతర వినాళ గ్రంథులను నియంత్రిస్తుంది.

→ ప్రచోదనం : నాడీకణాలు ఉద్దీపనకు లోనైనపుడు, ప్రయాణించే విద్యుదావేశం.

→ ప్రతిస్పందన : ఉద్దీపనలకు జీవులు చూపే ప్రతి చర్యలు

→ నాడీకణం : నాడీవ్యవస్థ యొక్క నిర్మాణాత్మక క్రియాత్మక ప్రమాణం.

→ శ్వాన్ కణం : మయిలిన్ తొడుగులోని మజ్జ నాడీతంతువులో కణాలనే శ్వాన్ కణం అంటారు. ఇవి అభివృద్ధి చెందిన తరువాత నాడీ తంతువును సర్పిలాకారంగా చుట్టుకొని ఉంటాయి.

→ తంత్రికాక్షం : నాడీకణంలోని పొడవాటి నిర్మాణాన్ని “తంత్రికాక్షం” (Axon) అంటారు.

→ నాడీసంధి : ఒక నాడీ కణంలోని డెండైట్స్, వేరొక కణంలోని రెండైట్లతో గాని, ఆక్సాన్. సో, నా మీ ప్రదేశాన్ని “నాడీకణ సంధి” (సైనాప్స్) అంటారు.

→ జ్ఞాననాడులు (అభివాహినాడులు) : జ్ఞానసమాచారాన్ని కేంద్రీయ నాడీవ్యవస్థకు చేర్చే నాడులు. వీటినే “జ్ఞాననాడులు” అంటారు.

→ చాలకనాడులు (అపవాహినాడులు) : ఆదేశాలను నిర్వాహక అంగాలకు చేర్చే నాడులు. వీటినే “చాలకనాడులు” అంటారు.

→ సహసంబంధ నాడులు : అభివాహి, అపవాది నాడులను కలిపే నాడులను “సహసంబంధ నాడులు” అంటారు.

→ కేంద్రీయ నాడీవ్యవస్థ : మెదడు, వెన్నుపామును కలిపి “కేంద్రీయ నాడీవ్యవస్థ” అంటారు.

→ మెదడు : నాడీవ్యవస్థలోని ప్రధాన భాగం. తలలోని కపాలంలో భద్రపర్చబడి ఉంటుంది. అగ్ని నియంత్రిత చర్యలను అదుపుచేస్తుంది.

→ వెన్నుపాము : మెదడు యొక్క క్రింది భాగం దేహంలోనికి పొడిగించబడి, వెన్నుపాముగా మారుతుంది. ఇది కేంద్రీయ నాడీవ్యవస్థలోని భాగం. మెదడుకు, పరిధీయ నాడీ వ్యవస్థకు మధ్య వారధిలా పని చేస్తుంది.

→ మస్తిష్క మేరుద్రవం : మెదడు వెలుపలి మధ్య త్వచాల మధ్య ఉండే ద్రవపదార్థం. ఇది మెదడు నుండి వెన్నుపాముకు నిరంతరం ప్రయాణిస్తూ రక్షణ ఇస్తుంది.

→ పరిధీయ నాడీవ్యవస్థ : కపాల మరియు కశేరునాడులను కలిపి “పరిధీయ నాడీవ్యవస్థ” అంటారు.

→ ఇన్సులిన్ : శ్లోమంలోని లాంగర్ హాన్స్ పుటికలు స్రవించే హార్మోన్. ఇది రక్తంలోని చక్కెర స్థాయిని క్రమబద్దీకరిస్తుంది. దీని లోపం వలన చక్కెర వ్యాధి వస్తుంది.

→ అంతఃస్రావగ్రంథులు : నాళాలు లేని గ్రంథులను “వినాళ గ్రంథులు లేదా అంతఃస్రావ గ్రంథులు” అంటారు. ఇవి తమ రసాయనాలను నేరుగా రక్తంలోనికి పంపుతాయి.

→ హార్మోనులు : వినాళ గ్రంథులచే స్రవించబడే రసాయనాలు. ఇవి రక్తం ద్వారా ప్రయాణించి జీవక్రియలను నియంత్రిస్తాయి.

→ పునఃశ్చరణ యంత్రాంగం : శరీరంలోని హార్మోన్ల స్థాయిని నియంత్రించే యంత్రాంగం. హార్మోన్ స్థాయి పెరిగినపుడు, తిరిగి సాధారణ స్థాయికి చేరటానికి ఈ యంత్రాంగం కీలకపాత్ర వహిస్తుంది.

→ వృక్ష హార్మోన్లు : మొక్కలలో నియంత్రణ, సమన్వయాన్ని నిర్వహించే రసాయనాలు.
ఉదా : ఆక్సిన్స్

→ నాస్టిక్ చలనాలు : కొన్ని సందర్భాలలో ఉద్దీపన దిశ, ప్రతిస్పందన దిశకు సంబంధం ఉండదు. ఈ ప్రతిచర్యలను “నాస్టిక్ మూమెంట్స్” అంటారు.
ఉదా : అత్తిపత్తి.

→ అనువర్తన చలనాలు : ఉద్దీపనం వైపుకు మొక్కలు ప్రతిస్పందన చూపే ప్రతిచర్యలను “అనువర్తన చలనాలు” అంటారు.
ఉదా : కాంతి అనువర్తనం.

→ గురుత్వానువర్తనం : భూమి ఆకర్షణకు మొక్కలు చూపే ప్రతిస్పందన.
ఉదా : వేరు భూమిలోనికి పెరుగుట.

→ స్పర్శానువర్తనం : మొక్కలు స్పర్శను చూపే ప్రతిస్పందనను స్పర్శానువర్తనం అంటారు.
ఉదా : నులితీగెలు, అత్తిపత్తి.

→ రసాయనిక అనువర్తనం : మొక్కలు రసాయనిక పదార్థాలకు చూపించే ప్రతిస్పందనలను “రసాయనిక అనువర్తనాలు” అంటారు.
ఉదా : పరాగరేణువు కీలాగ్రంపై మొలకెత్తటం, తుమ్మెద పుష్పం చుట్టూ తిరగటం.

→ ఉద్దీపనాలు : జీవిలో ప్రతిచర్యను కలిగించే బాహ్య లేదా అంతర కారకాలు.

→ ప్రతీకార చర్యలు : ఉద్దీపనాలకు జీవులు చూపించే చర్యలు.

→ కాంతి అనువర్తనం : కాంతికి మొక్కలు చూపే ప్రతిచర్య, కాండం కాంతివైపుకు పెరుగుతుంది.

→ జియో ట్రాపిజం : మొక్క వేర్లు గురుత్వ ఆకర్షణ వైపు పెరిగే ధర్మం. భూమి ఆకర్షణకు మొక్కలు చూపే ప్రతిచర్య.

→ ఫైటో హార్మోన్ : మొక్కలలో నియంత్రణ సమన్వయం చేసే రసాయన పదార్థాలు.

→ కీమో ట్రాపిజం : రసాయన పదార్థాలకు మొక్కలు చూపే ప్రతిచర్య.

→ ఆగ్జాన్ : నాడీకణంలోని పొడవైన భాగం. సమాచార రవాణాలో పాల్గొంటుంది.

→ సైనాప్స్ : నాడీకణాల డెండైట్స్ మధ్య ఏర్పడే సంధి తలం.

→ కపాలనాడులు : మెదడు నుండి ఏర్పడే నాడులను “కపాలనాడులు” అంటారు. వీటి సంఖ్య 12 జతలు.

→ మెనింజస్ : మెదడును కప్పుతూ మూడు పొరలు ఉంటాయి. వీటిని “మెనింజస్” అంటారు.

→ కశేరునాడులు : వెన్నుపాము నుండి ఏర్పడే నాడులను “కశేరునాడులు” అంటారు. ఇవన్నీ మిశ్రమనాడులు. వీటి సంఖ్య 31 జతలు.

Students can go through AP Board 10th Class Biology Notes 4th Lesson విసర్జన – వ్యర్థాల తొలగింపు వ్యవస్థ to understand and remember the concept easily.

AP Board 10th Class Biology Notes 4th Lesson విసర్జన – వ్యర్థాల తొలగింపు వ్యవస్థ

→ శరీరంలో జరిగే వివిధ జీవక్రియల వలన అనేక పదార్థాలు ఏర్పడతాయి. హాని కలిగించే పదార్థాలను వేరుచేసి ఆ బయటకు పంపడాన్ని “విసర్జన” అంటారు.

→ మానవ విసర్జన వ్యవస్థలో ఒక జత మూత్రపిండాలు, ఒక జత మూత్రనాళాలు, మూత్రాశయం, ప్రసేకం ఉంటాయి.

→ ప్రతి మూత్రపిండం సుమారు 1.3-1.8 మిలియన్ల మూత్రనాళికలు (Nephrons) కలిగి ఉంటుంది. మూత్రనాళికలు మూత్రపిండాల నిర్మాణాత్మక మరియు క్రియాత్మక ప్రమాణాలు.

→ మూత్రనాళికలో బొమన్ గుళిక, రక్తకేశనాళికాగుచ్ఛం, సమీపస్థ సంవళితనాళం, హెస్లీశిక్యం, దూరస్థ సంవళితనాళం మరియు సంగ్రహణనాళం ఉంటాయి.

→ మూత్రం ఏర్పడడంలో నాలుగు దశలున్నాయి. 1) గుచ్ఛగాలనం 2) వరణాత్మక పునఃశోషణం 3) నాళికాస్రావం 4) అతిగాఢత గల మూత్రం ఏర్పడడం.

→ మన శరీరం నుండి మూత్రపిండాలు నత్రజని వ్యర్థాలను తీసివేస్తాయి. నీటి సమతాస్థితిని నెలకొల్పుతాయి. లవణగాఢత, pH మరియు రక్తపీడనాన్ని క్రమబద్ధీకరిస్తాయి.

→ డయాలసిస్ యంత్రం ఒక తాత్కాలిక మూత్రపిండం. ఇది శరీరంలో ఏర్పడిన వ్యర్థాలను తొలగిస్తుంది. రెండు మూత్రపిండాలు పూర్తిగా పనిచేయని వ్యక్తులలో మూత్రపిండాల మార్పిడి చేయాలి.

→ వేరువేరు జంతువులలో విసర్జకావయవాలు వేరువేరుగా ఉంటాయి. ఉదా : అమీబా – సంకోచరిక్తిక, ప్లాటి హెల్మింథిస్ – జ్వాలాకణాలు, అనిలెడా – వృక్కాలు, ఆర్థోపొడ – మాల్ఫీజియన్ నాళికలు, సరీసృపాలు, పక్షులు, క్షీరదాలు – మూత్రపిండాలు.

→ మొక్కల్లో ప్రత్యేక విసర్జకావయవాలు లేవు. మొక్కలు ఆకుల్లో, బెరడులో, పండ్లలో, విత్తనాల్లో వ్యర్థాలను నిల్వచేసి, పక్వానికి వచ్చాక మొక్కల నుండి విడిపోతాయి.

→ మొక్కల్లో జీవక్రియా ఉత్పన్నాలు రెండు రకాలు.
1) ప్రాథమిక జీవక్రియా ఉత్పన్నాలు. ఉదా : ప్రోటీన్లు, కార్బోహైడ్రేట్లు, కొవ్వులు,
2) ద్వితీయ జీవక్రియా ఉత్పన్నాలు. ఉదా : ఆల్కలాయిడ్లు, జిగుర్లు, టానిన్లు, లేటెక్స్ మరియు రెసిన్లు. ఇవి ఆర్థికంగా ప్రాముఖ్యత కలిగి ఉంటాయి.

→ జీవుల నుండి వ్యర్థాలను తొలగించడాన్ని, విసర్జన పదార్థాలు ఒక ప్రదేశం నుండి మరొక ప్రదేశానికి కదలటాన్ని ‘స్రావం’ (Secretion) అంటారు.

→ మొక్కలు వేరువేరు భాగాలలో ఆల్కలాయిడ్లను నిల్వ చేసుకొంటాయి. ఇవి నత్రజని సంబంధిత ఉప ఉత్పన్నాలు.

→ టానిన్లను ప్రధానంగా తోళ్ళ పరిశ్రమలలో ఉపయోగిస్తారు. ఇవి తంగేడు, కరక్కాయ చెట్ల నుండి లభిస్తాయి.

→ పైనస్ చెట్ల నుండి రెసిన్లు లభిస్తాయి. వీటిని వార్నిష్ తయారీలో ఉపయోగిస్తారు.

→ హీవియా బ్రెజీలియన్సిస్ (రబ్బరు మొక్క) మొక్క లేటెక్స్ నుండి రబ్బరు తయారు చేస్తారు.

→ మన శరీరంలో లాలాజలం, హార్మోన్లు, ఎంజైమ్ లను స్రావాలుగా పరిగణిస్తారు.

→ కృత్రిమ మూత్రపిండాన్ని డయాలసిస్ అంటారు.

→ మూత్రపిండాలు పనిచేయని వారికి శాశ్వత పరిష్కారంగా మూత్రపిండ మార్పిడి నిర్వహిస్తారు.

→ క్రియాటినిన్ : రక్తం మరియు మూత్రంలో ఉండే ప్రోటీన్ పదార్థం.

→ నాళద్రవం : కణజాలంలో ఉన్న ద్రవాన్ని నాళద్రవం అంటారు.

→ బాహ్య రక్తకేశనాళికా వల : నెఫ్రాన్లో హెన్లీశక్యాన్ని ఆవరించి ఉన్న రక్తకేశనాళికా వల.

→ పోడోసైట్ : బొమన్ గుళికలోని ఉపకళా కణజాలంలోని కణాలు. ఇవి రంధ్రాలను కలిగిన పొరవలె అమరి ఉంటాయి.

→ రక్తకేశ నాళికాగుచ్చం : బొమన్ గుళికలో అభివాహి ధమని అనేక శాఖలుగా చీలి ఏర్పడ్డ నిర్మాణం. రక్తాన్ని వడపోస్తుంది.

→ సమీపస్థ సంవళిత నాళం : బొమన్ గుళిక పరభాగం మెలితిరిగి ఉంటుంది. పునఃశోషణ దాని ప్రధాన విధి.

→ దూరస్థ సంవళిత నాళం : హెన్లీశిక్యం యొక్క పరభాగం. గుళికకు దూరంగా ఉంటుంది. నాళికాస్రావం దాని ప్రధాన విధి.

→ అభివాహి ధమనిక : బొమన్ గుళికలోనికి ప్రవేశించే రక్తనాళం. వ్యర్థాలను కలిగి ఉంటుంది.

→ అపవాహి ధమనిక : బొమన్ గుళిక నుండి వెలుపలికి వచ్చే రక్తనాళం. ఇది శుద్ధి చేసిన రక్తాన్ని కలిగి ఉంటుంది.

→ కేలిసిస్ : మూత్రపిండంలో నెఫ్రాస్టు ద్రోణిలోనికి తెరుచుకొనే ప్రాంతం. ఇవి వేళ్ళవంటి నిర్మాణాలు.

→ మూత్ర విసర్జన : ప్రసేకం ద్వారా మూత్రాశయం నుండి మూత్రం బయటకు విడుదలగుటను ‘మూత్రవిసర్జన’ అంటారు.

→ యూరోక్రోమ్ : మూత్రానికి రంగును కలిగించే పదార్థం.

→ డయలైజర్ : డయాలసిస్ యంత్రంలో ఉపయోగించే ద్రవ పదార్థం. ఇది రక్త నిర్మాణాన్ని పోలి ఉంటుంది. వ్యర్థాలు ఉండవు.

→ హీమోడయాలసిస్ : మూత్రపిండాలు పనిచేయని వారిలో కృత్రిమంగా రక్తాన్ని శుద్ధి చేసే ప్రక్రియ.

→ ఆల్కలాయిడ్లు : మొక్కలలోని నత్రజని సంబంధిత వ్యర్థ పదార్థాలు. ఇవి వేరువేరు భాగాలలో నిల్వ చేయబడతాయి.
ఉదా : నికోటిన్

→ జీవ ఇంధనం : మొక్కల నుండి తయారుచేస్తున్న ఇంధన పదార్థాలను జీవ ఇంధనాలు అంటారు.
ఉదా : జట్రోపా.

→ హెగౌశిక్యం : నెఫ్రాలో ‘U’ ఆకారపు గొట్టము. పునఃశోషణకు తోడ్పడుతుంది.

Students can go through AP Board 10th Class Biology Notes 3rd Lesson ప్రసరణ – పదార్థ రవాణా వ్యవస్థ to understand and remember the concept easily.

AP Board 10th Class Biology Notes 3rd Lesson ప్రసరణ – పదార్థ రవాణా వ్యవస్థ

→ నాడీస్పందన హృదయస్పందనకు సమానంగా ఉంటుంది. ఏ పరికరం సహాయం లేకుండానే మనం హృదయస్పందనను కొలవవచ్చు.

→ మొట్టమొదటిసారిగా స్టెతస్కోపును “రెని లెన్నెక్’ అను శాస్త్రవేత్త కనుగొన్నాడు.

→ గుండె రెండు హృదయావరణత్వచాలచే ఆవరింపబడి ఉంటుంది. వీటి మధ్య ఉండే ద్రవం గుండెను అఘాతాల నుండి కాపాడుతుంది.

→ గుండెకు అతికి ఉన్న రక్తనాళాలలో దృఢంగా ఉండేవి ధమనులు. వీటిలో ధమనీచాపం శరీర భాగాలకు పుపుస ధమని, ఊపిరితిత్తులకు రక్తాన్ని తీసుకుపోతుంది.

→ తక్కువ దృఢత్వం కలిగిన నాళాలను సిరలు అంటారు. పూర్వపరమహాసిరలు శరీర ఊర్ధ్వ, అధోభాగాల నుండి రక్తాన్ని సేకరిస్తాయి. పుపుస సిరలు ఊపిరితిత్తుల నుండి రక్తాన్ని సేకరిస్తాయి.

→ గుండెలో నాలుగు గదులుంటాయి. పూర్వభాగంలో రెండు కర్ణికలు, పరభాగంలో రెండు జఠరికలు ఉంటాయి.

→ ఒక వైపున గల కర్ణికాజఠరికలు కర్ణికాజఠరికా రంధ్రం ద్వారా కలుపబడి ఉంటాయి. కర్ణికాంతర విభాజకం అనే కండర పొర కర్ణికలనూ, జఠరికాంతర విభాజకం జఠరికలను వేరుచేస్తుంది.

→ కర్ణికలు, జఠరికల మధ్య రంధ్రాలుంటాయి. ఈ రంధ్రాలను కర్ణికా, జఠరికా కవాటాలు మూసి ఉంచుతాయి.

→ ధమనీ చాపం, పుపుస ధమనిలో కూడా కవాటాలుంటాయి.

→ గుండె కుడివైపు భాగం శరీరభాగాల నుండి రక్తాన్ని గ్రహించి ఊపిరితిత్తులకు పంపుతుంది.

→ గుండె ఎడమవైపు భాగం ఊపిరితిత్తుల నుండి మంచి రక్తాన్ని గ్రహించి శరీరభాగాలకు పంపుతుంది.

→ పుపుస ధమని తప్ప మిగిలిన ధమనులన్నీ ఆమ్లజనియుత రక్తాన్ని శరీరభాగాలకు సరఫరా చేస్తాయి. పుపుస సిర తప్ప మిగిలిన సిరలన్నీ ఆమ్లజని రహిత రక్తాన్ని గుండెకు చేరుస్తాయి.

→ గుండె ఒక సంకోచం వెంటనే ఒక యథాపూర్వస్థితికి (సడలింపు) రావడాన్ని హార్దిక వలయం అంటారు.

→ శరీర అవయవాలకు చేరేటపుడు రక్తం ఒక్కసారి మాత్రమే గుండెకు చేరడాన్ని ఏక వలయ ప్రసరణ అనీ, రెండుసార్లు రావడాన్ని ద్వంద్వవలయ ప్రసరణ అనీ అంటారు.

→ K విటమిన్ లోపం ఉన్నవారిలో రక్తస్కందనం జరగదు.

→ మొక్కలు నేలలోని లవణాలు కలిగిన నీటిని ద్రవాభిసరణ పద్ధతిలో వేళ్ళ ద్వారా గ్రహిస్తాయి.

→ నీరు దారువు ద్వారా, పోషక పదార్థాలు పోషక కణజాలం ద్వారా సరఫరా అవుతాయి.

→ మొక్కలలో బాష్పోత్సేకానికి, ప్రసరణ వ్యవస్థకు మధ్య సంబంధం ఉంటుంది.

→ జీవశాస్త్రవేత్తలు ఎఫిడ్ సహాయంతో పోషక కణజాలాల గురించి తెలుసుకోగలిగారు.

→ ఏపుగా పెరిగిన మొక్కజొన్న వారానికి 15 లీటర్ల నీటిని బాష్పోత్సేకం ద్వారా వాతావరణంలోనికి పంపుతుంది.

→ మానవునిలో ఒక మిల్లీలీటరు రక్తం గుండె నుండి కాలి చివరి వరకు వెళ్ళి తిరిగి గుండెను చేరటానికి సుమారు 2 మీటర్ల దూరం ప్రయాణించాలి. దీనికి 60 సెకన్ల సమయం పడుతుంది.

→ రక్త పీడనాన్ని స్పిగ్మోమానోమీటరుతో కొలుస్తారు.

→ మొక్కలలో నాళికాపుంజాలు ప్రసరణ క్రియను నిర్వహిస్తాయి.

→ ప్రసరణ : శరీరభాగాలకు కావలసిన పదార్థాలను రవాణా చేసే ప్రక్రియ.

→ కర్ణికలు : గుండెలోని పై గదులను “కర్ణికలు” అంటారు.

→ జఠరికలు : గుండెలోని క్రింది గదులను “జఠరికలు” అంటారు.

→ నాడీ స్పందన : హృదయ స్పందన వలన మణికట్టు వద్ద రక్తనాళాలలో గుర్తించే అలజడి.

→ ధమని : గుండె నుండి రక్తాన్ని తీసుకెళ్ళే రక్తనాళాన్ని “ధమని” అంటారు.

→ సిర : గుండెకు రక్తాన్ని తీసుకొని వచ్చే రక్తనాళాన్ని “సిర” అంటారు.

→ స్టెతస్కోపు ఆ: హృదయ స్పందనను పరిశీలించటానికి ఉపయోగించే పరికరము.

→ బృహద్ధమని : ఎడమ జఠరిక నుండి బయలుదేరే పెద్ద రక్తనాళాన్ని “బృహద్ధమని లేదా ధమనీ చాపం” (Aorta) అంటారు.

→ రక్తకేశనాళిక : రక్తనాళం చీలిపోయి రక్తకేశనాళికలుగా మారుతుంది. ఇవి పరిమాణాత్మకంగా చిన్నవిగా ఉంటాయి. గోడలు పలుచగా ఉంటాయి.

→ సిస్టోల్ : గుండె సంకోచించే దశను “సిస్టోల్” అంటారు.

→ డయాస్టోల్ : గుండె సడలే స్థితిని “డయాస్టోల్” అంటారు. హార్దిక వలయం గుండె ఒక సంకోచం వెంటనే పూర్వస్థితికి రావడాన్ని “హార్దిక వలయం” అంటారు.

→ రక్తపీడనం : రక్తం రక్తనాళాలలో ప్రయాణించేటపుడు కలిగించే పీడనాన్ని “రక్తపీడనం” అంటారు.

→ శోషరసం : రక్తం నుండి కణజాలంలోనికి విసరణ చెందే కణాంతర ద్రవపదార్థాన్ని “శోషరసం” అంటారు. ఇది నిర్మాణాత్మకంగా రక్తాన్ని పోలి ఉంటుంది. కాని రక్తకణాలు ఉండవు.

→ ఏకప్రసరణ వలయం : శరీర అవయవాలు చేరేటప్పుడు రక్తం ఒకసారి మాత్రమే గుండెకు చేరడాన్ని “ఏక ప్రసరణ వలయం” అంటారు.

→ ద్విప్రసరణ వలయం : శరీర అవయవాలకు చేరేటప్పుడు రక్తం రెండు సార్లు గుండెకు చేరడాన్ని “ద్వి ప్రసరణ వలయం” అంటారు.

→ రక్త స్కందనము : శరీరం నుండి బయటకు వచ్చిన రక్తము గడ్డకట్టే ధర్మాన్ని “రక్తస్కందనం” అంటారు.

→ స్పిగ్మోమానోమీటర్ : రక్త పీడనాన్ని కొలిచే పరికరము.

→ ప్రోత్రాంబిన్ : రక్తంలోని ప్రోటీన్, రక్తస్కందనానికి తోడ్పడుతుంది.

→ త్రాంబిన్ : థ్రాంబోకైనేజ్ చర్య వలన ప్రోత్రాంబిన్ త్రాంబిన్‌గా మారుతుంది.

→ ఫైబ్రినోజన్ : రక్తంలోని ద్రవరూప పదార్థం. త్రాంబిన్ చర్య వలన ఘనరూపంలోనికి మారుతుంది.

→ ఫైబ్రిన్ : ఫైబ్రినోజన్, త్రాంబిన్ చర్య వలన ఫైబ్రగా మారుతుంది. ఇవి దారపుపోగుల వంటి నిర్మాణాలు.

→ మూలకేశాలు : వేర్ల నుండి ఏర్పడే సన్నని వెంట్రుకల వంటి నిర్మాణాలు. నీరు, లవణ శోషణలో ప్రముఖ పాత్ర వహిస్తుంది.

→ ప్రథమమూలం : వేరు వ్యవస్థను ఏర్పరిచే పిండనిర్మాణం.

→ వేరుపీడనం : వేరు నీటిని పీల్చుకొన్నప్పుడు వెలువర్చే పీడనాన్ని “వేరు పీడనం” అంటారు.

→ మొక్కల పోషకాలు : మొక్కల పెరుగుదలకు, అభివృద్ధికి అవసరమయ్యే రసాయన పదార్థాలు.

→ దారువు : మొక్కలలో నీటి రవాణాకు తోడ్పడే ప్రసరణ కణజాలం.

→ పోషక కణజాలం : మొక్కలలో ఆహారపదార్థాల రవాణాకు తోడ్పడే ప్రసరణ కణజాలం.

→ నాళికాపుంజాలు : మొక్కలలోని ప్రసరణ కణజాలాన్ని “నాళికాపుంజాలు” అంటారు. ఇవి దారువు మరియు పోషక కణజాలాన్ని కలిగి ఉంటుంది.

Students can go through AP Board 9th Class Biology Notes 4th Lesson ప్లాస్మా పొర గుండా పదార్థాల కదలిక to understand and remember the concept easily.

AP Board 9th Class Biology Notes 4th Lesson ప్లాస్మా పొర గుండా పదార్థాల కదలిక

→ కణము వివిధ రకముల విధులను నిర్వహిస్తుంది.

→ కణము విధులను నిర్వహించడానికి ఘన, ద్రవ, వాయు పదార్ధములైన గ్లూకోజ్, నీరు మరియు ఆక్సిజన్ వంటి వాటిని రవాణా చేస్తాయి.

→ గ్రీకు భాషలో ‘ఆస్మా’ అంటే నెట్టడం.

→ ప్లాస్మాపొర అన్ని రకాల పదార్ధములను తన ద్వారా సమానంగా ప్రవేశింపనీయదు.

→ విచక్షణాస్తరం గుండా నీటి అణువుల ప్రసరణ తక్కువ గాఢత నుండి ఎక్కువ గాఢతకి రెండువైపులా సమాన గాఢత వచ్చేవరకు జరిగే ప్రక్రియను ద్రవాభిసరణం అంటారు.

→ గాలి లేదా నీరు లాంటి మాధ్యమంలో కొన్ని పదార్థములను ఉంచినపుడు అవి ఆ మాధ్యమంలో విస్తరించడాన్ని వ్యాపనం అంటారు.

→ వ్యాపనం, ద్రవాభిసరణం ఇతర పద్ధతుల ద్వారా, ప్లాస్మా పొర ద్వారా పదార్థాలు రవాణా చేయబడతాయి.

→ వ్యాపనం, ద్రవాభిసరణం మన నిత్యజీవితంలో ఎంతో ఉపయోగపడతాయి.

→ ఎయిర్ ఫ్రెష్ నర్స్, అగర్బత్తీ, దోమలనివారణ మందులు వ్యాపనం సూత్రంపై పనిచేస్తాయి.

→ వ్యతిరేక ద్రవాభిసరణం ద్వారా సముద్రపు నీటి నుండి లవణాలను వేరు చేసి మంచినీరుగా మారుస్తారు.

→ కణం నుండి, నీరు బయటకు పోవడాన్ని బాహ్యప్రసరణం అంటారు.

→ కణం లోపలికి నీరు ప్రవేశించడాన్ని అంతరప్రసరణం అంటారు.

→ ఫ్రెడ్డీ మెర్క్యురీ, డేవిడ్ బోరీ అనే శాస్త్రవేత్తలు పారగమ్యత్వచాన్ని వినియోగించి, సముద్రపు నీటి నుండి లవణాలను వేరు చేశారు.

→ థామస్ గ్రాహం వాయువుల వ్యాపనం మరియు ద్రవపదార్థాల వ్యాపనాన్ని అధ్యయనం చేశాడు.

→ నిర్జీవ కణాలలో ద్రవాభిసరణ క్రియ జరగదు.

→ ద్రావితం : ద్రావణంలో కలిగిన పదార్థం

→ ద్రావణి : ఘనపదార్థమును కరిగించు ద్రవపదార్థం

→ విచక్షణాస్తరం : కొన్ని ఎంపిక చేసిన ద్రావితాలను మాత్రమే తమ గుండా ప్రవేశింపచేస్తుంది.

→ ద్రవాభిసరణం : గాఢమైన ద్రావణం వైపు పాక్షిక పారగమ్యత్వచం ద్వారా నీటి అణువుల కదలిక.

→ ప్లాస్మాడెస్మాట : కణకవచముల ద్వారా ప్రయాణించి ప్రక్కప్రక్క కణముల జీవపదార్థములను కలిపే కణద్రవ్య పోగులు.

→ పారగమ్యత : ద్రావితాలు, ద్రావణిని తమగుండా ప్రవేశింపచేయుట.

→ పాక్షిక పారగమ్యత : ద్రావణిని అనుమతిస్తుందే గాని దానిలో కరిగిన ద్రావితాన్ని అనుమతించదు.

→ బాహ్య ద్రవాభిసరణం : కణం నుండి నీరు బయటకు పోవటం

→ అంతర ద్రవాభిసరణం : కణం లోపలికి నీరు ప్రవేశించడం

→ వ్యతిరేక ద్రవాభిసరణం : సముద్రపు నీటి నుండి లవణాలను పారగమ్యత్వచాన్ని ఉపయోగించి తొలగించే పద్ధతి.

→ విసరణము : గాలి లేదా నీరులాంటి మాధ్యమంలో కొన్ని పదార్థాలను ఉంచినపుడు అవి ఆ మాధ్యమంలో సమానంగా విస్తరించుట.

→ సంతృప్త ద్రావణం : ద్రావితంను కరిగించుకోలేని ద్రావణము

→ ఎండోసైటాసిస్ : త్వచం సరళమైన నిర్మాణం కలిగి ఉండుట వలన కణం ఆహారాన్ని కానీ ఇతర బాహ్యకణాలను గానీ చుట్టి బాహ్య పరిసరాల నుంచి వేరుచేసి ఆహారాన్ని సేకరించటం.
ఉదా: అమీబా.

Students can go through AP Board 10th Class Biology Notes 2nd Lesson శ్వాసక్రియ – శక్తి ఉత్పాదక వ్యవస్థ to understand and remember the concept easily.

AP Board 10th Class Biology Notes 2nd Lesson శ్వాసక్రియ – శక్తి ఉత్పాదక వ్యవస్థ

→ శ్వాసక్రియలో మనం పీల్చిన గాలి ఊపిరితిత్తులలోకి, అక్కడ నుండి వాయుగోణులలోకి చేరుతుంది. తిరిగి అదే మార్గంలో వెలుపలికి వస్తుంది.

→ గాలి పీల్చుకోవడం నుండి కణాల స్థాయిలో ఆక్సిజన్ వినియోగం కావడం వరకు ఒకదాని తరువాత ఒకటి వరుసగా జరిగే చర్యలన్నింటిని కలిపి “శ్వాసక్రియ” అంటారు.

→ విడిచే గాలి సున్నపు తేటను తెల్లగా మారుస్తుందని “లేవోయిజర్” కనుగొన్నాడు.

→ పీల్చిన గాలి నాశికారంధ్రాలు, గ్రసని, స్వరపేటిక, వాయునాళికలు, శ్వాసనాళం, ఊపిరితిత్తులు, వాయుగోణులకు అక్కడ నుండి రక్తంలోకి చేరుతుంది. అదే మార్గంలో (CO₂) వెనుకకు ప్రయాణిస్తుంది.

→ ఊపిరితిత్తులలో వాయు మార్పిడి అతిచిన్న సంచులవంటి వాటితో జరుగుతుంది.

→ దిగువ భాగంలో ఉండే కండర నిర్మితమైన పొరను “విభాజక పటలం” అంటారు.

→ ఉచ్ఛ్వాసంలో విభాజక పటలం సంకోచించగా “విభాగ పటలం” విశ్రాంతి స్థితికి వస్తుంది.

→ పీల్చేగాలి నాశికాకుహరంలో, వాయునాళంలో వడపోయబడుతుంది.

→ ముక్కురంధ్రాలలోని తేమ, వెంట్రుకలు దుమ్ముకణాలను లోపలికి పోకుండా ఆపివేస్తాయి.

→ ఎపిగ్లాటిస్ ఒక కండరయుతమైన మూత వంటి నిర్మాణం. ఇది గాలిని ఆహారాన్ని తమ మార్గంలో వెళ్ళేందుకు వీలుగా కదులుతుంది.

→ స్వరపేటికలో ఉండే స్వరరంధ్రాలు ఊపిరితిత్తుల నుండి వెలుపలికి వచ్చే గాలికి కంపిస్తాయి. తద్వారా మనం మాట్లాడడం, పాటలు పాడడం చేయగలుగుతున్నాం.

→ శ్వాసనాళం వాయునాళంగానూ అది చిన్నచిన్న వాయుగోణులుగానూ విడిపోతుంది.

→ అతి చిన్నపరిమాణంలో ఉండే వాయుగోణుల నుండి రక్తనాళాలలోని రక్తంలోనికి వాయు వినిమయం జరుగుతుంది.

→ వాయుసహిత శ్వాసక్రియలో అధిక పరిమాణంలో శక్తి విడుదలకావడంతోపాటు నీరు, కార్బన్ డై ఆక్సైడ్ వెలువడతాయి.

→ తగినంత ఆక్సిజన్ అందుబాటులో లేనపుడు శక్తి విడుదల చేయడానికి అవాయు శ్వాసక్రియ లేదా కిణ్వనం జరుగుతుంది.

→ గ్లూకోజ్ కు మంట అంటుకుంటే ఆర్పలేము కానీ కణజాలాలు ఆక్సిజన్ సమక్షంలో గ్లూకోజ్ ను తగినంతగా మండించి నియంత్రిస్తాయి.

→ నీరు మంటను ఆర్పేస్తుంది. కాని కణాలలో చాలా ఎక్కువ నీరు ఉన్నప్పటికీ శ్వాసక్రియ జరుగుతూనే ఉంటుంది.

→ కిరణజన్యసంయోగక్రియ, శ్వాసక్రియ వ్యతిరేకమైనవిగా కనిపించినప్పటికీ జీవక్రియలను నిర్వర్తించడానికి కావలసిన అనేక జీవరసాయన చర్యలు రెండింటిలోనూ జరుగుతాయి.

→ మొక్కలలో జరిగే జీవక్రియలకు అవసరమైన చక్కెరలు, స్టార్చ్ మొదలైన పిండిపదార్థాలు క్లోరోప్లాస్లో జరిగే కిరణజన్యసంయోగక్రియలో ఏర్పడతాయి.

→ కణశ్వాసక్రియలలో మైటోకాండ్రియాలన్నింటిలో ఉండే కార్బోహైడ్రేట్లు దహనం చెంది రసాయనిక శక్తిని ఉత్పత్తి చేస్తాయి. ఇది జీవక్రియలు నిర్వర్తిస్తుంది.

→ ఆక్సిజన్ రహిత పరిస్థితులలో జరిగే శ్వాసక్రియను “అవాయు శ్వాసక్రియ” అంటారు.

→ అవాయు శ్వాసక్రియ ప్రాథమిక జీవులలోనూ, కండరాలలోనూ జరుగుతుంది.

→ శ్వాసక్రియ కొరకు జీవులలో రకరకాల శ్వాస అవయవాలు ఉంటాయి. వీటిని “శ్వాసేంద్రియాలు” అంటారు.

→ మొప్పలు జలచరజీవులలోనూ, వాయునాళాలు కీటకాలలోనూ, చర్మం కొన్ని అనిలేడా జీవులలోనూ, ఊపిరితిత్తులు భూచర జీవులలోనూ శ్వాస అవయవాలు.

→ మొక్కల శ్వాసక్రియకు పత్రరంధ్రాలు, లెంటి సెల్స్, శ్వాసవేర్లు తోడ్పడతాయి.

→ వాయు శ్వాసక్రియ : ఆక్సిజన్ సమక్షంలో జరిగే శ్వాసక్రియను “వాయు శ్వాసక్రియ” అంటారు. ఈ ప్రక్రియలో అధిక శక్తి వెలువడుతుంది. ఉన్నతస్థాయి జీవులలో జరుగుతుంది.

→ అవాయు శ్వాసక్రియ : ఆక్సిజన్ లేకుండా జరిగే శ్వాసక్రియను “అవాయు శ్వాసక్రియ” అంటారు.

→ వాయుగోణులు : ఊపిరితిత్తుల యొక్క నిర్మాణాత్మక, క్రియాత్మక ప్రమాణాలు. ఊపిరితిత్తుల లోపల త్వచాలు ముడతలుపడుట వలన ఏర్పడే గుండ్రటి నిర్మాణాలు.

→ గ్రసని : ఆహార, శ్వాస మార్గాల కూడలి. గొంతు ప్రాంతంలో ఉంటుంది.

→ శ్వాసనాళం : మానవునిలో వాయునాళాన్ని “శ్వాసనాళం” అని అంటారు. ఇది పొడవు ‘C’ ఆకారపు మృదులాస్థి ఉంగరాలలో నిర్మితమై ఉంటుంది.

→ శ్వాసనాళిక : మానవ ఉర:కుహారంలో శ్వాసనాళం రెండు చిన్న నాళాలుగా చీలిపోతుంది దీనిని “శ్వాసనాళిక” అంటారు

→ ఉపజిహ్విక : కంఠబిలంపై ఉండే మూత వంటి నిర్మాణం. శ్వాసమార్గంలో ఆహారం ప్రసరించకుండా నిరోధిస్తుంది.

→ నిర్మాణక్రియ : చిన్న అణువులు కలిసి పెద్ద అణువులుగా రూపొందే జీవక్రియలను “నిర్మాణక్రియలు” అంటారు.
ఉదా : కిరణజన్యసంయోగక్రియ

→ విచ్ఛిన్నక్రియ : పెద్ద అణువులు విచ్ఛిన్నం చెంది, చిన్న అణువులుగా రూపొందించే జీవక్రియను “విచ్ఛిన్నక్రియ” అంటారు.
ఉదా : శ్వాసక్రియ

→ వాయుగత వేర్లు : మాంగ్రూవ్ మొక్కలలో శ్వాసక్రియ కొరకు ప్రత్యేకీకరణ చెందిన వేర్లు.

→ లెంటిసెల్స్ : వాయు వినిమయానికి తోడ్పడే కాండం మీద ఉండే రంధ్రాలు.

→ కిణ్వనం : అవాయు శ్వాసక్రియలోని రెండవదశ. దీనినే పులియుట అంటారు. ఈ ప్రక్రియలో ఆల్కహాలు ఏర్పడుతుంది.

→ ఎనర్జీ కరెన్సీ : “ఎనర్జీ కరెన్సీ” అంటే ATP. ఈ ఎడినోసిన్ టై ఫాస్ఫేట్ కణస్థాయిలో శక్తి స్వరూపం.

→ మైటోకాండ్రియా : శ్వాసక్రియకు తోడ్పడే కణాంగము. దీనిని కణశక్త్యాగారము అని కూడా అంటారు.

→ జీవక్రియలు : కణాలలో జరిగే జీవ రసాయనిక చర్యలను “జీవక్రియలు” అంటారు.
ఉదా : శ్వా సక్రియ

→ ఆస్యగ్రసని కుహరం : కప్పలో నాసికా కుహరాలు ఆస్యకుహరంలోనే తెరచుకొంటాయి. దీనిని “ఆస్యగ్రసని కుహరం” అంటారు.

→ చర్మీయ శ్వాసక్రియ : చర్మం ద్వారా జరిగే శ్వాసక్రియను “చర్మీయ శ్వాసక్రియ” అంటారు.
ఉదా : కప్ప

→ మొప్పల శ్వాసక్రియ : చేపలలో శ్వాసక్రియ మొప్పల ద్వారా జరుగుతుంది. దీనిని “మొప్పల శ్వాసక్రియ” అంటారు.

→ అంశిక స్వేదనం : బాష్పీభవన స్థానాల ఆధారంగా పదార్థాలను వేరుచేయు ప్రక్రియ. మొలాసిస్ నుండి ఆల్కహాల్ ను ఈ ప్రక్రియ ద్వారానే వేరుచేస్తారు.

→ ఆక్సిజన్ లోటు : అధిక శ్రమ చేసినపుడు కండరాలలో ఆక్సిజన్ కొరత ఏర్పడుతుంది. దీనినే “ఆక్సిజన్ లోటు” అంటారు.

→ ATP : ఎడినోసిన్ టై ఫాస్ఫేట్ కణస్థాయిలో శక్తి స్వరూపం. దీనినే “ఎనర్జీ కరెన్సీ” అంటారు.

→ కణశ్వాసక్రియ : కణస్థాయిలో జరిగే శ్వాసక్రియను “కణశ్వాసక్రియ” అంటారు.

→ శ్వాసక్రియ : ఆహార పదార్థాలను ఆక్సీకరణం చెందించి శక్తిని వెలువరించే ప్రక్రియను “శ్వాసక్రియ” అంటారు. ఇది ఒక ముఖ్యమైన జీవక్రియ.

Students can go through AP Board 9th Class Biology Notes 3rd Lesson జంతు కణజాలం to understand and remember the concept easily.

AP Board 9th Class Biology Notes 3rd Lesson జంతు కణజాలం

→ ఒకే నిర్మాణం కలిగి ఒకే విధమైన విధులను నిర్వర్తించే కణాల సమూహమే కణజాలం.

→ జంతు కణజాలాలు నాలుగు రకాలు. అవి : ఉపకళా కణజాలం, సంయోజక కణజాలం, కండర కణజాలం, నాడీ కణజాలం.

→ జంతువుల లోపలి అవయవాలను, బయట భాగాలను కప్పి ఉంచే కణజాలం ఉపకళా కణజాలం.

→ అవయవాలను కలుపుతూ అంతర మాత్రికలో దూరం దూరంగా విస్తరించినట్లు ఉండే కణజాలం సంయోజక కణజాలం.

→ శరీర కదలికలకు తోడ్పడే కణజాలం కండర కణజాలం.

→ బాహ్య, అంతర ఉద్దీపనలకు ప్రతిచర్యలు చూపే కణజాలం నాడీకణజాలం.

→ విచక్షణా త్వచం ద్వారా పదార్థాల రవాణా జరిగే అవయవాల్లో స్తంభాకార ఉపకళా కణజాలము ఉంటుంది.

→ చర్మంపై అనేక వరుసలలో అమరియున్న ఉపకళా కణజాలమును స్తరిత ఉపకళా కణజాలము అంటారు.

→ ఘనాకార ఉపకళా కణజాలాలు మూత్రనాళాలలో కనిపిస్తాయి.

→ ఉపకళా కణజాలంలో కొంతభాగం లోపలికి ముడుచుకుపోయి గ్రంథి ఉపకళా కణజాలంను ఏర్పరుస్తాయి. ఆ స్తంభాకార ఉపకళా కణజాల కణాలు స్రవించేచోట, శోషణ జరిగేచోట ఉంటాయి.

→ కేశయుత ఉపకళా కణజాలము, శుక్రనాళము నందు, వాయునాళం నందు, శ్వాసనాళాలు, మూత్రపిండనాళాలు మరియు బీజకోశనాళాలందు ఉంటుంది.

→ ఉపకళా కణజాలమైన చర్మం నుండి గోర్లు, రోమాలు, గిట్టలు, కొమ్ములు వంటి నిర్మాణాలు తయారవుతాయి.

→ మన శరీరంలో ఉండే వివిధరకాల సంయోజక కణజాలాలు : వాయుగత కణజాలం, ఎడిపోజ్ కణజాలం, సంధి బంధనము, స్నాయుబంధనము, మృదులాస్థి మరియు రక్త కణజాలం. వివిధ రకాల కణజాలములను కలిపి ఉంచేది వాయుగత కణజాలం.

→ క్రొవ్వును నిల్వయుంచు కణజాలము ఎడిపోజ్ కణజాలం.

→ ఎముక శరీరానికి ఆకారాన్ని ఇవ్వడంలో సహాయపడుతుంది.

→ స్నాయుబంధనం కండరాలను ఎముకతో కలుపుతుంది.

→ సంధి బంధనం ఎముకలను సంధి తలాలతో కలుపుతుంది.

→ మృదులాస్థి ఎముకలు కలిసే ప్రదేశాలలో, పక్కటెముకల చివర, నాశికాగ్రము, చెవిదొప్ప, వాయునాళంలోను ఉంటుంది.

→ సొరచేప వంటి చేపలలో అస్థిపంజరము మృదులాస్థితో నిర్మితమై ఉంటుంది.

→ రక్తము ఒక సంయోజక కణజాలము. దీనియందు ఎర్ర రక్తకణములు, తెల్లరక్తకణములు మరియు రక్తఫలకికలు ఉంటాయి.

→ మానవునిలో రక్త వర్గాలు నాలుగు రకాలు. అవి : ‘A’, ‘B’, ‘AB’ మరియు ‘0’ వర్గాలు.

→ కండర కణజాలాలు మూడు రకాలు. అవి : రేఖిత, అరేఖిత మరియు హృదయ కండరాలు.

→ నాడీకణము లేదా న్యూరాను నందు మూడు భాగములు కలవు. అవి : 1) కణదేహం 2) ఏక్సాన్ 3) డెండ్రైటులు.

→ కణజాలం : ఒకే నిర్మాణం కలిగి, ఒకే విధమైన విధులను నిర్వర్తించే కణాల సమూహము.

→ ఉపకళా కణజాలం : జంతువుల లోపలి అవయవాలను, బయట భాగాలను కప్పి ఉంచే కణజాలం.

→ సంయోజక కణజాలం : అవయవాలను కలుపుతూ అంతర మాత్రికలో విస్తరించిన కణజాలం.

→ బంధకం : దేనిని తాకకుండబెట్టుట, వేరుగా ఉంచుట, ప్రత్యేకించుట.

→ అస్థిమజ్జ : పొడవు ఎముకల చివరన ఉండే సంయోజక కణజాలము.

→ ఎముక : సంయోజక కణజాల రకము, శరీరానికి ఆకారాన్ని ఇస్తుంది.

→ మృదులాస్థి : సంయోజక కణజాలపు రకము, మెత్తటి ఎముక, ఎముకలు కలిసే ప్రదేశమునందు ఉండు కణజాలం.

→ కండర కణజాలం : చేతులు, కాళ్ళ కదలికలకు మరియు అనేక అంతర అవయవాల కదలికలకు సహాయపడే కణజాలం.

→ నాడీ కణజాలం : బాహ్య, అంతర ఉద్దీపనలకు ప్రతిచర్యలు చూపే కణజాలం.

→ ఆహార వాహిక : ఆస్యకుహరమును, జీర్ణాశయమును కలుపు గొట్టము వంటి భాగము.

→ ఫైబ్లాస్టులు : వాయుగత కణజాలంలోని నిర్మాణాలు తంతుయుత పదార్థాన్ని స్రవించి కణజాలాన్ని స్థిరంగా ఉంచుతాయి.

→ ఆస్టియోసైట్ కణాలు : ఎముకనందు లవణాలను స్రవించే కణాలు.

→ సంధి బంధనము (లిగమెంట్) : ఎముకలను సంధితలాలలో కలిపే సంయోజక కణజాలము.

→ స్నాయుబంధనం : కండరాలను ఎముకతో కలిపే సంధితలాలలో ఉండే సంయోజక కణజాలము.

→ హిమోగ్లోబిన్ : ఎర్ర రక్తకణములలో ఉండే ఎరుపు వర్ణపు ప్రోటీను. ఆక్సిజన్, కార్బన్ డయాక్సైడ్ రవాణాలో సహాయపడుతుంది.

→ సీరం : రసి, పస, కొన్ని జంతు ద్రవాలలో ఉండే నీరు ఉండే భాగం.

→ స్థితిస్థాపక శక్తి : యథాస్థితిని పొందునట్టి : లాగిన, నొక్కిన తిరిగి పూర్వపు ఆకారమునకు వచ్చునట్టి.

Students can go through AP Board 9th Class Biology Notes 2nd Lesson వృక్ష కణజాలం to understand and remember the concept easily.

AP Board 9th Class Biology Notes 2nd Lesson వృక్ష కణజాలం

→ ఒకే నిర్మాణం కలిగి, ఒకే విధమైన విధుల్ని నిర్వర్తించే కణాల సమూహమే కణజాలం.

→ పెరుగుతున్న భాగాల్లో ఉండే విభజన చెందగలిగే కణజాలంను విభాజ్య కణజాలం అంటారు.

→ మొక్కపై పొరలను ఏర్పరచే కణజాలం త్వచకణజాలం.

→ వృక్షదేహాన్ని ఏర్పరుస్తూ ఇతర కణజాలాలు సరియైన స్థితిలో ఉండేలా చేసేది సంధాయక కణజాలం.

→ పదార్థాల రవాణాకు సహాయపడేది ప్రసరణ కణజాలం.

→ విభాజ్య కణజాలాలు మూడు రకాలు అవి : 1. అగ్ర విజ్య కణజాలం 2. పార్శ్వ విభాజ్య కణజాలం 3. మధ్యస్థ , విభాజ్య కణజాలం.

→ బహిస్త్వచం (వెలుపలి పొర), మధ్యస్వచం (మధ్యపొర), అంతస్త్వచం (లోపలిపొర). ఇవి త్వచ కణజాలం నుండి ఏర్పడుతాయి.

→ నీటి నష్టము, కొమ్మలు విరగడం, చీలడం వంటి యాంత్రికంగా కలిగే నష్టాలు, పరాన్న జీవులు, రోగకారక జీవుల దాడి మొదలైన వాటి నుండి మొక్కలను త్వచకణజాలం రక్షిస్తుంది.

→ జిగురును ఇచ్చే చెట్ల యొక్క త్వచకణజాలం నుండి జిగురు స్రవించబడుతుంది.

→ సంధాయక కణజాలం మూడు రకములు అవి : 1. మృదు కణజాలం 2. స్థూలకోణ కణజాలం 3. దృఢ కణజాలం.

→ హరితరేణువులను కలిగి ఉండే మృదుకణజాలం హరిత కణజాలం అంటారు. పెద్దగాలి గదులుండే మృదు కణజాలాన్ని వాయుగత కణజాలమని అంటారు.

→ నీరు, ఆహారం, వ్యర్థ పదార్థాలను నిల్వచేసే మృదు కణజాలాన్ని నిల్వచేసే కణజాలం అంటారు.

→ మృదు కణజాలంలోని కణాలు మృదువుగా, పలుచని గోడలు కలిగి వదులుగా అమర్చబడి ఉంటాయి.

→ స్థూలకోణ కణజాలంలోని కణాలు దళసరి గోడలను కలిగి, కొంచెం పొడవైన కణాలుగా ఉంటాయి. దృఢ కణజాలంలోని కణాలు దళసరిగోడలు కలిగి ఉండి, కణాల మధ్య ఖాళీలు లేకుండా దగ్గర దగ్గరగా అమరి ఉంటాయి.

→ నెహేమియా గ్రూ దవ్వభాగానికి మృదు కణజాలమని పేరు పెట్టాడు.

→ ప్రసరణ కణజాలం రవాణా నిర్వహిస్తుంది. అవి రెండు రకాలు. దారువు, పోషక కణజాలం.

→ దారువు నీరు, పోషక పదార్థాలను వేర్ల నుండి మొక్క అగ్రభాగాలకు చేరుస్తుంది.

→ పోషక కణజాలము ఆకులలో తయారయిన ఆహారపదార్ధములను మొక్క భాగాలకు సరఫరా చేస్తుంది.

→ దారువులో దారుకణాలు, దారునాళాలు, దారుతంతువులు, దారు మృదుకణజాలం ఉంటాయి.

→ పోషక కణజాలంలో చాలనీ కణాలు, చాలనీ నాళాలు, సహకణాలు, పోషక కణజాల తంతువులు, పోషక మృదుకణజాలం ఉంటాయి.

→ దారువు యూకలిప్టస్ నందు నీటిని 200 అడుగులకు మరియు రోజవుడ్ వృక్షము నందు 300 అడుగుల వరకు నీటిని మోసుకొని వెళుతుంది.

→ కణజాలం : ఒకే నిర్మాణం కలిగి ఒకే విధమైన విధులను నిర్వర్తించే కణాల సమూహము.

→ విభాజ్య కణజాలం : పెరుగుతున్న భాగాల్లో ఉండే విభజన చెందగలిగే కణజాలం.

→ త్వచ కణజాలం : మొక్క బయట భాగాన్ని కప్పి ఉంచి రక్షణ కలుగచేసేది.

→ బెరడు : పెద్ద చెట్లలో బాహ్యచర్మంపై ఉండే అనేక పొరల త్వచ కణజాలం.

→ సంధాయక కణజాలం: మొక్క దేహంలో ఎక్కువ భాగాన్ని ఏర్పరచేది.
ఉదా : మృదుకణజాలం, స్థూలకోణ కణజాలం, దృఢ కణజాలం.

→ మృదు కణజాలం : కణాలు మృదువుగా పలుచని గోడలు గలిగి వదులుగా అమర్చబడిన సంధాయక కణజాలం.

→ హరిత కణజాలం : హరితరేణువులను కలిగి ఉండే మృదు కణజాలం.

→ వాయుగత కణజాలం : పెద్ద గాలిగదులను కలిగి ఉండే మృదు కణజాలం.

→ నిల్వ చేసే కణజాలం : నీరు, ఆహారం వ్యర్థ పదార్థములను నిల్వచేసే మృదుకణజాలం.

→ దృఢ కణజాలం : కణాలు దళసరి గోడలను కలిగి, కణాల మధ్య ఖాళీలు లేకుండా ఉండే సంధాయక కణజాలం.

→ స్థూలకోణ కణజాలం : కణాలు దళసరి గోడలను కలిగి, కొంచెం పొడవైన కణాలు గల సంధాయక కణజాలం.

→ ప్రసరణ కణజాలం : పదార్థాల రవాణాలో సహాయపడే కణజాలం.

→ దారువు : నీరు, పోషక పదార్థములను వేర్ల నుండి మొక్క పై భాగాలకు రవాణా చేసే కణజాలం.

→ పోషక కణజాలం : ఆకు నుండి ఆహారపదార్థములను మొక్క భాగాలకు సరఫరా చేసే కణజాలం.

→ అగ్ర విభాజ్య కణజాలం : కాండం, వేరు కొనభాగాల్లో ఉండే కణజాలం.

→ పార్శ్వ విభాజ్య కణజాలం : కాండంలో పార్శ్వపు అంచుల చుట్టూ వర్తులంగా పెరుగుదలను కలిగించే కణజాలం.

→ మధ్యస్థ విభాజ్య కణజాలం : కాండం మీద శాఖలు ఏర్పడే చోట, ఆకులు, పుష్పవృంతం పెరిగే చోట ఉండే కణజాలం.

→ నాళికాపుంజాలు : దారువు, పోషక కణజాలం కలిగిన ప్రాథమిక ప్రసరణ కణజాలంనందలి ఒక వరుస కణజాలం.

→ దారు కణాలు : దారువు నందు నీటి ప్రసరణకు యాంత్రిక బలాన్ని ఇచ్చే అంశములు. కణాలు పొడవుగా కండె ఆకారంలో ఉండి, కణ కవచం మందంగా లిగ్నిస్ పూరితమై ఉంటుంది.

→ దారునాళాలు : దారువు నందలి నిర్జీవ కణములు. నీటి రవాణా మరియు మొక్కకు యాంత్రిక బలాన్ని ఇస్తాయి.

→ చాలనీ కణాలు : పోషక కణజాలం నందలి అంశాలు. ఒకదాని మీద మరియొక కణాలు అమరి ఉంటాయి. ఆహారపదార్థాల రవాణాలో పాల్గొంటాయి.

→ చాలనీ నాళాలు : పోషక కణజాల అంశములు. ఆహారపదార్థాల రవాణాలో పాల్గొంటాయి.

→ సహ కణాలు : పోషక కణజాల అంశములు :
చిక్కని కణద్రవ్యం, పెద్దదైన కేంద్రకం ఉంటుంది.
చాలనీ నాళాలతో కలసి ఉంటాయి. ఆవృత బీజాలలో మాత్రమే ఉంటాయి.

Students can go through AP Board 10th Class Biology Notes 1st Lesson పోషణ – ఆహార సరఫరా వ్యవస్థ to understand and remember the concept easily.

AP Board 10th Class Biology Notes 1st Lesson పోషణ – ఆహార సరఫరా వ్యవస్థ

→ స్వయంపోషణ విధానంలో సరళమైన అకర్బన పదార్థాలైన కొన్ని ఖనిజ లవణాలను, నీటిని నేలనుండి గ్రహిస్తాయి. గాలిలోని కార్బన్ డై ఆక్సైడ్ ను ఉపయోగించి బాహ్యశక్తి జనకమైన సూర్యకాంతి సమక్షంలో అధిక శక్తి కలిగిన సంక్లిష్ట కర్బన పదార్థాలు తయారవుతాయి.

→ కిరణజన్యసంయోగక్రియ విధానంలో పత్రహరితం కలిగిన ఆకుపచ్చని మొక్కలు గ్లూకోజ్ మరియు పిండి పదార్థం వంటి పదార్థాలను ఉత్పత్తి చేయడానికి సూర్యరశ్మి (కాంతి) సమక్షంలో కార్బన్ డై ఆక్సెడ్ మరియు నీటిని వినియోగించుకుంటాయి. కిరణజన్యసంయోగక్రియలో ఆక్సిజన్ వ్యర్థ పదార్థంగా విడుదల అవుతుంది.

→ కిరణజన్యసంయోగక్రియను

అనే సమీకరణ రూపంలో చూపించవచ్చు.

→ కిరణజన్యసంయోగక్రియ జరగడానికి కాంతి, కార్బన్ డై ఆక్సైడ్, నీరు, పత్రహరితం అవసరం.

→ కిరణజన్యసంయోగక్రియ ప్రధానంగా క్లోరోప్లాలో జరుగుతుంది.

→ క్లోరోప్లాస్ట్ లోని గ్రానాలో కాంతిచర్య, స్ట్రోమాలో నిష్కాంతిచర్య జరుగుతుంది.

→ కిరణజన్య సంయోగక్రియలో గ్లూకోజ్, నీరు మరియు ఆక్సిజన్లు అంత్యపదార్థాలుగా ఏర్పడతాయి.

→ క్లోరోప్లాస్ట్ లో కిరణజన్య సంయోగక్రియ జరిగేటప్పుడు ఈ కింది చర్యలు జరుగుతాయి.
కాంతిశక్తి రసాయనిక శక్తిగా మారటం
నీటి అణువు విచ్ఛిత్తి చెందడం
కార్బన్ డై ఆక్సైడ్ కార్బోహైడ్రేట్స్ గా క్షయకరణం చెందటం

→ ఇతర జీవులు తయారుచేసిన సంక్లిష్ట పదార్థాలను ఆహారపదార్థాలుగా తీసుకోవడమే పరపోషణ.

→ పోషణల పద్ధతులు ఆహారపదార్థాల లభ్యత పై మరియు ఆహారం పొందే విధానంపై ఆధారపడి ఉంటాయి.

→ కొన్ని ఏక కణజీవులలో శరీర ఉపరితలం నుండి ఆహారం సేకరించినప్పటికీ, జీవి సంక్లిష్టత పెరిగేకొలది వివిధ భాగాలు ప్రత్యేక విధులు నిర్వహించడానికి వీలుగా రూపొందాయి.

→ సంక్లిష్ట కార్బోహైడ్రేట్లు, ప్రోటీన్లు, లిపిడ్లు సరళ అణువులుగా ఎంజైమ్స్ సహాయంతో విడగొట్టబడి, శరీరంలో శోషణకు అనువుగా మార్చే ప్రక్రియను ‘జీర్ణక్రియ’ అంటారు.

→ మానవునిలో ఆహారం తిన్న తరువాత అది వివిధ దశలలో జీర్ణాశయ గ్రంథుల ద్వారా స్రవించబడిన ఎంజైమ్ లచే విడగొట్టబడుతుంది. జీర్ణమైన ఆహారం చిన్నప్రేగులో శోషించబడి అక్కడ నుండి ప్రతి కణానికి పంపబడుతుంది.

→ జీర్ణవ్యవస్థలో ఆహారనాళంతో పాటుగా అనేక అనుబంధ అవయవాలు, జీర్ణరసగ్రంథులు ఉంటాయి. మానవుని జీర్ణవ్యవస్థ కింది విధులను నిర్వహిస్తుంది.

→ అంతరగ్రహణం : ఆహారం తీసుకోవడం

→ జీర్ణక్రియ : సంక్లిష్ట పదార్థాలు ఎంజైమ్ సహాయంతో సరళ పదార్థాలుగా మారతాయి. వాటిని శరీరం ఉపయోగించుకుంటుంది.

→ శోషణ : జీర్ణమైన ఆహారం ఆహార నాళం గుండా ప్రధానంగా చిన్న ప్రేగుల గుండా ప్రయాణించేటప్పుడు ప్రసరణ వ్యవస్థలోకి ఆహారం చేరడాన్ని “శోషణ” అంటారు.

→ మలవిసర్జన : జీర్ణంకాని ఆహారాన్ని పాయువు ద్వారా బయటికి పంపడం.

→ జీవక్రియలలో కీలకపాత్ర వహించే కర్బన పోషక పదార్థాలను విటమిన్లు అంటారు. ఇవి రెండు రకాలు :
1. నీటిలో కరిగేవి : బి కాంప్లెక్స్ మరియు సి విటమిన్
2. కొవ్వులలో కరిగేవి : ఎ,డి,ఇ మరియు కె విటమిన్లు.

→ ఒకటి లేదా అంతకన్నా ఎక్కువ పోషకాలు లోపించిన ఆహారాన్ని తీసుకోవడాన్ని పోషకాహార లోపం అంటారు.

→ పోషకాహార లోపం వలన కలిగే వ్యాధులను న్యూనతా వ్యాధులు అంటారు. ఉదా : క్వాషియార్కర్

→ ఆహారంలో ప్రోటీన్స్ లోపం వలన క్వాషియార్కర్ వ్యాధి కలుగుతుంది. ఈ వ్యాధి ఉన్న పిల్లలలో పెరుగుదల మందగించి దేహభాగాలు ఉబ్బి ఉంటాయి.

→ ప్రోటీన్స్ మరియు కేలరీల రెండింటి లోపం వలన ‘మెరాస్మస్’ వ్యాధి కలుగుతుంది. దీని వలన శిశువు, శుష్కించి ఎండిపోయినట్లు ఉంటాడు.

→ శరీర బరువులో 60% కంటే అధిక బరువు కొవ్వుల వలన కలిగితే దానిని స్థూలకాయత్వం అంటారు. అధిక కేలరీలు గల ఆహారం తీసుకోవటం దీనికి ఒక కారణం.

→ సరైన ఆహార అలవాట్లు, పోషక విలువలపై అవగాహన పెంచుకోవటం వలన మన ఆరోగ్యాన్ని సంరక్షించుకోవచ్చు.

→ గ్లూకోజ్ : సరళ కార్బోహైడ్రేట్ పిండిపదార్థం యొక్క సరళ రూపము. దీని ఫార్ములా C₆H₁₂O₆

→ పిండిపదార్థం : సంక్లిష్ట కార్బోహైడ్రేడ్ జీవులకు ప్రధాన స్థూల పోషకం (CHO)

→ సెల్యులోజ్ : వృక్షకణ కవచాలలో ఉండే ఒక రకమైన కార్బోహైడ్రేట్ దృఢత్వాన్ని ఇస్తుంది.

→ హరితరేణువు : కిరణజన్య సంయోగక్రియ నిర్వహించు కణాంగము.

→ గ్రానా : హరితరేణువులోని థైలకాయిడ్స్ దొంతర.

→ సోమా : హరితరేణువులోని మాత్రిక.

→ కాంతిచర్య : కిరణజన్యసంయోగక్రియ మొదటి దశ. గ్రానాలో జరుగుతుంది. కాంతి శక్తి అవసరం.

→ నిష్కాంతి చర్య : కిరణజన్యసంయోగక్రియలోని రెండవ దశ సోమాలో జరుగుతుంది. కాంతితో ప్రమేయం లేదు.

→ స్వయం పోషణ : జీవి స్వయంగా పోషకాలను తయారుచేసుకొనే ప్రక్రియ.

→ పరపోషణ : ఇతర జీవుల నుండి పోషకాలను పొందే ప్రక్రియ.

→ పరాన్నజీవ పోషణ : చూషకాలు లేదా ఇతర ఏదేని భాగాల ద్వారా మొక్కలు ఆహారాన్ని ఆతిథేయి కణాల నుండి సంగ్రహించే పోషణనే పరాన్నజీవ పోషణ అంటాం.

→ హాస్టోరియా : వృక్ష పరాన్న జీవులలో ఉండే వేర్లు. ఇవి అతిథేయి నుండి ఆహారాన్ని గ్రహిస్తాయి.

→ ఆహారనాళం : జీర్ణవ్యవస్థలో నోటి నుండి జీర్ణాశయం వరకు ఉండే పొడవాటి నాళము.

→ లాలాజల గ్రంథులు : ఇవి నోటిలో ఉండే మూడు జతల జీర్లగ్రంథులు. లాలాజలాన్ని స్రవిస్తాయి.

→ పెరిస్టాల్టిక్ చలనం : కండరాల ఏకాంతర కదలిక వలన అవయవాలలో వచ్చే అలల వంటి చలనం.

→ అమైలేజ్ : పిండిపదార్థంపై పనిచేసే జీర్ణఎంజైమ్.

→ టయలిన్ : లాలాజలంలోని ఎంజైమ్. ఇది పిండిపదార్థంపైన పనిచేసి చక్కెరలుగా మార్చుతుంది.

→ పెప్సిన్ : ప్రోటీన్స్ మీద పనిచేసే జీర్ణ ఎంజైమ్. ప్రోటీన్స్ ను పెట్టాన్ గా మార్చును.

→ క్రైమ్ : పాక్షికంగా జీర్ణమైన ఆహారం.

→ సంవరిణి కండరాలు : జీర్ణవ్యవస్థలో ఆహార ప్రసరణను నియంత్రించే కండరాలు.

→ జీర్ణక్రియ : సంక్లిష్ట ఆహార పదార్థాలను సరళ శోషణ పదార్థాలుగా మార్చే ప్రక్రియ.

→ క్లోమం : ఆంత్రమూలం వంపులో ఉండే ఆకువంటి జీర్ణగ్రంథి. క్లోమరసాన్ని స్రవిస్తుంది.

→ ఎంజైమ్ : జీర్ణక్రియను నిర్వహించే రసాయన పదార్దములు. ఇవి జీర్లగ్రంథులచే ఉత్పత్తి కాబడతాయి.

→ పైత్యరసం : కాలేయంచే ఉత్పత్తి కాబడే జీర్ణరసము. దీనిలో ఎటువంటి ఎంజైమ్స్ ఉండవు.

→ లైపేజ్ : కొవ్వుల జీర్ణక్రియకు తోడ్పడే ఎంజైమ్. కొవ్వులను కొవ్వు ఆమ్లాలుగా, గ్లిజరాల్ గా మార్చుతుంది.

→ కొవ్వులు : ఘనరూప నూనెలను కొవ్వులు అంటారు. ఇవి అధిక శక్తిని ఇచ్చే స్థూల పోషకాలు.

→ కాలేయం : జీర్ణవ్యవస్థలోని పెద్ద గ్రంథి. పైత్యరసాన్ని స్రవిస్తుంది.

→ ఎమల్సీకరణం : పైత్యరసం వలన కొవ్వు అణువులు విచ్ఛిన్నం చెంది, చిన్న అణువులుగా మారే ప్రక్రియ.

→ క్వాషియార్కర్ : ప్రోటీన్స్ లోపం వలన ఏర్పడే న్యూనతావ్యాధి. పెరుగుదల మందగించి, దేహభాగాలు ఉబ్బుతాయి.

→ మెరాస్మస్ : ప్రోటీన్స్ మరియు కేలరీల పోషకాహార లోపం వలన ఏర్పడే వ్యాధి. పిల్లలు బక్కపల్చగా ఎండినట్లు ఉంటారు.

→ సూక్ష్మచూషకాలు : చిన్నప్రేగు లోపలితలంలో ఉండే వ్రేళ్ళ వంటి నిర్మాణాలు. ఇవి శోషణతల వైశాల్యాన్ని పెంచును.

→ విటమిన్ : జీవక్రియలో కీలకపాత్ర వహించే కర్బన సూక్షపోషకాలు. కొన్ని ఆహారం ద్వారా లభిస్తే, మరికొన్ని బాక్టీరియాచే సంశ్లేషించబడతాయి.

→ స్థూలకాయత్వం : అధిక కేలరీలు తీసుకోవటం వలన శరీర బరువులో 60% కంటే ఎక్కువ బరువు, కొవ్వుల వలన కలిగ అనారోగ్యస్థితి.

→ శోషణ : జీర్ణమైన సరళపదార్థాలు రక్తంలోనికి గ్రహింపబడటాన్ని శోషణ అంటారు. ఇది ప్రధానంగా చిన్న ప్రేగులలో జరుగుతుంది.

Students can go through AP Board 10th Class Physical Science Notes 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం to understand and remember the concept easily.

AP Board 10th Class Physical Science Notes 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం

→ ఈ ఆవేశాల చలనమును విద్యుత్ ప్రవాహం అంటారు.

→ మన నిత్యజీవితంలో విద్యుత్ ప్రముఖపాత్రను వహిస్తుంది.
ఉదా:

1. రెండు మేఘాల మధ్య (లేదా) మేఘం, భూమి మధ్య జరుగు విద్యుత్ ఉత్సర్గంను మెరుపులు తెలియజేస్తాయి.
2. మేఘాల నుండి భూమికి గాలి ద్వారా జరిగే విద్యుత్ ఉత్సర్గం వల్లనే మనకు మెరుపులు కనిపిస్తాయి.
3. మెరుపు అనునది వాతావరణంలో ఆవేశాల చలనమునకు ఉదాహరణ.

→ సాధారణముగా ఆవేశాలు రెండు రకాలు.

1. ధనావేశం,
2. ఋణావేశం

→ విద్యుత్ కు మూలమైనది ఆవేశమే. ఈ విద్యుత్ ఆవేశంను కూలుంట్లలో కొలుస్తారు.

→ ఒక సెకను కాలంలో వాహకంలోని ఏదేని మధ్యఛ్ఛేదాన్ని దాటి వెళ్ళు ఆవేశ పరిమాణాన్ని “విద్యుత్ ప్రవాహం” అంటాము.

→ విద్యుత్ ప్రవాహంకు సూత్ర ఉత్పాదన : ‘t’ కాలవ్యవధిలో ఒక వాహకంలోని ఏదేని మధ్యచ్ఛేదాన్ని దాటివెళ్ళే

→ విద్యుత్ ప్రవాహానికి SI ప్రమాణం ఆంపియర్. దీనిని ‘A’ తో సూచిస్తారు.

→ పొటెన్సియల్ భేదం : విద్యుత్ క్షేత్రంలో ఉన్న ప్రమాణ ధనావేశాన్ని ఒక బిందువు నుండి మరొక బిందువుకు చేర్చుటకు చేసిన పనిని ఆ బిందువుల మధ్య పొటెన్షియల్ భేదం అంటారు. (లేదా) ప్రమాణ ధనావేశాన్ని A నుండి B కు l దూరం కదిలించడానికి విద్యుత్ బలం చేసిన పనిని A, B ల మధ్య పొటెన్సియల్ భేదం అంటారు.

→ పొటెన్షియల్ భేదాన్ని “ఓల్టేజ్” అని కూడా అంటారు.

→ పొటెన్షియల్ భేదాన్ని “V” తో సూచిస్తారు.

→ పొటెన్షియల్ భేదానికి SI ప్రమాణం “ఓల్ట్”.

→ ఒక ఘటములో ఏకాంక ఋణావేశంను ధన ధృవం నుండి ఋణ ధృవానికి కదిలించడానికి రసాయన బలం చేయు పనిని విద్యుచ్చాలక బలం అంటారు.

→ స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద, వాహకం యొక్క రెండు చివరల మధ్య పొటెన్షియల్ భేదం వాహకం గుండా ప్రవహించే విద్యుత్ ప్రవాహానికి అనులోమానుపాతంలో ఉంటుంది. దీనినే “ఓమ్ నియమం” అంటారు.

→ V ∝ I ⇒ \(\frac{V}{I}\) స్థిరాంకము

→ ఓమ్ నియమాన్ని పాటించే పదార్థాలను ఓమీయ పదార్థాలు అంటారు. ఉదా: లోహాలు

→ ఓమ్ నియమాన్ని పాటించని పదార్థాలను అఓమీయ పదారాలంటారు. ఉదా: LED

→ ఓమ్ నియమంను జర్మనీకి చెందిన భౌతిక శాస్త్రవేత్త “జార్జ్ సైమన్ ఓమ్” తెలియజేశారు.

→ వాహకంలో ఎలక్ట్రాన్ చలనానికి కలిగే ఆటంకమును “వాహక నిరోధము” అంటారు.

→ వాహక నిరోధాన్ని “ఓమ్” లలో కొలుస్తారు.

→ మానవ శరీరం యొక్క నిరోధం విలువ సాధారణంగా 100Ω నుండి 5,00,000Ω కు మధ్యస్థంగా ఉంటుంది.

→ మన శరీరంలోని లోపలి అవయవాల కంటే చర్మానికి నిరోధం ఎక్కువ.

→ మల్లీమీటర్ అనేది ఒక ఎలక్ట్రానిక్ పరికరము.

→ మల్టీమీటర్ నిరోధం, ఓల్టేజ్, కరెంట్ వంటి వివిధ విలువలను కొలవగలుగుతుంది.

→ మల్లీమీటరులో డిస్ప్లే సెలక్షన్ నాబ్ మరియు పోర్ట్ వంటి మూడు భాగాలుండును.

→ పదార్థం యొక్క నిరోధము (R) ను
i) ఉష్ణోగ్రత (T) ii) పదార్థ స్వభావము iii) వాహకం పొడవు (l)
iv) మధ్యఛ్ఛేద వైశాల్యం (A) వంటి అంశాలు ప్రభావితం చేస్తాయి.

→ వాహక నిరోధం (R) = \(\frac{\rho l}{\mathrm{~A}}\) (ఉష్ణోగ్రత స్థిరంగా ఉన్నప్పుడు)

→ ‘ρ’ ను విశిష్ట నిరోధం లేదా నిరోధకత అంటాము.

→ విశిష్ట నిరోధం అనేది ఉష్ణోగ్రత, పదార్థ స్వభావంలపై మాత్రమే ఆధారపడి ఉంటుంది.

→ విశిష్ట నిరోధానికి SI ప్రమాణం Ω – m (ఓమ్ – మీటరు).

→ విశిష్ట నిరోధ విలోమాన్ని వాహకత్వం (σ) అంటాము.

→ విద్యుత్ బల్ట్ లో వాడు ఫిలమెంట్ ను “టంగ్స్టన్” తో తయారు చేయుటకు కారణం దీని విశిష్ట నిరోధం, ద్రవీభవన స్థానం విలువలు చాలా ఎక్కువ.

→ బ్యాటరీ, వాహక తీగలతో ఎలక్ట్రానులు ప్రవహించడానికి అనుకూలంగా ఏర్పరచిన సంవృత మార్గమును విద్యుత్ వలయం అంటాము.

→ శ్రేణిలో కలిపిన నిరోధాల వల్ల ఏర్పడే ఫలిత నిరోధం, ఆయా విడివిడి నిరోధాల మొత్తంకు సమానము.
R_ఫలిత = R₁ + R₂ + R₃

→ సమాంతర సంధానంలో ఉన్న నిరోధాల ఫలిత నిరోధం విలువ, ఆ విడివిడి నిరోధాల విలువ కన్నా తక్కువగా ఉంటుంది.

→ ఒక DC వలయంలో కొన్ని బ్యాటరీలు, కొన్ని నిరోధాలను ఏ విధంగా కలిపినా, దానిని గురించి అవగాహన చేసుకోవడానికి రెండు సరళమైన నియమాలు ఉపయోగపడతాయి. వీటినే కిరాఫ్ నియమాలంటారు.

→ జంక్షన్ నియమం : వలయంలో విద్యుత్ ప్రవాహం విభజింపబడే ఏ జంక్షన్ వద్దనైనా, ఆ జంక్షన్‌కు చేరే విద్యుత్ ప్రవాహాల మొత్తం, ఆ జంక్షనన్ను వీడిపోయే విద్యుత్ ప్రవాహాల మొత్తానికి సమానము.

→ ప్రక్క పటంలో I₁ + I₄ + I₆ = I₂ + I₃ + I₅

→ లూప్ నియమం: ఒక మూసిన వలయంలో పరికరాల రెండు చివరల మధ్య | 15 పొటెన్షియల్ భేదాల్లో పెరుగుదల, తగ్గుదలల బీజీయ మొత్తం శూన్యం.
ACDBA లూప్ నందు, – V₂ + I₂R₂ – I₁R₁ + V₁ = 0
EFDCE లూపనందు, – (I₁ + I₂) R₃ – I₂R₂ + V₂ = 0
EFBAE లూప్ నందు, – (I₁ + I₂) R₃ – I₁R₁ + V₁ = 0

→ విద్యుత్ ప్రవాహం, పొటెన్షియల్ భేదాల లబ్దాన్ని విద్యుత్ సామర్థ్యం అంటాం. విద్యుత్ సామర్థ్యం P= VI.

→ విద్యుత్ సామర్థ్యంను వాట్ (W)లలో కొలుస్తారు.

→ 1KW = 1000 W = 1000 J/s.

→ ఒక యూనిట్ అనగా ఒక కిలోవాట్ అవర్ (1KWH) అని అర్థము.

→ 1KWH = 3.6 × 10⁶J

→ ఫ్యూజ్ అనగా అతి తక్కువ ద్రవీభవన స్థానం గల సన్నని తీగ.

→ విద్యుత్ సామర్థ్యం మరియు కాలాల లబ్దాన్ని విద్యుత్ శక్తి అంటారు.

→ విద్యుత్ శక్తికి ప్రమాణం వాట్ – సెకను మరియు KWH.

→ ఆవేశం : ఏదైనా పదార్థంలో ఉన్న ప్రాథమిక కణాల పరస్పర ప్రభావ పర్యవసానముగా ఆ పదార్థంలో ఏర్పడే ఫలితము.

→ పొటెన్షియల్ భేదం : ప్రమాణ ధనావేశాన్ని విద్యుత్ క్షేత్రంలో ఉన్న ఏదైనా ఒక బిందువు నుండి మరొక బిందువు వద్దకు కదల్చడానికి చేసిన పనిని ఆ బిందువుల మధ్య పొటెన్షియల్ భేదం అంటారు.

→ విద్యుత్ ప్రవాహం : ఏదేని వాహకం గుండా ప్రవహించే విద్యుదావేశం.

→ మల్టీమీటర్ : పొటెన్షియల్ భేదంను, నిరోధాన్ని, విద్యుత్ ప్రవాహంను కొలిచే సాధనము.

→ ఓమ్ నియమము : స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద ఒక వాహకం యొక్క రెండు చివరల మధ్యనున్న పొటెన్షియల్ భేదం (V)కి మరియు అదే వాహకంలోని విద్యుత్ ప్రవాహం (I) కి గల నిష్పత్తి విలువ స్థిరముగా ఉండును.

V ∝ I (లేక) \(\frac{V}{I}\) = స్థిరము

→ వాహక నిరోధం : ఇది వాహకం చివరల మధ్య గల పొటెన్షియల్ భేదానికి, దానిలో ప్రవహించే విద్యుతక్కు గల నిష్పత్తి.

→ విశిష్ట నిరోధం : విద్యుత్ ప్రవాహాన్ని వ్యతిరేకించు విద్యుత్ వాహక స్వభావము.

→ ఆఫ్ నియమాలు : ఒక DC వలయంలో కొన్ని బ్యాటరీలు, నిరోధాలను ఏ విధంగా కలిపినా వాటిని విశ్లేషణ చేయుటకు ప్రతిపాదించిన నియమాలు. అవి : i) జంక్షన్ నియమం, ii) లూప్ నియమం

→ విద్యుత్ సామర్థ్యం : విద్యుత్ శక్తిని వినియోగించుకునే రేటు. (లేదా)
విద్యుత్ వ్యవస్థలో పని జరిగే రేటు. (లేదా) విద్యుత్ ప్రవాహం, పొటెన్షియల్ భేదాల లబ్ధము.

→ విద్యుత్ శక్తి : ఇది విద్యుత్ సామర్థ్యం మరియు కాలాల లబ్ధము. (లేదా)
ఇది ఒక విద్యుత్ వలయంలో విద్యుత్ ను నిర్వహించుటకు వినియోగించబడిన మొత్తం శక్తి.

→ జంక్షన్ నియమం : వలయంలో విద్యుత్ ప్రవాహం విభజింపబడే ఏ జంక్షన్ వద్దనైనా, జంక్షన్ ను చేరే విద్యుత్ ప్రవాహాల మొత్తం ఆ జంక్షనను వీడిపోయే విద్యుత్సవాహాల మొత్తానికి సమానం.

→ లూప్ నియమం : ఒక మూసిన వలయంలోని వివిధ పరికరాల రెండు చివరల మధ్య పొటెన్షియల్ భేదాలలో పెరుగుదల, తగ్గుదలల బీజీయ మొత్తం శూన్యము.

Students can go through AP Board 10th Class Physical Science Notes 8th Lesson రసాయన బంధం to understand and remember the concept easily.

AP Board 10th Class Physical Science Notes 8th Lesson రసాయన బంధం

→ అణువులోని పరమాణువుల మధ్య ఆకర్షణ బలాలుంటాయి. ఈ ఆకర్షణ బలాలనే “రసాయన బంధం” అంటారు.

→ బాహ్యకర్పరంలో అష్టక ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం ఉన్న పరమాణువులు ఎక్కువ స్థిరత్వమును, తక్కువ చర్యాశీలతను కలిగి ఉంటాయి. ఉదా : హీలియం మినహాయించి ఇతర జడవాయువులు.

→ పరమాణువులు బాహ్య కర్పరంలో 8 ఎలక్ట్రానులను (హైడ్రోజను, లిథియం స్థిర విన్యాసానికి రెండు ఎలక్ట్రానులు చాలు) ఉంచుకోవడానికి ప్రయత్నించే ప్రవృత్తి వలన రసాయన సంయోగము మరియు బంధాలు ఏర్పడతాయి.

→ బహిర్గత కక్ష్యలోని ఎలక్ట్రానులను వేలన్సీ ఎలక్ట్రానులు అంటారు. రసాయన బంధం ఏర్పడడంలో వేలన్సీ ఎలక్ట్రానులు పాల్గొంటాయి.

→ ఒక పరమాణువులోని బహిరత కక్ష్మలోని ఎలక్ట్రానులు, మరొక పరమాణువులోని బహిర్గత కక్ష్యలోనికి బదిలీ చేయబడడం వలన అయానులు లేక ఆవేశపూరిత కణాలు ఏర్పడతాయి.

→ ఎలక్ట్రానులను కోల్పోయే పరమాణువు ధనావేశపూరితమవుతుంది. ఎలక్ట్రానులను గ్రహించే పరమాణువు ఋణావేశ పూరితమవుతుంది.

→ విరుద్ధ విద్యుదావేశం గల అయానుల మధ్య ఉండే స్థిర విద్యుత్ ఆకర్షణబలమే అయానిక బంధం.

→ ఎలక్ట్రానుల బదిలీ వలన ఏర్పడిన బంధం అయానిక బంధం.

→ స్పటిక లాటిస్ విరుద్ధ ఆవేశం గల అయానుల త్రిమితీయ క్రమబద్ధమైన అమరిక.

→ NaCl, K₂S, MgCl₂ మరియు CaF₂ మొదలైన అయానిక సమ్మేళనాలు, అయానులు, విరుద్ధ ఆవేశ అయాను జంటల ఆకర్షణ వలన ఏర్పడినది.

→ ఎలక్ట్రానులను తీసివేయడం ఆక్సీకరణం.

→ ఎలక్ట్రానులను చేర్చడం క్షయకరణం.

→ ఎలక్ట్రానులను స్వీకరించే పరమాణువు ఆక్సీకరణి మరియు ఎలక్ట్రానులను ఇచ్చే పరమాణువు క్షయకరణి.

→ ఒక చర్యలో ఆక్సీకరణము, క్షయకరణము ఏక కాలంలో జరుగుతుంటాయి.

→ అయానిక పదార్థాల ధర్మాలు : గట్టిగానూ, దృఢంగానూ ఉంటాయి. ద్రవీభవన, బాష్పీభవన ఉష్ణోగ్రతలు ఎక్కువగా ఉండే పదార్థాలు. నీరు వంటి ధృవద్రావణిలలో ఎక్కువగా కరుగుతాయి.

→ రెండు పరమాణువుల మధ్య ఎలక్ట్రాను జంటను పంచుకోవడం వలన ఏర్పడిన బంధమే సంయోజనీయ బంధం. దీనిని ‘-‘ గుర్తుతో నిర్మాణంలో సూచిస్తారు.

→ అణువులోని పరమాణువుల మధ్య ఎలక్ట్రానులను పంచుకోవడం వలన ఏర్పడిన పదార్థాలను “సంయోజనీయ పదార్థాలు” అంటారు.

→ సమయోజనీయ పదార్థాలు మృదువుగా ఉంటాయి. ఈ పదార్థాల ద్రవీభవన, బాష్పీభవన స్థానాలు తక్కువగా ఉంటాయి. సాధారణంగా విద్యుత్తును ప్రసరింపచేయవు.

→ ఎలక్ట్రాను జంట రెండు పరమాణువుల మధ్య అసమానంగా పంచుకోబడితే, ఆ విధంగా ఏర్పడిన సంయోజనీయ బంధంను “ధృవశీల సంయోజనీయ బంధం” అంటారు.

→ విరుద్ధ ఆవేశాలున్న అణువులను ధృవాణువులు అంటారు.

→ అధృవ అణువులలో ఎలక్ట్రాన్ జంట పరమాణువుల మధ్య సమానంగా పంచుకోబడుతుంది. ఈ విధంగా ఏర్పడిన అణువులు తటస్థంగానూ, మరియు ధృవత్వం లేకుండా ఉంటాయి.

→ రసాయన చర్యలో క్రొత్త బంధము ఏర్పడినప్పుడు విడుదలయ్యే శక్తిని బంధశక్తిగా వ్యవహరిస్తారు.

→ అణువులలో ఉన్న పరమాణువుల సంఖ్యను బట్టి, మరియు బంధాన్ని ఏర్పరచు ఆర్బిటాళ్ళ స్వభావాన్ని బట్టి అణువులు వివిధ ఆకృతులను ప్రదర్శిస్తాయి.

→ అణువులలో బంధకోణాలను వెస్పర్ట్ (VSEPRT) సిద్ధాంతం ద్వారా వివరించవచ్చు.

→ “ఒకే రకంగా ఉన్నవి దానిలోనే కరుగుతాయి” అనే సూత్రం ఆధారంగా సంయోజనీయ పదార్థాలు అధృవ ద్రావణిలో కరుగుతాయి. ఎందుకంటే సంయోజనీయ పదార్థాల అణువులు అధృవ స్వభావంను కలిగి ఉంటాయి.

→ ఎలక్ట్రానులు : పరమాణువులోని ఋణావేశిత కణాలు.

→ జడవాయువులు : వేలన్సీ కర్పరములో 8 ఎలక్ట్రానులు గల మూలకాలు (He తప్ప). హీలియం మూలకం జడవాయువైనా, దాని చివరి కర్పరంలో 2 ఎలక్ట్రానులుంటాయి. మిగిలిన జడవాయువులు నియాన్, ఆర్గాన్, క్రిప్టాన్, గ్జినాన్, రేడాన్.

→ లూయిస్ చుక్కల నిర్మాణాలు : వేలన్సీ కర్పరంలో ఉన్న ఎలక్ట్రానులను చూపే విధానం.

→ అష్టక నియమం : వేలన్సీ కర్పరంలో 8 ఎలక్ట్రానులు కలిగి ఉండటం.

→ రసాయన బంధం : అణువులోని పరమాణువుల మధ్య ఉండే ఆకర్షణ బంధం.

→ అయానిక బంధం : అయానుల మధ్య ఉండే బంధాన్ని అయానిక బంధం అంటారు.

→ సమయోజనీయ బంధం : రెండు పరమాణువులు ఒకదానికొకటి దగ్గరగా వచ్చినప్పుడు అవి ఎలక్ట్రానులను పరస్పరం పంచుకోవడం వల్ల ఏర్పడే బంధమే “సమయోజనీయ బంధం”.

→ కాటయాను : ఎలక్ట్రాను (ల)ను కోల్పోయిన ధనాత్మక అయాను (కాటయాను).

→ ఆనయాను : ఎలక్ట్రాను (ల)ను గ్రహించిన ఋణాత్మక అయాను (ఆనయాను).

→ స్థిర విద్యుదాకర్షణ బలం : కాటయాన్లు, ఆనయాన్లు మధ్యగల విద్యుదాకర్షణ బలాలను “స్థిర విద్యుదాకర్షణ బలాలు” అంటారు.

→ ఎలక్టోవాలెంట్ బంధం : వేలన్సీ భావనను ఎలక్ట్రానుల పరంగా వివరించిన బంధం ఎలక్టోవాలెంట్ బంధం (అయానిక బంధం).

→ ఎలక్టోవాలెంటం : వాలన్నీ భావనను ఎలక్ట్రాన్స్ పరంగా వివరించడం ఎలక్టోవాలెంటం.

→ ధృవద్రావణి : ధృవ స్వభావం గల ద్రావణి. ఉదా : నీరు (H₂O).

→ అధృవద్రావణి : ధృవ స్వభావం లేని ద్రావణి. ఉదా : కిరోసిన్.

→ అణువులు : మూలకాలలో మరియు సంయోగ పదార్థాలలో పరమాణువులతో ఏర్పడినవి అణువులు.

→ అయానిక పదార్థాలు : అయానిక బంధం కలిగిన పదార్థాలు.

→ సంయోజనీయ పదార్థాలు : సంయోజనీయ బంధం కలిగిన పదార్థాలు.

→ ధనవిద్యుదాత్మక ధర్మం : ఎలక్ట్రానులను కోల్పోయి ధనాత్మక అయానుగా మారే ధర్మం.

→ ఋణవిద్యుదాత్మక ధర్మం : ఎలక్ట్రానులను గ్రహించి ఋణాత్మక అయానుగా మారే ధర్మం.

→ ధృవబంధాలు : ధృవ ద్రావణులలో ఉండే బంధాలు.

→ బంధ ఎలక్ట్రాన్ జంట : సమయోజనీయ బంధంలోని పరమాణువుల మధ్య పంచుకోబడే ఎలక్ట్రాన్ జంట.

→ ఒంటరి ఎలక్ట్రాన్ జంట : పరమాణు బాహ్యక్టరలో బంధంలో పాల్గొనకుండా ఉండే రెండు ఎలక్ట్రాన్లే ఒంటరి ఎలక్ట్రాన్ జంట.

→ బంధదూరం : సమయోజనీయ బంధంతో కలుపబడిన రెండు పరమాణువుల కేంద్రకాల మధ్య సమతాస్థితి వద్ద గల దూరాన్నే “బంధదూరం” అంటారు.

→ బంధశక్తి : రెండు పరమాణువుల మధ్య బంధం ఏర్పడినప్పుడు విడుదలయ్యే శక్తి.

→ బంధవిచ్చిత్తి శక్తి : అణువులోని బంధాలను విడదీయుటకు కావల్సిన శక్తి.

→ అణువు ఆకృతి : అణువులోని పరమాణువుల కేంద్రకాల గుండా వెళ్ళే ఊహారేఖల ఆకారాలు.

→ రేఖీయం : CO₂ అణు ఆకృతి.

→ చతుర్ముఖీయం : మీథేన్ (CH₄) అణువు ఆకృతి.

→ సమయోజనీయ పదార్థాలు : అణువులోని పరమాణువుల మధ్య ఎలక్ట్రానులను పంచుకోవడం వలన ఏర్పడిన పదార్థాలను సమయోజనీయ పదార్థాలు అంటారు.

Students can go through AP Board 10th Class Physical Science Notes 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక to understand and remember the concept easily.

AP Board 10th Class Physical Science Notes 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక

→ భౌతిక, రసాయన మార్పుల ద్వారా ఏదైతే పదార్థాన్ని అంతకంటే మరింత సూక్ష్మ పదార్థంగా విభజించలేమో, దానిని మూలకమంటారు.

→ మొట్టమొదటగా 1661లో రాబర్ట్ బాయిల్ మూలకాన్ని నిర్వచించాడు.

→ ప్రస్తుతం కృత్రిమ మూలకాలతో సహా 115కు పైగా మూలకాలను కనుగొన్నారు.

→ మూలకాల సంఖ్య పెరిగే కొలదీ మూలకాలను వాటి సమ్మేళనాల రసాయన సమాచారాన్ని గుర్తుంచుకోవడం చాలా కష్టంగా మారింది.

→ అందుకనే శాస్త్రవేత్తలు మూలకాలను, వాటి సమ్మేళనాలను భౌతిక, రసాయన ధర్మాల ఆధారంగా వర్గీకరించడానికి వివిధ మార్గాలను అన్వేషించారు.

→ 18వ శతాబ్దంలో లూయీస్ ప్రాస్ట్ అనే శాస్త్రవేత్త హైడ్రోజన్ పరమాణువును ఒక నిర్మాణాత్మక ప్రమాణమని, మిగిలిన అన్ని మూలక పరమాణువులు హైడ్రోజన్ పరమాణువుల కలయిక వలన ఏర్పడతాయని తెలిపాడు.

→ జోహన్ వోల్ఫ్ గాంగ్ డాబరీనర్ అను జర్మన్ రసాయనవేత్త ఒకే రకమైన రసాయన ధర్మాలు కలిగి ఉన్న మూడేసి మూలకాల సమూహాలను గుర్తించి, వాటిని “త్రికము” అని పేర్కొన్నాడు.

→ ప్రతీ త్రికములో మధ్య మూలకపు పరమాణుభారం, మిగిలిన రెండు మూలకాల పరమాణుభారాల సరాసరికి దాదాపు సమానంగా ఉంటుంది. దీనినే డాబరీనర్ త్రిక సిద్ధాంతం అంటారు.

డాబరీనర్ త్రిక సిద్ధాంతపు పరిమితులు :

1. డాబరీనర్ కాలం నాటికి తెలిసిన మూలకాలన్నింటినీ త్రికాలుగా అమర్చలేకపోయాడు.
2. ఈ సిద్ధాంతం అత్యధిక లేదా అత్యల్ప ద్రవ్యరాశులున్న మూలకాలకు వర్తించదు.
3. పరమాణు ద్రవ్యరాశిని కచ్చితంగా కొలిచే పరికరాలు అభివృద్ధి చెందిన తర్వాత ఈ సిద్ధాంతం కచ్చితమైనదిగా నిలువలేకపోయింది.

→ మూలకాలను వాటి పరమాణు భారాల ఆరోహణ క్రమంలో అమర్చినపుడు వాటి ధర్మాలు నిర్ణీత వ్యవధులలో పునరావృతమవుతాయి. అనగా ఒక మూలకం నుండి మొదలుపెడితే ప్రతీ ఎనిమిదవ మూలకం ధర్మాలు మొదటి మూలక ధర్మాలను పోలి ఉంటుంది. దీనినే ‘న్యూలాండ్స్ అష్టక నియమం’ అంటారు.

న్యూలాండ్స్ పట్టికలోని లోపాలు :

1. న్యూలాండ్స్ ఒకే గడిలో రెండు మూలకాలను పొందుపరిచాడు.
2. పూర్తిగా భిన్నమైన ధర్మాలు కలిగిన కొన్ని మూలకాలను ఒకే గ్రూపులో అమర్చాడు.
3. ఇతని నియమం కాల్షియం వరకు గల మూలకాలకే వర్తిస్తుంది.
4. ఈ పట్టిక 56 మూలకాలకు మాత్రమే పరిమితమైనది.
5. ఉమ్మడి ధర్మాలను పాటించని మూలకాలను కూడా అష్టక క్రమంలో అమర్చే ప్రయత్నం చేశాడు.

→ మూలకాల భౌతిక, రసాయన ధర్మాలు వాటి పరమాణుభారాల ఆవర్తన ప్రమేయాలు. దీనినే ‘మెండలీవ్ ఆవర్తన నియమం’ అంటాము.

→ మెండలీవ్ పాటించిన అసాధారణ ఆలోచనా విధానం, మిగిలిన రసాయన శాస్త్రవేత్తలందరినీ మెండలీవ్ ఆవర్తన పట్టికను అంగీకరించేలా, గుర్తించేలా సహాయపడింది.

→ మెండలీవ్ ఆవర్తన పట్టికలో కూడా కొన్ని పరిమితులు ఉన్నాయి.

→ మోస్లే అను బ్రిటిష్ శాస్త్రవేత్త X – కిరణ స్వభావాన్ని విశ్లేషించి, మోస్లే మూలక పరమాణువులలో ఉండే ధనావేశిత కణాల సంఖ్యను లెక్కించుట వలన, మూలకానికి పరమాణు సంఖ్యయే విలక్షణమైన ధర్మమని ప్రతిపాదించాడు.

→ ఒక మూలక పరమాణువులో ఉన్న ధనావేశిత కణాల సంఖ్యను ఆ మూలకం యొక్క పరమాణు సంఖ్య అంటాము.

→ పరమాణు సంఖ్యల ఆధారంగా రూపొందించిన ఆవర్తన నియమం ప్రకారం ప్రతిపాదించబడిన నవీన ఆవర్తన పట్టికను “విస్తృత ఆవర్తన పట్టిక” అంటారు.

→ మూలకాల భౌతిక, రసాయన ధర్మాలు వాటి ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసాల ఆవర్తన ప్రమేయాలు. దీనినే “నవీన ఆవర్తన నియమం” అంటారు.

→ నవీన ఆవర్తన పట్టికలో 18 నిలువు వరుసలు (గ్రూపులు), 7 అడ్డు వరుసలు (పీరియడ్లు) ఉంటాయి.

→ మూలకం యొక్క పరమాణువులో చిట్టచివరి ఎలక్ట్రాన్ లేదా భేదపరిచే ఎలక్ట్రాన్, ఏ ఉపకక్ష్యలో చేరుతుందో దానిని ఆధారంగా చేసుకొని మూలకాలను పట్టికలో s, p, d, f బ్లాక్ మూలకాలుగా వర్గీకరించారు.

→ బాహ్యకక్ష్యలో మూడు లేదా అంతకంటే తక్కువ ఎలక్ట్రాన్లున్న మూలకాలను లోహాలుగా లెక్కిస్తారు. 5 లేదా అంతకంటే ఎక్కువ ఎలక్ట్రాన్లున్న మూలకాలను అలోహాలుగా లెక్కిస్తారు.

→ d – బ్లాకు మూలకాలను (Zn గ్రూపు తప్ప) పరివర్తన మూలకాలని, f – బ్లాకు మూలకాలను అంతర పరివర్తన మూలకాలని పిలుస్తారు.

→ మూలకాల ఆవర్తన ధర్మాలు వరుసగా
1) వేలన్సీ 2) పరమాణు వ్యాసార్ధం 3) అయనీకరణ శక్తి 4) ఎలక్ట్రాన్ ఎఫినిటీ 5) ఋణ విద్యుదాత్మకత 6) ధన విద్యుదాత్మకత 7) లోహ స్వభావం 8) అలోహ స్వభావం.

→ మూలకాల ఆవర్తన ధర్మాలు పీరియడ్, గ్రూపులో మార్పు సరళి క్రింది పట్టికలో తెలుపడమైనది.

ఆవర్తన ధర్మం	మార్పు సరళి
	గ్రూపులు (పై నుంచి కిందకు)	పీరియడ్లు (ఎడమ నుంచి కుడికి)
వేలన్సీ	మారదు
పరమాణు వ్యాసార్ధం	పెరుగుతుంది	తగ్గుతుంది
అయనీకరణ శక్తి	తగ్గుతుంది	పెరుగుతుంది
ఎలక్ట్రాన్ ఎఫినిటీ	తగ్గుతుంది	పెరుగుతుంది
ఋణ విద్యుదాత్మకత	తగ్గుతుంది	పెరుగుతుంది
ధన విద్యుదాత్మకత	పెరుగుతుంది	తగ్గుతుంది
లోహ స్వభావం	పెరుగుతుంది	తగ్గుతుంది
అలోహ స్వభావం	తగ్గుతుంది	పెరుగుతుంది

→ త్రికం (ట్రయాడ్) : ఒకే రకపు రసాయన ధర్మాలు కలిగి ఉన్న మూడు మూలకాల సమూహము.

→ అష్టక నియమం : మూలకాలను వాటి పరమాణు భారాల ఆరోహణ క్రమములో అమర్చినప్పుడు వాటి ధర్మాలు నిర్ణీత వ్యవధిలో పునరావృతమవుతాయి. ఇది ‘న్యూలాండ్స్’ తెలిపిన నియమం.

→ ఆవర్తన నియమం : మూలకాల ధర్మాలకు ఆవర్తనమయ్యే నియమము.

→ ఆవర్తన పట్టిక : పరమాణు ధర్మాల ఆధారంగా ఒక క్రమపద్ధతిలో అమర్చబడిన అమరిక.

→ పీరియడ్లు : నవీన ఆవర్తన పట్టికలో గల అడ్డు వరుసలు.

→ గ్రూపులు : నవీన ఆవర్తన పట్టికలో గల నిలువు వరుసలు.

→ లాంథనైడులు : ఆవర్తన పట్టికలో 4f మూలకాలను లాంథనైడులంటారు. ఇవి ₅₈Ce నుండి ₇₁Lu వరకు గల మూలకాలు.

→ ఆక్టినైడులు : 5f మూలకాలను ఆక్టినై లంటారు. ఇవి ₉₀Th నుండి ₁₀₃Lr వరకు గల మూలకాలు.

→ మూలక కుటుంబం : ఇది ఒక మూలకాల సమూహము. ఉదా : IA గ్రూప్ మూలకాలను ఆల్కలీ కుటుంబం అంటారు.

→ అర్ధ లోహాలు : లోహ, అలోహ ధర్మాలకు మధ్యస్థంగా ఉన్న ధర్మాలను కలిగి ఉన్న మూలకాలను అర్ధ లోహాలు అంటారు.

→ పరమాణు వ్యాసార్ధం : పరమాణు కేంద్రకానికి, చిట్టచివరి కక్ష్యకు మధ్య గల దూరము.

→ అయనీకరణ శక్తి : వాయుస్థితిలో ఉన్న తటస్థ ఒంటరి పరమాణువు చిట్టచివరి కక్ష్య నుండి ఎలక్ట్రాన్ను తొలగించుటకు కావలసిన కనీస శక్తి.

→ ఎలక్ట్రాన్ ఎఫినిటి : వాయుస్థితిలో ఉన్న ఒంటరి తటస్థ పరమాణువుకు ఒక ఎలక్ట్రాన్ ను చేర్చగా విడుదలయిన శక్తి.

→ ఋణ విద్యుదాత్మకత : ఒక మూలక పరమాణువు వేరే మూలక పరమాణువుతో బంధములో ఉన్నప్పుడు ఎలక్ట్రాన్లను తనవైపు ఆకర్షించే ప్రవృత్తి.

→ ధన విద్యుదాత్మకత : సమ్మేళనాలలో లోహాలు ధన అయాన్లుగా ఏర్పడే లక్షణాన్ని ధన విద్యుదాత్మకత అంటారు.

Students can go through AP Board 10th Class Physical Science Notes 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం to understand and remember the concept easily.

AP Board 10th Class Physical Science Notes 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం

→ పరమాణువులో ధనావేశాలు, ఋణావేశాలు ఏ విధంగా పంపిణీ జరిగినవో తెలియజేసే దానిని పరమాణు నిర్మాణం అంటారు.

→ పరమాణు కేంద్రకంలో ధనావేశం, కేంద్రకం చుట్టూ తిరుగుచున్న ఋణావేశం సమానం కాబట్టి పరమాణువు విద్యుత్ పరంగా తటస్థం.

→ సూర్యుని కాంతి వాతావరణంలోని నీటి బిందువు గుండా ప్రయాణించుట వలన కాంతి పరిక్షేపణం చెంది ఇంద్రధనుస్సు ఏర్పడును.

→ కాంతి తరంగంలా ప్రయాణిస్తుంది. ‘తరంగదైర్ఘ్యం (λ), పౌనఃపున్యం (υ) మరియు కాంతి వేగం (c) అయితే కాంతి వేగాన్ని c = υλ తో సూచిస్తారు.

→ అనేక పౌనఃపున్యం (υ) లేదా తరంగదైర్ఘాల సముదాయాన్ని వర్ణపటం అంటారు.

→ పౌనఃపున్యం లేదా తరంగదైర్ఘ్యాల ఆరోహణ క్రమాన్ని వర్ణపటం అంటారు.

→ విద్యుత్ ఆవేశం కంపించినపుడు విద్యుదయస్కాంత తరంగాలు ఏర్పడతాయి.

→ విద్యుత్ అయస్కాంత తరంగాలు, తిర్యక్ తరంగ లక్షణాలను కలిగి కాంతి వేగంతో ప్రయాణిస్తాయి.

→ వికిరణ శక్తి నిర్దిష్ట విలువలను కలిగి ఉంటుంది. అతి తక్కువ శక్తిని క్వాంటం అంటారు. దీనిని E = υλ తో సూచిస్తారు.

→ శక్తి ఉద్గారం గానీ, శోషణం గానీ వికిరణ రూపంలో విడుదలగును. ఈ వికిరణపు శక్తి కొన్ని నిర్దిష్ట విలువలను కలిగి ఉంటుంది. అంటే క్వాంటీకరణం చెంది ఉంటుంది.

→ పౌనఃపున్యం (υ), తరంగదైర్ఘ్యం (λ) లు విలోమానుపాతంలో ఉండును. \(v \propto \frac{1}{\lambda}\)

→ పౌనఃపున్యం (υ), శక్తి (E) కి అనులోమానుపాతంలో ఉండును. (E = υλ)

→ మానవుని కంటితో చూడదగిన వర్ణపటాన్ని దృగ్గోచర వర్ణపటం అంటారు.

→ దృగ్గోచర వర్ణపటంలో ఊదారంగుకు ఎక్కువ పౌనఃపున్యం కలిగి, అధిక శక్తిని కలిగి ఉంటాయి.

→ ఎరుపు రంగు తక్కువ పౌనఃపున్యం కలిగి తక్కువ శక్తిని కలిగి ఉండును.

→ వికిరణ వస్తువుల నుండి విడుదలయ్యే శక్తి (E), దాని పౌనఃపున్యానికి (υ) అనులోమానుపాతంలో ఉండును. E ∝ υ దీనినే “ప్లాంక్ క్వాంటం సిద్ధాంతం” అంటారు.

→ h ను “ప్లాంక్ స్థిరాంకం” అంటారు. దీని విలువ 6.626 × 10^-34 బౌల్. సెకన్ లేదా 6.626 × 10^-21 ఎర్గ్, సెకన్.

→ బోర్ పరమాణు నమూనా ప్లాంక్ క్వాంటం సిద్ధాంతం ఆధారంగా రూపొందించబడినది.

→ బోర్ పరమాణు నమూనాలో ఎలక్ట్రాన్లు నిర్దిష్ట శక్తి స్థాయిలలో ఉంటాయి. ఎలక్ట్రాన్ శక్తిని గ్రహించినపుడు ఉత్తేజిత స్థాయికి అలాగే శక్తిని ఉద్గారం చేసినపుడు తిరిగి భూస్థాయికి చేరుతుంది. అలా గ్రహించబడిన లేదా విడుదలైన వికిరణ శక్తి క్వాంటీకరణం చెందబడి ఉంటుంది.

→ నిర్దిష్ట పౌనఃపున్యాలు గల కాంతి శక్తి మాత్రమే శోషణం లేదా ఉద్గారం చెందటం వలన పరమాణు రేఖా వర్ణపటం ఏర్పడుతుంది.

→ బోర్ పరమాణు నమూనాలోని లోపాలను సవరించటానికి సోమర్ ఫెల్డ్ పరమాణు నమూనాను ప్రతిపాదించాడు.

→ కర్పర సంఖ్యకు సమాన సంఖ్యలో ఉపకర్పరాలు ఉంటాయి.

→ ఎలక్ట్రాన్ యొక్క స్థానాన్ని మరియు వేగాన్ని ఒకేసారి ఖచ్చితంగా కనుక్కోవడం సాధ్యం కాదు.

→ పరమాణు కేంద్రకం చుట్టూ ఎలక్ట్రాన్ ను కనుగొనే సంభావ్యత అధికంగా గల ప్రదేశాన్ని ‘ఆర్టిటాల్’ అంటారు.

→ s – ఆర్బిటాలను గోళాకార ఆర్టిటాల్ అంటారు. దీనిని దిశలేని (directionless orbitals) ఆర్టిటాల్ అని కూడా అంటారు.

→ p – ఆర్బిటాల్ డంబెల్ ఆకృతిని కలిగి ఉంటుంది.

→ d – ఆర్టిటాల్ డబుల్ డంబెల్ ఆకృతిని కలిగి ఉంటుంది.

→ పరమాణు ఆర్బిటాల్ శక్తి, ఆకృతి మరియు ప్రాదేశిక దిగ్విన్యాసాలను వరుసగా n, l, m_l, అనే మూడు క్వాంటం సంఖ్యలు తెలియజేస్తాయి. స్పిన్ అనేది ఎలక్ట్రాన్ అభిలక్షణం.

→ పరమాణులోని కర్పరాలు, ఉపకర్పరాలు, ఆర్బిటాళ్ళలో ఎలక్ట్రానుల పంపిణీని ‘ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం’ అంటారు.

→ ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసాన్ని nl^x పద్ధతి, బ్లాక్ డయాగ్రం పద్ధతులలో సూచిస్తారు.

→ ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం రాయటానికి ఆఫ్ భౌ నియమం, హుండ్ నియమం, పౌలీ వర్జన నియమాలను పాటించవలెను.

→ పౌలీవర్జన నియమం : ఏదైనా ఒక ఆర్బిటాల్ లో వ్యతిరేక స్పిన్లు కలిగిన రెండు ఎలక్ట్రాన్లు మాత్రమే గరిష్ఠంగా ఉండగలవు.

→ ఆఫ్ బౌ నియమం : ఎలక్ట్రాన్ అతి తక్కువ శక్తి గల ఆర్బిటాల్ ను ముందుగా ఆక్రమిస్తుంది.

→ హుండ్ నియమం : సమశక్తి గల ఆర్బిటాళ్లలో ఒక్కొక్క ఎలక్ట్రాన్ చేరిన తరువాతే జతగూడటం జరుగుతుంది.

→ తరంగం : యానకంలో కలుగజేయబడిన అలజడి అన్ని దిశలలో సమాన వడితో ముందుకు ప్రయాణం చెయ్యటాన్ని “తరంగం” అంటారు.

→ వర్ణపటం : తరంగదైర్ఘ్యాల లేదా పౌనఃపున్యాల సముదాయాన్ని “వర్ణపటం” అంటారు.
(లేదా)
తరంగదైర్ఘ్యాల పౌనఃపున్యాల ఆరోహణ క్రమాన్ని “వర్ణపటం” అంటారు.

→ ఆర్బిటాల్ : ఎలక్ట్రాను కనుగొనే సంభావ్యత అధికంగా గల ప్రదేశాన్ని “ఆర్బిటాల్” అంటారు. ఇవి త్రిమితీయంగా ఉండును. s ఉపస్థాయిలో – 1 ఆర్బిటాల్, p లో – 3 ఆర్బిటాళ్లు, d లో – 5 ఆర్బిటాళ్లు, f లో – 7 ఆర్బిటాళ్లు కలవు.

→ నియమిత శక్తి : ఎలక్ట్రాన్లు కేంద్రకం చుట్టూ నిర్దిష్ట మార్గాలలో తిరుగుతాయి. వీటిని కక్ష్యలు లేదా కర్పరాలు అంటారు. వీటిని K, L, M, N అనే అక్షరాలతో సూచిస్తారు. ప్రతి కక్ష్యకు నియమిత శక్తి ఉండును. కేంద్రకానికి దగ్గరగా ఉన్న K కక్ష్యకు తక్కువ శక్తి, దూరంగా ఉన్న N కక్ష్యకు ఎక్కువ శక్తి ఉండును.

→ రేఖా వర్ణపటం : పరమాణువును వేడిచేసినపుడు ఉద్రిక్త స్థాయిలోని ఎలక్ట్రాన్ భూస్థాయికి చేరేటప్పుడు వెలువరించే కాంతిని సూక్ష్మదర్శిని సహాయంతో పరిశీలించినపుడు చిన్న చిన్న ఉపరేఖలు కనిపించును. ఈ ఉపరేఖల సముదాయాన్ని “రేఖా వర్ణపటం” అంటారు.
ఉదా : హైడ్రోజన్ వర్ణపటం.

→ క్వాంటం సంఖ్యలు : పరమాణు కేంద్రకం చుట్టూ ఎలక్ట్రానులు ఉన్న ప్రాంతాన్ని గురించి, శక్తుల గురించి సమాచారం తెల్పే వాటిని “క్వాంటం సంఖ్యలు” అంటారు.

→ కర్పరం : పరమాణువులో ఎలక్ట్రాన్లు కేంద్రకం చుట్టూ నిర్దిష్ట మార్గాలలో తిరుగుతాయి. వీటిని “కర్సరాలు” అంటారు. వీటిని వరుసగా K, L, M, N లతో పిలుస్తారు.

→ ఉపకర్పరం : రేఖావర్ణపటంలోని రేఖలను అధిక సామర్థ్యంగల వర్ణపటదర్శినితో పరిశీలించినపుడు కొన్ని ఉపరేఖలుగా విడిపోయాయి. వీటికి సోమర్ ఫెల్డ్ ఉపకర్పరాలు లేదా ఉపశక్తి స్థాయిలు అని పేరు పెట్టాడు. ప్రతి కర్పరానికి సమాన సంఖ్యలో ఉపకర్పరాలు ఉంటాయి.

→ దిగ్విన్యాసం : ఒక బాహ్య అయస్కాంత క్షేత్రంలో పరమాణువును ఉంచినపుడు కక్ష్యలో ఏర్పడే విద్యుత్ క్షేత్రం కొంత బాహ్య బల ప్రభావానికి లోనవుతుంది. కక్ష్యలో తిరుగుతున్న ఎలక్ట్రాన్ బాహ్యక్షేత్ర అక్షానికి ఏదో ఒకవైపునకు కక్ష్య తిరుగుతుంది. దీనినే “దిగ్విన్యాసం” అంటారు.

→ ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం పరమాణువులోని కర్పరాలు, ఉపకర్పరాలు మరియు ఆర్బిటాళ్ళలో ఎలక్ట్రాన్ల పంపిణీని ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం అంటారు. దీనిలో రెండు పద్ధతులు కలవు.
1) nl^x పద్ధతి 2) బ్లాక్ డయాగ్రం పద్దతి.

→ పౌలీవర్జన నియమం : “పరమాణు ఆర్బిటాళ్లలో ఏ రెండు ఎలక్ట్రానులకు నాలుగు క్వాంటం సంఖ్యలు సమానం కావు”. దీనినే “పౌలీవర్జన నియమం” అని అంటారు.

→ ఊర్ధ్వ నిర్మాణ నియమం (ఆఫ్ బౌ నియమం) : పరమాణులోని ఎలక్ట్రాన్లు తక్కువ శక్తి గల ఆర్బిటాల్ లోనికి ముందు ప్రవేశిస్తాయి.
(లేదా)
పరమాణు ఆర్బిటాళ్ళలో ఎలక్ట్రాన్లు నిండే క్రమము ఆర్బిటాళ్ళ ఆరోహణ శక్తి క్రమంలో ఉంటుంది. దీనినే “ఆఫ్ బౌ నియమం” అని కూడా అంటారు. ఇది జర్మనీ భాషలోని పదం. దీని అర్థం ఒకదానిపై మరొక అంతస్తు నిర్మించుకుంటూ పోవటం.

→ హుండ్ నియమం : సమశక్తి గల ఆర్బిటాళ్లలో ఎలక్ట్రాన్లు నింపవలసి వచ్చినపుడు ఒక్కొక్క ఎలక్ట్రాన్ నిండిన తర్వాతనే జతకూడటం జరుగుతుంది. సమశక్తి గల ఆర్బిటాళ్ళలో ఎలక్ట్రాన్లు నింపవలసి వచ్చినపుడు హుండ్ నియమాన్ని పాటించవలెను.

→ దృగ్గోచర వర్ణపటం : మానవుని కంటితో చూడదగిన ఊదా నుండి ఎరుపు (VIBGYOR) రంగుల సముదాయం లేదా తరంగదైర్ఘ్యాల సముదాయాన్ని “దృగ్గోచర వర్ణపటం” అంటారు.

→ పౌనఃపున్యం : ఒక సెకను కాలంలో ఏదైనా బిందువు నుండి ప్రయాణించిన తరంగాల సంఖ్యను “పౌనఃపున్యం” అంటారు. దీనిని υ తో సూచిస్తారు.

విద్యుదయస్కాంత వర్ణపటంలో ఎక్కువ పౌనఃపున్యం గల వికిరణాలు కాస్మిక్ కిరణాలు.

→ తరంగదైర్ఘ్యం : ఒకే ప్రావస్థలో ఉన్న రెండు వరుస శృంగాలు లేదా ద్రోణుల మధ్య దూరాన్ని “తరంగదైర్ఘ్యం” అంటారు. దీనిని 2 తో సూచిస్తారు.
ప్రమాణాలు : C.G.S. లో సెం.మీ, S.I. లో మీటరు.
విద్యుత్ అయస్కాంత వికిరణంలో ఎక్కువ తరంగదైర్ఘ్యం కలిగిన వికిరణాలు ప్రసార పట్టీలు. దృగ్గోచర వర్ణపటంలో ఎక్కువ తరంగదైర్ఘ్యం గల వికిరణాలు ఎరుపురంగు కాంతి కిరణాలు.

→ క్వాంటం : ఎలక్ట్రాన్లు అధిక శక్తిగల కర్పరం నుండి తక్కువ శక్తి గల కర్పరంలోనికి దూకినపుడు శక్తి చిన్న ప్యాకెట్ల రూపంలో విడుదలగును. ఈ చిన్న శక్తి ప్యాకెట్ ను “క్వాంటం” అంటారు. దీని బహువచనం క్వాంటా. కాంతి తరంగంలోని క్వాంటంలకు ఐన్స్టీన్ ఫోటాన్ అని పేరు పెట్టాడు.

→ విద్యుదయస్కాంత వికిరణం: విద్యుత్ క్షేత్రం (\(\overrightarrow{\mathrm{E}}\)), అయస్కాంత క్షేత్రం (\(\overrightarrow{\mathrm{M}}\)) ఒకదానితో మరొకటి మరియు ప్రసారదిశకు లంబంగా కంపిస్తూ కాంతివేగంతో ప్రయాణించే వికిరణాలను విద్యుదయస్కాంత వికిరణాలు అంటారు.
ఉదా : కాంతి, ఉష్ణం, వర్ణపటంలోని అన్ని తరంగాలు విద్యుదయస్కాంత వికిరణాలే.

→ వర్ణపటదర్శివి : కాంతి వర్ణపటాన్ని పరిశీలించటానికి పట్టకాన్ని ఆధునీకరించిన దృష్టి పరికరాన్ని వర్ణపటదర్శిని (Spectroscope) అంటారు. ఇది సూర్యుని తెల్లని కాంతిని వాటి పౌనఃపున్య, తరంగదైర్ఘ్యాల ఆధారంగా వేరుచేయును. ఇది రేఖా వర్ణపటాలను అధ్యయనం చేయటానికి ముఖ్యమైన పరికరం.