Inter 2nd Year

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 2nd Year Botany Study Material 6th Lesson మొక్క పెరుగుదల, అభివృద్ధి Textbook Questions and Answers.

AP Inter 2nd Year Botany Study Material 6th Lesson మొక్క పెరుగుదల, అభివృద్ధి

అతి స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
ప్లాస్టిసిటిని నిర్వచించండి. ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
జవాబు:
మొక్కలు వాతావరణానికి లేదా జీవిత దశలకు అనుక్రియగా భిన్న రకాల నిర్మాణాలను ఏర్పరచడానికి అవలంబించే వివిధ పద్ధతుల సామర్థ్యాన్ని ప్లాస్టిసిటి అంటారు. ఉదా : పత్తి, కొత్తిమీర, లార్క్సపర్లలో కనిపించే భిన్న ప్రత్యుత్పత్తి.

ప్రశ్న 2.
మొక్కలలో జిబ్బరెల్లిన్లను గుర్తించడానికి ఆధారంగా ఏర్పడ్డ వ్యాధి ఏమిటి ? ఈ వ్యాధిని కలుగజేసే వ్యాధి జనక శిలీంధ్రం పేరు తెలపండి.
జవాబు:
వరి నారు మొక్కలలో బకనే వ్యాధి (Bakane disease) ఇది జిబ్బరెల్లా ప్యూజికురై అను శిలీంధ్రం వల్ల కలుగుతుంది.

ప్రశ్న 3.
అగ్రాధిక్యత అంటే ఏమిటి ? దాన్ని కలుగజేసే పెరుగుదల హార్మోను పేరు తెలపండి.
జవాబు:
పెరిగే కొనమొగ్గ, పార్శ్వ మొగ్గల పెరుగుదలను నిరోధించే దృగ్విషయాన్ని అగ్రాధిక్యత అంటారు. దీనిని కలుగజేసే హార్మోన్ ఆక్సిన్.

ప్రశ్న 4.
బోల్డింగ్ అంటే ఏమిటి ? బోల్టింగ్ను ఏ హార్మోను కలుగజేస్తుంది ?
జవాబు:
పుష్పోత్పత్తికి ముందు కణుపు మధ్యమాలు ఆకస్మిక దైర్ఘ్యవృద్ధి చూపించడంను బోల్టింగ్ అంటారు. దీనిని జిబ్బరెల్లిన్లు కలుగచేస్తాయి.

ప్రశ్న 5.
శ్వాసక్రియ క్లైమాక్ఆకు నిర్వచించండి. దానికి సంబంధించిన PGR పేరు తెలపండి.
జవాబు:
ఫలాలు పక్వత చెందేటప్పుడు శ్వాసక్రియ వేగం పెరగడాన్ని శ్వాసక్రియ క్లైమాక్టిక్ అంటారు. దీనికి ఎథిలీస్ కారణము.

ప్రశ్న 6.
ఎథెఫాన్ అంటే ఏమిటి ? వ్యవసాయ రంగ కృషిలో దాని పాత్రను రాయండి.
జవాబు:
ఎథిలీన్ విడుదల చేసే రసాయన పదార్థమును ఎథెఫాన్ అంటారు. ఇది టమాటాలలోను, ఆపిల్ ను ఫలాలు తొందరగా పక్వానికి రావడానికి తోడ్పడుతుంది. దోసలో స్త్రీ పుష్పాలు ఉత్పత్తిని పెంచి తద్వారా దిగుబడిని పెంచుతుంది.

ప్రశ్న 7.
PGR లలో దేన్ని ప్రతిబల హార్మోన్ అంటారు. ఎందుకు ?
జవాబు:
ABA (అబ్సిసిక్ ఆమ్లము). బాహ్మ చర్మంలోని పత్రరంధ్రాలు మూసుకొనడాన్ని ప్రేరేపించి, మొక్కలలో అనేక రకాల ప్రతిబలాలకు సహనశీలతను పెంచుతుంది. కావున దీనిని ప్రతిబల హార్మోస్ అంటారు.

ప్రశ్న 8.
వెర్నలైజేషన్ గురించి మీరు ఏమి తెలుసుకున్నారు ? దాని ప్రాముఖ్యతను రాయండి.
జవాబు:
మొక్కలకు శీతల అభిచర్య జరిపి త్వరగా పుష్పించే గుణాన్ని ప్రేరేపించడాన్ని వెర్నలైజేషన్ అంటారు. ఇది పెరిగే ఋతువులో చివరగా శీఘ్రంగా పూలు పూయగల ప్రత్యుత్పత్తి అభివృద్ధిని నిరోధించి తద్వారా మొక్కలకు అవి పరిపక్వత చెందడానికి తగినంత కాలము, లభించేటట్లు చేస్తుంది. ఇది ముఖ్యంగా పుష్పోత్పత్తిని ప్రేరేపించే విధానము.

ప్రశ్న 9.
క్విసెన్స్, సుప్తావస్థను నిర్వచించండి. [A.P. Mar. ’15]
జవాబు:
క్విసెన్స్ : పెరుగుదలకు కావలసినటువంటి అనుకూల బాహ్య పరిస్థితులు లేనప్పుడు విత్తనాలు అంకురించలేక పోవడాన్ని క్విసెన్స్ అంటారు.
సుప్తావస్థ : బాహ్య పరిస్థితులు అనుకూలంగా ఉన్నా, అంతర పరిస్థితుల కారణంగా విత్తనాలు అంకురించలేక పోవడాన్ని సుప్తావస్థ అంటారు.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
వ్యవసాయం / ఉద్యానవన కృషిలో ఆక్సిన్ల అనువర్తనాలను (application) గురించి రాయండి. [A.P. Mar. ’17; T.S. Mar. 16 Mar. ’14]
జవాబు:

1. IBA, NAA మరియు IAA లు కాండాల చ్ఛేదాల నుంచి వేర్లు ఏర్పడేటట్లు చేస్తాయి. ఈ పద్ధతిని ఉద్యానవన కృషిలో విరివిగా ఆచరిస్తున్నారు.
2. 2, 4 – D, 2, 4, 5 – T లను ద్విదళ బీజ కలుపుమొక్కల నాశనానికి వాడుచున్నారు.
3. ఆక్సిన్లు టమాటోలలో ఫల అభివృద్ధిని ప్రేరేపిస్తాయి.
4. పైనాపిల్లో పుష్పోత్పత్తిని ప్రేరేపిస్తాయి.
5. ఆక్సిన్లు ఫలాలను, పత్రాలను ప్రధమ దశలో రాలిపోకుండా నిరోధిస్తాయి.

ప్రశ్న 2.
మొక్కలలో జిబ్బరెల్లిన్ల శరీర ధర్మ సంబంధ అనుక్రియలను రాయండి. [T.S. Mar. ’15]
జవాబు:

1. ఇవి వార్ధక్యాన్ని ఆలస్యం చేస్తాయి. ఆ విధంగా ఫలాలు వృక్షం మీదనే ఎక్కువ కాలం ఉండి, మార్కెట్ కాలం పొడిగించబడుతుంది.
2. చెరుకు పంటపై జిబ్బరెల్లిన్లు చల్లిన కాండం పొడవు పెరిగి, తద్వారా పంట దిగుబడి ఎకరానికి 20 టన్నుల వరకు పెరుగుతుంది.
3. శైశవ దశలో ఉన్న కోనిఫెర్లను Gలతో పిచికారి చేస్తే, అవి తొందరగా పరిపక్వం చెంది, విత్తన ఉత్పత్తిని జరుపుతాయి.
4. రొజెట్టీ ఆకారంతో ఉండే బీట్, కాబేజీలలో జిబ్బరెల్లిన్లు బోల్టింగ్ను ప్రేరేపిస్తాయి.
5. ద్రాక్ష, టమాటాలలో అనిషేక ఫలాలను ఏర్పరుస్తాయి.
6. దోస మొక్కలలో పురుష పుష్పోత్పత్తిని ప్రేరేపిస్తాయి.
7. ఆపిల్ లాంటి ఫలాలు పొడుగెదిగి తద్వారా వాటి ఆకారం మెరుగు కావడానికి దోహదపడతాయి.
8. ద్రాక్ష ఫలాల కాడలు పెంచడానికి ఉపయోగిస్తున్నారు.

ప్రశ్న 3.
మొక్కలలో సైటోకైనిన్ల శరీర ధర్మ సంబంధ ప్రభావాలను ఏవైనా నాలుగింటిని రాయండి. [A.P. Mar. ’16]
జవాబు:

1. సైటోకైనిన్లు “కణ విభజనను ప్రేరేపిస్తాయి.
2. కొత్త పత్రాలు, పత్రాలలో హన్సిక రేణువులు ఏర్పడటానికి, పార్శ్వ ప్రకాండ పెరుగుదల జరగటానికి, అబ్బురపు ప్రకాండ తయారీకి తోడ్పడతాయి.
3. సైటోకైనిన్లు అగ్రాధిక్యతను పోగొడతాయి.
4. పత్ర వార్ధక్యాన్ని ఆలస్య పరచడంలో తోడ్పడే పోషకాల రవాణాను ప్రేరేపిస్తాయి.
5. సైటోకైనిన్లు పత్రరంధ్రాలు తెరుచుకోవడంలో తోడ్పడతాయి.

ప్రశ్న 4.
మొక్కలలో ఎథిలీన్ నియంత్రించే శరీర ధర్మ సంబంధ ప్రక్రియలను తెలపండి. [A.P. Mar. ’15]
జవాబు:

1. ఫలాల పక్వతను ప్రేరేపిస్తుంది.
2. మొక్కల అంగాలు ముఖ్యంగా పత్రాలు, పుష్పాలు రాలిపోవడాన్ని ఎథిలీన్ ప్రేరేపిస్తుంది.
3. ఇది విత్తనాలు, మొగ్గల సుప్తావస్థను పోగొట్టి, వేరుశెనగ విత్తనాలు, బంగాళాదుంపల్లో మొలకలేర్పడటాన్ని ప్రేరేపిస్తుంది.
4. లోతుగా ఉన్న నీటిలో పెరిగే వరి మొక్కలలో కణుపు మధ్యమం / పత్రవృంతం చురుకుగా పొడవు ఎదిగేటట్లు ప్రేరేపిస్తుంది.
5. ఎథిలీన్ వేరు పెరుగుదల, మూలకేశం తయారీలను ప్రేరేపించి నీటిని శోషించే ఉపరితలం పరిమాణం పెరిగేటట్లు చేస్తుంది.
6. మామిడిలో పుష్పోత్పత్తిని, అనాసలో పంట అంతా ఒకేసారి పుష్పించేటట్లు ప్రేరేపిస్తుంది.
7. దోసలో స్త్రీ పుష్పాల ఉత్పత్తిని పెంచి, తద్వారా దిగుబడిని పెంచుతుంది.

ప్రశ్న 5.
విత్తన సుప్తావస్థ మీద లఘుటీక రాయండి. [T.S. Mar. ’17]
జవాబు:
మొక్క జీవితచక్రంలో విత్తనం అంకురించలేక పోవుటను సుప్తావస్థ అంటారు. విత్తనం అంకురణ శక్తిని కలిగి ఉండవచ్చు కాని అనేక కారణాల వల్ల అంకురించలేకపోవచ్చు. అవి : అంతర కారకాలు మరియు బాహ్య కారకాలు.
1) అంతర కారకాలు :
A) అపరిపక్వ పిండం : పరిపక్వం చెందని పిండం ఉంటుంది. ఉదా : రాననక్యులస్

B) గట్టి భీజ కవచము : ఆక్సిజన్ లేదా నీటిని పీల్చుకోలేని గట్టి బీజకవచం ఉండటం వల్ల. ఉదా : ఫాబేసి.

C) రసాయనాలు : టమాటో వంటి మొక్కల విత్తనాలలో కొన్ని రసాయన పదార్థాలు ఉండి, విత్తన అంకురణను నిరోధిస్తాయి. ఉదా : ఫెరూవిక్ ఆమ్లము, ABA.

2) బాహ్య కారకాలు :
A) అనేక దేశవాళి మొక్కల విత్తనాలు తేమ లోపించడం వల్ల లేదా వెచ్చని ఉష్ణోగ్రతల వల్ల సుప్తావస్థలో ఉంటాయి. విత్తనాలను తడి ఇసుక పీట్లలో పొరలుగా పెట్టి శీతాకాలంలో వదిలివేయడాన్ని ‘స్ట్రాటిఫికేషన్’ లేదా పూర్వశీతల అభిచర్య అంటారు.

B) పాలీగోనమ్ మొక్కల విత్తనాలు, ఆక్సిజన్ సమక్షంలో తేమభరిత పరిస్థితులలో తక్కువ ఉష్ణోగ్రతకు బహిర్గతమయ్యేవరకు అంకురించలేవు.

ప్రశ్న 6.
మిమ్మల్ని అడిగితే, ఈ క్రింది వాటికోసం ఏ మొక్క పెరుగుదల నియంత్రకాలను ఉపయోగిస్తారు ?
ఎ) కొమ్మలో వేర్లని ప్రేరేపించడం.
బి) ఫలం తొందరగా పక్వానికి రావడం.
సి) పత్ర వార్ధక్యాన్ని ఆలస్యపరచడం.
డి) గ్రీవపు మొగ్గల్లో పెరుగుదలను ప్రేరేపించడం.
ఇ) రొజెట్టీ మొక్కలో బోల్టింగ్.
ఎఫ్) పత్రాలలో పత్రరంధ్రాలు వెనువెంటనే మూసుకోవడానికి
జి) అగ్రాధిక్యతను పోగొట్టడానికి
హెచ్) ద్విదళబీజ కలుపుమొక్కలను చంపడానికి
జవాబు:
ఎ) ఆక్సిన్లు
బి) ఎథిలిన్
సి) సైటోకైనిన్లు
డి) సైటోకైనిన్లు
ఇ) జిబ్బరెల్లిన్లు
ఎఫ్) అబ్సిసిక్ ఆమ్లము
జి) సైటోకైనిన్లు
హెచ్) ఆక్సిన్లు – 2, 4 – D

ప్రశ్న 7.
క్లుప్తంగా వర్ణింపుము.
ఎ) సిగ్మాయిడ్ పెరుగుదల వక్రరేఖ.
బి) సంపూర్ణ మరియు సాపేక్ష పెరుగుదల రేటు.
జవాబు:
ఎ) సిగ్మాయిడ్ పెరుగుదల వక్రరేఖ: పెరుగుదల ప్రమాణానికి, కాలానికి మధ్య ఉన్న సంబంధాన్ని సూచించే రేఖా చిత్రమును గీచినప్పుడు వచ్చే S-ఆకార వక్రరేఖను సిగ్మాయిడ్ వక్రరేఖ అంటారు. దీనిలో 3 దశలు కలవు. అవి :

ఎ) మంద దశ : పెరుగుదల నెమ్మదిగా జరుగుతుంది.
బి) సంవర్గ దశ : పెరుగుదల ఎక్కువగాను, వేగంగాను జరుగుతుంది.
సి) పూర్తిగా ఆగిపోయే దశ : పోషకాల సరఫరా తగ్గి, పెరుగుదల పూర్తిగా ఆగిపోతుంది.

బి) సంపూర్ణ మరియు సాపేక్ష పెరుగుదల రేటు : ఒక ప్రమాణ కాలంలోని మొత్తం పెరుగుదలకు సంబంధించిన కొలతలు పోలికలను పరమ లేదా సంపూర్ణ పెరుగుదల రేటు అంటారు.

ఒక ప్రమాణ కాలంలో ఇవ్వబడ్డ వ్యవస్థలోని పెరుగుదలను సాధారణ సూత్రాల ద్వారా వ్యక్తీకరించి, మొదటి పరిమితిలలో, దానిని సాపేక్ష పెరుగుదల రేటు అంటారు.

దీర్ఘ సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
మొక్కలలోని ఐదు సహజ పెరుగుదల నియంత్రకాల జాబితాను తెలపండి. అందులో ఒకదాని ఆవిష్కరణ, వ్యవసాయ ఉద్యానవన కృషిలో వినియోగం, శరీర ధర్మసంబంధ విధులను గురించి రాయండి.
జవాబు:

1. ఆక్సిన్లు,
2. జిబ్బరెల్లిన్లు
3. సైటోకైనిన్లు
4. అబ్సిసిక్ ఆమ్లం
5. ఇథలిన్

1) ఆక్సిన్లు – ఆవిష్కరణ : ఛార్లెస్ డార్విన్, అతని కుమారుడైన ఫ్రాన్సిస్ డార్విన్లు కెనరీ గడ్డిమొక్క ప్రాంకుర కంచుకం ఏకపార్శ్వ కాంతికి అనుక్రియగా కాంతిపడే వైపు పెరుగుతుందని గమనించారు. ఆ తర్వాత, ప్రాంకుర కంచుకం కొనలో సరఫరా చెందగలిగే ఒక పదార్థం ఉండి, అదే మొత్తం ప్రాంకుర కంచుకం కాంతి వైపు వంగేటట్లు చేస్తుందని తెలిసింది. ఓట్ (Oat) నారుమొక్కల ప్రాంకుర కంచుకం నుంచి ఎఫ్.డబ్ల్యు. వెంట్ (FW.Went) ఆక్సిన్లను వేరుచేశారు.

వ్యవసాయం, ఉద్యానవన కృషిలో వినియోగము :

1. IBA, NAA మరియు IAA లు కాండాలచ్చేదాల నుంచి వేర్లు ఏర్పడేటట్లు చేస్తాయి. ఈ పద్ధతిని ఉద్యానవన కృషిలో విరివిగా ఆచరిస్తున్నారు.
2. 2, 4 – D, 2, 4, 5 – T లను ద్విదళ బీజ కలుపుమొక్కల నాశనానికి వాడుచున్నారు.
3. ఆక్సిన్లు టమాటోలలో ఫల అభివృద్ధిని ప్రేరేపిస్తాయి.
4. పైనాపిల్లో పుష్పోత్పత్తిని ప్రేరేపిస్తాయి.
5. ఆక్సిన్లు ఫలాలను, పత్రాలను ప్రధమ దశలో రాలిపోకుండా నిరోధిస్తాయి.

శరీర సంబంధ విధులు :

1. ఆక్సిన్లు పుష్పోత్పత్తిని ప్రేరేపిస్తాయి. ఉదా : అనాస
2. ఆక్సిన్లు ఫలాలను, పత్రాలను ప్రధమ దశలో రాలిపోకుండా నిరోధిస్తాయి కాని పరిపక్వం చెందిన పత్రాలను, ఫలాలను రాలిపోయేటట్లు ప్రేరేపిస్తాయి.
3. ఇవి అధిక్యతను ప్రేరేపిస్తాయి.
4. టమాటాలో అనిషేక ఫలనాన్ని ప్రేరేపిస్తాయి.
5. 2, 4 – D వంటి ఆక్సిన్ల ద్విదళబీజ కలుపు మొక్కలను నాశనం చెయ్యడానికి విరివిగా వాడతారు.
6. ఆక్సిన్లు దారు విభేదనాన్ని నియంత్రిస్తాయి.
7. ఆక్సిన్లు దారుకణ విభజనలో తోడ్పడతాయి.

అభ్యాసాలు

ప్రశ్న 1.
సరైన పదం / పదాలతో ఖాళీలను పూరించండి.
a) పెరుగుదలలో చాలా చురుకుగా జరిగే దశ :
b) పార్శ్వ మొగ్గలలో కంటే కొనమొగ్గల్లో ———- ఎక్కువ ఉండుట వల్ల ద్విదళ బీజ మొక్కలకో అగ్రాధిక్యత కనిపిస్తుంది.
c) మొక్క కణజాల వర్ధనంలో కాలస్ ఏర్పడానికి వర్ధన యానకానికి ఆక్సిన్తో పాటు ———- ను అందజేయాలి.
d) శాకీయ మొక్కలలో ———- కాంతి కాలావధి ప్రేరణ స్థానాలు.
జవాబు:
a) సంవర్గ దశ (Log phase)
b) ఆక్సిన్లు
c) సైటోకైనిన్లు
d) కాండ అగ్రాలు

ప్రశ్న 2.
జిబ్బరెల్లిన్లు కెన్నాబిస్ లోని జన్యు సంబంధ a) ……….. b) ……. పుష్పాల ఉత్పత్తిని ప్రేరేపిస్తాయి. మరి ఎథలీన్ జన్యు సంబంధ c) ……….. మొక్కలలో d) …….. పుష్పాల ఉత్పత్తిని ప్రేరేపిస్తుంది.
జవాబు:
a) పురుష
b) వామన
c) స్త్రీ
d) వామన మొక్కలలో

ప్రశ్న 3.
ఈ క్రింది మొక్కలను దీర్ఘ దీప్తికాల మొక్కలు (LDP), హ్రస్వదీప్తికాల మొక్కలు (SDP), దీప్తికాల తటస్థ మొక్కలుగా (DNP) వర్గీకరించండి.
జాంథియమ్, స్పినాచ్, హెన్బేన్ [హై యో సయామస్ నైజర్] వరి, స్ట్రాబెర్రి, బ్రయోఫిల్లమ్, సూర్యకాంతం (ప్రొద్దు తిరుగుడు పువ్వు), టమాటో, మొక్కజొన్న …
జవాబు:
దీర్ఘదీప్తికాల మొక్కలు : స్పినాచ్, హెన్టేన్
హ్రస్వదీప్తికాల మొక్కలు : జాంథియమ్, వరి
దీప్తికాల తటస్థ మొక్కలు : బ్రయోఫిల్లం, మొక్కజొన్న, టమాటో, సూర్యకాంతం, స్ట్రాబెర్రి.

ప్రశ్న 4.
ఒక వ్యవసాయదారుడు తన పొలంలో దోస (కుకుంబర్) మొక్కలను పెంచాడు. దానిలో స్త్రీ పుష్పాల సంఖ్యను పెంచాలనుకున్నాడు. దీన్ని సాధించడానికి ఏ మొక్క పెరుగుదల నియంత్రకాన్ని ఉపయోగించవచ్చు ?
జవాబు:
ఎథిలీన్

ప్రశ్న 5.
ఈ క్రింది హార్మోన్లు మొక్కలలో ఎక్కడ సంశ్లేషణ చెందుతాయి ?
a) IAA
b) జిబ్బరెల్లిన్లు
c) సైటోకైనిన్లు
జవాబు:
a) IAA : పెరిగే వేరు, కాండ అగ్రాలు.
b) జిబ్బరెల్లిన్లు : జిబ్బరెల్లా ప్యూజికురై అను శిలీంధ్రము నుండి.
c) సైటోకైనిన్లు : వేరు అగ్రాలు, పెరిగే కొనమొగ్గలు, లేతఫలాలు.

ప్రశ్న 6.
అన్ని జీవుల జీవితంలో కాంతి ఒక ముఖ్యమైన పాత్ర వహిస్తుంది. కాంతి వల్ల ప్రభావితం చేయబడే ఏవైనా మూడు పద్ధతులను తెలపండి.
జవాబు:
పెరుగుదల, విభేదనము, అభివృద్ధి.

ప్రశ్న 7.
అన్ని జీవుల లక్షణాలలో ఒక లక్షణంగా పెరుగుదలను చెప్పవచ్చు. ఏక కణజీవులు కూడ పెరుగుతాయా? పెరిగినట్లయితే పరిమితులు ఏమిటి ?
జవాబు:
పెరుగుతాయి. తాజాబరువు, పొడిబరువు, పొడవు, వైశాల్యం, ఘనపరిమాణం వంటి పరిమితులలో కొలుస్తారు.

ప్రశ్న 8. జిబ్బరెల్లి ప్యూజికోరై అనే శిలీంధ్రంతో సంక్రమిత వరి నారుమొక్కలను తెలివితక్కువ మొలకలు అంటారు. దీనికి కారణం ఏమిటి ?
జవాబు:
వ్యాధి సోకిన మొక్కలు బాగా పొడవుగా పెరుగుతాయి. పాలిపోయి, తక్కువ పిలకలను ఏర్పరుస్తాయి. తక్కువ దిగుబడిని ఇస్తాయి.

ప్రశ్న 9.
ఒక పుష్పించే మొక్కలో జీవితకాలమంతా జరిగే పెరుగుదల నిరూపించడానికి ఏదైనా ఒక పరిమితి ఎందుకు వీలుకాదు ?
జవాబు:
ఒక పరిమితి ఇచ్చే సమాచారము సరిపోదు. కావున పెరుగుదలను నిరూపించడానికి తాజాబరువు, పొడిబరువు, పొడవు, వైశాల్యం, ఘనపరిమాణం వంటి కొన్ని పరిమితులు ఉంటాయి.

ప్రశ్న 10.
“అగ్రశ్రేణి మొక్కలలో పెరుగుదల, విభేదనం రెండు వివృతాలు” – వ్యాఖ్యానించండి.
జవాబు: విభాజ్య కణజాలాల నుండి ఏర్పడిన కణాలు, కణజాలాలు, వాటి స్థానాలు, అభివృద్ధి తర్వాత వివిధ నిర్మాణాలతో ఉంటాయి. ఉదా : వేరు అగ్ర విభాజ్య కణజాలమునకు దూరంగా ఉన్న కణాలు వేరుతొడుగు కణాలుగా పరిధి వైపు నెట్టబడే కణాలు బాహ్యచర్మంగా పరిపక్వమవుతాయి.

ప్రశ్న 11.
హ్రస్వదీప్తికాల మొక్కలు, దీర్ఘదీప్తికాల మొక్కలు రెండూ ఒక నిర్దిష్ట ప్రదేశంలో ఒకే కాలంలో పుష్పాలను ఉత్పత్తి చేయగలుగుతాయి. వివరించండి.
జవాబు: సందిగ్ధ కాలవ్యవధి వేరువేరు మొక్కలకు భిన్నంగా ఉంటుంది. కొన్ని మొక్కలకు కాంతి కాల ప్రమాణం నిర్దిష్ట సందిగ్ధ కాలవ్యవధి కంటే ఎక్కువగా ఉన్నప్పుడు పుప్పిస్తాయి.
కొన్ని మొక్కలు కొంత కాల ప్రమాణం, ఒక సందిగ్ధ కాంతి కాలవ్యవధి కంటే తక్కువగా ఉన్నప్పుడు పుష్పిస్తాయి.

ప్రశ్న 12.
కాంతి కాలావధి చక్రానికి ఒక నిష్పత్రణ (defoliated) మొక్క అనుక్రియను చూపించగలుగుతుందా ? ఎందుకు ? చూపించదు. అవసరమైన కాంతి కాల వ్యవధికి మొక్కలు బహిర్గతమైనప్పుడు కొన్ని హార్మోనులు పత్రాల నుంచి ప్రకాండ కొన భాగాలకు రవాణా చెంది పుష్పోత్పత్తిని ప్రేరేపిస్తాయి.
జవాబు:

ప్రశ్న 13.
ఈ క్రిందివి జరిగితే ఏమి ఊహించవచ్చు ?
జవాబు:
a) వరి నారుమడులకు GA₃ని ప్రయోగిస్తే
b) విభజన చెందే కణాల విభేదనాన్ని ఆపేస్తే
c) ఒక కుళ్ళిన ఫలాన్ని అపరిపక్వ ఫలాలతో కలిపితే
d) వర్థన యానకానికి మీరు సైటోకైనిన్ కలపడం మర్చిపోతే.
జవాబు:
a) వరి నారు మొక్కలలో బకనే వ్యాధి లక్షణాలు కనిపిస్తాయి.
b) పెరుగుదల ఆగిపోయి, అంగాలు ఏర్పడవు.
c) అపరిపక్వ ఫలాలు ఎండిపోతాయి.
d) కాండము, పత్రాలు ఏర్పడవు.

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 2nd Year Chemistry Study Material Lesson 12(b) ఆల్డిహైడ్స్, కీటోన్స్ మరియు కార్బాక్సిలిక్ యాసిడ్స్ Textbook Questions and Answers.

AP Inter 2nd Year Chemistry Study Material Lesson 12(b) ఆల్డిహైడ్స్, కీటోన్స్ మరియు కార్బాక్సిలిక్ యాసిడ్స్

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
క్రింద ఇచ్చిన సమ్మేళనాలను దానికి ఇచ్చిన ధర్మం పెరిగే క్రమంలో అమర్చండి.
ఎ) ఎసిటాల్డిహైడ్, ఎసిటోన్, మిథైల్, టెర్షియరీ బ్యుటైల్ కీటోన్ HCN తో చర్య
బి) ఫ్లోరోఎసిటిక్ ఆమ్లం, మోనోక్లోరో ఎసిటిక్ ఆమ్లం, ఎసిటిక్ ఆమ్లం, డైక్లోరో ఎసిటిక్ ఆమ్లం (ఆమ్ల బలం)
జవాబు:
ఎ) ఇవ్వబడిన సమ్మేళనాలతో HCN తో చర్య శీలతక్రమం ఈ క్రింది విధంగా ఉంటుంది.
మిథైల్ టెక్స్ట్యిరీ బ్యుటైల్ కీటోన్ < ఎసిటోన్ < ఎసిటాల్డీహైడ్ప్రా
దేశిక అవరోధకత ఎక్కువగా ఉన్నచో చర్యాశీలత తక్కువగా ఉంటును.

బి) ఇవ్వబడిన సమ్మేళనాలలో ఆమ్లబల క్రమం
డైక్లోరో ఎసిటిక్ ఆమ్లం > ఫ్లోరోఎసిటిక్ ఆమ్లం > క్లోరో ఎసిటిక్ ఆమ్లం > ఎసిటిక్ ఆమ్లం

ప్రశ్న 2.
కార్బాక్సిలిక్ ఆమ్లాల α – హాలోజినేషన్ చర్యను రాసి ఆ చర్య పేరును వ్రాయండి.
జవాబు:
α – హైడ్రోజన్ కలిగి ఉన్న కార్బాక్సిలిక్ ఆమ్లాలు క్లోరిన్ లేదా బ్రోమిన్తో తక్కువ పరిమాణం ఎర్ర ఫాస్ఫరస్ సమక్షంలో చర్య జరిపి – α- హాలోకార్బాక్సాలిక్ ఆమ్లాలు ఏర్పరచును. దీనినే హెల్ – వోల్ హర్డ్ – జెలెన్స్కీ (HvZ) చర్య అంటారు.

ప్రశ్న 3.
ఫీనాక్సైడ్ అయాన్ కార్బాక్సిలేట్ అయాన్ కంటే ఎక్కువ రెజొనెన్స్ నిర్మాణాలు ఏర్పరచినప్పటికీ కార్బక్సిలిక్ ఆమ్లాలు ఫినాల్ కంటే బలమైన ఆమ్లాలు. ఎందుకో వివరించండి.
జవాబు:
ఫీనాక్సైడ్ అయాన్కు సమతుల్యమైన రెజొనెన్స్ నిర్మాణాలు కలిగి ఉండవు. దీనిలో ఋణావేశం ‘తక్కువ ఋణవిద్యుదాత్మకత గల కార్బన్ పరమాణువు వద్ద ఉంటుంది.

కార్బాక్సిలేట్ అయాన్లో ఋణావేశం రెండు ఋణవిద్యుదాత్మకత ఆక్సిజన్ పరమాణవుల వద్ద స్థానీకృతం కాదు. అదే ఫీనాక్సైడ్ అయాన్లో ఒక ఆక్సిజన్ పరమాణువు, ఒక తక్కువ ఋణవిద్యుదాత్మక కార్బన్ పరమాణువుల మధ్య స్థానీకృతం కాకుండా ఉంటుంది.

ప్రశ్న 4.
ఎసిటోఫినోన్, బెంజోఫినోన్లను ఎలా గుర్తిస్తారు?
జవాబు:
ఎసిటోఫీనోన్ ఐడోఫారం పరీక్ష జరుపుతుంది. కానీ బెంజోఫీనోస్ జరుపదు. (C₆H₅COC₆H₅)

ప్రశ్న 5.
బెంజోయిక్ ఆమ్లంలో ఎలక్ట్రోఫిలిక్ ప్రతిక్షేపణ ఏ స్థానంలో జరుగుతుందో వివరించండి.
జవాబు:
బెంజోయిక్ ఆమ్లం ఎలక్ట్రోఫిలిక్ ప్రతిక్షేపణ జరిగి ఎలక్ట్రోఫైల్ను మెటా స్థానాన్ని నిర్ధేశిస్తుంది. కార్బాక్సిలిక్ సమూహ వలయ నిరుత్తేజ సమూహం.

ప్రశ్న 6.
క్రింది మార్పులకు సరైన సమీకరణాలను వ్రాయండి.
ఎ) ఎసిటిక్ ఆమ్లాన్ని ఎసిటైల్ క్లోరైడ్గా
బి) బెంజోయిక్ ఆమ్లాన్ని బెంజమైడ్గా
జవాబు:
ఎ) ఎసిటిక్ ఆమ్లం PCl₃ / PCl₅ / SOCl₂ లతో చర్య జరిపి ఎసిటైల్ క్లోరైడ్ను ఏర్పరచును.

బి) బెంజోయిక్ ఆమ్లం అమ్మోనియంతో చర్య జరిపి బెంజమైడ్ను ఏర్పరచును.

ప్రశ్న 7.
C₈H₈O₂ అణు సంకేతం కలిగిన కర్బన సమ్మేళనాన్ని డీకార్బక్సిలీకరణం చేస్తే టోలీన్ న్ను ఇస్తుంది. ఆ కర్బన సమ్మేళనాన్ని గుర్తించండి.
జవాబు:
ఆకర్బన సమ్మేళనం ఫినైన్ ఎసిటిక్ ఆమ్లం

ప్రశ్న 8.
కార్బాక్సిలిక్ ఆమ్లాలను ఆల్కహాల్లుగా క్షయకరణం చేయడానికి అవసరమైన కారకాలను పేర్కొనండి.
జవాబు:
కార్బాక్సాలిక్ ఆమ్లాలను ఆల్కహాల్లుగా క్షయకరణం చేయుటకు ఉపయోగించు కారకాలు
i) LiAlH₄ ఈథర్ (లేదా) B₂H₆
ii) H₃O⁺

ప్రశ్న 9.
ఎస్టరిఫికేషన్ చర్యా విధానాన్ని వ్రాయండి. [TS. Mar.’15]
జవాబు:
ఎస్టరిఫికేషన్ చర్యా విధానం :
కార్బాక్సిలిక్ ఆమ్లాలను ఆల్కహాల్లతో ఎస్టరీకరణం చేయడం ఒక న్యూక్లియోఫిలిక్ ఎసైల్ ఓ సమూహాల ప్రతిక్షేపణ, చర్య, కార్బోనైల్ ఆక్సిజన్ను ప్రోటోనీకరణం చేయడం వల్ల కార్బొనైల్ సమూహాన్ని ఆల్కహాల్తో న్యూక్లియోఫిలిక్ -సంకలనం జరపడానికి ఉత్తేజితం చేస్తుంది. టెట్రాహెడ్రల్ మధ్యస్థంలో ప్రోటాన్-బదలాయింపు జరగడం వల్ల హైడ్రాక్సిల్ సమూహం – ⁺OH₂గా మారుతుంది. ఇది తొందరగా విలోపనం చెందే సమూహం కాబట్టి నీరు తటస్థ అణువుగా విడిపోతుంది. ఇలా ప్రోటోనీకరణం చెంది ఎస్టర్ ఒక ప్రోటాన్ను వదిలేసి ఎస్టర్ను ఏర్పరుస్తుంది.

ప్రశ్న 10.
ఎసిటిక్ ఆమ్లం, క్లోరోఎసిటిక్ ఆమ్లం, బెంజోయిక్ ఆమ్లం, ఫినాల్ ఆమ్ల బలాన్ని పోల్చి వ్రాయండి.
జవాబు:

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
ఏదైనా ఆల్డిహైడ్ ఫెహిలింగ్ కారకంతో జరిపే చర్య సమీకరణాన్ని వ్రాయండి.
జవాబు:
ఫెహిలింగ్ కారకం = ఫెహిలింగ్ A + ఫెహిలింగ్ B కారకాలు
ఫెహ్రిలింగ్ – A CuSO₄ జలద్రావణం
ఫెహిలింగ్ – B – సోడియం పొటాషియం టార్పరేట్ (రోచల్లీ లక్షణం)
ఎసిటాల్డీహైడ్ ఫెహిలింగ్ కారకంతో చర్య జరిపి ఎర్రటి జేగురు అవక్షేపం ఏర్పరచును.

ప్రశ్న 2.
టాలెన్స్ కారకం అంటే ఏమిటి? ఆల్డిహైడ్లతో దాని చర్యను వివరించండి.
జవాబు:
టాలెన్స్ కారకం :
అపుడే తయారు చేసిన అమ్మెనికల్ సిల్వర్ నైట్రేట్ ద్రావణాన్ని టాలెన్స్ కారకం అంటారు.

ఆల్డీహైడ్ను టాలెన్స్ కారకంతో వేడిచేస్తే పరీక్ష నాళిక గోడలపై మెరిసే వెండి పొర ఏర్పడుతుంది.
R – CHO + 2 [Ag (NH₃)₂]⁺ + 3OH^– → RCOO^– + 2Ag + 2H₂O + 4NH₃

ప్రశ్న 3.
ఇచ్చిన సమ్మేళనాల ఆక్సీకరణ ఉత్పన్నాలను వ్రాయండి. ఎసిటాల్డిహైడ్, ఎసిటోన్, ఎసిటోఫినోన్.
జవాబు:
ఎ) ఎసిటాల్డీహైడ్ ఆక్సీకరణం జరిపి ఎసిటిక్ ఆమ్లం ఏర్పరచును.

బి) ఎసిటోన్ ఆక్సీకరణం జరిపి ఎసిటిక్ ఆమ్లం ఏర్పరచును.

సి) ఎసిటోఫినోన్ ఆక్సీకరణం జరిపి బెంజోయిక్ ఆమ్లం, క్లోరోఫారం ఏర్పరచును.

ప్రశ్న 4.
ఆల్డిహైడ్లు, కీటోన్లు న్యూక్లియోఫిలిక్ సంకలన చర్యలలో పాల్గొంటాయి. అదే ఆల్కీన్లయితే ఎలక్ట్రోఫిలిక్ సంకలన చర్యలలో పాల్గొంటాయి. ఈ రెండు రకాల సమ్మేళనాలు అసంతృప్త సమ్మేళనాలే. పై చర్యలలోని తేడా ఎందుకో వివరించండి.
జవాబు:
న్యూక్లియోఫైల్ ధృవిత కార్బొనైల్ సమూహంలోని ఎలక్ట్రోఫిలిక & కార్బన్ మీద డాడి చేస్తుంది. కావున ఆల్డిహైడ్లు కీటోన్లు న్యూక్లియోఫిలిక్ సంకలన చర్యలలో పాల్గొంటాయి.

ప్రశ్న 5.
క్రింది సమ్మేళనాలు IUPAC పేర్లను వ్రాయండి.
ఎ) CH₃CH₂CH(Br) CH₂COOH
బి) Ph. CH₂COCH₂COOH
సి) CH₃.CH (CH₃) CH₂COOC₂H₅
జవాబు:

ప్రశ్న 6.
క్రింది సమ్మేళనాలను, వాటి ఆమ్ల బలం పెరిగే క్రమంలో అమర్చండి.
బెంజోయిక్ ఆమ్లం, 4- మిథాక్సీబెంజోయిక్ ఆమ్లం, 4–నైట్రోబెంజోయిక్ ఆమ్లం, 4-మిథైలెబెంజోయిక్ ఆమ్లం.
జవాబు:
ఎలక్ట్రాన్ దాన ప్రవృత్తి గల సమూహం (−OCH₃) ఆమ్ల బలంను తగ్గిస్తుంది. ఎలక్ట్రాన్ ఆకర్షక సమూహం (ఆమ్లం. NO2) ఆమ్ల బలం పెంచును. 4 – మిథాక్సీ బెంజోయిక్ ఆమ్లం < బెంబోయిక్ ఆమ్లం < 4 – నైట్రో బెంజాయిక్ ఆమ్లం < 3, 4 – డై నైట్రో. బెంజోయిక్ ఆమ్లము.

ప్రశ్న 7.
క్రింది వాటిని వివరించండి.
ఎ) మిశ్రమ ఆల్దాల్ సంఘననం (Cross aldol condensation) [TS. Mar.’16]
బి) డీకార్బాక్సిలీకరణం (Decarboxylation) [AP. Mar.’15]
జవాబు:
ఎ) మిశ్రమ ఆల్దాల్ సంఘననం :
ఆల్డాల్ సంఘనన చర్యలో రెండు వేరువేరు ఆల్డిహైడ్లు లేదా కీటోన్లు పాల్గొంటే చర్యను మిశ్రమ ‘ఆల్డాల్ సంఘననం అంటారు. రెండు అణువుల్లోను 0- హైడ్రోజన్లు ఉంటే నాలుగు ఉత్పన్నాల మిశ్రమం ఏర్పడుతుంది. ఉదాహరణకు ఇథనాల్, ప్రొపనాల్ల మిశ్రమ ఆల్దాల్ సంఘననంలో ఏర్పడే ఉత్పన్నాలను చూడండి.

ఈ మిశ్రమ ఆల్దాల్ సంఘనన చర్యలలో కీటోన్ ను ఒక అనుఘటకంగా ఉపయోగించవచ్చు.

బి) డీకార్బాక్సిలీకరణం :
కార్బాక్సిలిక్ ఆమ్లాల సోడియమ్ లవణాలను సోడాలైమ్ (3:1 నిష్పత్తిలో NaOH & CaO) తో వేడిచేస్తే కార్బన్ డయాక్సైడు విలోపనం చేసి హైడ్రోకార్బన్లను ఏర్పరుస్తాయి. ఈ చర్యను డీకార్బాక్సిలీకరణం అంటారు.

ప్రశ్న 8.
కార్బాక్సిలిక్ ఆమ్లాల ఆమ్లత్వం మీద ఎలక్ట్రాన్ ఉపసంహారక, ఎలక్ట్రాన్ విడుదల చేసే సమూహాల ప్రభావం వివరించండి.
జవాబు:
కార్బాక్సిలిక్ ఆమ్లాల ఆమ్ల లక్షణంపై ప్రతిక్షేపకాలు ప్రభావం :
ప్రతిక్షేపకాలు సంయుగ్మ క్షారాల స్థిరత్వం, కార్బాక్సిలిక్ ఆమ్లాల ఆమ్లత్వంపై ప్రభావం చూపిస్తాయి. ఎలక్ట్రాన్ ఉపసంహార సమూహాలు (EWG) కార్బాక్సిలిక్ ఆమ్లాల ఆమ్లత్వాన్ని పెంచుతాయి. ఇవి సంయుగ్మ క్షార స్థిరత్వాన్ని రుణవిద్యుదావేశాన్ని ప్రేరేపక ప్రభావం లేదా రెజొనెన్స్ ప్రభావాల ద్వారా అస్థానీకరణం చేసి ఆమ్లత్వాన్ని పెంచుతాయి. దీనికి భిన్నంగా ఎలక్ట్రాన్ దానం చేసే స్వభావం ఉన్న సమూహాలు (EDG) సంయుగ్మ క్షారాన్ని అస్థిరపరచి ఆమ్లత్వాన్ని తగ్గిస్తాయి.

ప్రశ్న 9.
క్రింది ఉత్పన్నాల నిర్మాణాలు వ్రాయండి.
ఎ) ఎసిటాల్డి హైడ్ డైమిథైల్ ఎసిటాల్
బి) హెక్సన్ – 3 – ఓన్ ఇథిలీన్ కీట్హాల్
సి) ఫార్మాల్డిహైడ్ మిథైల్ హెమి ఎసిటాల్
జవాబు:
ఎ) ఎసిటాల్డి హైడ్ డైమిథైల్ ఎసిటాల్ :

ప్రశ్న 10.
ఒక కర్బన సమ్మేళనంలో 69.77% కార్బన్, 11.63 % హైడ్రోజన్, మిగిలినది ఆక్సిజన్. ఈ సమ్మేళనం అణుభారం 86. ఇది టోలెన్స్ కారకాన్ని క్షయకరణం చేయదు కానీ సోడియమ్ హైడ్రోజన్ సల్ఫైట్ సంకలన ఉత్పన్నాన్ని ఇస్తుంది. అయొడోఫారమ్ చర్యను చూపిస్తుంది. ఉద్రిక్త ఆక్సీకరణ చర్యలో ఈ సమ్మేళనం ఇథనోయిక్, ప్రొపనోయిక్ ఆమ్లాలను ఇస్తుంది. ఈ సమ్మేళనం నిర్మాణం వ్రాయండి.
జవాబు:

దీర్ఘ సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
క్రింది పదాలను వివరించండి. ప్రతి దానికి ఒక ఉదాహరణ చర్యను ఇవ్వండి.
ఎ) సయనోహైడ్రిన్
బి) ఎసిటాల్
సి) సెమికార్చజోన్
డి) ఆల్డాల్
ఇ) హెమిఎసిటాల్
ఎఫ్) ఆక్సైమ్
జవాబు:
ఎ) సయనోహైడ్రిన్ :
ఆల్డీహైడ్లు, కీటోన్లు హైడ్రోజన్ సయనైడ్ (HCN) తో చర్యజరిపి ఏర్పరిచే సంకలన ఉత్పన్నాలను సయనోహైడ్రిన్లు అంటారు.

బి) ఎసిటాల్ :
ఆల్డీహైడ్లు రెండు మోనోహైడ్రిక్ ఆల్కహాల్లతో పొడి HCl వాయువు సమక్షంలో చర్యజరిపి జెమ్, డై ఆల్కాక్సీ సమ్మేళనాలు ఏర్పడతాయి. వీటినే ఎసిటాల్లు అంటారు.

సి) సెమికార్బజోన్ :
ఆల్డీహైడ్లు, కీటోన్లు సెమికార్బజైడ్లతో చర్య జరిపి సెమీకార్బజోన్లను ఏర్పరుస్తాయి.
ఉదాహరణ :

డి) ఆల్డాల్ : [TS. Mar.’15]
α – హైడ్రోజన్ కలిగి ఉన్నటువంటి ఆల్టీహైడ్లు, కీటోన్లు విలీన క్షారం సమక్షంలో సంఘననం జరిగి β – హైడ్రాక్సీ ఆల్డీహైడ్లు లేదా కీటోన్లు ఏర్పరచును. వీటినే ఆల్డాల్లు అంటారు.

ఇ) హెమిఎసిటాల్ :
ఆల్టీహైడ్లు పొడి HCl వాయువు సమక్షంలో ఒక అణువు మోనోహైడ్రిక్ ఆల్కహాల్తో చర్య జరిపి ఏర్పరచే సమ్మేళనాలను హెమి ఎసిటాల్లు అంటారు.
ఉదాహరణ :

ఎఫ్) ఆక్సైమ్ :
బలహీన ఆమ్ల యానకంలో ఆల్డీహైడ్ / కీటోన్ హైడ్రాక్సీల్ ఎమీన్తో చర్యజరిపి ఏర్పరచే ఉత్పన్నాలను ఆక్సైమ్లు అంటారు.

ప్రశ్న 2.
క్రింది సమ్మేళనాల పేర్లను IUPAC పద్ధతిలో వ్రాయండి.
ఎ) CH₃CH(CH₃)CH₂CH₂CHO
బి) CH₃CH₂ COCH (C₂H₅) CH₂CH₂Cl
సి) CH₃CH = CHCHO
డి) CH₃COCH₂COCH₃
జవాబు:

ప్రశ్న 3.
క్రింది సమ్మేళనాల నిర్మాణాలు వ్రాయండి.
ఎ) 3 – మిథైల్యుటనాల్
బి) p– నైడ్రోప్రొపియోఫినోన్
సి) p– మిథైల్ బెంజాల్డిహైడ్
డి) 3 బ్రోమో – 4 – ఫినైల్వెంటనోయిక్ ఆమ్లం
జవాబు:
ఎ) 3 – మిథైల్ బ్యుటనాల్

ప్రశ్న 4.
క్రింది ఇచ్చిన ఆల్డిహైడ్లు, కీటోన్ల IUPAC పేర్లు, సాధారణ పేర్లు (ఉన్నవాటికి) వ్రాయండి.

జవాబు:
ఎ) CH₃CO (CH₂)₄ CH₃

IUPAC నామం : హెప్టేన్ -2- ఒన్
సాధారణ నామం : మిథైల్ పెంటైల్ కీటోన్

బి) CH₃ CH₂ CHBr CH₂CH(CH₃) CHO

IUPAC నామం : 4 – బ్రోమో – 2 – మిథైల్ హెక్సీనాల్
సాధారణ నామం : y – బ్రోమో – C – మిథైల్ కాప్రో ఆల్డీహైడ్

సి) CH₃ (CH₂)₅ CHO

IUPAC నామం : హెప్టనాల్
సాధారణ నామం: n – హైప్టైల్ ఆల్డీహైడ్

డి) ph CH = CH CHO

IUPAC నామం : 3 – ఫినైల్ ఫ్రోప్ -2- ఈన్-1 -ఆల్
సాధారణ నామం : β – ఫినైల్ ఎక్రోలీన్

ఇ)

IUPAC నామం : సైక్లోపెంటీన్ కార్బాల్డీహైడ్

ఎఫ్)

IUPAC నామం : డైఫినైల్ మిధనోన్
సాధారణ నామం : బెంజోఫీనోన్

ప్రశ్న 5.
క్రింది ఉత్పన్నాల నిర్మాణాలు వ్రాయండి.
ఎ) బెంజాల్డిహైడ్ 2, 4- డైనైట్రోఫినైల్ హైడ్రజోన్
బి) సైక్లోప్రొపనోన్ ఆక్సైమ్
సి) ఎసిటాల్డిహైడ్ హెమిఎసిటాల్
డి) సైక్లోబ్యుటనోన్ సెమికార్బజోన్
జవాబు:
ఎ) బెంజాల్డిహైడ్ 2, 4- డైనైట్రోఫినైల్ హైడ్రోజోన్ :

ప్రశ్న 6.
సైక్లోహెక్సేన్ కార్భాల్డిహైడ్ కింది కారకాలతో చర్య జరిపితే ఏర్పడే ఉత్పన్నాలను వ్రాయండి.
ఎ) Ph MgBr, తరవాత H₃O⁺
బి) టోలెన్స్ కారకం
సి) సెమికార్బజైడ్, బలహీన ఆమ్లం
డి) జింక్ అమాల్గమ్, విలీన్ HCZ
జవాబు:
ఎ) Ph MgBr, తరవాత H₃O⁺

బి) టోలెన్స్ కారకం

సి) సెమికార్బజైడ్, బలహీన ఆమ్లం

డి) జింక్ అమాల్గమ్, విలీన్ HCI

ప్రశ్న 7.
క్రింది సమ్మేళనాలలో ఏవి ఆల్దాల్ సంఘననంలో పాల్గొంటాయి? ఏర్పడే ఉత్పన్నాల నిర్మాణాలు వ్రాయండి.
ఎ) 2 – మిథైల్ పెంటనాల్
బి) 1 – ఫినైల్ ప్రొపనోన్
సి) ఫినైల్ ఎసిటాల్డిహైడ్
డి) 2, 2-డైమిథైల్ బ్యుటనాల్
జవాబు:
ఇవ్వబడిన సమ్మేళనాలలో మొదటి 3 సమ్మేళనాలు α-H కలదు. కావున ఈ 3 ఆల్డాల్ సంఘననం జరుపుతాయి.
ఎ) 2 – మిథైల్ పెంటనాల్


బి) 1 – ఫినైల్ ప్రొపనోన్

ప్రశ్న 8.
కర్బన సమ్మేళనం A(C₉H₁₀O) 2,4–DNP ఉత్పన్నాన్ని ఏర్పరుస్తుంది. టోలెన్స్ కారకాన్ని క్షయీకరిస్తుంది, కెనిజారో చర్యలో పాల్గొంటుంది. ఉధృత ఆక్సీకరణం చేస్తే 1,2 – బెంజీన్ డైకార్బాక్సిలిక్ ఆమ్లాన్ని ఏర్పరుస్తుంది. పై చర్యలను బట్టి ‘A’ సమ్మేళనాన్ని గుర్తించండి.
జవాబు:

• కర్బన సమ్మేళనం A (C₉H₁₀O) 2, 4 – DNP తో ఉత్పన్నాన్ని ఏర్పరచి టోలెన్స్ కారకాన్ని క్షయకరణం చేస్తుంది. కావున ఇది (A) ఒక ఆల్డీహైడ్
• A సమ్మేళనం కెనిజారో చర్య జరుపును కావున ఆల్డీహైడ్ సమూహం బెంజీన్ వలయానికి బంధితమై ఉంటుంది.
• ఉధృత ఆక్సీకరణం చేస్తే 1, 2 – బెంజీన్ డై కార్బాక్సిలిక్ ఆమ్లాన్ని ఏర్పరుస్తుంది. కావున ఇది 0- ఇథైల్ బెంజాల్డీహైడ్.
  
  

ప్రశ్న 9.
కింది జతలలోని సమ్మేళనాలను ఎలా భేదించవచ్చు?
ఎ) ప్రొపనాల్, ప్రొపనోన్
బి) ఎసిటోఫినోన్, బెంజోఫినోన్
సి) ఫినాల్, బెంజోయిక్ ఆమ్లం
డి) పెంటన్-2-ఓన్, పెంటన్-3-ఓన్
జవాబు:
ఎ) ప్రొపనాల్, ప్రొపనోన్ :
i) ప్రొపనాల్ టోలెన్స్ కారకంతో చర్య జరిపి వెండి పూతను ఏర్పరచును. కానీ ప్రోపనోన్ ఏర్పరచదు.

బి) ఎసిటోఫీనోన్ మరియు బెంజోఫినోన్ :
ఎసిటోఫీనోన్ ఏడోఫారం చర్యజరుపును కానీ బెంజోఫీనోన్ జరుపదు. (C₆H₅COC₆H₅)

iii) ఫీనాల్ మరియు బెంజోయిక్ ఆమ్లం
బెంజోయిక్ ఆమ్లం NaHCO₃ తో చర్యజరిపి CO₂ వాయువు విడుదల చేయును కానీ పీనాల్ విడుదల చేయదు.

iv) పెంటన్ 2-ఓన్ మరియు పెంటన్ 3 – ఓన్ :
పెంటన్ 2 ఓన్ ఏడోఫాం పరీక్ష జరుపును కానీ పెంటన్ 3 – ఓన్ జరుపదు.

ప్రశ్న 10.
క్రింది మార్పులను రెండు అంచెలకు మించకుండా ఎలా చేయవచ్చు?
ఎ) ఇథనాల్న 3-హైడ్రాక్సీ బ్యుటనాల్గా
బి) బ్రోమోబెంజీన్ ను 1-ఫినైల్అథనోల్గా
సి) బెంజాల్డిహైడ్ను (+) హైడ్రాక్సీఫినైల్ ఎసిటిక్ ఆమ్లంగా
డి) బెంజాల్డిహైడ్ను బెంజోఫినోన్గా
జవాబు:

iii) బెంజాల్డిహైడ్ నుండి (+) హైడ్రాక్సీ ఫినైల్ ఎసిటిక్ ఆమ్లం :

ప్రశ్న 11.
క్రిందివాటిని వివరించండి.
ఎ) ఎసిటైలేషన్
బి) కెనిజారో చర్య [TS. Mar.’15]
సి) మిశ్రమ ఆల్దాల్ సంఘననం
డి) డీకార్బక్సిలీకరణం [TS. Mar.’15]
జవాబు:
ఎ) ఎసిటైలేషన్ :
ఆల్కహాల్, ఫీనాల్ లేదా ఎమీన్లలోని ఉత్తేజిత హైడ్రోజన్ పరమాణువు ఎసిటైల్ (CH, CO-) సముహంతో మార్పిడి చెంది ఎస్టర్ లేగా ఎమైడ్ను ఏర్పరచుటను ఎసిటైలేషన్ చర్య అంటారు.
ఉదాహరణ :

బి) కెనిజారో చర్య :
α –హైడ్రోపన్లు లేని ఆల్డిహైడ్లను బలమైన గాఢ క్షారంతో వేడిచేస్తే స్వయం ఆక్సీకరణం, క్షయకరణం (disproportionation) చర్యలకు అవి లోనవుతాయి. ఈ చర్యలో ఒక అల్డిహైడ్ అణువు ఆల్కహాల్గా క్షయకరణం చెందితే ఇంకొక అణువు ఆక్సీకరణం చెంది కార్బాక్సిలిక్ ఆమ్ల లవణాన్ని ఇస్తుంది.
ఉదాహరణ :

సి) మిశ్రమ ఆల్దాల్ -సంఘననం :
ఆల్దాల్ సంఘనన చర్యలో రెండు వేరువేరు ఆల్డిహైడ్లు లేదా కీటోన్లు పాల్గొంటే చర్యను మిశ్రమ ఆల్దాల్ సంఘననం అంటారు. రెండు అణువుల్లోను α – హైడ్రోజన్లు ఉంటే నాలుగు ఉత్పన్నాల మిశ్రమం ఏర్పడుతుంది. ఉదాహరణకు ఇథనాల్, ప్రొపనాల్ల మిశ్రమ ఆల్డాల్ సంఘననంలో ఏర్పడే ఉత్పన్నాలను చూడండి.

ఈ మిశ్రమ ఆర్డాల్ సంఘనన చర్యలలో కీటోను ఒక అనుఘటకంగా ఉపయోగించవచ్చు

డి) డీకార్బక్సిలీకరణం :
కార్బాక్సిలిక్ ఆమ్లాల సోడియమ్ లవణాలను సోడాలైమ్ (3:1 నిష్పత్తిలో NaOH & CaO) తో వేడిచేస్తే కార్బన్ డయాక్సైడ్ను విలోపనం చేసి హైడ్రోకార్బన్లను ఏర్పరుస్తాయి. ఈ చర్యను డీకార్బక్సిలీకరణం అంటారు.

ప్రశ్న 12.
క్రింది సంశ్లేషణలను (synthesis) పూర్తి చేయడానికి అవసరమైన క్రియాజనకం, కారకం లేదా ఉత్పన్నాలను పేర్కొని చర్యలను పూర్తి చేయండి.

జవాబు:

ప్రశ్న 13.
మిథైల్ కీటోన్లను ఇతర కీటోన్ల నుంచి ఎలా విభేదించవచ్చు? ఆ చర్యకు సంబంధించిన సమీకరణాలు వ్రాయండి.
జవాబు:
మిథైల్ కీటోన్లను హాలోఫారమ్ చర్య ద్వారా ఆక్సీకరణం : ఆల్డిహైడ్లు, కీటోన్లలోని కార్బొనైల్ కార్బన్కు (CH₃CO-) ఒక మిథైల్ సమూహం బంధితమై ఉంటే (మిథైల్ కీటోన్లు) అవి సోడియమ్ హైపోహలైట్ కారకంతో ఆక్సీకరణం చెంది తన అణువు కంటే ఒక కార్బన్ తక్కువ ఉన్న కార్బాక్సిలిక్ ఆమ్లలవణాన్ని ఏర్పరుస్తుంది. మిథైల్ సమూహం హాలోఫారమ్ గా మారుతుంది. ఒక వేళ ఆ అణువులో ద్విబంధం ఉన్నా ఈ చర్యలో మార్పు ఉండదు. అయొడోఫారమ్ చర్యను CH₃CO సముహం లేదా CH₃CH(OH) సమూహాలను గుర్తించడానికి ఉపయోగిస్తారు. H₃CCH(OH) సమూహం సోడియమ్ హైపో అయొడైట్ సమక్షంలో H₃CCO సమూహంగా ఆక్సీకరణం చెందుతుంది.

ప్రశ్న 14.
క్రింది మార్పులకు కావలసిన కారకాలను పేర్కొని సంబంధిత సమీకరణాలను వ్రాయండి.
ఎ) 1 – ఫినైల్ ప్రొపేన్ను బెంజోయిక్ ఆమ్లంగా
బి) బెంజమైడ్ను బెంజోయిక్ ఆమ్లంగా
సి) ఇథైల్ బ్యుటనోయేట్ను బ్యుటనోయిక్ ఆమ్లంగా
జవాబు:

ప్రశ్న 15.
క్రింది మార్పులకు అవసరమైన కారకాలను వ్రాయండి.
ఎ) 3 – నైట్రోబ్రోమోబెంజీన్ ను 3 – నైట్రోబెంజోయిక్ ఆమ్లంగా
బి) 4 – మిథైల్ఎసిటోఫినోన్ను బెంజీన్ – 1,4 – డైకార్బాక్సిలిక్ ఆమ్లంగా
జవాబు:
ఎ) 3 – నైట్రోబ్రోమోబెంజీన్ ను 3 – నైట్రోబెంజోయిక్ ఆమ్లంగా :

బి) 4 – మిథైల్ఎసిటోఫినోన్ ను బెంజీన్- 1,4 – డైకార్బాక్సిలిక్ ఆమ్లం :

సాధించిన సమస్యలు Textual Examples

ప్రశ్న 1.
క్రింది మార్పులు జరపడానికి అవసరమైన కారకాల పేర్లను వ్రాయండి.
i) హెక్సన్ – 1 ఓల్ను హెక్సనాల్గా
ii) సైక్లోహెక్సనోల్ను సైక్లోహెక్సనోన్
iii) p – ఫ్లోరోటోలీన్ న్ను p – ఫ్లోరోబెంజాల్డిహైడ్గా
iv) ఈథేన్నైట్రైల్ను ఇథనాల్గా
v) అల్లెల్ ఆల్కహాల్ను ప్రొపనాల్గా
vi) బ్యుట్ -2- ఈనన్ను ఇథనాల్గా
సాధన:
i) C₅H₅NH⁺ CrO₃Cl^– (PCC)
ii) ఆమ్లీకృత K₂Cr₂O₇ ద్రావణంలో
iii) ఎసిటిక్ ఎన్ హైడ్రైడ్ సమక్షంలో CrO₃ లేదా 1. CrO₂Cl₂ 2. HOH
iv) (డైఐసోబ్యుటైల్) అల్యూమినియమ్ హైడ్రైడ్ (DIBAL-H)
v) PCC
vi) O₃/H₂O-Zn పొడి

ప్రశ్న 2.
క్రింది సమ్మేళనాలను వాటి బాష్పీభవన స్థానాలు పెరిగే క్రమంలో వ్రాయండి.
CH₃CH₂CH₂CHO, CH₃CH₂CH₂CH₂OH, H₅C₂-O-C₂H₅, CH₃CH₂CH₂CH₂CH₃.
సాధన:
ఈ సమ్మేళనాల అణుభారం 72 నుంచి 74 వరక ఉంది. బ్యుటన్-1 -ఓల్ అణువులలో మాత్రమే అంతరణుక హైడ్రోజన్ బంధం ఉంది. కాబట్టి ఈ సమ్మేళనం బాష్పీభవన స్థానం అత్యధికం. బ్యుటనాల్ ఇథాక్సీ ఈథేన్ కంటే ఎక్కువ ధ్రువత్వం చూపిస్తుంది. బ్యుటనాల్లో అంతరణుక ద్విధ్రువ – ద్విధ్రువ ఆకర్షణ శక్తి (dipole-dipole attraction) చాలా బలమైనది. n- పెంటేస్ అణువులు చాలా బలహీనమైన వాండర్వాల్ శక్తులు పొంది ఉంటాయి. అందువల్ల పైన ఇచ్చిన సమ్మేళనాల బాష్పీభవన స్థానాల పెరుగుదల క్రమం :
CH₃CH₂CH₂CH₂CH₃ < H₅C₂ – O – C₂H₅ < CH₃CH₂CH₂ CHO < CH₃CH₂CH₂CH₂OH

ప్రశ్న 3.
C₈H₈O అణు సంకేతం గల A అనే కర్బన సమ్మేళనం 2, 4 – DNP కారకంతో కాషాయ ఎరుపు అవక్షేపాన్ని, అయొడిన్ సోడియమ్ హైడ్రాక్సైడ్లతో వేడిచేసినప్పుడు పసుపురంగు అవక్షేపాన్ని ఏర్పరుస్తుంది. ఈ సమ్మేళనం టోలెన్స్ లేదా ఫెహిలింగ్ కారకాలను క్షయకరణం చేయడు, అంతేకాదు బ్రోమిన్ జలద్రావణాన్ని లేదా బేయర్ కారకాన్ని విరంజనం చేయదు. క్రోమిక్ ఆమ్లంతో బలంగా ఆక్సీకరణం చేస్తే C₇H₆O₂ అణుసంకేతం గల B అనే సమ్మేళనం ఏర్పరుస్తుంది. A, B సమ్మేళనాలను గుర్తించి, పై చర్యలను వివరించండి.
సాధన:
‘A సమ్మేళనం 2, 4 – DNP ఉత్పన్నాన్ని ఏర్పరుస్తుంది. కాబట్టి అది ఆల్డిహైడ్ లేదా కీటోన్ అయి ఉంటుంది. టోలెన్స్ లేదా ఫెహిలింగ్ కారకాన్ని క్షయకరణం చేయలేదు. కాబట్టి ‘A’ కీటోన్ అయి ఉండవచ్చు. ‘A’ అయొడోఫారమ్ను ఏర్పరుస్తుంది కాబట్టి మిథైల్ కీటోన్ కావచ్చు. A అణు సంకేతాన్ని బట్టి దానిలో ఎక్కువ అసంతృప్తత ఉండి కూడా బ్రోమిన్ జలాన్ని కానీ బేయర్ ద్రావణాన్ని కానీ విరంజనం చేయదు. దీనిని బట్టి అసంతృప్త ఎరోమాటిక్ వలయం ఉండొచ్చు. B సమ్మేళనం, కీటోన్ ఆక్సీకరణం వల్ల ఏర్పడింది. కాబట్టి అది కార్బాక్సిలిక్ ఆమ్లం. అణు సంకేతాన్ని బట్టి B బెంజోయిక్ ఆమ్లం, A ఏక ప్రతిక్షేపిత ఎరోమాటిక్ మిథైల్ కీటోన్. A అణు సంకేతాన్ని అనుసరించి అది ఫినైల్ మిథైల్ కీటోన్ (ఎసిటోఫినోన్) అని చెప్పవచ్చు. చర్యలు క్రింది విధంగా ఉంటాయి.

ప్రశ్న 4.
న్యూక్లియోఫిలిక్ సంకలన చర్యలలో బెంజాల్డిహైడ్ ప్రొఫనాల్ కంటే ఎక్కువ లేదా తక్కువ చర్యాశీలత చూపిస్తుందా? సమాధానాన్ని వివరించండి.
సాధన:
బెంజాల్డిహైడ్లోని కార్బొనైల్ కార్బన్ పరమాణువు ప్రొపనాల్లో లోని కార్బొనైల్ కార్బన్ పరమాణువు కంటే తక్కువ ఎలక్ట్రోఫిలిక్. కింద చూపించిన విధంగా రెజొనెన్స్ ప్రభావం వల్ల బెంజాల్డిహైడ్లోని కార్బొనైల్ సమూహం ధ్రువత్వం తగ్గుతుంది. అందువల్లనే బెంజాల్డిహైడ్ ప్రొపనాల్ కంటే తక్కువ చర్యాశీలత చూపిస్తుంది.

ప్రశ్న 5.
క్రింది మార్పులు జరపడానికి సరైన రసాయన చర్యలను వ్రాయండి.
i) బ్యుటన్-1–ఓల్ను బ్యుటనోయిక్ ఆమ్లంగా
ii) బెంజైల్ ఆల్కహాల్ను ఫినైల్ ఇథనోయిక్ ఆమ్లంగా
iii) 3–నైట్రోబ్రెమోబెంజీన్ ను 3-నైట్రోబెంజోయిక్ ఆమ్లంగా
iv) 4 – మిథైల్ ఎసిటోఫినోన్ ను బెంజీన్ -1,4- డైకార్బాక్సిలిక్ ఆమ్లంగా
v) సైక్లో హెక్సీను హెక్సేన్ -1, 6- డైఓయిక్ ఆమ్లంగా
vi) బ్యుటనాల్ను బ్యుటనోయిక్ ఆమ్లంగా
సాధన:

పాఠ్యాంశ ప్రశ్నలు Intext Questions

ప్రశ్న 1.
క్రింది చర్యలలో ఏర్పడే ఉత్పన్నాల నిర్మాణాలు వ్రాయండి.

సాధన:

ప్రశ్న 2.
క్రింది సమ్మేళనాల నిర్మాణాలు వ్రాయండి.
i) α – మిథాక్సీ ప్రొపియొనాల్డిహైడ్
ii) 3 – హైడ్రాక్సీబ్యుటనాల్
iii) 2 – హైడ్రాక్సీ సైక్లోపెంటేన్ కార్భాల్డిహైడ్
iv) 4 – ఆక్సోపెంటనాల్
v) డై – సెకండరీబ్యుటైల్ కీటోన్
vi) 4 – ఫ్లోరో ఎసిటోఫినోన్
సాధన:

ప్రశ్న 3.
క్రింది సమ్మేళనాలను న్యూక్లియోఫిలిక్ సంకలన చర్యలకు చర్యాశీలత పెరిగే క్రమంలో అమర్చండి.
i) ఇథనాల్, ప్రొపనాల్, ప్రొపనోస్, బ్యుటనోస్
ii) బెంజాల్డిహైడ్, p – టాల్వాల్డిహైడ్, p – నైట్రోబెంజాల్డిహైడ్, ఎసిటోఫినోన్
(సూచన: త్రిమితీయ, ఎలక్ట్రానిక్ ప్రభావాలను గుర్తించండి.
సాధన:
i) బ్యుటనోన్ < ప్రోపనోస్ < ప్రోపనాల్ < ఇథనాల్
ii) ఎసిటోఫినోస్ < p – టాల్వాల్డిహైడ్, బెంజాల్డిహైడ్ < p – నైట్రో బెంజాల్డిహైడ్

ప్రశ్న 4.
క్రింది చర్యలలో ఏర్పడే ఉత్పన్నాలను ఊహించి వ్రాయండి.

సాధన:

ప్రశ్న 5.
క్రింది ఇచ్చిన ప్రతి సమ్మేళనాన్ని బెంజోయిక్ ఆమ్లంగా ఎలా మార్చవచ్చో చూపండి.
i) ఇథైల్ బెంజీన్
ii) ఎసిటోఫినోన్
iii) బ్రోమోబెంజీన్
iv) ఫినైల్ స్ఈథీన్ (స్టైరీన్)
సాధన:

ప్రశ్న 6.
క్రింది ప్రతి ఆమ్లాల జతలో ఏది బలమైన ఆమ్లమో తెలపండి.

సాధన:

ప్రశ్న 7.
క్రింది సమ్మేళనాల IUPAC పేర్లు వ్రాయండి.
i) Ph CH₂CH₂COOH
ii) (CH₃)₂C = CHCOOH

సాధన:
i) 3 – ఫినైల్ ప్రోపనోయిక్ ఆమ్లం
ii) 3 – మిథైల్ బ్యుట్-2-ఇనోయిక్ ఆమ్లం
iii) 2 – మిథైల్ క్లో పెంటానికార్బోక్సైలిక్ ఆమ్లం
iv) 2, 4, 6 – ట్రైనైట్రో బెంజోయిక్ అమ్లం1

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 2nd Year Botany Study Material 5th Lesson మొక్కలలో శ్వాసక్రియ Textbook Questions and Answers.

AP Inter 2nd Year Botany Study Material 5th Lesson మొక్కలలో శ్వాసక్రియ

అతి స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
శ్వాసక్రియలో విభిన్న అధస్థ పదార్థాలు ఆక్సీకరణ చెందుతాయి శ్వాసక్రియ కోషంట్ (RQ) వల్ల ఏ పదార్థం, అంటే కార్బోహైడ్రోట్, కొవ్వు, ప్రోటీను ఆక్సీకరణం చెందుతున్నదో ఎలా తెలుస్తుంది ?
RQ = A/B
A, Bలు దేనిని సూచిస్తాయి ?
ఏ అధస్థ పదార్థాలకు RQ విలువలు 1, < 1, > 1 గా ఉంటాయి ?
జవాబు:

కార్బోహైడ్రేట్లు ఆక్సీకరణం చెందినప్పుడు RQ విలువ = 1
కొవ్వులు, ప్రోటీనులు ఆక్సీకరణం చెందినప్పుడు RQ విలువ = < 1 సేంద్రియ ఆమ్లాలు ఆక్సీకరణం చెందినప్పుడు RQ విలువ = > 1

ప్రశ్న 2.
శ్వాసక్రియలో F₀ – F₁ రేణువుల విశిష్ట పాత్ర ఏమిటి ?
జవాబు:
F₀ భాగం త్వచం లోపలిపొరలలో ఉండే అంతర్గత ప్రోటీను సంక్లిష్టం. ఇది ప్రొటానులు త్వచాన్ని దాటడానికి వీలుగా తూముగా పనిచేస్తుంది.
F₁ భాగం త్వచం ఉపరితలంలో ఉన్న ప్రోటీను సంక్లిష్టం. ఇది ADP, అకర్బనఫాస్ఫేట్ నుంచి ATP ని సంశ్లేషిస్తుంది.

ప్రశ్న 3.
మానవునిలో, ఈస్ట్లలో వాయురహితశ్వాసక్రియ ఎప్పుడు జరుగుతుంది ?
జవాబు:
మానవునిలో కండర కణజాలంలోను, ఈస్ట్లలో ఆక్సిజన్ శాతము తక్కువగా ఉన్నప్పుడు జరుగుతుంది.

ప్రశ్న 4.
వాయుసహిత, వాయురహిత శ్వాసక్రియలలో సాధారణచర్య ఏది ? అది ఎక్కడ జరుగుతుంది ?
జవాబు:
గ్లైకాలిసిస్, ఇది కణద్రవ్యంలో జరుగుతుంది.

ప్రశ్న 5.
ఏ సేంద్రియ కణ పదార్థాలు శ్వాసక్రియ అధస్థ పదార్థాలుగా అసలు ఉపయోగపడవు ?
జవాబు:
పరిశుద్ధమైన ప్రోటీనులు, కొవ్వులు

ప్రశ్న 6.
కార్బోహైడ్రేట్ల కంటే కొవ్వుల RQ ఎందుకు తక్కువగా ఉంటుంది ?
జవాబు:
కొవ్వులు శ్వాసక్రియాధస్థ పదార్థంగా ఉన్నప్పుడు గ్రహించబడే 0, అణువులు, విడుదల అయ్యే CO₂ అణువులకన్నా ఎక్కువ. కాని కార్బోహైడ్రేట్లు శ్వాసక్రియలో పాల్గొన్నప్పుడు విడుదలయ్యే CO₂ అణువులు, గ్రహించబడే 02 అణువులు సమానము. కావున కొవ్వులు RQ విలువ 1 కన్నా తక్కువ ఉంటుంది.

ప్రశ్న 7.
ఆంఫీబోలిక్ పథం అంటే ఏమిటి ?
జవాబు:
శ్వాసక్రియా పథం కొవ్వు ఆమ్లాల విచ్ఛిన్నానికి, సంశ్లేషణకు రెండింటికి పనిచేస్తుంది. అలాగే ప్రోటీన్ల సంశ్లేషణకు, విచ్ఛిన్నానికి కూడ శ్వాసక్రియా మాధ్యమిక ఉత్పన్నాల మధ్య సంబంధం ఉంటుంది. కావున శ్వాసక్రియా పథం నిర్మాణ, విచ్ఛిన్నక్రియలు రెండింటిలో పాల్గొంటుంది. కావున దీనిని ఆంఫీబోలిక్ పథం అంటారు.

ప్రశ్న 8.
మైటోకాండ్రియన్ లోపలి పొరలలో ఉండే ఎలక్ట్రాన్ రవాణా గొలుసులోని చలనశీల ఎలక్ట్రాన్ వాహకాలను పేర్కొనండి.
జవాబు:
యుబిక్వినోన్, సైటోక్రోం – సి.

ప్రశ్న 9.
వాయుసహిత శ్వాసక్రియలో అంతిమ ఎలక్ట్రాన్ గ్రహీత ఏది ? అది ఏ సంక్లిష్టం నుండి ఎలక్ట్రానులను స్వీకరిస్తుంది ?
జవాబు:
ఆక్సిజన్. ఇది సంక్లిష్టం IV (సైటోక్రోం – సి ఆక్సీడేజ్ సంక్లిష్టం) నుండి ఎలక్ట్రాన్లను స్వీకరిస్తుంది.

ప్రశ్న 10.
క్రెబ్స్ వలయములోని ఏ చర్యలోనయినా అదస్థ పదార్థస్థాయి ఫాస్ఫారిలేషన్ జరుగుతుందా ? వివరింపుము.
జవాబు:
జరుగుతుంది. క్రెబ్స్ వలయంలో, సక్సినైల్ కో-ఎన్ఎమ్ A అను పదార్థము సక్సీనిక్ ఆమ్లముగా మార్పు చెందునప్పుడు GTP అణువు తయారవుతుంది. దీనిని అధస్థ పదార్థ స్థాయి ఫాస్ఫారిలేషన్ అంటారు.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
శ్వాసక్రియను ఆంఫీబోలిక్ పథం అని ఎందుకంటారు ? వివరిచండి.
జవాబు:
శ్వాసక్రియలో క్రియాధారాలు విచ్ఛిన్నం చెందుతాయి. కావున దీనిని విచ్ఛిన్నక్రియా పధంగా పరిగణిస్తారు. శ్వాసక్రియలో వివిధ క్రియాధారాలు శక్తి విడుదలకు శ్వాసక్రియా పథంలోకి వివిధ దశల్లో ప్రవేశిస్తాయి. కొవ్వు ఆమ్లాలు చర్యలోకి ప్రవేశించే ముందు అసిటైల్ కో ఎంజైమ్ A గా విచ్ఛిన్నం చెందుతాయి. అయితే జీవికి కొవ్వు ఆమ్లాల అవసరం ఏర్పడినప్పుడు అసిటైల్ కో ఎంజైం A శ్వాసక్రియా పథం నుంచి విడుదల అవుతుంది. అలాగే గ్లిసరాల్ చర్యలోకి ప్రవేశించే ముందు PGAL గా మారుతుంది. ప్రోటీన్లు ప్రొటాయేజ్ వల్ల విచ్ఛిన్నం చెంది స్వతంత్ర అమైనో ఆమ్లాలుగా మారినపుడు వాటి నిర్మాణాన్ని బట్టి క్రెబ్స్ వలయంలో ఏదో ఒక దశలో పైరువిక్ ఆమ్లం లేదా అసిటైల్ కొ. ఎంజైం A రూపంలో శ్వాసక్రియలోకి ప్రవేశిస్తాయి. శ్వాసక్రియా పథం కొవ్వు ఆమ్లాల విచ్ఛిన్నానికి, సంశ్లేషణకు రెండింటికి పనిచేస్తుంది. అలాగే ప్రోటీన్ల సంశ్లేషణకు, విచ్ఛిన్నానికి కూడా శ్వాసక్రియా మాధ్యమికాల మధ్య సంబంధం ఉంటుంది. జీవిలో జరిగే విచ్ఛిన్న క్రియలను కెటబాలిజం అని, నిర్మాణక్రియలను అనబాలిజం అని అంటారు. శ్వాసక్రియా పథం నిర్మాణ విచ్ఛిన్నక్రియలలో రెండింటిలో పాల్గొంటుంది. కావున దీనిని ఆంఫిబోలిక్ పథం అని అంటారు.

ప్రశ్న 2.
గ్లైకాలిసిస్లలోని రెండు శక్తి విమోచక చర్యలను తెలపండి.
జవాబు:
గ్లైకాలిసిస్లో జరిగే 10 చర్యలలో 2 చర్యలలో ATP సంశ్లేషణ జరుగుతుంది. అవి .
1) 1, 3 బిసా ఫాస్ఫోగ్లిసరిక్ ఆమ్లం డీఫాస్ఫారిలేషన్ చెంది ఫాస్ఫోగ్లిసరోకైనేజ్ సమక్షంలో 3 ఫాస్ఫోగ్లిసరిక్ ఆమ్లంగా మారుతుంది.

2) ఫాస్ఫోఇనాల్ పైరువిక్ ఆమ్లం డీఫాస్ఫారిలేషన్ చెంది పైరువిక్ కైనేజ్ సమక్షంలో పైరువిక్ ఆమ్లంగా మారుతుంది.

ప్రశ్న 3.
గ్లూకోస్ అణువు వాయుసహిత సంపూర్ణ ఆక్సీకరణలో నికర ATP లాభం 36 అణువులు వివరించండి.
జవాబు:
1) గ్లైకాలిసిస్లో
1. అధస్థ పదార్థస్థాయి ఫాస్ఫారిలేషన్లో ఉత్పత్తి అయిన ATP : 2×1=2 ATP
a) బిస్ ఫాస్ఫోగ్లిసరిక్ ఆమ్లం నుంచి ఫాస్ఫో గ్లిసరికామ్లం ఏర్పడినప్పుడు: 2×1=2 ATP
b) ఫాస్ఫోఈనాల్ పైరువిక్ ఆమ్లం నుంచి పైరువిక్ ఆమ్లం ఏర్పడినప్పుడు : 2×1=2 ATP
c) గ్లూకోస్, ఫ్రక్టోస్ – 6 – ఫాస్ఫేట్ల – 2 ATP
ఫాస్ఫారిలేషన్కు వినియోగించబడిన ATP నికర ATP లాభం + 2ATP

2. గ్లైకాలిసిస్లో ఉత్పత్తి అయిన NADH నుంచి ATP తయారీ
a) గ్లిసరాల్డీహైడ్ – 3 P ఫాస్ఫేట్ నుంచి బిస్ ఫాస్ఫోగ్లిసరికామ్లం ఏర్పడినప్పుడు (2NADH, ఒక్కొక్కటికి 2ATP లతో సమానం): 2 x 2 = 4 ATP
b) O2 సమక్షంలో గ్లైకాలిసిస్ నుంచి ATP నికర లాభం: (a) = 6 ATP

II) పైరూవిక్ ఆమ్ల ఆక్సీకరణ డీకార్బాక్సిలేషన్ చర్యలో ఉత్పత్తి అయిన ATP
1. పైరూవిక్ ఆమ్లం నుంచి అసిటైల్ COA ఏర్పడినప్పుడు (2NADH, ఒకొక్కటి 3ATP లతో సమానం) : (b) 2 x 3 = 6 ATP

III) క్రెబ్స్ వలయం
1. అధస్థపదార్ధ స్థాయి ఫాస్ఫారిలేషన్లో ఉత్పత్తి అయిన ATP
a) సక్సినైల్ CoA నుంచి సక్సినిక్ ఆమ్లం ఏర్పడినప్పుడు : 2 x 1 = 2 ATP

2. NADH నుంచి ఏర్పడే ATP.
a) ఐసోసిట్రిక్ ఆమ్లం నుంచి ఆక్సాలో సక్సినిక్ ఆమ్లం ఏర్పడినప్పుడు: 2 x 3 = 6 ATP
b) α – కీటోగ్లూటరిక్ ఆమ్లం నుంచి సక్సెనైల్ CoA ఏర్పడినపుడు : 2 x 3 = 6 ATP
c) మాలిక్ ఆమ్లం నుంచి ఆక్సలోఅసిటిక్ ఆమ్లం ఏర్పడినప్పుడు: 2 x 3 = 6 ATP

3. FADH₂ నుంచి ఏర్పడే ATP
a) సక్సినిక్ ఆమ్లం నుంచి ఫ్యుమరిక్ ఆమ్లం ఏర్పడినప్పుడు: 2 x 2 = 4 ATP
క్రెబ్స్ వలయం ATP విలువ: (c) 24 ATP

ఒక గ్లూకోస్ అణువు నుంచి వాయు సహిత శ్వాసక్రియలో నికర ATP లాభం (a + b + c) = 36 ATP

ప్రశ్న 4.
RQ ను నిర్వచింపుము. RQ పై క్లుప్త వ్యాఖ్య వ్రాయుము.
జవాబు:
శ్వాసక్రియలో ఉపయోగించబడిన O₂ ఘనపరిమాణానికి, విడుదలైన CO₂ ఘనపరిమాణానికి మధ్యగల నిష్పత్తిని శ్వాసక్రియ కోషంట్ (RQ) అంటారు.

RQ విలువ ఎప్పుడూ శ్వాసక్రియలో వినియోగింపబడిన పదార్థమునుబట్టి మారుతుంది.
ఉదా :
1) శ్వాసక్రియలో కార్బోహైడ్రేటులు పాల్గొన్నప్పుడు విడుదలైన CO₂ లు గ్రహించబడిన O₂ లు సమానము కావున RQ విలువ 1గా ఉంటుంది.

2) శ్వాసక్రియలో క్రొవ్వులు పాల్గొన్నప్పుడు, RQ విలువకన్నా తక్కువగా ఉంటుంది. ఈ చర్యలో విడుదలైన CO₂ అణువులు, గ్రహించబడిన O₂ అణువులకన్నా తక్కువగా ఉంటాయి.

3) ప్రోటీనులు శ్వాసక్రియలో పాల్గొన్నప్పుడు, RQ విలువ 0.9గా ఉంటుంది.

ప్రశ్న 5.
కిణ్వన విధానము గురించి క్లుప్తముగా వర్ణింపుము.
జవాబు:
వాయురహిత స్థితులలో చక్కెరలు సూక్ష్మజీవులవల్ల ఇథైల్ ఆల్కహాల్ మార్పు చెందే ప్రక్రియను కిణ్వనము అంటారు.
దీనిలో 2 చర్యలు కలవు.
1) డీ కార్బాక్సిలేషన్ : 2 PA అణువులు (గ్లైకాలిసిస్ అంత్య పదార్థము) పైరువిక్ డీ కార్బాక్సిలేజ్ సమక్షంలో డీ కార్బాక్సిలేషన్ చెంది 2 అసిటాల్డిహైడ్లు 2 CO₂ లు ఏర్పడతాయి.
2 PA → 2 అసిటాల్డిహైడ్ + 2 CO₂

2) క్షయకరణము : 2 అసిటాల్డిహైడ్ అణువులు ఆల్కహాలిక్ డీహైడ్రోజినేజ్ సమక్షంలో క్షయకరణంచెంది 2 ఇథైల్ ఆల్కహాల్ అణువులు ఏర్పడతాయి. గ్లైకాలిసిస్ ఏర్పడిన NADPH + H⁺ లు, ఈ చర్యకు కావలసిన H+ లను అందిస్తాయి. → 2 ఇథైల్ ఆల్కహాల్ + 2 NADP⁺
2 అసిటాల్డిహైడ్ + 2NADPH + H⁺.

ప్రశ్న 6.
శ్వాసక్రియలో ఎలక్ట్రాన్ రవాణా వ్యవస్థలో పాల్గొనే వివిధ సంక్లిష్టాలను వర్ణింపుము.
జవాబు:
సంక్లిష్టము I : (NADH డీహైడ్రోజినేజ్) ఇది సంక్లిష్ట ఎన్ఎమ్. దీనిలో FMN ఫ్రోస్థటిక్ సముదాయముగా ఉంటూ 6 ఐరన్-సల్ఫర్ కేంద్రాలను కలిగి ఉంటుంది. ఇది ఎలక్ట్రాన్లను NADH నుండి యుఖిక్వినోన్కు రవాణా చేస్తుంది.

సంక్లిష్టము II : (సక్సీనిక్ యుభిక్వినోన్ ఆక్సిడోరిజక్టేజ్) ఇది FMN ను ప్రాస్థటిక్ సముదాయముగా కలిగి, 2 ఐరన్-సల్ఫర్ కేంద్రాలలో ఉంటుంది. ఈ ఎన్జైమ్ ఎలక్ట్రాన్లను సక్సినేట్ నుండి యుఖిక్వినోన్కు రవాణా చేస్తుంది.

సంక్లిష్టము III : (సైటోక్రోం-సి-రిడక్టేజ్) ఈ ఎన్ఎమ్ 2 ‘b’ రకపు సైటోక్రోమ్లు (b 560, b 565) మరియు సైటోక్రోమ్ C, ను కలిగి ఉంటుంది. దీనిలో ఒక ఐరన్-సల్ఫర్ కేంద్రము ఉంటుంది. ఇది సైటోక్రోమ్ C ను క్షయకరణమొందించి, ఎలక్ట్రాన్ యుభిక్వినాల్ నుండి రవాణా అగుటలో తోడ్పడుతుంది.

సంక్లిష్టము IV : (సైటోక్రోం-సి-ఆక్సిడేజ్). ఈ ఎన్ఎమ్ సైటోక్రోం a, a, అను ఎలక్ట్రాన్ వాహకాలను, 2 కాపర్ కల ప్రోటీనులను కల్గి ఉంటుంది. ఇది ఎలక్ట్రాన్లను సైటోక్రోమ్ ‘సి’ నుండి అణు ఆక్సిజన్కు రవాణా చేస్తుంది.

సంక్లిష్టము V : (ATP సింథేజ్ లేక F₀ – F₁ ATP ase). దీనిలో F₀ మరియు F₁ అను భాగాలు ఉంటాయి. F₀ భాగము త్వచం లోపలి పొరలలో ఉండే అంతర్గత ప్రోటీను. ఇది ప్రోటానులు త్వచాన్ని దాటడానికి తూముగా పనిచేస్తుంది. F₁ తల భాగము త్వచము ఉపరితంలో ఉండే ప్రోటీను. ఇది ADP మరియు అకర్బన ఫాస్ఫేట్ను కలిపి ATP సంశ్లేషణ జరిగే ప్రదేశంలో ఉంటుంది.

ప్రశ్న 7.
సంక్లిష్టము – V నిర్మాణమును వర్ణింపుము మరియు కెమోఆస్మాటిక్ పరికల్పన ప్రకారము ఆక్సీడేటివ్ ఫాస్ఫారిలేషన్ ప్రక్రియను వివరింపుము.
జవాబు:
సంక్లిష్టము – V ను ATP సింథేజ్ అంటారు. దీనిలో 2 భాగాలు
ఉంటాయి. అవి.
1) F₀ = త్వచం లోపల ఉన్న తోకభాగము. దీనిద్వారా ప్రోటానులు ప్రయాణించడానికి వీలుగా ఉంటుంది.

2) F₁ = త్వచం వెలుపల, అవర్ణికలోనికి తెరుచుకుని ఉన్న తలభాగము. దీని దగ్గర ATP సంశ్లేషణ జరుగుతుంది. ఆక్సిడేటివ్ ఫాస్ఫారిలేషన్ : థైలకాయిడ్ త్వచాల మధ్య ప్రోటాను గాఢతా ప్రవణత ఏర్పడుటవల్ల, ATP సంశ్లేషణ జరుగుతుందని కెమో ఆస్మాటిక్ పరికల్పన నిరూపిస్తుంది.

ఈ చర్యలో NADPH + H⁺ ఆక్సీకరణం చెందినప్పుడు ప్రోటానులు, మైటోకాండ్రియం లోపలి త్వచంలో విడుదల అవుతాయి. ఫలితంగా ప్రోటాను గాఢత ప్రవణత ఏర్పడుతుంది. దీనిని అనుసరించి ప్రోటానులు మాత్రికలోనికి ATP ase ఎన్ఎమ్ ద్వారా రవాణా అవుతాయి. ప్రోటానులు F₀ – F₁ ద్వారా రవాణా అయ్యేటప్పుడు, ADP + iP లు కలసి ATP సంశ్లేషణ జరుగుతుంది. ప్రతి ATP తయారీలో, 3H⁺ లు F₀ – F₁ ద్వారా రవాణా అవుతాయి.

దీర్ఘ సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
గ్లైకాలిసిస్ ను వివరించండి. అది జరిగే ప్రదేశము, అంత్యఉత్పన్నాలు ఏవి ? ఈ ఉత్పన్నాలు వాయుసహిత, వాయురహిత శ్వాసక్రియల ద్వారా ఏ మార్పుకు లోనవుతాయి ?
[A.P. & T.S. Mar. ’15]
జవాబు:
గ్లైకాస్ అనగా చక్కెర, లైసిస్ అంటే విచ్ఛిన్నం అని అర్ధము. ఈ కల్పనను గుస్తావ్ ఎంల్డెన్, ఒట్టో మేయర్ఫ్, జె. పర్నాస్ అనువారు ప్రతిపాదించారు కావున దీనిని EMP పథం అంటారు. జీవులన్నింటిలో కణ ద్రవ్యంలో జరుగుతుంది. దీనిలో గ్లూకోస్ అణువు పాక్షిక ఆక్సీకరణం చెంది రెండు పైరువిక్ ఆమ్ల అణువులుగా విడిపోతుంది. ఈ క్రమంలో 2 పైరువిక్ ఆమ్లాలు, 2ATPలు మరియు 2NADPH + H⁺ లు అంత్యపదార్థాలుగా ఏర్పడతాయి. ATP మరియు NADPH⁺H⁺ లు (స్వాంగీకరణ శక్తి) క్రెబ్స్ వలయంలో CO₂ స్థాపనకు తోడ్పడతాయి. ఈ క్రమంలో O₂ పాల్గొనదు.

గ్లూకోస్ విచ్ఛిన్నం చెంది 2 పైరువిక్ ఆమ్లాలు ఏర్పడే చర్యలో 10 రసాయన చర్యలు వివిధ ఎన్ఎమ్ల సమక్షంలో వరుసగా జరుగుతాయి. అవి.
1) ఫాస్ఫారిలేషన్ : గ్లూకోజ్ ఫాస్ఫారిలేషన్ చెంది కైనేజ్ సమక్షంలో గ్లూకోస్ – 6 ఫాస్ఫేట్గా మారును.
గ్లూకోజ్ + ATP -→గ్లూకోజ్-6- ఫాస్ఫేట్ + ADP

2) ఐసోమరైజేషన్ : గ్లూకోస్ 6 – ఫాస్ఫేట్ ఐసోమరేజ్ సమక్షంలో ఫ్రక్టోస్ – 6 – ఫాస్ఫేట్గా మారును.
గ్లూకోస్ – 6 – ఫాస్ఫేట్. → ఫ్రక్టోజ్ – 6 – ఫాస్ఫేట్

3) ఫాస్ఫారిలేషన్ : ఫ్రక్టోస్ – 6 – ఫాస్ఫేట్, కైనేజ్ సమక్షంలో ఫాస్ఫారిలేషన్ చెంది ఫ్రక్టోస్ 1, 6 బై ఫాస్ఫేట్ గా మారును.
ఫ్రక్టోస్ – 6 – ఫాస్ఫేట్ + ATP → ఫ్రక్టోజ్ 1, 6 బైఫాస్ఫేట్ + ADP

4) విదళనము : ఫ్రక్టోస్ 1, 6 బై ఫాస్ఫేట్ చీలిపోయి ఆల్డోలేజ్ సమక్షంలో డై హైడ్రాక్సి ఎసిటోన్ ఫాస్ఫేట్గాను, గ్లిసరాల్డిహైడ్-3 ఫాస్ఫేట్గాను మారును.
ఫ్రక్టోస్ 1, 6 బైఫాస్ఫేట్ → 1 DHAP + 1G₃P

5) ఐసోమరైజేషన్ : DHAP ఐసోమరేజ్ సమక్షంలో మరొక 1G₃P గా మారును.
DHAP → 1 G₃P

6) డీహైడ్రోజినేషన్ : 2 G₃P అణువులు ఆక్సీకరణం చెంది, డీహైడ్రోజినేజ్ సమక్షంలో 2 అణువుల 1, 3-డైఫాస్ఫోగ్లిసరికామ్లము ఏర్పడతాయి.
2 G₃P + 2 NADP → 2 – 1, 3 DPGA + 2 NADPH + H⁺

7) డీఫాస్ఫారిలేషన్ :
2-1, 3 DPGA డీఫాస్ఫారిలేషన్ చెంది, కైనేజ్ సమక్షంలో 2 – 3 PGAలు ఏర్పడతాయి.
2 – 1, 3 DPGA + 2 ADP→ 2 – 3 PGA + 2 ATP

8) అణ్వంతస్థ వివర్తన : 2 – 3PGA లలో కర్బన స్థానం మార్చబడి, మ్యుటేజ్ సమక్షంలో 2 – 2PGAలు ఏర్పడతాయి.
2 – 3PGA → 2 – 2 PGA

9) నిర్జలీకరణము : 2PGA లు నీటి అణువులను కోల్పోయి ఇనలోజ్ సమక్షంలో 2 EPA లుగా మారతాయి.
2 PGA → 2PEPA + H2O

10) డీఫాస్ఫారిలేషన్ : 2 PEPA లు డీఫాస్ఫారిలేషన్ చెంది కైనేజ్ సమక్షంలో 2PAలుగా ఏర్పడతాయి.
2 PEPA + 2 ADP → 2PA + 2ATP
గ్లైకాలిసిస్లోలో ఏర్పడిన 2PA లు, ఆక్సీకరణ ఢీకార్బాక్సిలేషన్చెంది (KC మరియు ETS ల ద్వారా) 36 ATP లు, H₂O లు ఏర్పడతాయి.

పటం 5.1 గ్లైకాలిసిస్ లోని రసాయన చర్యలు

ప్రశ్న 2.
క్రెబ్స్ వలయంలోని రసాయన చర్యలను వివరిచండి. [A.P. & T.S. Mar. ’17; A.P. Mar. ’16]
జవాబు:
మైటోకాండ్రియా మాత్రికలో జరిగే ట్రెకార్బాక్సిలిక్ ఆమ్ల వలయం (క్రెబ్స్ వలయం) లో క్రింద తెలుపబడిన జీవరసాయన చర్యలు జరుగుతాయి.
1. సంగ్రహణము : అసిటైల్ కో ఎన్జైమ్ ఎ. అక్జాలో అసిటిక్ ఆమ్లంతో సంగ్రహణం చెంది సిట్రిక్ ఆమ్లాన్ని ఏర్పరుస్తాయి. కో ఎంజైమ్ – ఎ విడుదలవుతుంది. ఈ చర్యను సిట్రిక్ సింథటేజ్ ఉత్ప్రేరపరుస్తుంది.
OAA + A.CO. A → CA + CO.A.

2. నిర్జలీకరణము : అకోనిటేజ్ ప్రభావం వల్ల సిట్రిక్ ఆమ్లం ఒక నీటి అణువును కోల్పోయి సిస్ – అకోనిటిక్ ఆమ్లంగా మారుతుంది.

3. సజలీకరణము : సిస్ అకోనిటిక్ ఆమ్లం ఒకనీటి అణువును గ్రహించి ఐసోసిట్రిక్ ఆమ్లాన్ని ఏర్పరుస్తుంది. ఈ చర్యను ‘అకోనిటేజ్’ ఉత్ప్రేరపరుస్తుంది.

4. ఆక్సీకరణం : ఐసోసిట్రిక్ డీహైడ్రోజినేజ్ సమక్షంలో ఐసోసిట్రిక్ ఆమ్లం డీహైడ్రోజినేషన్ చెంది ఆక్టాలో సక్సీనిక్ ఆమ్లంగా మారుతుంది. ఈ చర్యలో విడుదలయ్యే హైడ్రోజన్ NAD⁺ స్వీకరించి, NADH⁺ క్షయకరణం చెందుతుంది.

5. డీ కార్బాక్సిలేషన్ : ఆక్సాలో సక్సినిక్ డీకార్బాక్సిలేజ్ సమక్షంలో ఆక్సాలో సక్సినిక్ ఆమ్లం ఒక CO₂ అణువుని కోల్పోయి α – కీటో గ్లుటారిక్ ఆమ్లం ఏర్పడుతుంది.

6. ఆక్సీకరణం II డీకార్బాక్సిలేషన్ : α కీటోగ్లుటారిక్ ఆమ్లం డీహైడ్రోజినేషన్, డీ కార్బాక్సిలేషన్ చెంది, ఎసిటైలో కో ఎంజైమ్ – ఎ తో సంగ్రహణం చెందుతుంది; సక్సినైల్ కో – ఎంజైమ్ – ఎ ఏర్పడుతుంది. ఈ చర్యను – కీటో – గ్లూటారిక్ డీ హైడ్రోజినేజ్ ఉత్ప్రేరణపరుస్తుంది. ఈ చర్యలో విడుదలయ్యే హైడ్రోజన్లను NAD⁺ స్వీకరించి, NADHగా క్షయకరణం చెందుతుంది. ఈ చర్యలో CO₂ విడుదలవుతుంది.
αKGA + NAD⁺ + CO. A→ SCO. A + NADH + H⁺ + CO₂

7. విదళనము : సక్సినిక్ ఆమ్ల థయోకైనేజ్ సమక్షంలో సక్సినిక్ కో ఎంజైమ్ ఎ చీలుతుంది; సక్సినిక్ ఆమ్లం, కో ఎంజైమ్ – ఎ ఏర్పడతాయి. ఈ చర్యలో విడుదలయ్యే శక్తి సహాయంతో ADP, Pi కలిసి ATP ఏర్పడుతుంది.
H₂O + SCO . A + ADP + Pi→ SA + ATP + CO. A.

8. ఆక్సీకరణము III : సక్సినిక్ డీహైడ్రోజినేజ్ సమక్షంలో సక్సినిక్ ఆమ్లం డీహైడ్రోజినేషన్ చెంది, ష్యుమరిక్ ఆమ్లాన్ని ఏర్పరుస్తుంది. ఈ చర్యలో విడుదలైన హైడ్రోజన్లను FAD స్వీకరించి, FADH₂ గా క్షయకరణం చెందుతుంది.
SA + FAD → FA + FADH₂

9. సజలీకరణము : ఫ్యుమరేజ్ ప్రభావం వల్ల ఫ్యుమరిక్ ఆమ్లం ఒక నీటి అణువును స్వీకరించి, మాలిక్ ఆమ్లంగా మారుతుంది.
FA + H₂O → MA.

10. ఆక్సీకరణము IV : మాలిక్ డీహైడ్రోజినేజ్ సమక్షంలో మాలిక్ ఆమ్లం డీ హైడ్రోజినేషన్ చెంది, ఆగ్జాలో అసిటిక్ ఆమ్లంగా మారుతుంది. ఈ చర్యలో విడుదలైన హైడ్రోజన్లను NAD+ స్వీకరించి, NADH గా క్షయకరణం చెందుతుంది.
MA + NAD⁺ →OAA + NADH + H⁺
ట్రైకార్బాక్సిలిక్ ఆమ్ల వలయం (క్రెబ్స్ వలయం) లో రెండు ఎసిటైల్ కో ఎన్జైమ్ ఎ అణువులు ఆక్సీకరణం చెందితే 6NADH + H⁺, 2FADH₂, 2 ATP లు ఏర్పడతాయి.

అభ్యాసాలు

ప్రశ్న 1.
ఈ క్రింది వాటి మధ్య భేదాలను తెలపండి.
a) శ్వాసక్రియ – దహనం
b) గ్లైకాలిసిస్ – క్రెబ్స్ వలయం
c) వాయుసహిత శ్వాసక్రియ – కిణ్వనం.
జవాబు:
a) శ్వాసక్రియ – దహనం
శ్వాసక్రియ

1. ఇది జీవరసాయన ప్రక్రియ
2. ఇది సజీవ కణాలలో జరుగును.
3. ATP ఉత్పత్తి అవుతుంది.
4. ఎన్జైమ్లు అవసరము

దహనము

1. ఇది భౌతికరసాయన ప్రక్రియ
2. ఇది సజీవ కణాలలో జరగదు.
3. ATP ఉత్పత్తి జరగదు.
4. ఎన్జైమ్లు అవసరము లేదు.

b) గ్లైకాలిసిస్ క్రెబ్స్ వలయం

గ్లైకాలసిస్

1. ఇది రేఖాకార మార్గము
2. ఇది కణ ద్రవ్యంలో జరుగుతుంది.
3. ఇది వాయు సహిత, ఆవాయు శ్వాస క్రియలలో జరుగుతుంది.
4. దీనిలో 2 ATP, 2 NADH + H⁺ లు ఉత్పత్తి అవుతాయి

క్రెబ్స్ వలయం

1. ఇది వలయాకార మార్గము
2. ఇది మైటోకాండ్రియల్ మాత్రికలో జరుగుతుంది.
3. ఇది వాయు సహిత శ్వాస క్రియలో జరుగుతుంది.
4. దీనిలో 6 NADPH⁺ H⁺, 2 FADH₂ 2ATP లు ఏర్పడతాయి.

c) వాయుసహిత శ్వాసక్రియ – కిణ్వనం.

వాయు సహిత శ్వాస క్రియ

1. O₂ సమక్షంలో జరుగును.
2. ఇది కణ ద్రవ్యం, మైటోకాండ్రియాలో జరుగును.
3. CO₂, H₂Oలు అంత్య ఉత్పన్నాలు
4. 36 ATP లు ఏర్పడతాయి.

కిణ్వనము

1. O₂ లేనప్పుడు జరుగును.
2. ఇది కణ ద్రవ్యంలోనే జరుగును.
3. CO₂ ఇథైల్ ఆల్కహాలు అంత్య ఉత్పన్నాలు
4. 2 ATP లు ఏర్పడతాయి.

ప్రశ్న 2.
శ్వాసక్రియా అదస్థ పదార్థాలు అంటే ఏమిటి ? శ్వాసక్రియకు అతి సాధారణ అథస్థ పదార్థం ఏది ?
జవాబు:
శ్వాసక్రియలో ఆక్సీకరణం చెందే పదార్థాలను శ్వాసక్రియా అథస్థ పదార్థాలు అంటారు. కార్బోహైడ్రేట్లు అతి సాధారణ
శ్వాసక్రియా అథస్థ పదార్థము.

ప్రశ్న 3.
గ్లైకాలిసిస్ చర్యను పథరూపక పటంగా చూపించండి.
జవాబు:
దీర్ఘ సమాధాన ప్రశ్న 1 జవాబు చూడుము.

ప్రశ్న 4.
వాయుసహిత శ్వాసక్రియలోని ముఖ్య చర్యలేవి ? అవి ఏ ప్రదేశంలో జరుగుతాయి ?
జవాబు:
గ్లైకాలిసిస్ = కణద్రవ్యం
పైరువిక్ ఆమ్ల ఆక్సీకరణ డీకార్బాక్సిలేషన్ = మైటోకాండ్రియల్ మాత్రిక
క్రెబ్స్ వలయము = మైటోకాండ్రియల్ మాత్రిక
ఎలక్ట్రాన్ రవాణా (ఆక్సీకరణ ఫాస్ఫారిలేషన్) = మైటోకాండ్రియల్ లోపలి త్వచంలో ఉన్న F₀ – F₁ రేణువుల ద్వారా

ప్రశ్న 5.
క్రెబ్స్ వలయం సమగ్ర రూపాన్ని పథరూపక పటం ద్వారా చూపించండి.
జవాబు:
దీర్ఘ సమాధాన ప్రశ్న 2 జవాబు చూడము.

ప్రశ్న 6.
ETS ను విశదీకరించండి.
జవాబు:
NADH+H⁺, FADH₂ లు ఆక్సీకరణం చెంది, ఎలక్ట్రానులు 02 కు చేరి H2O విడుదలైనప్పుడు వాటిలోని శక్తి విడుదల అవుతుంది. ఎలక్ట్రాన్లు ఒక వాహకం నుంచి వేరొక వాహకంలోకి ప్రయాణించే జీవక్రియాపథాన్ని ఎలక్ట్రాన్ రవాణావ్యవస్థ అంటారు.

NADH అణువులు NADH డీహైడ్రోజినేజ్ (సంక్లిష్టం I) ఎన్జైమ్ చర్యవల్ల ఆక్సీకరణం చెంది, ఎలక్ట్రాన్లు మైటోకాండ్రియన్ లోపలి పొరలో ఉన్న యుబిక్వినోన్కు బదిలీ అవుతాయి. TCA వలయంలో సక్సినిక్ ఆమ్ల ఆక్సీకరణం జరిగినప్పుడు ఉత్పత్తి అయ్యే FADH₂ నుంచి కూడ యుబీక్వినోను క్షయాక్సీకరణ తుల్యాంకాలు అందుతాయి. క్షయకరణం చెందిన యుబిక్వినోన్ సైటోక్రోమ్ b, (సంక్లిష్టం III) ద్వారా సైటోక్రోం కి ఎలక్ట్రాన్లు బదిలీ చెందడం వల్ల ఆక్సీకరణ స్థితిని చేరుతుంది. సంక్లిష్టం III, IV ల మధ్య ఎలక్ట్రాన్ బదిలీకి సైటోక్రోమ్ ‘C’ వాహకంగా పనిచేస్తుంది. సంక్లిష్టం IV లో (సైటోక్రోం – C ఆక్సిడేజ్ సంక్లిష్టం) సైటోక్రోమ్, a, a3 లతో పాటు 2Cu²⁺ కేంద్రాలుంటాయి.

ఎలక్ట్రాన్ రవాణా క్రమంలో ఎలక్ట్రాన్లు ఒక వాహకం నుంచి మరొక వాహకంలోకి ప్రయాణించేటప్పుడు ATP సింథేజ్ (సంక్లిష్టం V) తో జతగూడి ADP + అకర్బన ఫాస్ఫేట్ (Pi) నుంచి ATP ఉత్పత్తికి తోడ్పడతాయి. ఒక అణువు NADH ఆక్సీకరణం చెందితే 3ATP అణువుల ఉత్పత్తి జరుగుతుంది. ఒక అణువు FADH ఆక్సీకరణ వల్ల 2ATP లు ఉత్పత్తి అవుతాయి. గ్లైకాలిసిస్లో ఏర్పడిన NADH నుంచి కూడ 2ATP లు ఉత్పత్తి అవుతాయి. వాయుసహిత శ్వాసక్రియలో ౦౧ పాత్ర కీలకమైనది. కారణము వ్యవస్థ నుంచి హైడ్రోజన్ను తొలగించి స్వీకరిస్తుంది. శ్వాసక్రియలో ఆక్సీకరణ, క్షయకరణ చర్యల నుంచి లభించిన శక్తి ఫాస్ఫారిలేషన్కు తోడ్పడుతుంది.

ప్రశ్న 7.
ఈ క్రింది వాని మధ్య బేధాలను తెల్పండి.
జవాబు:
a) వాయుసహిత – వాయురహిత శ్వాసక్రియ
b) గ్లైకాలిసిస్ – కిణ్వనం
c) గ్లైకాలిసిస్ – సిట్రిక్ ఆమ్ల వలయం
జవాబు:
a) వాయుసహిత శ్వాసక్రియ

1. ఇది ఆక్సిజన్ సమక్షంలో జరుగును.
2. గ్లూకోస్ పూర్తిగా ఆక్సీకరణం చెందుతుంది.
3. CO₂, HO లు అంత్య ఉత్పన్నాలు
4. 686 K.cal ల శక్తి విడుదల అగును.
5. 36 ATP లు ఏర్పడతాయి.

వాయురహిత శ్వాసక్రియ

1. ఇది ఆక్సీజన్ లేనపుడు జరుగును.
2. గ్లూకోస్ పాక్షిక ఆక్సీకరణం చెందుతుంది.
3. CO₂, ఇథైల్ ఆల్కహాల్లు అంత్య ఉత్పన్నము.
4. 56 K.cal ల శక్తి విడుదల అగును.
5. 2 ATP లు ఏర్పడతాయి.

b) గ్లైకాలిసిస్ – కిణ్వనం
గ్లైకాలసిస్

1. ఇది వాయుసహిత, అవాయు శ్వాసక్రియలో జరుగుతుంది.
2. PA, ATP, NADPH + H⁺ లు అంత్య ఉత్పన్నాలు.

కిణ్వనము

1. ఇది వాయురహిత, శ్వాసక్రియలో జరుగుతుంది.
2. CO₂, ఇథైల్ ఆల్కహాల్లు అంత్య ఉత్పన్నాలు.

c) గ్లైకాలిసిస్ – సిట్రిక్ ఆమ్ల వలయం
గ్లైకాలిసిస్

1. ఇది రేఖాకార మార్గము.
2. ఇది కణద్రవ్యంలో జరుగును.
3. ఇది వాయుసహిత, అవాయు శ్వాసక్రియలో జరుగును.
4. దీనిలో 2ATP, 2NADPH + H⁺ అణువులు ఏర్పడతాయి.

సిట్రిక్ ఆమ్ల వలయము

1. ఇది వలయాకార మార్గము.
2. ఇది మైటోకాండ్రియల్ మాత్రికలో జరుగును.
3. ఇది వాయుసహిత శ్వాసక్రియలో జరుగును.
4. దీనిలో 6NADPH + H⁺ + 2FADH₂, 2ATP లు ఏర్పడతాయి.

ప్రశ్న 8.
నికర ATP లాభాన్ని లెక్కించడానికి చేసే ఊహాగానాలు ఏవి ?
జవాబు:

1. ఒక అథస్థ పదార్థం వెంట మరొకటి ఏర్పడే క్రమానుసార పథంలో గ్లైకాలిసిస్, TCA వలయము, ETS వ్యవస్థలు ఒకదాని వెంట మరొకటి జరగడం.
2. గ్లైకాలిసిస్లో ఏర్పడిన NADH మైటోకాండ్రియాలోకి చేరి ఆక్సీకరణ ఫాస్ఫారిలేషన్ చెందడం.
3. చర్యలో ఏర్పడిన మాధ్యమిక ఉత్పన్నాలు ఏవీ వేరే సంయోగికాల తయారీకి వినియోగించబడకుండా ఉండటం.
4. గ్లూకోస్ మాత్రమే క్రియాదారంగా ఉంటూ ఇతర ప్రత్యామ్నాయ అధస్థ పదార్థాలు ఏవీ చర్య మాధ్యమిక దశలలో ప్రవేశించకుండా ఉండటం కానీ ఈ ఊహాగానాలు ఒక సజీవ వ్యవస్థకు వాస్తవంగా చెల్లవు.

ప్రశ్న 9.
“శ్వాసక్రియా పథం ఒక ఆంఫీబోలిక్ పథం” చర్చించండి.
జవాబు:
స్పల్ప సమాధాన ప్రశ్న 1 జవాబు చూడుము.

ప్రశ్న 10.
RQ ను నిర్వచించండి. కొవ్వుల RQ విలువ ఎంత ?
జవాబు:
శ్వాసక్రియలో ఉపయోగించబడిన O, విడుదల అయిన CO₂ ల ఘనపరిమాణానికి మధ్యగల నిష్పత్తిని RQ శ్వాసక్రియ కోషంట్ అంటారు. కొవ్వుల Rq విలువ = 0.7

ప్రశ్న 11.
ఆక్సీకరణ ఫాస్పోరిలేషన్ అంటే ఏమిటి ?
జవాబు:
అధస్థ పదార్థాల నుంచి వాతావరణ ఆక్సిజన్కు ఎలక్ట్రాన్ రవాణా చర్యతో ముడిపడి, ADP, నిరీంద్రియ ఫాస్ఫేట్ నుంచి ATP ఉత్పత్తి అయ్యే చర్యను ఆక్సీకరణ ఫాస్ఫారిలేషన్ అంటారు.

ప్రశ్న 12.
శ్వాసక్రియలో అంచెలంచెలుగా శక్తి విడుదల జరగడంలో గల ఉపయోగమేమి ?
జవాబు:
స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్న 12 జవాబు చూడుము.

ప్రశ్న 13.
శ్వాసక్రియలో శక్తి విడుదల ఆధారంగా ఈ క్రింది వానిలో సరియైన ఆరోహణ క్రమాన్ని గుర్తించండి.
జవాబు:
ఎ) 1 గ్రా. కొవ్వు బి) 1 గ్రా ప్రోటీన్ సి) 1 గ్రామ్ల గ్లూకోస్ డి) 0.5 గ్రా ప్రోటీన్ + 0.5 గ్రా గ్లూకోస్
a) 1 గ్రామ్ కొవ్వు నుండి = 9 కాలరీలు
b) 1 గ్రామ్ ప్రోటీను నుండి = 4 కాలరీలు
c) 1 గ్రామ్ల గ్లూకోస్ నుండి = 4 కాలరీలు
d) 0.5 గ్రా. ప్రోటీను + 0.5 గ్రా గ్లూకోస్ నుండి = 4 కాలరీలు శక్తి విడుదల అగును.
కావున శక్తి విడుదలనుబట్టి ఆరోహణక్రమము = డి → సి → బి → ఎ.

ప్రశ్న 14.
అస్థి కండరాల వాయుసహిత గ్లైకాలిసిస్, ఈస్ట్ కణాల వాయురహిత శ్వాసక్రియలలో ఏర్పడే అంత్య ఉత్పన్నాలను వరసగా తెలపండి.
జవాబు:
అస్థి కండరాల వాయుసహిత్ గ్లైకాలసిస్ = 2PA, 2ATP, 2 NADPH + H⁺
ఈస్ట్ కణాల వాయురహిత శ్వాసక్రియ = 2CO, + 2 ఇథైల్ ఆల్కహాల్

ప్రశ్న 15.
ఒక వ్యక్తి నీరసంగా ఉన్నప్పుడు గ్లూకోస్ లేదా పళ్ళ రసం ఇస్తారు. కాని ఎక్కువ శక్తి కలిగి జున్ను పూసిన శాండ్విచ్ ఇవ్వరు ఎందుకు ?
జవాబు:
గ్లూకోస్ లో ఎక్కువ శక్తి ఉంటుంది. తక్షణం అందుతుంది. జున్ను పూసిన శాండ్విచ్ తొందరగా ఆక్సీకరణం చెందదు. శక్తి తొందరగా అందదు.

ప్రశ్న 16.
ఒక విధంగా హరిత మొక్కలు, సయనో బాక్టీరియమ్లు భూమిపైన ఆహారం మొత్తాన్ని సంశ్లేషించాయి. వ్యాఖ్యానించండి.
జవాబు:
ఆకుపచ్చని మొక్కలు, సయనో బాక్టీరియమ్లు సొంత ఆహారమును తయారు చేస్తాయి. కాని భూమిపైన ఆహారం మొత్తంను సంశ్లేషించవు.

ప్రశ్న 17.
జంతువులలో ఎరుపు కండర పోగులు అవిరామంగా ఎక్కువ కాలం పాటు పనిచేయగలవని మనకు తెలిసిన విషయమే. ఇది ఎలా సాధ్యం ?
జవాబు:
ఎరువు కండర పోగులు కొవ్వులు లేక కార్బోహైడ్రేట్లను ఆహారంగా వినియోగించుకుంటాయి. అవి తక్కువ శక్తితో ఎక్కువ కాలము పని చేస్తాయి.

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 2nd Year Chemistry Study Material Lesson 12(a) ఆల్కహాల్స్, ఫినాల్స్ మరియు ఈథర్స్ Textbook Questions and Answers.

AP Inter 2nd Year Chemistry Study Material Lesson 12(a) ఆల్కహాల్స్, ఫినాల్స్ మరియు ఈథర్స్

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
ప్రొపనోల్ బాష్పీభవన స్థానం హైడ్రోకార్బన్ బ్యుటేన్ కంటే ఎందుకు ఎక్కువగా ఉంటుందో వివరించండి.
జవాబు:
ప్రొపనోల్ బాష్పీభవన స్థానం హైడ్రోకార్బన్ బ్యుటేన్ కంటే ఎక్కువగా ఉంటుంది.

కారణం :
పొపనోల్లో అణువుల మధ్య బలమైన హైడ్రోజన్ బంధం కలిగి ఉంటుంది. కానీ బ్యుటేన్ బలహీనమైన ఫౌండర్వాల్ బలాలు కలిగి ఉంటుంది.

ప్రశ్న 2.
ఆల్కహాల్లు వాటి అణుభారంతో సమాన అణుభారం ఉన్న హైడ్రోకార్బన్ల కంటే నీటిలో ఎక్కువ కరుగుతాయి. దీనిని వివరించండి.
జవాబు:
ఆల్కహాల్లు వాటి అణుభారంతో సమాన అణుభారం ఉన్న హైడ్రోకార్బన్ల కంటే నీటిలో ఎక్కువ కరుగుతాయి.

వివరణ :

• ఆల్కహాల్లు, నీరు రెండు ధృవద్రావణులు. ఆల్కహాల్లు, నీటి అణువులతో హైడ్రోజన్ బంధాలను ఏర్పరుస్తాయి. అందువలన ఆల్కహాల్ నీటిలో కరుగును.
• హైడ్రోకార్బన్లు అధృవసమ్మేళనాలు. ఇవి హైడ్రోజన్ బంధాలను నీటి అణువులతో ఏర్పరచలేవు. కావున ఇవి నీటిలో కరుగవు.

ప్రశ్న 3.
C₇H₈O అణు సంకేతం గల మోనోహైడ్రిక్ ఫినాల్ల నిర్మాణాలు, IUPAC పేర్లను వ్రాయండి.
జవాబు:
ఇవ్వబడిన మోనోహైడ్రిక్ ఫీనాల్ ఫార్ములా C₇H₈O. ఈ అణుఫార్ములాతో సాధ్యపడే నిర్మాణాలు మూడు.

ప్రశ్న 4.
క్లోరోబెంజీన్ నుంచి ఫీనాల్ను తయారుచేయడానికి అవసరమైన కారకాలను వ్రాయండి.
జవాబు:
క్లోరో బెంజీన్ నుండి ఫీనాల్ను ఈ క్రింది విధంగా తయారుచేయుదురు. అవసరమగు కారకాలు
i) NaOH, 623 K, 300 at M
ii) HCl

రసాయన చర్య :

ప్రశ్న 5.
సెకండరీ లేదా టెర్షియరీ ఆల్కహాల్లను ఆమ్ల సమక్షంలో నిర్జలీకరణం చేసి ఈథర్లను తయారుచేయడం సరయిన విధానం కాదు. దీనికి కారణం వివరించండి.
జవాబు:
కేవలం 1° – ఆల్కహాల్లను నిర్జలీకరణం చేయుట ద్వారా ఈథర్లను తయారుచేయవచ్చు. కానీ 2° లేదా 3° ఆల్కహాల్ల నుండి తయారుచేయలేము.

కారణం :
2° మరియు 3° ఆల్కహాల్లలో ప్రాదేశిక అవరోధం ఉంటుంది. దీని వలన ఆల్కీన్లను ఏర్పరుస్తాయి. ఈథర్లను ఏర్పరచవు.

ప్రశ్న 6.
మిథాక్సీమీథేన్ HI తో జరిపే చర్యా విధానాన్ని వ్రాయండి.
జవాబు:
Case – I : మిథాక్సీ మీథేన్ చల్లటి విలీన (సజల) HI తో చర్య జరిపి మిథైల్ ఆల్కహాల్, మిథైల్ అయొడైడ్ను ఏర్పరుచును.
చర్యా విధానం :

Case – II : మిథాక్సీ మీథేన్ వేడి గాఢ HI తో చర్య జరిపినపుడు కేవలం మిథైల్ అయొడైడ్ ఏర్పడును.
చర్యా విధానం :

ప్రశ్న 7.
క్రింది చర్యలలో వాడే కారకాలను పేర్కొనండి.
ఎ) ప్రైమరీ ఆల్కహాల్లను కార్బాక్సీ ఆమ్లాలుగా ఆక్సీకరణం.
బి) ప్రైమరీ ఆల్కహాల్లను ఆల్డిహైడ్లుగా ఆక్సీకరణం.
జవాబు:
ఎ) 1° – ఆల్కహాల్లు కార్బాక్సీ ఆమ్లాలుగా ఆక్సీకరణంచేయుటకు ఉపయోగించు కారకాలు ఆమ్లీకృత K₂Cr₂O₇ (లేదా) ఆమ్లీకృత/క్షారీకృత KMnO₄ (లేదా) తటస్థ KMnO₄.

బి) 1° – ఆల్కహాల్ ను ఆల్డీహైడ్లుగా ఆక్సీకరణం చేయుటకు ఉపయోగించు కారకాలు పిరిడీనియం క్లోరోక్రోమేట్ (PCC)/ CH₂Cl₂.

ప్రశ్న 8.
క్రింది చర్యలకు సమీకరణాలు వ్రాయండి.
ఎ) ఫీనాల్ను బ్రోమిన్తో చర్యజరిపి 2, 4, 6–ట్రైబోమోఫీనాల్ మార్చడం.
బి) బెంజైల్ ఆల్కహాల్నుంచి బెంజోయిక్ ఆమ్లం.
జవాబు:
ఎ) ఫీనాల్ను బ్రోమిన్తో చర్య జరిపి 2, 4, 6 – ట్రైబ్రోమోఫీనాల్గా మార్చుట.

బి) బెంజైల్’ ఆల్కహాల్ని బెంజోయిక్ ఆమ్లంగా మార్చుట.

ప్రశ్న 9.
ఎసిటోన్ నుంచి – టెర్షియరీ బ్యుటెల్ ఆల్కహాల్ను తయారుచేయడానికి అవసరమైన కారకం/కారకాలను వ్రాయండి.
జవాబు:
ఎసిటోన్ మిథైల్ మెగ్నీషియం బ్రోమైడ్లో చర్య జరిపి తదుపరి జల విశ్లేషణ చేయుట ద్వారా టెర్షియరీ బ్యుటైల్ ఆల్కహాల్ ఏర్పడును.

ప్రశ్న 10.
క్రింది సమ్మేళనాల నిర్మాణాలను వ్రాయండి.
ఎ) ఇథాక్సీఈథేన్
బి) ఇథాక్సీబ్యుటేన్
సి) ఫినాక్సీఈథేన్
జవాబు:
ఎ) ఇథాక్సీఈథేన్ → CH₃ – CH₂ – O – CH₂ – CH₃
బి) ఇథాక్సీబ్యుటేన్ → CH₃ – CH₂ – O – CH₂ – CH₂ – CH₂ – CH₃
సి) ఫినాక్సీఈథేన్ → C₆H₅ – O – CH₂ – CH₃.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
C₅H₁₂O అణు సంకేతం ఉన్న ఆల్కహాల్ల సదృశకాల నిర్మాణాలను, వాటి పేర్లను వ్రాయండి. వాటిని ప్రైమరీ, సెకండరీ టెర్షియరీ ఆల్కహాల్లుగా వర్గీకరించండి.
జవాబు:

• ఇవ్వబడిన అణుఫార్ములా C₅H₁₂O.
• ఇవ్వబడిన అణుఫార్ములాను ‘8’ సదృశక ఆల్కహాల్లు గలవు.

పై సదృశక ఆల్కహాల్లలో (i), (ii), (iii), (iv) లు 10-ఆల్కహాల్లు, (v), (vi) మరియు (viii) లు 2°-ఆల్కహాల్లు మరియు (vii) 3°-ఆల్కహాల్.

ప్రశ్న 2.
ఆర్థో, పారా నైట్రోఫీనాల్ మిశ్రమాన్ని జలబాష్ప స్వేదనం చేసేటప్పుడు ఏ సదృశకం జలబాష్పశీలత చూపిస్తుంది. కారణం చెప్పండి.
జవాబు:
ఆర్థో, పారా నైట్రోఫీనాల్ల మిశ్రమాన్ని జలబాష్ప స్వేదనం చేసేటపుడు ఆర్థో నైట్రో ఫీనాల్ జలబాష్పశీలత చూపిస్తుంది.

కారణం :
ఆర్థో నైట్రోఫీనాల్లో అణ్వంతర హైడ్రోజన్ బంధం గలదు. కానీ పారా నైట్రోఫీనాల్లో అంతరణుక హైడ్రోజన్ బంధం గలదు. కావున O ఆర్థో నైట్రోఫీనాల్ జల బాష్పశీలత కలిగి ఉండును.

ప్రశ్న 3.
ఫినాల్ను క్యూమిన్ నుంచి తయారుచేసే చర్య సమీకరణాలు వ్రాయండి.
జవాబు:
క్యుమీన్ నుండి ఫీనాల్ను ఈ క్రింది విధంగా తయారుచేయవచ్చు.

1. క్యుమీన్ ను క్యుమీన్ హైడ్రోపెరాక్సైడ్గా ఆక్సీకరణం చేయుట.
2. క్యుమీన్ హైడ్రో పెరాక్సైడ్ ఆమ్ల జలవిశ్లేషణచేసి ఫీనాల్గా మార్చుట.
   

ప్రశ్న 4.
ఈథీను ఆర్ద్రీకరణం ద్వారా ఇథనోల్గా మార్చే చర్యా విధానాన్ని వ్రాయండి.
జవాబు:
ఈథీన్ ను ఆర్ద్రీకరణం ద్వారా ఇథనోల్గా మార్చే చర్యా విధానంలో మూడు అంచెలు గలవు.

Step – 1 : మొదట ఈథీన్ ప్రొటోనీకరణం జరిగి కార్బోకాటయాను ఏర్పరచును.

Step – 2 : పైన ఏర్పడిన కార్బోకాటయాన్ నీటితో చర్య జరుపును.

Step – 3 : డీప్రోటోనీకరణం ద్వారా ఇథైల్ ఆల్కహాల్ (ఇథనోల్) ఏర్పడును.

ప్రశ్న 5.
ఫీనాల్ ఆమ్లలక్షణాన్ని వివరించండి. దానిని ఆల్కహాల్తో పోల్చండి. [AP. Mar.’17]
జవాబు:
ఫీనాల్ సోడియం లోహంతో, NaOH జల ద్రావణాలతో జరిపే చర్యలు దాని ఆమ్ల లక్షణాలను సూచిస్తాయి.

1. ఫీనాల్ సోడియం లోహంతో చర్యజరిపి సోడియం ఫీనాక్సైడ్ను ఏర్పరచును.
   
2. ఫీనాల్ NaOH జల ద్రావణంతో చర్య జరిపి సోడియం ఫీనాక్సైడ్ను ఏర్పరచును.
   

• ఫీనాల్లో హైడ్రాక్సీ సమూహం బెంజీన్ వలయంలోని sp² సంకరీకరణ కార్బన్ బంధింపబడి ఉంటుంది. హైడ్రాక్సీ సమూహం బెంజీన్ వలయంలో ఎలక్ట్రాన్ ఆకర్షక సమూహం.
• ఫీనాల్ నుండి ఏర్పడిన ఫీనాక్సైడ్ అయాన్లో ఋణావేశం అస్థానీకరణం చెందుటవలన ఎక్కువ స్థిరత్వం పొందును.

ఫీనాల్ ఆమ్ల లక్షణాలను ఆల్కహాల్లతో పోల్చుట :

• ఫీనాల్తో NaOH జలద్రావణంతో చర్యనుబట్టి ఆల్కహాల్ కంటే ఫీనాల్లు బలమైన ఆమ్లాలు అని తెలుస్తుంది.
• ఏరోమేటిక్ వలయానికి బంధింపబడ్డ హైడ్రాక్సీ సమూహం ఆల్కైల్ సమూహానికి బంధింపబడిన హైడ్రాక్సీ సమూహంకంటే ఆమ్ల స్వభావాన్ని కలిగి ఉండును.
• ఫీనాల్ రెజోనెన్స్ ప్రక్రియ ద్వారా స్థిరమైన ఫీనాక్సైడ్ అయాన్ ఏర్పరుచును. కానీ ఇథాక్సైడ్ అయాన్ ఏర్పరచదు.
  

ప్రశ్న 6.
ఫీనాల్ ఆక్సీకరణం క్షయకరణం చర్యలలో ఏర్పడే ఉత్పన్నాలను వ్రాయండి.
జవాబు:
a) ఫీనాల్ క్షయకరణం :
ఫీనాల్ జింక్ డస్ట్ సమక్షంలో క్షయకరణ చెంది బెంజీన్ ను ఏర్పరచును.

b) ఫీనాల్ ఆక్సీకరణం :
ఫీనాల్ క్రోమిక్ ఆమ్లంతో ఆక్సీకరణంచెంది ఒక సంయుగ్మ డై కీటోన్ అయిన బెంజో క్వినోన్ను ఏర్పరచును.

ప్రశ్న 7.
ఇథనోల్ సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్లంతో, 443K వద్ద ఈథేన్ న్ను 413K వద్ద ఇథాక్సీ ఈథేనన్ను ఏర్పరుస్తుంది. ఈ చర్యా విధానాన్ని వ్రాయండి.
జవాబు:
Case – I :
ఇథనోల్ గాఢ H₂SO₄ తో 443K వద్ద చర్య జరిపి ఈథీన్ ను ఏర్పరచును

చర్యా విధానం :
Step – 1 : ప్రోటోనేటెడ్ ఆల్కహాల్ ఏర్పడుట

Step – 2 : కార్బోకాటయాన్ ఏర్పడుట

Step – 3 : ప్రోటాన్ విలోపనం ద్వారా ఈథీన్ ఏర్పడుట

Case – II :
ఇథనోల్ గాఢ H₂SO₄ తో 413 K వద్ద చర్య జరిపి ఇథాక్సీ ఈథేన్ ను ఏర్పరచును.

చర్యా విధానం :

ప్రశ్న 8.
క్రింది వ్యాఖ్యకు వివరణ ఇవ్వండి : ఆల్కహాలు సమాన అణుభారం ఉన్న హైడ్రోకార్బన్లు, ఈథర్ కంటే అధిక ఉష్ణోగ్రత వద్ద మరుగుతాయి.
జవాబు:
ఆల్కహాల్ లు సమాన అణుభారం ఉన్న హైడ్రోకార్బన్లు, ఈథర్ల కంటే అధిక ఉష్ణోగ్రత వద్ద మరుగుతాయి.

వివరణ :
ఇథనోల్, ప్రోఫెన్ మరియు మిథాక్సీ మీథేన్లు దాదాపు సమాన అణుభారాలు కలిగి ఉంటాయి. పై సమ్మేళనాల అణుభారాలు, నిర్మాణాలు మరియు బాష్పీభవన స్థానాలు క్రింద ఇవ్వబడ్డాయి.

ఆల్కహాల్లలో అంతరణుక హైడ్రోజన్ బంధాలు ఉంటాయి. వీటి వలన అధిక భాష్పీభవన స్థానాలను కలిగి ఉంటాయి. ఈథర్లు, హైడ్రోకార్బన్లు అంతరణుక హైడ్రోజన్ బంధాలను ఏర్పరచవు.

ప్రశ్న 9.
ఎనిసోల్లో ఎలక్ట్రోఫిలిక్ ప్రతిక్షేపణ ఆర్థో, పారా స్థానాలలో జరుగుతుంది కానీ మెటా స్థానంలో కాదు. వివరించండి.
జవాబు:
ఎనిసోల్ అనునది ఎరైల్ ఆల్కైల్ ఈథర్. ఎనిసోల్లోని’ -OCH₃ అనునది +R – ప్రభావిత సమూహం. ఇది బెంజీన్ వలయంలో ఎలక్ట్రాన్ సాంద్రతను పెంచి బెంజీన్ వలయాన్ని ఎలక్ట్రోఫిలిక్ ప్రతిక్షేపణ చర్యలకు ఉత్తేజితపరచును.

ఎనిసోలందు ఆర్ధో మరియు పారా స్థానాలలో మెటా స్థానంకంటే ఎలక్ట్రాన్ సాంద్రత ఎక్కువగా ఉండును. కావున ఎనిసోల్ ఎలక్ట్రోఫిలిక్ ప్రతిక్షేపణ చర్యలలో ఎక్కువగా ఆర్థో మరియు పారా ఉత్పన్నాలు ఎక్కువగా ఏర్పడతాయి.
ఉదా :

ప్రశ్న 10.
క్రింది చర్యలలో ఏర్పడే ఉత్పన్నాలను వ్రాయండి.

జవాబు:

దీర్ఘ సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
క్రింది సమ్మేళనాల IUPAC పేర్లను వ్రాయండి.

జవాబు:

ప్రశ్న 2.
క్రింద ఇచ్చిన IUPAC పేర్లున్న సమ్మేళనాల నిర్మాణాలు వ్రాయండి.
ఎ) 2-మిథైల్ బ్యుటనోల్
బి) 1-ఫినైల్ ప్రొపన్-2-ఓల్
సి) 3, 5–డైమిథైల్ హెక్సేన్-1, 3, 5–ట్రైఓల్
డి) 2, 3–డైఇథైల్ఫినాల్
ఇ) 1-ఇథాక్సీప్రొపేన్
ఎఫ్) 2–ఇథాక్సీ-3-మిథైల్ పెంటేన్
జి) సైక్లో హెక్సైల్థనోల్
హెచ్) 3–క్లోరోమిథైల్ పెంటన్-1-ఓల్
జవాబు:

ప్రశ్న 3.
బెంజీన్, గాఢ H₂SO₄, NaOH లను ఉపయోగించి ఫీనాల్ను తయారుచేసే చర్య సమీకరణాలను వ్రాయండి.
జవాబు:
ఫీనాల్ను గాఢ H₂SO₄. NaOH లను ఉపయోగించి క్రింది విధంగా తయారుచేయవచ్చు.

ప్రశ్న 4.
హైడ్రోబోరేషన్-ఆక్సీకరణం చర్యను ఒక ఉదాహరణతో వివరించండి.
జవాబు:
హైడ్రోబోరేషన్-ఆక్సీకరణ చర్య :
ఆల్మీన్లు, డైబోరేన్ సంకలన చర్య జరిపినపుడు ట్రై ఆల్కైల్ బోరేన్లు ఏర్పడును. వీటిని క్షార H₂O₂ సమక్షంలో ఆక్సీకరణం చేసినపుడు ఆల్కహాల్లు ఏర్పడును. దీనినే హైడ్రోబోరేషన్-ఆక్సీకరణ చర్య అంటారు.
ఉదా :

ప్రశ్న 5.
క్రింది సమ్మేళనాల IUPAC పేర్లను వ్రాయండి.

జవాబు:

ప్రశ్న 6.
క్రింది సమ్మేళనాలను ఎలా తయారుచేస్తారు?
ఎ) సరైన ఆల్కీన్ నుంచి 1-ఫినైస్ఇథనోల్
బి) సైక్లోహెక్సైల్మిథనోల్ను ఆల్కైల్లైడ్ను ఉపయోగించి S 2 చర్య ద్వారా
సి) సరైన ఆల్కెల్ హాలైడ్ నుంచి పెంటన్-1-ఓల్
జవాబు:
ఎ) 1-ఫినైల్ ఇథనోల్ సంశ్లేషణ :
స్టైరిన్ సజల H₂SO₄ సమక్షంలో జల విశ్లేషణ జరిపి 1-ఫినైల్ ఇథనోల్ను ఏర్పరచును. ఇది మార్కోనికాఫ్ నియమానికి ఉదాహరణ.

బి) సైక్లో హెక్సైల్ మిథనోల్ సంశ్లేషణ :
సైక్లోహెక్సైల్మిథైల్ బ్రోమైడ్ NaOH జల ద్రావణంతో చర్య జరిపి సైక్లోహెక్సెల్ మిథనోల్ ఏర్పడును (S_N² చర్య)

సి) 1-పెంటనోల్ సంశ్లేషణ :
1-బ్రోమో పెంటేన్ KOH జల ద్రావణంతో చర్య జరిపి 1-పెంటనోల్ ఏర్పడును.

ప్రశ్న 7.
క్రింది వాటిని వివరించండి.
ఎ) ఆర్థోనైట్రో ఫీనాల్ ఆర్థోమిథాక్సీఫినాల్ కంటే బలమైన ఆమ్లం.
బి) బెంజీన్ వలయం మీద -OH సమూహం ఉంటే అది వలయాన్ని ఎలక్ట్రోఫిలిక్ ప్రతిక్షేపణ చర్యలకు ఉత్తేజితం చేస్తుంది.
జవాబు:
ఎ) ఆర్థోనైట్రోఫినాల్, ఆర్థోమిథాక్సీ ఫినాల్ కన్నా బలమైన ఆమ్లం
వివరణ :

• -NO₂ అనునది ఎలక్ట్రాన్ ఉపసంహారక సమూహం మరియు – OCH₃ ఎలక్ట్రాన్ దాన ప్రవృత్తి గల సమూహం.
• ఎలక్ట్రాన్ ఉపసంహారక సమూహంవలన ఫీనాక్సైడ్ అయాన్ ఎక్కువ స్థిరత్వం పొందుతుంది.
• ఎలక్ట్రాన్ దానప్రవృత్తిగల సమూహంవలన ఫీనాక్సైడ్ అయాన్ తక్కువ స్థిరత్వం పొందుతుంది.
  

బి) బెంజీన్ వలయంపై-OH సమూహం ఉంటే అది వలయాన్ని ఎలక్ట్రోఫిలిక్ ప్రతిక్షేపణ చర్యలకు ఉత్తేజితం చేస్తుంది.
వివరణ :
ఎలక్ట్రోఫిల్ సమక్షంలో OH సమూహం బెంజీన్ వలయంపై +R ప్రభావాన్ని చూపుతుంది. కావున ఎలక్ట్రాన్ సాంద్రత ఆర్థో, పారా స్థానాలలో పెరుగును. ఎలక్ట్రోఫిల్ సమక్షంలో ఆర్థో మరియు పారా స్థానాలలో ప్రతిక్షేపణ జరుగును. కావున బెంజీన్ నందు ఎలక్ట్రోఫిలిక్ ప్రతిక్షేపణ జరుగును.

ప్రశ్న 8.
క్రింది చర్యలకు సరయిన ఉదాహరణతో సమీకరణాలను వ్రాయండి. [AP. Mar.’15]
ఎ) కోలె చర్య [TS (Mar.’16; AP. Mar.’17]
బి) రీమర్-టీమన్ చర్య [AP. Mar.’17]
సి) విలియమ్సన్ సంశ్లేషణతో ఈథర్ తయారీ విధానం [AP & TS. Mar. ’16, ’17]
జవాబు:
ఎ) కోల్బె చర్య :
ఫీనాల్ సోడియం హైడ్రాక్సైడ్తో చర్య జరిపి సోడియం ఫీనాక్సైడ్ను ఏర్పరుచును. ఇది CO్క ఎలక్ట్రోఫిలిక్ ప్రతిక్షేపణ చర్య జరిపి సాలిసిలిక్ ఆమ్లం ఏర్పడును.

బి) రీమర్-టీమన్ చర్య :
ఫీనాల్ NaOH సమక్షంలో క్లోరోఫారంతో చర్య జరిపి ౧-హైడ్రాక్సీ బెంజాల్డీహైడ్ (సాలిసిలాల్డిహైడ్) ను ఏర్పరుచును. దీనినే రీమర్-టీమన్ చర్య అంటారు.

సి) విలియంసన్ ఈథర్ సంశ్లేషణ :

• ఈ పద్ధతిద్వారా సౌష్టవ మరియు అసౌష్టవ ఈథర్లను తయారుచేయవచ్చు.
• ఆల్కైల్లైడ్లు సోడియం ఆల్కాక్సైడ్తో చర్య జరిపి ఈథర్లను ఏర్పరుచుటను విలియంసన్ సంశ్లేషణ అంటారు.
  

ప్రశ్న 9.
క్రింది మార్పులను ఎలా చేస్తారు?
ఎ) బెంజైల్ క్లోరైడ్ను బెంజైల్ ఆల్కహాల్గా
బి) ఇథైల్ మెగ్నీషియం బ్రోమైడ్ను ప్రొపన్-1-ఓల్గా
సి) 2–బ్యుటనోన్ ను 2-బ్యుటనోల్గా
జవాబు:
ఎ) బెంజైల్లోరైడ్ను బెంజైల్ ఆల్కహాల్గా మార్చుట :
బెంజైల్ క్లోరైడ్ NaOH జలద్రావణంతో చర్య జరిపి బెంజైల్ ఆల్కహాల్ను ఏర్పరచును.

బి) ఇథైల్ మెగ్నీషియం బ్రోమైడ్ను ప్రోపన్ 1-ఓల్గా మార్చుట :
ఇథైల్ మెగ్నీషియం బ్రోమైడ్, ఫార్మాల్డీహైడ్తో చర్య జరిపి తరువాత జలవిశ్లేషణ ద్వారా 1-ప్రోపనోల్ ఏర్పడును.

సి) 2–బ్యుటనోన్ను 2-బ్యుటనోల్గా మార్చుట :
2-బ్యుటనోన్ LiA/H₄ సమక్షంలో క్షయకరణం చేయగా 2- బ్యుటనోల్ ఏర్పడును.

ప్రశ్న 10.
క్రింది ఈథర్లను తయారు చేయడానికి అవసరమైన కారకాలను, సమీకరణాలను వ్రాయండి.
ఎ) 1–ప్రొపాక్సీప్రొపేన్
సి) 2-మిథాక్సీ-2-మిథైల్ ప్రొపేన్
బి) ఇథాక్సీబెంజీన్
డి) 1 – మిథాక్సీఈథేన్
జవాబు:
ఎ) 1–ప్రొపాక్సీప్రొపేన్ :

బి) ఇథాక్సీ బెంజీన్ తయారీ :

సి) 2-మిథాక్సీ-2-మిథైల్ ప్రోపేన్ :

డి) 1 -మిథాక్సీ ఈథేన్ :

ప్రశ్న 11.
ప్రొపేన్ 1-ఓల్ నుంచి 1-ప్రొపాక్సీప్రొపేన్ను ఎలా తయారుచేస్తారు? ఈ చర్యా విధానాన్ని వ్రాయండి.
జవాబు:
1 – ప్రొపనోల్ గాఢ H₂SO₄ తో 413 K వద్ద చర్య జరిపి 1- ప్రొపాక్సీ ప్రోపేన్ ఏర్పడును

చర్యా విధానం :

ప్రశ్న 12.
ఎరైల్ ఆల్కైల్ ఈథర్లలోని ఆల్కాక్సీ సమూహం బెంజీన్ వలయాన్ని ఎలక్ట్రోఫిలిక్ ప్రతిక్షేపణ చర్యలకు ఎలా ఉత్తేజితం చేస్తుందో వివరించండి.
జవాబు:
ఎనిసోల్ అనునది ఎరైల్ ఆల్కెల్ ఈథర్. ఎనిసోల్లోని -OCH₃ అనునది +R – ప్రభావిత సమూహం. ఇది బెంజీన్ వలయంలో ఎలక్ట్రాన్ సాంద్రతను పెంచి బెంజీన్ వలయాన్ని ఎలక్ట్రోఫిలిక్ ప్రతిక్షేపణ చర్యలకు ఉత్తేజితపరచును.

ఎనిసోలందు ఆర్థో మరియు పారా స్థానాలలో మెటా స్థానంకంటే ఎలక్ట్రాన్ సాంద్రత ఎక్కువగా ఉండును. కావున ఎనిసోల్ ఎలక్ట్రోఫిలిక్ ప్రతిక్షేపణ చర్యలలో ఎక్కువగా ఆర్థో మరియు పారా ఉత్పన్నాలు ఎక్కువగా ఏర్పడతాయి.
ఉదా :

ప్రశ్న 13.
క్రింది చర్యలకు సమీకరణాలను వ్రాయండి.
ఎ) ఎనిసోల్ పై” ఆల్కెలీకరణం
బి) ఎనిసోల్ పై నైట్రేషన్
సి) ఎనిసోల్పై ఫ్రీడల్ క్రాఫ్ట్ ఎసిటైలేషన్ చర్య
జవాబు:
ఎ) ఎనిసోల్ యొక్క ఆల్కైలీకరణం :

బి) ఎనిసోల్ నైట్రేషన్

సి) ఎనిసోల్ యొక్క ఫ్రీడల్ క్రాఫ్ట్ ఎసిటైలేషన్:

ప్రశ్న 14.
సరైన ఆల్కీన్ నుంచి కింది ఆల్కహాల్లను ఎలా తయారుచేస్తారో వివరించండి.

జవాబు:

ప్రశ్న 15.
ఫీనాల్ బ్రోమిన్ జలద్రావణంతో 2,4,6-ట్రైబ్రోమోఫినాల్ను ఏర్పరిస్తే, CS₂ ద్రావణంలో బ్రోమిన్ తక్కువ ఉష్ణోగ్రతవద్ద పారా-బ్రోమోఫీనాల్ను ముఖ్య ఉత్పన్నంగా ఏర్పరుస్తుంది. దీనిని వివరించండి.
జవాబు:
ఎ) ఫీనాల్ CS₂ సమక్షంలో బ్రోమినేషన్ చేయగా P-బ్రోమోఫినాల్ ప్రధాన ఉత్పన్నంగా ఏర్పడును.

బి) ఫీనాల్ బ్రోమిన్ జలంతో చర్య జరుపగా 2,4,6-ట్రైబ్రోమో ఫీనాల్

వివరణ :
ఫీనాల్ బ్రోమినేషన్లో లూయి ఆమ్లం లేకుండా కూడా Br, అణువు దృవణత చెందును. దీనికి కారణం బెంజీన్ వలయానికి బంధింపబడిన -OH సమూహానికి అధిక ఉత్తేజిత ప్రభావం కలిగి ఉండటమే.

సాధించిన సమస్యలు Textual Examples

ప్రశ్న 1.
క్రింద ఇచ్చిన సమ్మేళనాల IUPAC పేర్లను వ్రాయండి.

సాధన:
i) 4–క్లోరో-2, 3-డైమిథైల్ పెంటన్-1-ఓల్
ii) 2–ఇథాక్సీప్రొపేన్
iii) – 2, 6–డైమిథైల్ఫినాల్
iv) 1-ఇథాక్సీ-2-నైట్రోసైక్లోహెక్సేన్

ప్రశ్న 2.
క్రింది చర్యలలో ఏర్పడే ఉత్పన్నాల నిర్మాణాలు, IUPAC పేర్లు వ్రాయండి.
ఎ) ఉత్ప్రేరకం సమక్షంలో బ్యుటనాల్ క్షయకరణం.
బి) సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్ల సమక్షంలో ప్రొపీన్ ఆర్ద్రీకరణ (Hydration).
సి) మిథైల్ మెగ్నీషియం బ్రోమైడ్తో ప్రొపనోన్ చర్యలో ఏర్పడిన ఉత్పన్నం జలవిశ్లేషణ.
సాధన:

ప్రశ్న 3.
క్రింద ఇచ్చిన సమ్మేళనాలను వాటి ఆమ్లత్వం పెరిగే క్రమంలో అమర్చండి.
ప్రొషన్-1-ఓల్, 2, 4, 6–ట్రైనైట్రోఫినాల్, 3-నైట్రోఫినాల్, 3, 5-డైనైట్రోఫినాల్, 4 మిథైలి ఫినాల్.
సాధన:
ప్రొపన్-1-ఓల్, 4 మిథైల్ఫీనాల్, ఫినాల్, 3-నైట్రోఫినాల్, 3, 5–డైనైట్రోఫినాల్, 2, 4, 6–ట్రైనైట్రోఫినాల్దీ
నిని -HCl తో ఆమ్లీకరణం చేస్తే ఫినాల్ వస్తుంది.

ప్రశ్న 4.
క్రింది చర్యలలో ఏర్పడే అధిక ఉత్పన్నాల నిర్మాణాలు వ్రాయండి.
ఎ) 3–మిథైల్ఫినాల్ మోనోనైట్రేషన్
బి) 3–మిథైల్ఫినాల్ డైనైట్రేషన్
సి) ఫినైల్ మిథనొయేట్ మోనోనైట్రేషన్
సాధన:
-OH, CH₃ సమూహాల ఉమ్మడి ప్రభావం కొత్తగా చేరే (incoming) సమూహం యొక్క స్థానాన్ని నిర్దేశిస్తుంది.

ప్రశ్న 5.
టెర్షియరీ-బ్యుటైల్ ఇథైల్ ఈథర్ను తయారుచేయడానికి క్రింది చర్య సరయినది కాదు.

i) ఈ చర్యలో ఏర్పడే ముఖ్య ఉత్పన్నం ఏది?
ii) టెర్షియరీ-బ్యుటైల్ ఇథైల్ ఈథర్ను తయారుచేయడానికి సరయిన చర్యను వ్రాయండి.
సాధన:
i) ఇచ్చిన చర్యలో ఏర్పడే ముఖ్య ఉత్పన్నం 2-మిథైల్ ప్రొప్-1-ఈన్. దీనికి కారణం సోడియమ్ ఇథాక్సైడ్ బలమైన న్యూక్లియోఫైల్, బలమైన క్షారం కూడా కాబట్టి విలోపనం, ప్రతిక్షేపణ చర్యను అధిగమిస్తుంది.

ప్రశ్న 6.
క్రింద ఇచ్చిన ఈథర్లను HI తో వేడిచేస్తే ఏర్పడే అధిక (major) ఉత్పన్నాలను వ్రాయండి.

సాధన:

పాఠ్యాంశ ప్రశ్నలు INTEXT QUESTIONS

ప్రశ్న 1.
క్రింది వాటిని ప్రైమరీ, సెకండరీ, టెర్షియరీ ఆల్కహాల్లుగా వర్గీకరించండి.

జవాబు:
ప్రైమరీ ఆల్కహాల్లు (i), (ii), (iii)
సెకండరీ ఆల్కహాల్లు (iv) మరియు (v)
టెరియరీ ఆల్కహాల్లు (vi)

ప్రశ్న 2.
పై ఉదాహరణల్లో అల్లెలిక్ ఆల్కహాల్లను గుర్తించండి.
జవాబు:
అల్లైలిక్ ఆల్కహాల్ (ii) మరియు (vi)

ప్రశ్న 3.
క్రింది సమ్మేళనాల పేర్లను IUPAC పద్ధతిలో వ్రాయండి.


జవాబు:
i) 3–క్లోరోమిథైల్-2ఐసోప్రొపైలెపెంటన్-1-ఓల్
ii) 2, 5–డైమిథైల్ హెక్సేన్-1, 3-డైఓల్
iii) 3–బ్రోమో సైక్లో హెక్సనోల్
iv) హెక్స్-1-ఈన్-3-ఓల్
v) 2–బ్రోమో–3–మిథైల్ బ్యుట్-2-ఈన్-1-ఓల్

ప్రశ్న 4.
క్రింది ఆల్కహాల్లను మిథనాల్లో సరయిన గ్రిగా నార్డ్ కారకం ఉపయోగించి ఎలా తయారుచేయవచ్చు?

జవాబు:

ప్రశ్న 5.
క్రింది చర్యలలో ఏర్పడే ఉత్పన్నాల నిర్మాణాలను వ్రాయండి.


జవాబు:

ప్రశ్న 6.
ఆమ్ల ఉత్ప్రేరిత నిర్జలీకరణ చర్యలో క్రింది ఆల్కహాల్ల నుంచి ఏర్పడే ముఖ్య (అధిక) ఉత్పన్నాన్ని వ్రాయండి.
i) 1-మిథైల్సైక్లో హెక్సనోల్
ii) బ్యుటన్-1-ఓల్.
జవాబు:
i) 1-మిథైల్సైక్లోహెక్సీన్

ii) బ్యుట్-1–ఈన్, బ్యుట్-2-ఈన్ల మిశ్రమం. బ్యుట్-1 ఈన్ ప్రధాన ఉత్పన్నంగా ఏర్పడటానికి కారణం పునరమిక . ద్వారా సెకండరీ కార్బోకాటయాన్ ఏర్పడటమే.

ప్రశ్న 7.
ఇథనోల్, 3–మిథైల్ పెంటన్-2-ఓల్ల నుంచి విలియమ్సన్ పద్ధతిలో 2–ఇథాక్సీ-3–మిథైలెంటేనన్ను తయారుచేసే చర్యలు వ్రాయండి.
జవాబు:

ప్రశ్న 8.
క్రింది చర్యలలో ఏర్పడే ఉత్పన్నాలను వ్రాయండి.

జవాబు:

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 2nd Year Botany Study Material 4th Lesson ఉన్నత మొక్కలలో కిరణజన్యసంయోగక్రియ Textbook Questions and Answers.

AP Inter 2nd Year Botany Study Material 4th Lesson ఉన్నత మొక్కలలో కిరణజన్యసంయోగక్రియ

అతి స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
హరితరేణువులలోని పటలికా రాశులు (గ్రానా), అవర్ణికలో జరిగే చర్యలను తెలపండి.
జవాబు:
హరితరేణువులలోని పటలికారాశులలో – కాంతిచర్య, అవర్ణికలో నిష్కాంతి చర్య జరుగుతాయి.

ప్రశ్న 2.
కాంతి జలవిచ్ఛేదన .ఎక్కడ జరుగుతుంది ? దాని ప్రాముఖ్యత ఏమిటి ? [A.P. Mar. ’17]
జవాబు:
హరితరేణువులలోని గ్రానాలో జరుగుతుంది. దీనివల్ల ఎలక్ట్రాన్ల, ప్రొటాన్ల, 0, ఏర్పడతాయి. ఈ 0, వాతావరణంలోని సమస్థ జీవులకు ఆధారము.
1H₂0 → 2e^–– + 2H⁺ + ½ O₂+

ప్రశ్న 3.
C₃ మొక్కలలో ఒక అణువు CO₂, స్థాపనకు ఎన్ని ATP, NADPH అణువులు కావాలి ? ఇది ఎక్కడ జరుగుతుంది ?
జవాబు:
3 ATPలు, 2NADPHలు. ఇది (నిష్కాంతి చర్య) హరితరేణువులోని అవర్ణికలో జరుగుతుంది.

ప్రశ్న 4.
ATP ase అనే ఎన్జైమ్లోని భాగాలను తెలపండి. అవి ఎక్కడ ఉంటాయి ? ఎన్జైమ్ లోని ఏ భాగం అనురూపాత్మక మార్పులు చెందుతుంది ?
జవాబు:
ATP ase ఎన్ఎమ్ త్వచంలో ఇమిడి ఉన్న F₀, అవర్ణికలోకి తెరుచుకొని ఉన్న F₁ ఉంటాయి. Fo త్వచాంతర చానల్ను ఏర్పరిచి త్వచం గుండా ప్రొటాన్లు విసరణ చెందడానికి అవకాశం కలిగిస్తుంది. F₁ రేణువు అనురూపమైన మార్పులు చెందుతుంది.

ప్రశ్న 5.
చర్యావర్ణపటం, శోషణవర్ణపటాలలో గల తేడా ఏమిటి ? [A.P. Mar. ’17]
జవాబు:
చర్యా వర్ణపటం
వివిధ తరంగ దైర్ఘ్యాలవద్ద కిరణజన్య సంయోగక్రియ రేటును సూచించే రేఖాచిత్రం.

శోషణ వర్ణపటము
వర్ణ ద్రవ్యాల కాంతిశోషణ సామర్థ్యాన్ని తరంగదైర్ఘ్యానికి ప్రమేయంగా సూచించే రేఖాచిత్రము.

ప్రశ్న 6.
కిరణజన్య సంయోగక్రియకు కావలసిన ప్రామాణిక ముడిపదార్థాలలో ఏది క్షయకరణ చెందుతుంది ? ఏది ఆక్సీకరణ చెందుతుంది ?
జవాబు:
CO₂ క్షయకరణం చెందుతుంది. నీరు ఆక్సీకరణం చెందుతుంది.

ప్రశ్న 7.
బ్లాక్మేన్ ప్రతిపాదించిన అవధికారక సిద్ధాంతాన్ని నిర్వచించండి. [A.P. Mar. ’16]
జవాబు:
ఒక ప్రక్రియ వేరువేరు కారకాల మీద ఆధారపడినప్పుడు, ఆ ప్రక్రియ చర్యావేగాన్ని అతి తక్కువ స్థాయిలో ఉండే కారకం అవధిని కలిగిస్తుంది.

ప్రశ్న 8.
C₃ మొక్కలలో CO₂ ప్రాధమిక స్వీకర్త ఏది ? కాల్విన్ వలయంలో ఏర్పడిన మొదటి స్థిరమైన యోగికాన్ని తెలపండి.
జవాబు:
C₃ మొక్కలలో CO₂ ప్రాథమిక స్వీకర్త = RUBP
కాల్విన్ వలయంలో ఏర్పడిన మొదటి స్థిరమైన యోగికము PGA (3C)

ప్రశ్న 9.
C₄ మొక్కలలో CO₂ ప్రాథమిక స్వీకర్త ఏది ? C₄ పథంలో ప్రాథమిక కార్బక్సిలేషన్ ఫలితంగా ఏర్పడిన పదార్థాన్ని తెలపండి.
జవాబు:
C₄ మొక్కలలో CO₂ ప్రాథమిక స్వీకర్త = PEPA
C₄ పథంలో ఏర్పడిన మొదటి స్థిరమైన పదార్థము = OAA (4C)

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
హరితరేణువు భాగాలు గుర్తించిన పటాన్ని గీయండి.
జవాబు:

ప్రశ్న 2.
C₃-C₄ మొక్కలు/వలయాల మధ్య భేదాలను ఏవైనా 8 వ్రాయుము.
జవాబు:
C₃ మొక్కలు

1. ఇవి సమశీతోష్ణ మండలాలలో, ఉష్ణ మండల ప్రాంతాలలో పెరుగుతాయి.
2. పత్రాలు క్రాంజ్ అంతర్నిర్మాణమును చూపవు.
3. హరిత రేణువుల ద్విరూపకత ఉండదు.
4. కాల్విన్ వలయము జరుగును.
5. CO₂ స్వీకర్త = RUBP
6. ప్రాథమిక ఉత్పాదితము = PGA (3C)
7. వాతావరణ CO₂ ను సమర్థవంతంగా వినియోగించుకోలేవు.
8. కాంతి శ్వాసక్రియ అధికంగా జరుగును.
9. C₃ వలయంనకు కావలసిన యుక్తతమ ఉష్ణోగ్రత = 15° – 25°C
10. కిరణజన్య సంయోగక్రియ దిగుబడి తక్కువ.
11. 1 గ్లూకోస్ అణువు తయారీకి 18 ATP లు అవసరము.
12. నీటి వినియోగము తక్కువ.
13. CO₂ ప్రతీకరణ స్థానం ఎక్కువ.

C₄ మొక్కలు

1. ఇవి ఉష్ణ మండల, ఉప ఉష్ణ మండల ప్రాంతాలలో పెరుగుతాయి.
2. పత్రాలు క్రాంజ్ అంతర్నిర్మాణమును చూపుతాయి.
3. హరితరేణువుల ద్విరూపకత ఉంటుంది.
4. పత్రాంతర కణాలలో C₄ వలయము, C₃ వలయం నాళికాపుంజ కవచ కణాలలో జరుగును.
5. CO₂ స్వీకర్త = PEPA
6. ప్రాథమిక ఉత్పాదితము = OAA (4C)
7. వాతావరణ CO₂ ను సమర్థవంతంగా వినియోగించుకుంటాయి.
8. C₃ వలయంనకు కావలసిన యుక్తతమ ఉష్ణోగ్రత = 30° – 45°C
9. కిరణజన్య సంయోగక్రియ దిగుబడి ఎక్కువ.
10. 1 గ్లూకోస్ అణువు తయారీకి 30 ATP లు అవసరము.
11. నీటి వినియోగము ఎక్కువ.
12. CO₂ ప్రతీకరణ స్థానం తక్కువ.

ప్రశ్న 3.
C₄ వలయమును వివరింపుము.
జవాబు:
ఉష్ణమండల, ఏకదళ బీజ మొక్కలైన చెరుకు, మొక్కజొన్నలలో కర్బనము-బీటా కార్బాక్సిలేషన్ మార్గము లేక హాచ్-స్లాక్ మార్గం ద్వారా స్థాపించబడుతుంది. దీనిలో మొదటి స్థిర పదార్థము C₄ అణువు కావున దీనిని C₄వలయము అంటారు. ఈ మొక్కలు అధిక జలాభావ పరిస్థితులను తట్టుకొని, కిరణజన్య సంయోగక్రియ జరుపుకుంటాయి.

C₄ మొక్కల ఆకులలో నాళికాపుంజము చుట్టూ పుంజకవచ కణాలు పూలదండవలె చుట్టుకొని, క్రాంజ్ అంతర్నిర్మాణం చూపుతాయి. పత్రాంతర కణాలలో గ్రానాగల హరితరేణువులు, పుంజకవచ కణాలలో గ్రానా లేని హరితరేణువులు ఉంటాయి.

చర్యలు :
1) పత్రాంతర కణాలలో : CO₂ ను PEPA (3C) గ్రహించి PEP కార్బాక్సిలేజ్ అను ఎన్ఎమ్ సమక్షంలో OAA గా మారును.
CO₂ + PEPA + H₂O → OAA + H₃PO₄

2) OAA క్షయకరణం చెంది మాలిక్ డీహైడ్రోజినేజ్ అను ఎన్జైమ్ సమక్షంలో మాలిక్ ఆమ్లంగా మారును.
OAA + NADPH + H⁺ → MA + NADP⁺

3) నాళికాపుంజ కవచ కణాలలో : పత్రాంతర కణాల హరితరేణువులలో ఏర్పడిన మాలిక్ ఆమ్లము పుంజ కవచ కణాలలోనికి రవాణా చెంది ఆక్సీకరణ ఫాస్ఫారిలేషన్ చెంది మాలిక్ డీహైడ్రోజినేజ్ సమక్షంలో PA, CO₂ లుగా మారును.
MA + NADP⁺ → PA + CO₂ + NADPH + H⁺

4) నాళికాపుంజ కవచ కణాలలో ఏర్పడిన CO₂ కాల్విన్ వలయము ద్వారా చక్కెర తయారీలో పాల్గొంటుంది.

5) నాళికాపుంజ కవచ కణాలలో ఏర్పడిన PA పత్రాంతర కణాలలోని హరితరేణువులోనికి చేరి ఫాస్ఫారిలేషన్ చెంది PEPA గా మారుతుంది.
PA + 2ATP + Pi → PEPA + 2AMP + PPi
C₄ వలయములో, రెండు కర్బన స్థాపనలు అనగా ఒకటి పత్రాంతర కణాలలోను, రెండవది నాళికాపుంజ కవచ కణాలలోను మరియు ఒక డీకార్బాక్సిలేషన్ చర్య జరుగుతాయి. 1 చక్కెర అణువు తయారీకి 30 ATP లు, 12 NADPH + H⁺ లు ఉపయోగపడతాయి.

ప్రశ్న 4.
కాంతి శ్వాసక్రియ (C₂ వలయము) ను వర్ణించండి ?
జవాబు:
1) కాంతి శ్వాసక్రియను C₂ వలయం, గ్లైకోలేట్ జీవక్రియ లేదా “కిరణజన్యసంయోగ క్రియాపరమైన కర్బన ఆక్సీకరణ వలయం” అని పిలుస్తారు.

2) కాంతి శ్వాసక్రియను “కాంతి సమక్షంలో ఆకుపచ్చని మొక్కలు ఆక్సిజన్ను గ్రహించి, CO₂ ను విడుదల చేసే ప్రక్రియ” గా నిర్వచించవచ్చు.

3) ఈ ప్రక్రియ హరితరేణువులు, పెరాక్సీసోమ్లు, మైటోకాండ్రియమ్ల సంయుక్త సంఘీభావంతో జరుగుతుంది.

4) వాతావరణంలో సాధారణ ఆక్సిజన్ (21%), CO₂ (0.03%) స్థాయిలో CO₂ స్థాపన, కాంతి శ్వాసక్రియలు 4 : 1 నిష్పత్తిలో జరుగుతాయి. కాని ఆక్సిజన్ అధిక మోతాదులో ఉంటే (21% కంటే ఎక్కువ) RUBISCO ఆక్సీజినేషన్ చర్యకు ప్రాధాన్యత చూపి C₂ వలయం జరగడానికి కారణమవుతుంది.

5) కాంతి శ్వాసక్రియలో మొదటగా RUBP ఒక అణువు O₂ ను గ్రహించి ఒక అణువు ఫాస్ఫోగ్లిసరిక్ ఆమ్లం (3C) ను, ఒక అణువు ఫాస్ఫోగ్లైకొలిక్ ఆమ్లం ఇస్తుంది. ఈ చర్యలో ఏర్పడిన ఫాస్ఫోగ్లిసరిక్ ఆమ్లం కాల్విన్ వలయంలో పాల్గొంటుంది.

6) ఫాస్ఫోగ్లైకోలేట్, డీఫాస్ఫారిలేషన్ చెంది ఒక అణువు గ్లైకోలేట్గా హరితరేణువులో మారుతుంది.

7) ఈ విధంగా ఏర్పడిన గ్లైకోలేట్ హరితరేణువు నుంచి పెరాక్సీసోమ్లోనికి చేరి, అక్కడ ఆక్సీకరణం చెంది గై ఆక్సలేట్గా మారుతుంది.

8) ఈ గ్లైఆక్సలేట్ గ్లైసీన్ అనే అమైనో ఆమ్లంగా మారి మైటో కాండ్రియన్ చేరుతుంది.

9) మైటోకాండ్రియన్లో రెండు గ్లైసిన్ అణువులు (2 × 2c) ఒక అణువు సెరిన్ (3C లు గల అమైనో ఆమ్లం) గా ఒక అణువు CO₂ ను ఏర్పరుస్తాయి. CO₂ బయటకు విడుదల అవుతుంది.

10) ఈ ‘విధంగా ఏర్పడిన సెరిన్ పెరాక్సీసోమ్లోనికి చేరి గ్లిసరేట్, తిరిగి హరితరేణువులోనికి చేరి ఫాస్ఫారిలేషన్ ద్వారా ఫాస్ఫో గ్లిసరేట్గా మారుతుంది.

11) దీనివల్ల కాంతి శ్వాసక్రియ అనేది CO₂ స్థాపనలో ఆటంకంగా మారుతుంది. కాని కాంతి శ్వాసక్రియ ద్వారా 75% కార్బన్ గ్లైకోలేట్ రూపంలో వ్యర్థం కాకుండా తిరిగి వినియోగించుకొంటాయి. అంతే కాకుండా కాంతి శ్వాసక్రియ C₃ మొక్కలను కాంతి ఆక్సీకరణ అనే ఘాతుక స్థితి నుంచి రక్షిస్తాయి.

దీర్ఘ సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
ఆధునిక పోకడల ప్రకారము, ఎలక్ట్రాన్ రవాణా, యాంత్రిక విధానము, చక్రీయ మరియు అచక్రీయ కాంతి ఫాస్ఫారిలేషన్ను
వివరించుము.
జవాబు:
ఎలక్ట్రాన్ రవాణాను వివరించుటకు R. హిల్ మరియు F. బెండాల్ అనువారు ఒక ‘Z’ నమూనాను ప్రతిపాదించారు. దీనిలో 2 కాంతి వర్ణ ద్రవ్య వ్యవస్థలు పాల్గొంటాయి.
దశ I : PS II చర్యా కేంద్రములోని 2680 కాంతిశక్తిని శోషించి ఉద్రిక్త స్థితికిలోనై 2e^– లను విడుదల చేస్తుంది.
దశ II : 2e^– లను ఫియోఫైటిన్ స్వీకరిస్తుంది. P680 ఆక్సీకరణం చెందుతుంది.
దశ III : ఆక్సీకరణం చెందిన 2680 మామూలు స్థితికి రావడానికి, నీరు కాంతి సమక్షంలో విచ్ఛేదనము చెంది విడుదల చేసిన 2e^– లను తీసుకుంటుంది. ఈ క్రియకు ఆక్సిజన్ నిర్గమన సంక్లిష్టము ప్రముఖపాత్ర వహిస్తుంది. O₂ మరియు 2H⁺ లు థైలకాయిడ్ ల్యూమెన్లోకి విడుదల అవుతాయి.

H₂O → 2e^– + 2H⁺ + ½ O₂

దశ IV : ఫియోఫైటిన్ నుండి ఎలక్ట్రాన్లు క్వినోన్ వలయంలోకి ప్రవేశిస్తాయి. ప్లాస్టోసెమిక్వినోన్, ఫియోఫైటిన్ నుండి ఎలక్ట్రాను గ్రహించి ప్లాస్టోక్వినాల్గా క్షయకరణం చెందుతుంది. వెంటనే ప్లాస్ట్రోక్వినాల్ ఆక్సీకరణం చెంది ఎలక్ట్రాన్లను, ప్రోటానులను విడుదల చేస్తుంది. ప్రోటానులు థైలకాయిడ్ ల్యూమెన్లోకి విడుదల అవుతాయి.

దశ V : ప్లాస్టోక్వినాల్ నుండి విడుదల అయిన ఎలక్ట్రాన్లను సైటోక్రోం b₆/8 సంక్లిష్టము ద్వారా ప్లాస్టోసయనిన్ను చేరతాయి.

దశ VI : PS I చర్యాకేంద్రంలోని P700 అణువు కాంతి శక్తిని శోషించి, ఉత్తేజితమై ఎలక్ట్రానులను విడుదల చేస్తుంది. అవి, నామరహిత ప్రాథమిక ఎలక్ట్రాన్ గ్రహీత ద్వారా ఫెర్రిడాక్సిన్ నన్ను చేరతాయి.

దశ VII : ఎలక్ట్రాన్లు ఫెర్రిడాక్సిన్ను చేరిన తర్వాత, P700 ఆక్సీకరణం చెందుతుంది. ఇది మరల మామూలు స్థితికి రావడానికి, PC (ప్లాస్టోసయనిన్) నుండి ఎలక్ట్రాన్లను తీసుకుంటుంది.

దశ VIII : క్షయకరణం చెందిన ఫెర్రిడాక్సిన్ ఎలక్ట్రాన్లను NADP⁺ కు రవాణా చేస్తుంది. ఫలితంగా అది NADPH + H⁺ గా క్షయకరణం చెందుతుంది.

థైలకాయిడ్ ల్యూమెన్లోనికి ప్రోటానులు విడుదల అగుటవల్ల ప్రోటాను గాఢతా ప్రవణత ఏర్పడుతుంది. గాఢతా ప్రవణతనుబట్టి ప్రోటానులు త్వచంలో ఉన్న ATP ase ఎన్ఎమ్ ద్వారా అవర్ణికలోకి రవాణా అవుతాయి. ATP ase ఎన్ఎమ్లో 2 భాగాలు ఉంటాయి. అవి 1) F₀-త్వచంలో ఇమిడి ఉన్న తోకభాగము. దీని ద్వారా ప్రోటానులు విసరణ చెందుతాయి. 2) F₁-ఇది అవర్ణికవైపుకు తెరుచుకొని ఉన్న తలభాగము థైలకాయిడ్ ల్యూమెన్ నుండి ప్రతి 3 ప్రోటానులు రవాణాలో విడుదల అయిన శక్తి, ATP సంశ్లేషణకు తోడ్పడుతుంది.

అవర్ణికలోని CO₂ స్థాపన, చక్కెర సంశ్లేషణకు జరిగే జీవ సంశ్లేషణ చర్యలో, ఎలక్ట్రాన్ రవాణా ద్వారా ఉత్పత్తి అయ్యే
NADPH తో పాటు ATP వెనువెంటనే వినియోగించబడతాయి.

పై విధంగా జరిగిన ఎలక్ట్రాన్ రవాణాలో, ప్రతిజత ఎలక్ట్రాన్ల రవాణాకు 6H⁺ (4H⁺ లు క్వినోన్ వలయము నుండి, 2H⁺ నీటి ఆక్సీకరణం నుండి) లు థైలకాయిడ్ ల్యూమెన్లోకి విడుదల అవుతాయి.

చక్రీయ కాంతి ఫాస్ఫారిలేషన్ : దీనిలో PS I మాత్రమే పాల్గొంటుంది. PS I చర్యా కేంద్రం నుండి విడుదుల అయిన ఎలక్ట్రాన్లు, వివిధ ఎలక్ట్రాన్ వాహకాల ద్వారా ప్రయాణించి తిరిగి చర్యా కేంద్రాన్ని చక్రీయ పద్ధతిలో చేరతాయి. ఇది అవర్ణికా పటలికలలో జరుగుతుంది. దీనివల్ల ATP సంశ్లేషణ మాత్రమే జరుగుతుంది. 680 nm కంటే ఎక్కువ తరంగదైర్ఘ్యముగల కొంత మాత్రమే ఎలక్ట్రాన్ ఉద్రిక్తతకు లభ్యమైనప్పుడు చక్రీయ కాంతి ఫాస్ఫారిలేషన్ జరుగుతుంది. ఆకుపచ్చని మొక్కలలో హరితరేణువుల కార్యకలాపాలకవసరమయిన కాల్విన్ వలయానికి అవసరం మించి ATP తయారీకి చక్రీయ ఫాస్ఫారిలేషన్ అదనపు ఆదారంగా పనిచేస్తుంది.

ప్రశ్న 2.
కాల్విన్ వలయమును వివరింపుము.
జవాబు:
మెల్విన్ కాల్విన్, ఆండ్రూ బెన్సన్ మరియు జేమ్స్ భాషామ్ అనువారు క్లోరెల్లా అను మొక్కలో కర్బన స్థాపన మార్గమును కనుగొన్నారు. కావున దీనిని కాల్విన్ వలయము అంటారు. దీనిని కిరణజన్యసంయోగక్రియా పరమైన కర్బన క్షయకరణ మార్గము (PCR వలయము) లేదా రిడక్టివ్ పెంటోస్ ఫాస్ఫేట్ మార్గము లేదా C, వలయము అని కూడా అంటారు.

ఈ వలయములో 3 దశలు కలవు. అవి 1) కార్బాక్సిలేషన్ 2) క్షయకరణము 3) పునరుద్ధరణ దశ.

1) కార్బాక్సిలేషన్ దశ :
i) 6 CO₂ అణువులను 6 RUBP అణువులు స్వీకరించి, RUBISCO మరియు నీరు సమక్షములో 12 అణువుల PGA లు ఏర్పడతాయి.
6 CO₂ + 6 RUBP + 6 H₂O → 12 PGA

2) క్షయకరణ దశ :

i) 12 PGA అణువులు ఫాస్ఫారిలేషన్ చెంది ఫాస్ఫోగ్లిసరోకైనేజ్ సమక్షములో 12 PGA లు ఏర్పడతాయి.
12 PGA + 12 ATP → 12 DPGA + 12 ADP

ii) 12 DPGA లు G₃P డీహైడ్రోజినేజ్ సమక్షంలో క్షయకరణం చెంది 12 G₃P లు ఏర్పడతాయి.
12 DPGA + 12 NADPH + H⁺ → 12 G₃P+ 12 NADP + 12 H₂PO₄^–

3) పునరుద్ధరణ దశ : 12 G₃P అణువులలో 2 G₃Pలు హరితరేణువు నుండి కణద్రవ్యంలోకి రవాణా చెంది హెక్సోస్ తరువాత చక్కెర తయారీలో పాల్గొంటాయి. మిగిలిన 10G,Pలు RUBP అణువుల పునరుద్ధరణలో పాల్గొంటాయి.
i) 10 G₃Pలలో 4 G₃P లు ఐసోమరేజ్ అను ఎన్జైమ్ సమక్షంలో 4 DHAPలుగా మారతాయి.
4G₃P → 4 DHAP

ii) 2G₃P అణువులు 2 DHAP అణువులలో సంగ్రహణం చెంది 2 అణువుల ఫ్రక్టోస్ 1, 6 బైఫాస్ఫేట్లు ఏర్పడతాయి.
2 G₃P + 2 DHAP → 2F 1, 6 BiP

iii) 2 F1, 6 BiP లు డీఫాస్ఫారిలేషన్చెంది ఫాస్ఫటేజ్ సమక్షంలో 2 F₆ Pలుగా మారతాయి.
2 F1, 6 BiP → 2 F₆P + 2 Pi

iv) 2 F6 P లు, 2 G₃P అణువులతో కలసి ట్రాన్స్కీలేజ్ సమక్షంలో 2 EMPలు, 2x MPలు ఏర్పడతాయి.
2 F6P + 2G₃P → 2 EMP + 2x MP

v) 2 EMPలు, 2DHAPలతో కలసి ఆల్డోలేజ్ సమక్షంలో 2S HDP లు (సెడోహెప్ట్యులోజ్ బైఫాస్ఫేట్) గా ఏర్పడతాయి.
2 EMP + 2 DHAP → 2 SHDP

vi) 2 SHDPలు ఫాస్ఫటేజ్ సమక్షంలో డీఫాస్పేరిలేషన్ చెంది 2 SHMPలు ఏర్పడతాయి.
2 SHDP → 2 SHMP + 2Pi

vii) 2 SHMPలు, 2 G₃P లతో కలసి ట్రాన్స్మీటోలేజ్ సమక్షంలో 2 RMP లు (రైబోస్ మోనో ఫాస్ఫేట్), 2x MP (జైల్యులోస్ మోనో ఫాస్ఫేట్) లు ఏర్పడతాయి.
2 SHMP + 2 G₃P → 2 RMP + 2 x MP

viii) 4x MPలు, (iv, v లలో ఏర్పడినవి) ఎపిమరేజ్ సమక్షంలో 4 RUMP లుగా మారతాయి.
4 x MP → 4 RUMP

ix) 2 RMPలు, (vii లో) ఐసోమరేజ్ సమక్షంలో 2 RUMP లుగా మారతాయి.
2RMP → 2 RUMP

x) 6 RUMPలు, (viii, ix లో ఏర్పడినది) ఫాస్ఫారిలేషన్ చెంది కైనేజ్ సమక్షంలో 6 RUBP లు ఏర్పడతాయి.
6 RUMP + 6 ATP → 6 RUBP + 6 ADP
పూర్తి సమీకరణము = 6 CO₂ + 6 RUBP + 18 ATP + 12 NADPH + H⁺ + 6 H₂O
C₂H₁₂O₆ + 6 RUBP + 18 ADP + 12 NADP
కావున కాల్విన్ వలయములోనికి ప్రవేశించే ప్రతి CO₂ అణు ప్రస్థాపనకు 3 ATPలు, 2 NADPH + H⁺ లు అవసరము.

అభ్యాసాలు

ప్రశ్న 1.
ఒక మొక్కను బాహ్యంగా గమనించి C₃ లేక C₄ అని మీరు చెప్పగలరా ? ఎందువల్ల ?
జవాబు:
చెప్పలేము. C₃, C₄ మొక్కలు బాహ్యంగా ఒక రకంగా ఉంటాయి. కాని అంతరంగా C₄ మొక్కలు క్రాంజ్ అంతర్నిర్మాణమును చూపుతాయి. కావున అంతర్నిర్మాణ పరంగా C₃, C₄ మొక్కలను గుర్తించగలము.

ప్రశ్న 2.
ఒక మొక్క ఏ అంతర్నిర్మాణ లక్షణాన్ని చూసి ఆ మొక్క C₃ లేక C₄ అని చెప్పగలుగుతారు ? విశదీకరించండి.
జవాబు:
మొక్కల అంతర్నిర్మాణంలో క్రాంజ్ అంతర్నిర్మాణము అనగా నాళికాపుంజాల చుట్టూ పెద్దవిగా ఉన్న పుంజ కవచ కణాలు ఉంటాయి. వాటిలో ఎక్కువ సంఖ్యలో హరిత రేణువులు ఉంటాయి. వాటి కణ కవచాలు మందంగా ఉంటాయి. కణాంతరావకాశాలు ఉండవు. ఇది వాయువుల వినిమయానికి ఆటంకం కలిగిస్తాయి. ఈ లక్షణాలను బట్టి C₃, C₄ మొక్కలను గుర్తిస్తారు.

ప్రశ్న 3.
C. మొక్కలలో కొన్ని కణాలు మాత్రమే జీవసంశ్లేషణ, కాల్విన్ పథంలో జరిపినప్పటికి అధిక దిగుబడి నిచ్చేవిగా ఉంటాయి. ఈ విధంగా ఎందుకు జరుగుతుందో మీరు చర్చించగలరా ?
(లేక)
ప్రశ్న 4.
రుబిస్కో (RUBISCO) అనేది కార్బాక్సిలేజ్, ఆక్సిజినేజ్ పనిచేస్తుంది. RuBisCO, C₄ మొక్కలలో అధిక కార్బాక్సిలేషన్కు దోహదం చేస్తుంది. దానికి గల కారణం ఏమని భావిస్తారు ?.
జవాబు:
ఒక మొక్క యొక్క ఉత్పాదన, ఆ మొక్క కిరణజన్యసంయోగక్రియా రేటుపై ఆధారపడి ఉంటుంది. C₄ మొక్కలు CO₂ గాఢతను పెంచే యాంత్రికంను కల్గి ఉంటాయి. పత్రాంతర కణాలలో ఉన్న మాలిక్ ఆమ్లము నాళికా పుంజ కవచ కణాలలోకి వెళ్ళి, విచ్ఛిన్నమై పైరువిక్ ఆమ్లము, CO₂ గా ఏర్పడతాయి. ఈ CO₂ వల్ల RuBisCO ఎన్టైమ్ ఆక్సిజినేజ్ పని చేయకుండా కార్బాక్సిలేజ్ పని చేసి, కాంతి శ్వాసక్రియను నిరోధిస్తుంది. ఫలితంగా కిరణజన్యసంయోగక్రియా రేటు పెరుగుతుంది.

ప్రశ్న 5.
కొన్ని మొక్కలలో క్లోరోఫిల్ – బి అధికంగా ఉన్నప్పటికీ, క్లోరోఫిల్ -ఎ లేదనుకొండి. అవి కిరణజన్యసంయోగక్రియను జరుపుకోగలవా ? అయినపుడు మొక్కలలో క్లోరోఫిల్ – బి ఇతర అదనపు వర్ణద్రవ్యాలు ఎందుకుంటాయి ?
జవాబు:
జరుపుకోగలవు. కాని క్లోరోఫిల్ బి నీలి ఎరుపు కాంతిలో ఎక్కువ కిరణజన్య సంయోగక్రియా రేటును చూపుతుంది. మరియు కెరోటినాయిడ్, జాంథోఫిల్ తో కలిసి కాంతిశక్తిని శోషించి పత్రహరితం ఎ కి అందచేస్తుంది మరియు అధిక కాంతి తీవ్రత నుండి పత్రహరితం ఎ ను రక్షిస్తాయి. అందుచే పత్రహరితం ఎ ముఖ్య వర్ణద్రవ్యము.

ప్రశ్న 6.
ఒక పత్రాన్ని చీకటిలో ఉంచినట్లయితే తరుచుగా పసుపు రంగులో లేదా పాలిపోయిన ఆకుపచ్చ రంగులోకి ఎందుకు మారుతుంది ? ఏ వర్ణద్రవ్యం ఎక్కువ స్థిరమైనదని మీరు భావిస్తారు ?
జవాబు:
కిరణజన్యసంయోగక్రియ జరగటానికి కాంతి, పత్రహరితము అవసరము. చీకటిలో ఉంచిన పత్రానికి కాంతి అందకపోవుట వల్ల పత్రహరితము విచ్ఛిన్నమై పత్రం పసుపు రంగులోకి మారిపోతుంది. మరియు జాంథోఫిల్, కెరోటినాయిడ్లు ఎక్కువగుట వల్ల కూడ పత్రము పసుపు రంగులోకి మారుతుంది. కావున పత్రహరితము ఎక్కువ స్థిరమైనది అని చెప్పవచ్చు.

ప్రశ్న 7.
ఒకే మొక్క పత్రాలలో నీడగల వైపు, కాంతిపడే వైపులను గమనించి పోల్చండి. లేదా కాంతిలో ఉంచిన కుండీలోని మొక్కలను నీడలోగల కుండీలోని మొక్కలతో పోల్చండి. వాటిలో దేనిలో ముదురు ఆకుపచ్చ పత్రాలుంటాయి ? ఎందుకు ?
జవాబు:
కిరణజన్యసంయోగ క్రియకు కాంతి అవసరము. కాంతిలో ఉంచిన కుండీలోని మొక్కలను, నీడలో గల కుండీలో గల మొక్కలతో పోల్చిన కాంతిలో ఉంచిన కుండీలోని మొక్కలు ముదురు ఆకుపచ్చ ప్రతాలను కలిగి ఉంటాయి. సాధారణంగా పత్రంపై తలంలో ఎక్కువ సంఖ్యలో హరితరేణువులు ఉండి ఎక్కువ కాంతిని గ్రహించి కిరణజన్యసంయోగక్రియ జరుపుకుంటాయి.

ప్రశ్న 8.
కిరణజన్యసంయోగక్రియ రేటును ప్రభావితం చేసే కాంతి కారకాన్ని పటంలో చూశాం. ఈ రేఖాచిత్రాన్ని (గ్రాఫ్) ఆధారంగా తీసుకుని దిగువనున్న ప్రశ్నలకు సమాధానాలు ఇవ్వండి.

ఎ) వక్రరేఖలో ఏ బిందువుల వద్ద (A, B, C) కాంతి అవధికారకంగా ఉంది ?
బి) ‘ఎ’ భాగంలో అవధికారకం/ అవధికారకాలు ఏమిటి ?
సి) వక్రరేఖలో సి, డిలు ఏమి తెలియచేస్తాయి ?
జవాబు:
ఎ) ‘A’
బి) CO₂, H₂O
సి) ‘C’ – ఎక్కువ కిరణజన్యసంయోగ క్రియా రేటును సూచిస్తుంది. D – కాంతి సంతృప్త ప్రదేశము (Light Saturation Point).

ప్రశ్న 9.
క్రింద ఇవ్వబడిన రెండింటిని పోల్చండి.
ఎ) C₃ – C₄ పథములు
బి) చక్రీయ – అచక్రీయ, కాంతి ఫాస్ఫోరిలేషన్
సి) C₃ – C₄ మొక్కల పత్రాల అంతర్నిర్మాణం.
జవాబు:

ఎ)
C₃ పథము

1. CO₂ ప్రాథమిక స్వీకర్త = RUBP
2. ప్రాథమిక ఉత్పాదితము PGA
3. ఇది పత్రాంతర కణాలలో జరుగును.
4. యుక్తతమ ఉష్ణోగ్రత 15 – 25°C.
5. కిరణజన్య సంయోగక్రియ దిగుబడి తక్కువ.
6. నీటి వినియోగ సామర్థ్యము తక్కువ.

C₄ పథము

1. CO₂ ప్రాథమిక స్వీకర్త = PEPA
2. ప్రాథమిక ఉత్పాదితము OAA
3. ఇది పత్రాంతర కణాలలో, నాళికాపుంజ కవచ కణాలలో జరుగును.
4. యుక్తతమ ఉష్ణోగ్రత = 30 – 45° C.
5. కిరణజన్య సంయోగక్రియ దిగుబడి ఎక్కువ.
6. నీటి వినియోగ సామర్థ్యము ఎక్కువ.

బి)
చక్రీయ కాంతి ఫాస్ఫారిలేషన్

1. PS I మాత్రమే పాల్గొంటుంది.
2. 1 ATP సంశ్లేషణ జరుగును.
3. ఎలక్ట్రానులు చక్రీయంగా రవాణా అవుతాయి.
4. కాంతిచే నీటి విశ్లేషణ జరగదు.
5. O₂ విడుదల కాదు.

అచక్రీయ కాంతి ఫాస్ఫారిలేషన్

1. PS I, PS II రెండూ పాల్గొంటాయి.
2. 2 ATP ల సంశ్లేషణ జరుగును.
3. ఎలక్ట్రానులు క్రమరహితంగా (Z రవాణా అవుతాయి.
4. కాంతిచే నీటి విశ్లేషణ జరుగును. O₂ విడుదల అవుతుంది.

సి)
C₃

1. క్రాంజ్ అంతర్నిర్మాణం ఉండదు.
2. నాళికాపుంజ కవచకణాలు ఉండవు.
3. RuBisCO పత్రాంతర కణాలలో ఉంటుంది.
4. కాంతి శ్వాసక్రియ జరుగును.
5. మొదటి ఉత్పాదితం = PGA (3C)

C₄

1. క్రాంజ్ అంతర్నిర్మాణం ఉంటుంది.
2. నాళికాపుంజ కవచకణాలు ఉంటాయి.
3. RuBisCO పుంజ కవచకణాలలో ఉంటుంది.
4. కాంతి శ్వాసక్రియ జరుగదు.
5. మొదటి ఉత్పాదితం = OAA (4C)

ప్రశ్న 10.
సయనోబాక్టీరియమ్లు, కొన్ని కిరణజన్యసంయోగక్రియ బాక్టీరియమ్లలో హరిత రేణువులుండవు. వీటిలో కిరణజన్య సంయోగక్రియ ఏ విధంగా జరుగుతుంది ?
జవాబు:
సయనోబాక్టీరియమ్లు, కొన్ని బాక్టీరియమ్లలో పరిధేయ కణద్రవ్యంలో కిరణజన్యసంయోగక్రియ యాంత్రికం ఉంటుంది. థైలకాయిడ్లు అనబడే బల్లపరుపుగా ఉన్న నాళికలలో వర్ణ ద్రవ్యాలు, ప్రోటీన్లు ఉండి కిరణజన్యసంయోగక్రియలో పాల్గొంటాయి. ప్రతి థైలకాయిడ్లో ఉన్న ఫైకోబిల్లిసోమ్లు ఫెకోబిల్లి ప్రొటీన్లు కాంతి శక్తిని శోషించి కిరణజన్యసంయోగక్రియ జరుపుకుంటాయి.

ప్రశ్న 11.
C₄ మొక్కలలో కాంతి శ్వాసక్రియ ఎందుకు జరగదు ?
జవాబు:
C₄ పదార్థం అయిన మాలిక్ ఆమ్లము పత్రాంతర కణాలు నుండి, పుంజకవచ కణాలలోనికి ప్రవేశించి, విడిపోయి CO₂, PA లుగా మారుతుంది. ఈ విధంగా పుంజకవచ కణాలలో CO₂ గాఢత పెరుగుట వల్ల, RuBisCO, ఆక్సిజినేవ్గా పనిచేయకుండా కార్బాక్సిలేజ్ పనిచేస్తుంది. దీనివల్ల కాంతి శ్వాసక్రియ ఆగిపోతుంది.

ప్రశ్న 12.
ఒక వర్ణద్రవ్యం వల్ల టమాటాలు, పచ్చిమిరపకాయలు, క్యారట్ ఎరుపురంగులో ఉంటాయి. ఆ వర్ణద్రవ్యం పేరు ఏమిటి ? ఈ వర్ణద్రవ్యం కిరణజన్యసంయోగక్రియకు దోహదం చేస్తుందా ?
జవాబు:
కెరోటిన్, ఇది కిరణజన్యసంయోగక్రియా వర్ణ ద్రవ్యము. ఇది కాంతి శక్తిని గ్రహించి పత్రహరితం -ఎ కు అందిస్తుంది. దీనిని అదనపు వర్ణద్రవ్యము అని అంటారు.

ప్రశ్న 13.
ఒక ఆకుపచ్చని మొక్కకు తగినంత గాలిని ప్రసరింపచేసి చీకటిలో ఉంచినపుడు ఈ మొక్క కిరణజన్యసంయోగక్రియ జరుపుకుంటుందా ? అది పెరగడానికి అది జీవించడానికి అదనంగా ఏదైనా ఇవ్వాలా ?
జవాబు:
కిరణజన్య సంయోగక్రియకు కాంతి అవసరము. ఒక ఆకుపచ్చని మొక్కను చీకటిలో పెట్టినప్పుడు కిరణజన్య సంయోగక్రియ జరగదు. ఆ మొక్కకు చక్కెర ద్రావణం అందించిన ఆ మొక్క కొంతవరకు పెరుగుదల లేదా జీవించగలదు.

ప్రశ్న 14.
సముద్రంలో వివిధ అడుగుల లోతు వద్ద కిరణజన్యసంయోగక్రియా జీవులు కనిపిస్తాయి. ఈ మొక్కలన్నింటికి గుణాత్మకంగా, పరిమాణాత్మకంగా ఒకే కాంతి లభ్యమవుతుందా ? ఇటువంటి పరిస్థితులలో కిరణజన్యసంయోగక్రియను జరుపుకోవడానికి ఏవిధంగా అనుకూలనత చెంది ఉంటాయి ?
జవాబు:
సముద్రపు లోతులలో నివసించే గ్రీన్ సల్ఫర్ బాక్టీరియమ్ రసాయన పరపోషిత బాక్టీరియమ్. ఇది రసాయనాలను ఆక్సీకరణం చెందించి తద్వారా విడుదలైన శక్తిని వినియోగించుకుంటుంది.

ప్రశ్న 15.
ఉష్ణమండల వర్షాధారపు అడవులలో దట్టమైన చెట్ల కింద చిన్న మొక్కలు వడపోసినటువంటి (filtered) కాంతిని పొందుతాయి. ఈ మొక్కలు కిరణజన్యసంయోగక్రియను ఎలా జరుపుకోగలుగుతాయి ?
జవాబు:
దట్టమైన చెట్ల కింద చిన్న మొక్కలకు సరిపోయినంత కాంతి అందదు. అందువల్ల అవి ఇతర పెద్ద వృక్షాల శాఖలపై నివాసం ఏర్పరచుకుని వృక్షోపజీవులుగా జీవిస్తాయి.

ప్రశ్న 16.
హరితరేణువు మైటోకాండ్రియా అర్థస్వయంప్రతిపత్తిగల కణాంగాలు అని మీరు ఎందుకు అనుకుంటున్నారు ?
జవాబు:
హరితరేణువు, మైటోకాండ్రియాలులో స్వంత జన్యు పదార్థమైన DNA ను కలిగి ఉంటాయి. అందువల్ల వాటిని అర్థ స్వయం ప్రతిపత్తి కల కణాంగాలు అని అంటారు.

ప్రశ్న 17.
మొక్కలో కిరణజన్యసంయోగక్రియ పత్రాలలో మాత్రమే జరుగుతుందని అనవచ్చా ? పత్రాలలోనే కాక మొక్కల ఇతర భాగాలలో కూడా జరుగుతుందని సమర్థించండి.
జవాబు:
పత్రాలేకాక, హరితం కలిగి ఉన్న ఇతర భాగాలు కూడా కిరణజన్యసంయోగక్రియ జరుపుతాయి.

ప్రశ్న 18.
కిరణజన్యసంయోగక్రియలో చర్యా, శోషణ వర్ణపటాలు ఒకదానితో ఒకటి అతివ్యాప్తమవటాన్ని ఏ విధంగా వివరిస్తావు ? ఏ తరంగ దైర్ఘ్యాల వద్ద అవి గరిష్టస్థాయిలను చూపుతాయి ?
జవాబు:
పత్రహరితం – ఎ గ్రహించే తరంగదైర్ఘ్య కాంతిని బట్టి శోషణ వర్ణపటం, చర్యావర్ణపటం అతివ్యాప్తం అవుతాయి. సాధారణంగా నీలి, ఎరుపు కాంతుల వద్ద ఎక్కువ శోషణ, చర్యా వర్ణపటాలను చూపుతాయి.

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 2nd Year Chemistry Study Material 11th Lesson హాలో ఆల్కేన్లు, హాలో ఎరీస్లు Textbook Questions and Answers.

AP Inter 2nd Year Chemistry Study Material 11th Lesson హాలో ఆల్కేన్లు, హాలో ఎరీస్లు

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
క్రింది సమ్మేళనాల నిర్మాణాలను వ్రాయండి.
ఎ) 2 – క్లోరో 3 – మిథైల్ పెంటేన్,
బి) 1 – 4 సెకండరీ బ్యుటైల్ – 2 – మిథైల్ బెంజీన్
జవాబు:
ఎ) 2 – క్లోరో – 3 – మిథైల్ పెంటేన్
నిర్మాణము :

బి) 1 – బ్రోమో మిథైల్ బెంజీన్
నిర్మాణము :

ప్రశ్న 2.
క్రింది వాటిలో దేనికి ఎక్కువ ద్విధ్రువ భ్రామకం ఉంటుంది?
ఎ) CH₂Cl₂
బి) CHCl₃
సి) CCl₄
జవాబు:
ఇవ్వబడిన సమ్మేళనాలలో CH₂Cl₂ కు ఎక్కువ ద్విధృవ భ్రామకం కలిగి ఉంటుంది. (µ = 1.62 D)

• CCl₄ కు సున్నా ద్విధృవ భ్రామకం కలిగి ఉండును.
• CHCl₃ కి ద్విధృవ భ్రామకం1.03D.

ప్రశ్న 3.
ఆంబిడెంట్ న్యూక్లియోఫైల్లు అంటే ఏవి?
జవాబు:
ఆంబిడెంట్ న్యూక్లియోఫైల్లు : రెండు లేదా అంతకన్నా ఎక్కువ ప్రదేశాలలో చర్యాశీలత కలిగి ఉన్నటువంటి న్యూక్లియోఫైల్లను ఆంబిడెంట్ న్యూక్లియోఫైల్లు అంటారు.
ఉదా : CN^–.

ప్రశ్న 4.
C₄H₉Br అనే సమ్మేళనానికి ఉండే సదృశకాలను వ్రాయండి.
జవాబు:
C₄H₉Br అణుఫార్ములాకు గల సదృశకాలు ఐదు.

ప్రశ్న 5.
క్రింది సమ్మేళనాల జతలలో ఏది – OH సమూహంతో S2 చర్య పొందుతుంది?
ఎ) CH₃Br లేదా CH₃I
బి) (CH₃)₃ CCl లేదా CH₃Cl
జవాబు:
ఎ) OH సమూహంలో CH₃ – I, CH₃Br కన్నా త్వరితగతిన SN² చర్య జరుపును.

కారణం :
C – I బంధ వియోగ ఎంథాల్పీ విలువ C – Br బంధ వియోగ ఎంథాల్పీ విలువ కన్నా తక్కువ.

బి) OH సమూహంతో CH₃Cl, (CH₃)₃ C – Cl కన్నా త్వరితగతిన SN² చర్య జరుపును.

కారణం :
SN² చర్యలలో ఆల్కైల్ హాలైడ్ల చర్యాశీలత క్రమం 1° – ఆల్కైలోలైడ్ > 2° – ఆల్కైల్ హాలైడ్ > 3° – ఆల్కెల్ హాలైడ్.

ప్రశ్న 6.
ఆల్కైల్లైట్లు ధ్రువాత్మకాలు (Polar) అయినప్పటికీ నీటిలో కరగవు. ఎందువల్ల?
జవాబు:
ఆల్కెల్హాలైడ్లు ధృవాత్మకాలు అయినప్పటికీ నీటిలో కరగవు,

కారణం :
నీటి అణువులనందు బలమైన హైడ్రోజన్ బంధాలు ఉంటాయి. వీటిని విచ్ఛిన్నం చేయుటకు తగిన శక్తి ఆల్కైల్ హాలైడ్లు కలిగి ఉండవు.

ప్రశ్న 7.
C₆H₅CH₂Cl, C₆H₅CHClC₆H₅ లలో ఏది జల KOH తో సులభంగా జల విశ్లేషణ చెందుతుంది?
జవాబు:
C₆H₅CH₂Cl, C₆H₅CHClC₆H₅ లలో C₆H₅ CHClC₅H₅ KOH జలద్రావణంలో సులభంగా జలవిశ్లేషణ జరుపును.

• పై విషయాన్ని SN¹ చర్యా విధానంను తీసుకొని వివరించవచ్చును.
• SN¹ చర్యలలో చర్యాశీలత కార్బోకాటయాన్ స్థిరత్వంపై ఆధారపడును.
• C₆H₅ CHCl C₆H₅ C₆H₅ CH₂Cl కన్నా స్థిరమైన కార్బోకాటయానన్ను ఏర్పరచును.

ప్రశ్న 8.
ఆల్కైల్ హాలైడ్లను KOH జల ద్రావణంతో చర్య జరిపితే ఆల్కహాల్లు ఏర్పడతాయి. అయితే వీటిని ఆల్కహాలిక్ KOH ‘తో చర్య జరిపితే ఎటువంటి ఉత్పన్నాలు ఏర్పడతాయి?
జవాబు:
ఆల్కెల్ హాలైడ్లను KOH జల ద్రావణంతో చర్య జరుపగా ఆల్కహాల్ ఏర్పడును.
ఉదా : C₂H₅Cl + KOH_(జల) → C₂H₅OH + KCl

ఆల్కైల్ హాలైడ్లను KOH ఆల్కహాల్ ద్రావణంతో చర్య జరుపగా ఆల్కీన్లు ఏర్పడును.
ఉదా : C₂H₅Cl + KOH_{(ఆల్కహాల్)} → C₂H₄ + KCl + H₂O

ప్రశ్న 9.
S_n¹, S_n² చర్యలలో త్రిమితీయ రసాయన (Stereo Chemical) ప్రభావం ఏమిటి? [TS. Mar.’17]
జవాబు:

• SN¹ చర్య యొక్క త్రిమితీయ రసాయన ప్రభావం రెసిమీకరణ ఉత్పన్నం.
• SN² చర్య యొక్క త్రిమితీయ రసాయన ప్రభావం విలోను ఉత్పన్నం.

ప్రశ్న 10.
o, m, p – డై క్లోరో బెంజీన్లు ఎటువంటి స్థాన సాదృశ్యాన్ని ప్రదర్శిస్తాయి?
జవాబు:
o, m మరియు p – డైక్లోరో బెంజీన్లు స్థాన సాదృశ్యాన్ని ప్రదర్శిస్తాయి. ఇవి స్థాన సదృశకాలు.

ప్రశ్న 11.
ఎనాన్షియోమర్లు అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
ఎనాన్షియోమర్లు :
అధ్యారోపితాలు కాని, దర్పణ ప్రతిబింబాలు అయి ఒకదానికొకటి సంబంధం కలిగియుండు త్రిమితీయ సదృశకాలను ఎనాన్షియోమర్లు అంటారు.

• వీటికి ఒకేరకమైన భౌతిక ధర్మాలు కలిగి ఉంటాయి.
• ఇవి ధృవణ కాంతి భ్రమణంలో విభిన్నత కలిగి ఉంటాయి.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
క్రింది వాటి IUPAC పేర్లు వ్రాయండి.
a) CH₃CH (Cl) CH (I) CH₃
b) ClCH₂CH = CHCH₂Br
c) (CCl₃)₃ CCl
d) CH₃C (p – Cl – C₆H₄)₂ CH (Br) CH₃
జవాబు:

ప్రశ్న 2.
క్రింది కర్బన హాలైడ్ల నిర్మాణాలు వ్రాయండి.
ఎ) 1 – బ్రోమో – 4 – సెకండరీ బ్యుటైల్ – 2 – మిథైల్ బెంజీన్
బి) 2 – క్లోరో – 1 – ఫినైల్ బ్యుటేన్
సి) p – బ్రోమో క్లోరో బెంజీన్
డి) 4 – టెర్షియరీ బ్యుటెల్ – 3 – అయోడోహెప్టేన్
జవాబు:
ఎ) 1- బ్రోమో – 4 – సెకండరీ బ్యుటెల్ – 2 – మిథైల్ బెంజీన్
నిర్మాణం :

ప్రశ్న 3.
C₅H₁₀, అణు సంకేతం గల హైడ్రోకార్బన్ చీకట్లో క్లోరిన్తో చర్య పొందదు కానీ సూర్యకాంతి సమక్షంలో C₅H₉Cl అనే ఒకే మోనో క్లోరో హైడ్రోకార్బన్ ను ఏర్పరుస్తుంది. హైడ్రోకార్బను గుర్తించండి.
జవాబు:
ఇవ్వబడిన సమ్మేళన అణుఫార్ములా C₅H₁₀ ఇది C₂H_2n అను సాధారణ ఫార్ములా కలిగి ఉన్నది. కావున ఇది ఆల్కీన్ (లేదా) సైక్లో ఆల్కేన్ కావచ్చు.
హైడ్రోకార్బన్ చీకట్లో క్లోరిన్తో చర్య పొందదు కావున అది ఆల్కీన్ కాదు. సైక్లోఆల్కేన్ అగును.

ప్రశ్న 4.
క్రింది సమ్మేళనాల జతలలో ఏ సమ్మేళనం – OH గ్రూపుతో S2 లో వేగంగా పాల్గొంటుంది.
ఎ) CH₃Br లేదా CH₃I
బి) (CH₃)₃ CCl లేదా CH₃Cl
జవాబు:
ఎ) OH సమూహంలో CH₃ – I, CH₃Br కన్నా త్వరితగతిన S_N² చర్య జరుపును.

కారణం :
C-I బంధ వియోగ ఎంథాల్పీ విలువ C – Br బంధ వియోగ ఎంథాల్పీ విలువ కన్నా తక్కువ.

బి) OH సమూహంతో CH₃Cl, (CH), C – CI కన్నా త్వరితగతిన SN² చర్య జరుపును.
కారణం :
SN² చర్యలలో ఆల్కైల్ హాలైడ్ల చర్యాశీలత క్రమం 1° – ఆల్కైల్లైడ్ > 2° – ఆల్కైల్ హాలైడ్ > 3° – ఆల్కైల్ హాలైడ్.

ప్రశ్న 5.
క్రింది చర్యలలో ఏర్పడే ఆల్కీన్లను గుర్తించి వాటిలో ఏది ప్రధాన ఉత్పన్నమో వ్రాయండి.

జవాబు:

ప్రశ్న 6.
క్రింది మార్పులను ఏ విధంగా చేస్తారో తెలపండి.
ఎ) ఈథేన్ న్ను బ్రోమో ఈథీన్
బి) టోలీసు బెంజైల్ ఆల్కహాల్గా
జవాబు:
ఎ) ఈథేన్ నుండి బ్రోమో ఈథీన్ :

ప్రశ్న 7.
క్లోరోబెంజీన్ ద్విధృవ భ్రామకం సైక్లోహెక్సెల్ క్లోరైడ్ ద్విధ్రువ భ్రామకం కంటే ఎందుకు తక్కువ వివరించండి.
జవాబు:
‘క్లోరో బెంజీన్’ ద్విధృవ భ్రామకం సైక్లో హెక్సెల్ క్లోరైడ్ ద్విధృవ భ్రామకం కన్నా తక్కువ.

వివరణ :

• క్లోరో బెంజీన్లో C – Cl బంధ ధృవణత సైక్లోహెక్సెల్ క్లోరైడ్ C – Cl బంధ ధృవణత కన్నా తక్కువ.
• క్లోరోబెంజీన్లో ‘C’ పరమాణువులు sp² చెంది ఉంటాయి. సైక్లోహెక్సెల్ క్లోరైడ్ లో Sp³ సంకరీకరణం చెంది ఉంటాయి.

ప్రశ్న 8.
క్రింది చర్యలో జరిగే చర్యావిధానం వ్రాయండి.

జవాబు:
ఇవ్వబడిన చర్య

చర్యా విధానం :
KCN అయనీకరణం : KCN → K⁺ + CN^–
CN^Θ అయాన్ ఆంబిడెంట్ న్యూక్లియోఫైల్. ఇది C – పరమాణువు లేదా N – పరమాణువు నుండి చర్యాశీలత కలిగియుండును. కానీ KCN వంటి ద్రావణుల సమక్షంలో సైనైడ్ను ప్రధాన ఉత్పన్నంగా ఏర్పరచును.

దీర్ఘ సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
క్రింది హాలైడ్ల పేర్లను IUPAC పద్ధతిలో రాసి ప్రైమరీ, సెకండరీ, టెర్షియరీ, వినైల్ లేదా ఎరైల్ హాలైడ్లుగా గుర్తించండి.
ఎ) CH₃CH (CH₃) CH (Br) CH₃
బి) CH₃Cl (Cl) (C₂H₅) CH₂CH₃
సి) m – ClCH₂C₆H₄CH₂C (CH₃)₃
డి) o – Br – C₆H₄ CH(CH₃) CH₂CH₃
జవాబు:

ప్రశ్న 2.
క్రింది కర్బన హాలోజన్ సమ్మేళనాల నిర్మాణాలు వ్రాయండి.-
ఎ) 2-బ్రోమో-3-మిథైల్ హెక్సేన్
బి) 2-(2-క్లోరోఫినైల్)-1-అయొడోఆక్టేన్
సి) 4-టెర్షియరీబ్యుటైల్-3-అయొడో బెంజీన్
డి) 1-బ్రోమో-4-సెకండరీ బ్యుటెల్-2-మిథైల్ బెంజీన్
జవాబు:
ఎ) 2-బ్రోమో-3-మిథైల్ , హెక్సేన్

ప్రశ్న 3.
హాలో ఆల్కేన్ల భౌతిక ధర్మాలను వివరించండి.
జవాబు:
హాలో ఆల్కేన్ల భౌతిక ధర్మాలు :

• స్వచ్ఛమైన స్తితిలో ఆల్కైల్ హాలైడ్లు రంగులేని పదార్థాలు.. అయితే బ్రోమైడ్లు, అయొడైడ్లు కాంతి సమక్షంలో రంగును ప్రదర్శిస్తాయి.
• చాలా బాష్పశీల హాలోజన్ సమ్మేళనాలు తీపివాసన కలిగియుంటాయి.
• సామాన్య ఉష్ణోగ్రత వద్ద మిథైల్ క్లోరైడ్, ఇథైల్ క్లోరైడ్ మరియు కొన్ని క్లోరో ఫ్లోరో మీథేన్లు వాయువులు.
• ఆల్కైల్ హాలైడ్లు అణుభారం పెరిగే కొద్దీ ద్రవ, ఘన పదార్థాలుగా ఉంటాయి.
• ఆల్కెల్ హాలైడ్లు అదే అణుభారం కలిగిన హైడ్రోకార్బన్ల కంటే బాష్పీభవన, ద్రవీభవన స్థానాలు అధికంగా ఉంటాయి. క్లోరైడ్లు, బ్రోమైడ్లు, అయొడైడ్లకు వాటి హైడ్రోకార్బన్ల కంటే బాష్పీభవన స్థానాలు అధికంగా ఉంటాయి.
• ఆల్కెల్ హాలైడ్ల సాంద్రతలు వాటిలోని కార్బన్ పరమాణువుల సంఖ్య, హాలోజన్ పరమాణువుల సంఖ్య, హాలోజన్ పరమాణువుల ద్రవ్యరాశి పెరిగేకొద్దీ పెరుగుతాయి.
• హాలో ఆల్కేన్లు నీటిలో చాలా తక్కువగా కరుగుతాయి మరియు కర్బన ద్రావణులలో అధికంగా కరుగుతాయి.

ప్రశ్న 4.
న్యూక్లియోఫిలిక్ ప్రతిక్షేపణ ద్వి అణుక చర్య (SN²) యొక్క చర్యా విధానాన్ని ఒక ఉదాహరణతో వివరించండి. [TS. Mar.’15; Mar. ‘1
జవాబు:
న్యూక్లియోఫిలిక్ ప్రతిక్షేపణ ద్వి అణుక చర్య (SN²)

• ఏ న్యూక్లియోఫిలిక్ ప్రతిక్షేపణ చర్యలో చర్యరేటు రెండు క్రియాజనకాల గాఢతలపై ఆధారపడుతుందో దానిని SN² చర్య అంటారు.
• ఇవి చర్య క్రమాంకం రెండు విలువను కలిగి ఉంటాయి. అందువలన వీటిని ద్వి అణుక చర్యలు అంటారు.
  ఉదా : మిథైల్ క్లోరైడ్ హైడ్రాక్సైడ్ అయాన్తో చర్యజరిపి మిథనోల్ మరియు క్లోరైడ్ అయాను ఏర్పరచును.
• ఇక్కడ చర్యరేటు రెండు క్రియాజనకాల గాఢతలపై ఆధారపడి ఉంటుంది.
  

ఈ చర్యలో కొత్తగా వచ్చే న్యూక్లియోఫైల్ ఆల్కైల్ హాలైడ్లో చర్య జరిపే కార్బన్ – హాలోజన్ బంధాన్ని విచ్ఛిన్నం చేసి కొద్దిగా కార్బన్ – OH బంధాన్ని ఏర్పరుస్తుంది. ఈ చర్యా మధ్యస్థం ఏర్పడదు. చర్య జరుగుతున్నప్పుడు న్యూక్లియోఫైల్ కార్బన్ల మధ్య బంధం ఏర్పడటం మొదలైతే కార్బన్ స్థానభ్రంశం చెందే న్యూక్లియోఫైల్ల మధ్య బంధం బలహీనమై సంధిస్థితిని ఏర్పరుస్తుంది. అంటే కొత్త న్యూక్లియోఫైల్ స్థానభ్రంశం చెంది న్యూక్లియోఫైల్ ఉన్నవైపు కాకుండా దానిని వెనుకవైపు నుంచి బంధం ఏర్పడటం వల్ల ఆ కార్బన్ విన్యాసం తిరగబడుతుంది. దీనిని పెనుగాలిలో గొడుగు తిరగబడినట్లుగా ఊహించవచ్చు. ఈ ప్రక్రియను “విలోమ విన్యాసం” (Inversion of Configuration) అంటారు.

ఆల్కెల్ హాలైడ్లు చర్యాక్రమం (S_N² చర్యలలో) ప్రైమరీ హాలైడ్ > సెకండరీ హాలైడ్ > టెర్షియరీ హాలైడ్.

ప్రశ్న 5.
అల్లెలిక్, బెంజైలిక్ S_N¹ ప్రతిక్షేపణ చర్యలలో చర్యాశీలత చూపిస్తే 1 – హాలో, 2, హాలో బ్యుటేన్లు ముఖ్యంగా S_N² ప్రతిక్షేపణ చర్యలలో పాల్గొంటాయి. ఎందుకో వివరించండి.
జవాబు:
అల్లెలిక్, బెంజైలిక్ హాలైడ్లు S_N¹ చర్యలలో చర్యాశీలతను చూపిస్తాయి.

కారణం :
రెజోనెన్స్ పద్ధతి ద్వారా ఏర్పడిన కార్బో కాటయాన్ స్థిరత్వాన్ని పొందును.

1 – హాలో మరియు 2 – హాలో బ్యుటేన్లు ముఖ్యంగా S_N² చర్యలలో పాల్గొంటాయి.

కారణం :
S_N² చర్యలలో సంధి స్థితి ఏర్పడుట జరుగును. ప్రాదేశిక అవరోధం ఎక్కువగా ఉన్నప్పుడు సంధిస్థితి స్థిరత్వం తక్కువగా ఉండును. ఇవ్వబడిన 1 హాలో, 2 హాలో బ్యూటేన్లలో తక్కువ ప్రాదేశిక అవరోధం కలిగి ఉండును. కావున ప్రధానంగా S_N² చర్యలలో పాల్గొంటాయి.

ప్రశ్న 6.
2 – బ్రోమో బ్యుటేన్ జలవిశ్లేషణ చర్యపై త్రిమితీయ రసాయన ప్రభావాన్ని వివరించండి.
జవాబు:
S-2-బ్రోమోబ్యుటేన్ జలవిశ్లేషణ చేయగా R-2-బ్యుటనోల్ ఏర్పడును. ఇచ్చట OH – సమూహం బ్రోమైడ్ ఉన్న దిశకు వ్యతిరేక దిశలో ఉంటుంది. ఇది S_N² చర్యకు ఉదాహరణ. S_N² చర్యలలో ధృవణ భ్రమణం కలిగిన ‘హాలైడ్లలో విన్యాస విలోమం ఏర్పడును.

ప్రశ్న 7.
ధ్రువణ భ్రమణత (Optical activity) లక్షణాలేమిటి ? రెండు కైరల్ అణువులకు ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
జవాబు:
ఎ) ధృవణ భ్రమణత :
ఒక రసాయన పదార్థంచే ధృవిత కాంతి భ్రమణం చెందుటను ధృవణ భ్రమణత అంటారు.

• ధృవిత కాంతి కుడివైపుకు భ్రమణం చెందితే ఆ పదార్థాన్ని డెక్స్ భ్రమణ పదార్థం అంటారు.
• ధృవిత కాంతి ఎడమ వైపుకు భ్రమణం చెందితే ఆ పదార్థాన్ని లీవో భ్రమణ పదార్థం అంటారు.

ధృవణ భ్రమణత లక్షణాలు :
కైరాలిటి (లేదా) అసౌష్ఠవతలు ఒక అణువులో ఉన్నపుడు ఆ అణువు ధృవణ భ్రమణతను చూపును.

బి) కైరాలిటీ :
అధ్యారోపితం చెందని దర్పణ ప్రతిబింబాలు గల వస్తువులను కైరల్ అని ఆ ధర్మాన్ని కైరాలిటీ అంటారు. ఒక అణువులో అసౌష్ఠవత కలిగి యుండుట ఆ అణువు ధృవణ భ్రమణతకు ప్రధాన కారణం.
ఉదా : 1) 2 – బ్యుటనోల్ 2) 2 – క్లోరో బ్యుటేన్ 3) 2 – బ్రోమో ప్రోపనోయిక్ ఆమ్లం

ప్రశ్న 8.
క్రింది వాటిని నిర్వచించండి. [ AP. Mar.’17]
ఎ) రెసిమిక్ మిశ్రమం
బి) యథాతథ విన్యాసం (retention of configurátion)
సి) ఎనాన్షియోమర్లు
జవాబు:
ఎ) రెసిమిక్ మిశ్రమం :
ఎనాన్షియోమర్లను సమపాళ్ళలో సంయోగం చెందించినపుడు ధృవణ భ్రమణత లేని మిశ్రమం ఏర్పడును. దీనినే రెసిమిక్ మిశ్రమం అంటారు.

ఈ మిశ్రమంలో ఒక ఎనాన్షియోమర్ ధృవణ తలాన్ని కుడివైపుకు తిప్పితే రెండవది అంటే మొత్తంలో ఎడమవైపుకు తిప్పి సున్నా భ్రమ కొన్ని చూపుతుంది.

ఎనాన్షియోమర్ను రెసిమిక్ మిశ్రమంగా మార్చడాన్ని రెసిమీకరణం అంటారు.

బి) యథాతథ విన్యాసం (Retention of Configuration) :
ఒక రసాయన చర్యలో ఉత్పన్నానీకి క్రియా జనకానికి వాటి అణువుల్లోని అసౌష్టవ కేంద్రం చుట్టూ ఉండే బంధాలకు ఒకే విధమైన ప్రాదేశిక అమరిక ఉంటే అపుడు దానిని యథాతథ విన్యాసం అంటారు.
ఉదా : XC_abc అనే సమ్మేళనం YC_abc గా మారి అదే సాపేక్ష విన్యాసం చూపిస్తుంది.

సి) ఎనాన్షియోమర్లు :
అధ్యారోపితాలు కాని, దర్పణ ప్రతిబింబాలు అయి ఒకదానికొకటి సంబంధం కలిగియుండు త్రిమితీయ సదృశకాలను ఎనాన్షియోమర్లు అంటారు. [ AP. Mar.’16]

• వీటికి ఒకేరకమైన భౌతిక ధర్మాలు కలిగి ఉంటాయి.
• ఇవి ధృవ కాంతి భ్రమకంలో విభిన్నత కలిగి ఉంటాయి.

ప్రశ్న 9.
2 – బ్రోమో బ్యుటేన్ డీ హైడ్రో హాలోజనీకరణం చర్యా విధానాన్ని వ్రాయండి.
జవాబు:
2 – బ్రోమోబ్యుటేన్ డీ హైడ్రో హాలోజనీకరణం :
2 – బ్రోమో బ్యుటేన్ ఆల్కహాలిక్ KOH ద్రావణంతో చర్య జరిపి 2 బ్యుటీన్ ను ఏర్పరచును.

చర్యావిధానం :
2 – బ్రోమో బ్యుటేను ఆల్కహాలిక్ KOH ద్రావణంలో వేడిచేయగా β – కార్బన్ నుండి హైడ్రోజన్, α – కార్బన్ నుండి. బ్రోమిన్ విలోపనం చెందుతాయి. దీనినే β – విలోపనం అంటారు.

స్టేట్ జెఫ్ నియమం ప్రకారం ఇక్కడ 2 – బ్యుటీన్. ప్రధాన ఉత్పన్నంగా ఏర్పడును. డీ హైడ్రో హాలోజనీకరణ చర్యలలో సాధ్యమైనంత వరకు ద్విబంధ కార్బన్లపై ఎక్కువ ఆల్కైల్ సమూహాలు ఉన్న ఆల్కీన్ అధికంగా ఏర్పడును.

ప్రశ్న 10.
గ్రిగ్నార్డ్ కారకాలను తయారుచేసే పద్ధతిని వివరించి ఏదైనా ఒక ఉదాహరణతో వాటి ఉపయోగాన్ని వ్రాయండి.
జవాబు:
ఆల్కెల్ మెగ్నీషియం హాలైడ్లకు గ్రిగ్నార్డ్ కారకాలు అంటారు.

తయారీ :
ఆల్కైల్ హాలైడ్లను మెగ్నీషియం లోహంతో పొడి ఈథర్ సమక్షంలో చర్యజరిపి వీటిని తయారు చేయవచ్చు.

ఉపయోగాలు :
ఇథైల్ మెగ్నీషియం క్లోరైడ్
→ గ్రిగ్నార్డ్ కారకాలను అధిక సంఖ్యలో కర్బన సమ్మేళనాలను సంశ్లేషణ చేయుటలో ఉపయోగిస్తారు.

1) ఆల్కేన్ల తయారీ :
గ్రిగ్నోర్డ్ కారకం ఆల్కహాల్తో చర్యజరిపి ఆల్కేను ఏర్పరచును.

2) ఆల్కహాల్ తయారీ :
మిథైల్ మెగ్నీషియం బ్రోమైడ్. ఫార్మాల్డీహైడ్తో చర్య జరిపి జలవిశ్లేషణ చేయుట ద్వారా ఇథైల్ ఆల్కహాల్ ఏర్పడును.

3. కార్బాక్సిలిక్ ఆమ్లాల తయారీ :
గ్రిగ్నార్డ్ కారకాన్ని కార్బాక్సిలేషన్ చేసి జలవిశ్లేషణ చేయుట ద్వారా కార్బాక్సిలిక్ ఆమ్లాలు తయారుచేయవచ్చు.

ప్రశ్న 11.
C₄H₉Br (A) అనే ప్రైమరీ ఆల్కైలోలైడ్ ఆల్కహాలిక్ KOH తో చర్యపొంది (B) అనే సమ్మేళనాన్ని ఏర్పరుస్తుంది. (B) HBr తో చర్యపొంది (C) ను ఏర్పరుస్తుంది. (C), (A) లు సదృశకాలు. (A) ను సోడియమ్ లోహంతో చర్య జరిపితే (D) C₈H₁₈ ఏర్పడుతుంది. n – బ్యుటైల్ బ్రోమైడ్న సోడియమ్ లోహంతో చర్యజరిపితే ఏర్పడే (D) C₈H₁₈ లు వేరువేరు ఉత్పన్నాలు. (A) నుంచి (D) వరకు నిర్మాణాలను రాసి ఆ చర్యల సమీకరణాలను వ్రాయండి.
జవాబు:
ఇవ్వబడిన 1°- ఆల్కైల్ హాలైడ్ అణుఫార్ములా C₄H₉Br
C₄H₉Br (1° – ఆల్కెల్ హాలైడ్) అణుఫార్ములాకు రెండు సదృశకాలు సాధ్యపడతాయి.

సమ్మేళనం ‘A’, Na – లోహంలో n – బ్యుటైల్ బ్రోమైడ్ చర్య జరిపితే ఏర్పడే ఉత్పన్నాన్ని ఏర్పరచదు.
కావున ‘A’ I – సదృశకం కాదు.

n – ఆక్టేన్ ఈ చర్యలో ఏర్పడదు.
కావున సదృశకం – II నే ‘A’ అగును.

ప్రశ్న 12.
క్రింది వ్యాఖ్యలను సమర్థించండి.
ఎ) న్యూక్లియోఫిలిక్ ప్రతిక్షేపణ చర్యలలో ఎరైల్ హాలైడ్లు చాలా తక్కువ చర్యాశీలత చూపుతాయి.
బి) క్లోరోబెంజీన్ కంటే p – నైట్రోక్లోరోబెంజీన్, o, p డై నైట్రోక్లోరో బెంజీన్లు వేగంగా న్యూక్లియోఫిలిక్ ప్రతిక్షేపణ చర్యలలో పాల్గొంటాయి.
జవాబు:
ఎ) న్యూక్లియోఫిలిక్ ప్రతిక్షేపణ చర్యలలో ఎరైల్ హాలైడ్లు తక్కువ చర్యాశీలతను చూపుతాయి.

వివరణ :

• ఎరైల్ హాలైడ్లలో ‘C’ పరమాణువులు sp² సంకరీకరణం చెందుతాయి. మరియు sp² సంకరీకరణం చెందిన C- పరమాణువు ఎక్కువ S – స్వభావం మరియు ఋణవిద్యుదాత్మకత కలిగి ఉండును. కావున C – X బంధ దైర్ఘ్యం తక్కువగా ఉండును.
• ఎరైల్ హాలైడ్లలో రెజోనెన్స్ ప్రభావం ప్రముఖ పాత్ర వహిస్తుంది.
• బెంజీన్ వలయంలో π – ఎలక్ట్రాన్లలో హాలోజన్ పరమాణువు పై గల ఎలక్ట్రాన్ జంటలు సంయుగ్మంలో ఉంటాయి.
  
• పైన C – Br బంధం పాక్షికంగా ద్విబంధం స్వభావాన్ని కలిగియుంటుంది. ఇది రెజోనెన్స్ వల్ల ఏర్పడుతుంది. ఈ బంధం వియోగం కష్టతరమైనది.
• ఎరైల్ హాలైడ్లలో ఏర్పడిన ఫినైల్ కాటయాన్ రెజోనెన్స్ ద్వారా స్థిరత్వం పొందలేదు.

బి) క్లోరోబెంజీన్ కంటే p – నైట్రోక్లోరో బెంజీన్, o, p – డైనైట్రోక్లోరో బెంజీన్లు వేగంగా న్యూక్లియోఫిలిక్ ప్రతిక్షేపణ చర్యలలో పాల్గొంటాయి.

వివరణ :

• – NO₂ వంటి ఎలక్ట్రాన్ ఆకర్షక గ్రూపులు o, p – స్థానాలలో వలయంలో ఉండుట వలన బంధం విఘటనం సులువుగా జరుగును.
• – NO₂ సమూహాలు పెరిగే కొలది ఎరైలోలైడ్ల చర్యాశీలత పెరుగును. దీనిని ఈ క్రింది చర్యలు బలపరుస్తాయి.
  

ప్రశ్న 13.
క్రింది మార్పులను ఏవిధంగా చేయవచ్చో వివరించండి.
ఎ) ప్రొపీన్ నుంచి ప్రొపనోల్
బి) ఇథనాల్ నుండి బ్యుట్ – 1
సి) 1 – బ్రోమో ప్రొపేన్ నుంచి 2 – బ్రోమో ప్రొపేన్
డి) ఎనిలీస్ నుంచి క్లోరో బెంజీన్
జవాబు:
ఎ) ప్రొపేన్ నుండి ప్రొపనోల్ :

ప్రశ్న 14.
క్రింది చర్యలలో ఏ ఉత్పన్నాలు ఏర్పడతాయి? [AP. Mar.’15]
ఎ) n – బ్యుటైల్ క్లోరైడ్ను ఆల్కహాలిక్ KOH తో చర్య జరిపితే
బి) బ్రోమోబెంజీన్ ను అనార్ద్ర ఈథర్ సమక్షంలో Mg తో చర్య జరిపితే
సి) మిథైల్ బ్రోమైడ్ను అనార్ద్ర ఈథర్ సమక్షంలో సోడియమ్ లోహంతో చర్య జరిపితే
జవాబు:
ఎ) n – బ్యుటైల్ క్లోరైడ్ను ఆల్కహాలిక్ KOH తో చర్య జరిపినపుడు డీ హైడ్రోహాలో జనీకరణం చెంది 1 – ఏర్పడును.

బి) బ్రోమో బెంజీన్ న్ను అనార్ధ ఈథర్ సమక్షంలో Mg తో చర్య జరిపితే ఫినైల్ మెగ్నీషియం బ్రోమైడ్ (గ్రిగ్నార్డ్ కారకం) ఏర్పడును.

సి) మిథైల్ బ్రోమైడు అనార్థ ఈథర్ సమక్షంలో సోడియం లోహంతో చర్య జరిపితే ఈథేనన్ను ఏర్పరచును (ఉర్జ్చర్య)

ప్రశ్న 15.
క్లోరో బెంజీన్ను CH₃Cl, CH₃COCl లతో AlCl₃ సమక్షంలో చర్య జరిపితే ఏర్పడే ప్రధాన, అల్ప ఉత్పన్నాలను రాసి ఆ చర్యలను వ్రాయండి.
జవాబు:
1) క్లోరోబెంజీన్ CH₃Cl తో AlCl₃ సమక్షంలో చర్య జరిపినపుడు మిథైల్ బెంజీన్ (ప్రధానమైనది) మరియు 1 – క్లోరో 2 – మిథైల్ బెంజీన్ (అల్ప ఉత్పన్నం) ఏర్పడును.

2) క్లోరో బెంజీన్ CH₃COCl తో AlCl₃ సమక్షంలో చర్య జరిపినపుడు 2 – క్లోరో ఎసిటోఫినోన్ (అల్ప ఉత్పన్నం) మరియు 4 – క్లోరో ఎసిటోఫినోన్ (ప్రధాన ఉత్పన్నం) ఏర్పడును.

సాధించిన సమస్యలు Textual Examples

ప్రశ్న 1.
C₅H₁₁Br అణు సంకేతం గల సమ్మేళనానికి చెందిన ఎనిమిది నిర్మాణ సదృశకాలను రాయండి. ప్రతి సదృశకానికి IUPAC పేరు రాసి వాటిని ప్రైమరీ, సెకండరీ, టెర్షియరీ బ్రోమైడ్లుగా వర్గీకరించండి.
సాధన:
CH₃CH₂ CH₂CH₂ CH₂Br – 1 – బ్రోమోపెంటేన్ (1°)
CH₃CH₂CH₂CH(Br)CH₃ – 2 – బ్రోమోపెంటేన్ (2°)
CH₃CH₂CH(Br)CH₂ CH₃ – 3 – బ్రోమోపెంటేన్ (2°)
(CH₃)₂CHCH₂CH₂Br – 1 – బ్రోమో-3 – మిథైలబ్యుటేన్ (1°)
(CH₃)₂CHCHBгCH₃ – 2 – బ్రోమో-3 – మిథైలబ్యుటేన్ (2°)
(CH₃)₂CBrCH₂CH₃ – 2 – బ్రోమో-2 – మిథైలబ్యుటేన్ (3°)
CH₃CH₂CH(CH₃)CH₂Br – 1 – బ్రోమో-2 – మిథైలబ్యుటేన్ (1°)
(CH₃)₃CCH₂Br – 1 – బ్రోమో-2, 2 – డైమిథైల్ ప్రొపేన్ (1°)

ప్రశ్న 2.
క్రింది వాటికి IUPAC పేర్లను వ్రాయండి.

సాధన:

1. 4-బ్రోమోపెంట్-2-ఈన్
2. 3-బ్రోమో-2-మిథైలబ్యుట్-1-ఈన్
3. 4-బ్రోమో-3-మిథైల్ పెంట్-2-ఈన్
4. 1-బ్రోమో-2-మిథైల్ బ్యుట్-2-ఈన్
5. 1-బ్రోమోబ్యుట్-2-ఈన్
6. 3-బ్రోమో-2-మిథైల్ ప్రొఫీన్

ప్రశ్న 3.
(CH₃)₂;CHCH₂CH₃ యొక్క స్వేచ్ఛా ప్రాతిపదిక మోనోక్లోరినీకరణ చర్యలో ఏర్పడే మోనోక్లోరో నిర్మాణాత్మక సదృశకాలను రాయండి.
సాధన:
ఇచ్చిన ఆల్కేన్ అణువులో 4 రకాల హైడ్రోజన్ పరమాణువులున్నాయి. ఈ హైడ్రోజన్లను ప్రతిక్షేపిస్తే కింది సమ్మేళనాలు ఏర్పడతాయి.

ప్రశ్న 4.
కింది చర్యలలో ఏర్పడే ఉత్పన్నాలను రాయండి.

సాధన:

ప్రశ్న 5.
హాలోఆల్కేన్లు KCN తో చర్య జరిపి ఆల్కైల్ సైనైడ్లను, AgCN తో చర్య జరిపి ఆల్కైల్ ఐసోసైనైడ్లను ప్రధాన ఉత్పన్నాలుగా ఏర్పరుస్తాయి. దీనిని వివరించండి,
సాధన:
KCN కు ప్రధానంగా అయానిక స్వభావం ఉండి. ద్రావణంలో సైనైడ్ అయాన్లను ఏర్పరుస్తుంది. సైనైడ్లోని కార్బన్, నైట్రోజన్ పరమాణువులు రెండూ ఎలక్ట్రాన్లను దానం చేయడానికి సిద్ధంగా ఉన్నా, ముఖ్యంగా కార్బన్ పరమాణువు నుంచే ఎలక్ట్రాన్ల దానం జరుగుతుంది. కాని నైట్రోజన్ నుంఛి కాదు. ఎందుకంటే C-C బంధం CAN బంధం కంటే స్థిరమైనది. AgCN లో సమన్వయ సమయోజనీయ బంధం ఉండి నైట్రోజన్ ఎలక్ట్రాన్లను దానం చేసి ఆల్కైల్ ఐసోసైనైడ్ను ప్రధాన ఉత్పన్నంగా ఏర్పరుస్తుంది.

ప్రశ్న 6.
కింది హాలోజన్ సమ్మేళనాల జతలలో ఏది S2 చర్యలో వేగంగా పాల్గొంటుంది?

సాధన.


అయోడిన్ పరిమాణం పెద్దది కాబట్టి తొందరగా విడిపోవడానికి సులభం అవుతుంది. అంటే న్యూక్లియోఫైల్ ఆల్కైల్ అయొడైడ్ను ఢీకొనగానే వేగంగా విడిపోతుంది.

ప్రశ్న 7.
క్రింద ఇచ్చిన సమ్మేళనాల SI, S2 చర్యలలో వాటి చర్యాశీలత క్రమం వివరించండి.
i) బ్రోమో బ్యుటేన్ నాలుగు సదృశకాలు
ii) C₆H₅CH₂Br, C₆H₅CH (C₆H₅) Br, C₆₃H₅CH(CH₃) Br, C₆H₅C(CH₃) (C₆H₅) Br
సాధన:
i) S_N1 చర్యకు చర్యాశీలత
CH₃CH₂CH₂CH₂Br < (CH₃)₂CHCH₂Br < CH₃CH₂CH(Br)CH₃ < (CH₃)₃CBr

S_N2 చర్యకు చర్యాశీలత
CH₃CH₂CH₂CH₂Br > (CH₃)₂CHCH₂Br > CH₃CH₂CH(Br)CH₃ > (CH₃)₃CBr

రెండు ప్రైమరీ బ్రోమైడ్లలో (CH₃)₂CHCH₂ Br నుంచి ఏర్పడిన కార్బోకాటయాన్కు CH₃CH₂CH₂CH₂Br నుంచి ఏర్పడిన కార్బోకాటయాన్ కంటే ‘స్థిరత్వం ఎక్కువ ఎందుకంటే (CH₃)₂CH^⊕CH₂ కార్బోకాటయాన్లోని (CH₃)₂CH- సమూహం ప్రేరేపక ప్రభావం వల్ల ఎలక్ట్రాన్లను దానం చేసి స్థిరత్వాన్ని పెంచుతుంది. అందువల్ల S_N1 చర్యలలో CH₂CH₂CH(Br)CH₃ కు CH₃CH₂CH(Br)CH₃ కంటే చర్యాశీలత ఎక్కువ.
CH₃CH₂ CH(Br) CH₃ సెకండరీ బ్రోమైడ్, (H₃C)₃ CBr టెర్షియరీ బ్రోమైడ్ కాబట్టి పైన చర్యాక్రమం S₂1 చర్యలలో చూపడమైంది. S_N2. చర్యలలో ఈ చర్యాక్రమం S_2N1 కు వ్యతిరేకంగా ఉంటుంది. ఎలక్ట్రోఫిలిక్ కార్బన్ చుట్టూ త్రిమితీయ విఘాతం (steric hinderance) ఈ క్రమంలో పెరుగుతుంది.

ii) S_N1 చర్యకు
C₆H₅C(CH₃) (C₆H₅) Br > C₆H₅CH(C₆H₅) Br > C₆H₅CH(CH₃) Br > C₆H₅CH₂Br

ii) S_N1 చర్యకు
C₆H₅C(CH₃) (C₆H₅) Br < C₆H₅CH(C₆H₅)Br < C₆H₅CH(CH₃)Br < C₆H₅CH₂Br

రెండు సెకండరీ బ్రోమైడ్లలో, C₆H₅CH(C₆H₅) Br నుంచి ఏర్పడిన కార్బోకాటయాన్ మధ్యస్థానికి C₆H₅CH(C₆H₅)Br నుంచి ఏర్పడిన కార్బోకాటయాన్ మధ్యస్థం కంటే స్థిరత్వం ఎక్కువ. రెండు ఫినైల్ సమూహాలు రెజొనెన్స్ ద్వారా స్థిరత్వాన్ని పెంచుతాయి. కాబట్టి S_N1 చర్యలలో C₆H₅CH(C₆H₅) Br లోని బ్రోమైడ్ తరువాతదాని కంటే ఎక్కువ చర్యాశీలత చూపుతుంది. ఫినైల్ సమూహం మిథైల్ సమూహం కంటే పరిమాణాత్మకంగా పెద్దది. కాబట్టి S_N2 చర్యలలో C₆H₅CH(C₆H₅) Br, C₆H₅CH(CH₃) Br కంటే తక్కువ చర్యాశీలత చూపిస్తుంది.

ప్రశ్న 8.
క్రింది సమ్మేళనాల జతలలో కైరల్, ఎకైరల్ అణువులను గుర్తించండి. (వెడ్జ్, గీతల నమూనాలు ఇంటర్ మొదటి సంవత్సరం పటం)

సాధన:

ప్రశ్న 9.
క్లోరిన్ ఎలక్ట్రాన్ ఆకర్షక గ్రూపు అయినప్పటికీ, ఎలక్ట్రోఫిలిక్ ప్రతిక్షేపణ చర్యలలో ఎలక్ట్రోఫైల్ను ఆర్థో, పారా స్థానాలలోకి నిర్దేశిస్తుంది. ఎందుకు?
సాధన:
క్లోరిన్ ప్రేరేపక ప్రభావం వల్ల ఎలక్ట్రాన్లను ఆకర్షిస్తుంది కాని రెజొనెన్స్ ప్రభావం వల్ల ఎలక్ట్రాన్లను వలయంలోకి విడుదల చేస్తుంది. ఎలక్ట్రోఫిలిక్ ప్రతిక్షేపణ చర్యలో ఏర్పడే కార్బోకాటయాను క్లోరిన్ ప్రేరేపక ప్రభావం అస్థిరపరుస్తుంది.

హాలోజన్ తన రెజొనెన్స్ ప్రభావంతో కార్బోకాటయాన్ను (ఆర్థో, పారా స్థానాలలో) స్థిరపరుస్తుంది. ప్రేరేపక ప్రభావం రెజొనెన్స్ ప్రభావం కంటే బలమైనది, ఎలక్ట్రాన్లను ఆకర్షించి వలయాన్ని నిరుత్తేజపరుస్తుంది. కానీ రెజొనెన్స్ ప్రభావం ప్రేరేపక ప్రభావానికి వ్యతిరేక దిశలో పనిచేసి ఆర్థో, పారా స్థానాలలో నిరుత్తేజతను తగ్గించి ఎలక్ట్రోఫైల్పై దాడి ఈ స్థానాలలో కలుగజేస్తుంది. ప్రేరేపక ప్రభావం చర్యాశీలతను నియంత్రిస్తే రెజొనెన్స్ ప్రభావం చర్యాశీలతను పెంచి, స్థాన నిర్దేశం చేస్తుంది.

పాఠ్యాంశ ప్రశ్నలు Intext Questions

ప్రశ్న 1.
క్రింది సమ్మేళనాల నిర్మాణాలను రాయండి.
i) 2–క్లోరో-3-మిథైల్ పెంటేన్
ii) 1-క్లోరో – 4 – ఈథైల్ సైక్లో హెక్సేన్
iii) 4–టెర్షియరీ- బ్యుటైల్- 3-అయొడో హెప్టేన్
iv) 1, 4–డైబ్రోమోబ్యుట్-2 ఈన్
v) 1-బ్రోమో-4-సెకండరీ బ్యుటైల్-2-మిథైల్ బెంజీన్
సాధన:

ప్రశ్న 2.
ఆల్కహాల్లను KIతో చర్య జరిపేటప్పుడు సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్లాన్ని ఎందుకు వాడకూడదు ?
సాధన:
ఆల్కహాల్ను ఆల్కైల్ అయొడైడ్గా మార్చడానికి KI తో పాటు H2SO, ఆమ్లాన్ని ఉపయోగించలేం. ఎందుకంటే ఈ ఆమ్లం KI ని HI ఆమ్లంగా మార్చి దానిని Iz గా ఆక్సీకరణం చేస్తుంది.

ప్రశ్న 3.
ప్రొపేన్ యొక్క డైహాలోజన్ ఉత్పన్నాల విభిన్న నిర్మాణాలను రాయండి.
సాధన:
i) ClCH₂CH₂CH₂Cl
ii) ClCH₂CHClCH₃
iii) Cl₂CHCH₂CH₃
iv) CH₃CCl₂CH₃

ప్రశ్న 4.
C₅H₁₂ అణు సంకేతం గల ఆల్కేన్ సదృశకాలలో కాంతి రసాయన క్లోరినీకరణ చర్యలో కింది వాటిని ఏర్పరచే సదృశకాన్ని గుర్తించండి.
i) ఒక మోనోక్లోరైడ్ సదృశకం
ii) మూడు మోనోక్లోరో సదృశకాలు
iii) నాలుగు మోనోక్లోరో సదృశకాలు
సాధన:

అన్ని హైడ్రోజన్లు తుల్యమే కాబట్టి ఏ హైడ్రోజన్ ను పునఃస్థాపన చేసినా ఒకే ఉత్పన్నాన్ని ఇస్తుంది.

తుల్య హైడ్రోజన్లను సమూహాలుగా గుర్తించాలి. తుల్య హైడ్రోజన్ను పునః ‘స్థాపన చేస్తే ఒకే విధమైన ఉత్పన్నం ఏర్పడుతుంది.

పై విధంగానే తుల్య హైడ్రోజన్లను a, b, c, d సమూహాలుగా గుర్తించవచ్చు. కాబట్టి నాలుగు సదృశక ఉత్పన్నాలు వీలవుతాయి.

ప్రశ్న 5.
కింది చర్యలలో ఏర్పడే ప్రధాన మోనోహాలో ఉత్పన్నాల నిర్మాణాలు రాయండి.

సాధన:

ప్రశ్న 6.
కింద ఇచ్చిన సమ్మేళనాలను వాటి బాష్పీభవన స్థాన పెరుగుదల క్రమంలో రాయండి.
i) బ్రోమోమీథేన్, బ్రోమోఫారమ్, క్లోరోమీథేన్, డైబ్రోమోమీథేన్
ii) 1-క్లోరోప్రొపేన్, ఐసోప్రొపైల్ క్లోరైడ్, 1-క్లోరోబ్యుటేన్
సాధన:
i) క్లోరోమీథేన్, బ్రోమోఈథేన్, డైబ్రోమోఈథేన్, బ్రోమోఫారమ్లలో అణుభారం పెరిగేకొద్దీ బాష్పీభవన స్థానం పెరుగుతుంది.

ii) ఐసోప్రొపైల్ క్లోరైడ్, 1-క్లోరోప్రొపేన్, 1-క్లోరోబ్యుటేన్, ఐసోప్రొపైలోరైడ్ శాఖీయంగా ఉండటం వల్ల 1-క్లోరోప్రొపేన్ కంటే తక్కువ బాష్పీభవన స్థానం చూపిస్తుంది.

ప్రశ్న 7.
కింది ఆల్కైల్ హాలైడ్ జతలలో ఏ ఆల్కైల్ హాలైడ్ 2 చర్యలో వేగంగా పాల్గొంటుంది?

సాధన:
i) CH₃CH₂CH₂CH₂Br ప్రైమరీ హాలైడ్ కావటం వల్ల త్రిమితీయ విఘాత ప్రభావం ఉండదు.

సెకండరీ హాలైడ్ టెర్షియరీ హాలైడ్ కంటే వేగంగా చర్యలో పాల్గొంటుంది.

హాలైడ్ సమూహానికి మిథైల్ సమూహం దగ్గరగా ఉండి త్రిమితీయ విఘాతం కలిగించి వేగాన్ని తగ్గిస్తుంది.

ప్రశ్న 8.
కింది జతల హాలోజన్ సమ్మేళనాలలో ఏ సమ్మేళనం ఏ చర్యలో త్వరగా పాల్గొంటుంది?

సాధన:

టెర్షియరీ కార్బోకాటయాన్ స్థిరత్వం వల్ల టెర్షియరీ హాలైడ్ సెకండరీ హాలైడ్ కంటే చర్యలో వేగంగా పాల్గొంటుంది.

ప్రైమరీ కార్బోకాటయాన్ కంటే సెకండరీ కార్బోకాటయాన్ స్థిరమైనది కావడం వల్ల

ప్రశ్న 9.
కింది చర్యలలో A, B, C, D, E, R, R¹ లను గుర్తించండి.

సాధన:

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 2nd Year Botany Study Material 3rd Lesson ఎన్జైమ్లు Textbook Questions and Answers.

AP Inter 2nd Year Botany Study Material 3rd Lesson ఎన్జైమ్లు

అతి స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
ప్రొస్థటిక్ సముదాయాలు, సహకారకాలతో ఏ విధంగా తేడాలను చూపిస్తాయి ?
జవాబు:
అపోఎన్జైము దృఢంగా అంటిపెట్టుకుని ఉండే కర్బన సహకారకమును ప్రాస్థటిక్ సముదాయము అంటారు. సంపూర్ణ ఎన్ఎమ్లోని ప్రొటీనేతర భాగమును సహకారకం అంటారు.

ప్రశ్న 2.
ఫీడ్బుక్ నిరోధకత అంటే ఏమిటి ?
జవాబు:
వరసగా గొలుసులాగా జరిగే ఎన్జైమ్ ఉత్ప్రేరిత చర్యల అంత్య ఉత్పన్నం జీవక్రియలోని హోమియోస్టాటిక్ నియంత్రణలో భాగంగా మొదటి చర్యలోని ఎన్జైమ్ను నిరోధిస్తుంది.

ప్రశ్న 3.
ఆక్సిడోరిడక్టేజ్లకు ఆ విధంగా ఎందుకు పేరు పెట్టారు ?
జవాబు:
రెండు అధస్థ పదార్థాల మధ్య జరిగే ఆక్సీకరణ, క్షయకరణ ఉత్ప్రేరిత చర్యలలో పాల్గోనే ఎన్జైమ్లు కావున వాటిని ఆక్సిడోరిడక్టేజ్లు అని పిలుస్తారు.
మాలేట్ డీహైడ్రోజినేజ్
ఉదా :

ప్రశ్న 4.
అపోఎమ్, సహకారకం మధ్య విభేదాన్ని తెలపండి. [Mar. ’14]
జవాబు:
ఎన్ఎమ్ లోని ప్రొటీను భాగాన్ని అపోఎన్జైమ్ అంటారు. సంపూర్ణ ఎన్జైమ్లోని ప్రొటీనేతర భాగమును సహకారకం అంటారు.

ప్రశ్న 5.
పోటీపడే ఎన్జైమ్ నిరోధకాలు అంటే ఏమిటి ? ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి. [May ’14]
జవాబు:
నిరోధకము తన అణునిర్మాణంలో అధస్థ పదార్థాన్ని దగ్గరగా పోలి ఉండి, ఎన్జైమ్ క్రియాశీలతను నిరోధిస్తే దానిని పోటీ పడే నిరోధకము అంటారు. ఉదా: నిర్మాణంలో సక్సినేట్ అధస్థ పదార్థాన్ని దగ్గరగా పోలి ఉన్న మెలోనేట్ వల్ల జరిగే సక్సీనిక్ డీహైడ్రోజినేజ్ చర్యా నిరోధకత.

ప్రశ్న 6.
పోటీపడని ఎన్ఎమ్ నిరోధకాలు అంటే ఏమిటి ? ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
జవాబు:
నిరోధకం అధస్థ పదార్థంతో నిర్మాణాత్మకపోలికను కలిగి ఉండదు. ఇది క్రియాశీల స్థానం దగ్గర కాకుండా వేరొక స్థానం వద్ద ఎన్జైమ్ నిరోధక సంక్లిష్టాన్ని ఏర్పరుస్తుంది. అందువల్ల ఎన్జైమ్ గోళాభ నిర్మాణం పొందుతుంది. ఫలితంగా ఉత్ప్రేరణం జరగదు.
ఉదా : కాపర్, మెర్క్యురి, సిల్వర్ వంటి లోహ అయానులు

ప్రశ్న 7.
ఎన్ఎమ్ సంకేతంలోని నాలుగు అంకెలు వేటిని సూచిస్తాయి ?
జవాబు:
ఎన్ఎమ్ సంకేతంలోని మొదటి అంకె ఎన్జైమ్ విభాగమును, రెండవ సంఖ్య ఉపవిభాగాన్ని, మూడవ సంఖ్య ఉప విభాగాన్ని, నాల్గవ సంఖ్య ఎన్జైమ్ వరుస సంఖ్యను సూచిస్తాయి.

ప్రశ్న 8.
తాళం కప్ప, తాళం చెవి పరికల్పనను, ఇండ్యూస్డ్-ఫిట్ సిద్ధాంతాలను ఎవరు ప్రతిపాదించారు.
జవాబు:
తాళం కప్ప
తాళం చెవి పరికల్పన – ఇమిలి ఫిషర్ 1884.
ఇండ్యూస్డ్-ఫిట్ సిద్ధాంతము – డానియల్.ఇ.కోషాండ్ (1973).

ప్రశ్న 9.
మైఖేలిస్ స్థిరాంకమును నిర్వచింపుము.
జవాబు:
గరిష్ఠ చర్యావేగం సగము జరగటానికి కావలసిన అధస్థ పదార్థ గాఢతను మైఖేలిస్ స్థిరాంకము అంటారు.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
ఎన్ఎమ్ నిరోధకాల గురించి క్లుప్తంగా వ్రాయండి.
జవాబు:
ఎన్ఎమ్ నిరోధకాలు 3 రకాలు
a) పోటీపడే నిరోధకము : నిరోధకము అధస్థపదార్థాన్ని పోలిఉండి ఎన్ఎమ్ యొక్క క్రీయాశీల ప్రదేశాల కొరకు పోటీపడుతుంది. ఫలితంగా ఎన్ఎమ్ క్రియాశీలతను నిరోధిస్తుంది. ఉదా: నిర్మాణంలో సక్సినేట్ అధస్థ పదార్థాన్ని దగ్గరగా పోలిఉన్న మెలోనేట్వల్ల జరిగే సక్సీనిక్ డీహైడ్రోజినేజ్ చర్యా నిరోధకత.

b) పోటీపడని నిరోధకాలు : నిరోధకం అధస్థ పదార్థంతో నిర్మాణాత్మక పోలిక కలిగి ఉండదు. ఇది క్రియాశీలస్థానం వద్ద కాకుండా, వేరొక స్థానం వద్ద బంధితమై ఎన్జైము క్రియారహితం చేస్తాయి. అందువల్ల అంత్య ఉత్పన్నాలు ఏర్పడవు.. ఉదా : కాపర్, మెర్క్యురి, సిల్వర్ వంటి లోహ అయానులు.

c) ఫీడ్బాక్ నిరోదకాలు : గొలుసులాగా జరిగే ఎన్జైమ్ ఉత్ప్రేరిత చర్య వల్ల అంత్య ఉత్పన్నం జీవక్రియలోని హోమియో స్థాటిక్ నియంత్రణలో భాగంగా మొదటి చర్యలోని ఎన్జైమ్ను నిరోధిస్తుంది.
ఉదా : G 6 P అధికంగా ఏర్పడినచో ఇది హెక్సోకైనేజ్ను నిరోధిస్తుంది.

ప్రశ్న 2.
వివిధ రకాల సహకారకాలను వివరించండి. [A.P. Mar. ’12, ’16’]
జవాబు:
సహకారకాలు 2 రకాలు అవి :
1) లోహ అయానులు : అపోఎన్ఎమ్తో గట్టిగా బంధించబడి ఉన్న లోహ అయానులు. ఇవి క్రియాశీలస్థానాల వద్ద పక్క శృంఖాలతో సమన్వయ బంధాలను ఏర్పరచడంతో పాటు, అదే సమయంలో అధిస్థ పదార్థంను ఒకటి లేక ఎక్కువ సమన్వయ బంధాలను ఏర్పరుస్తాయి. ఉదా : కార్బాక్సిపెప్టిడేజ్కి జింక్ ఒక సహకారకం, Cu⁺² సైటోక్రోం ఆక్సిడేజ్.

2) సేంద్రియ సహకారకాలు : ఇవి 2రకాలు
a) సహఎన్ఎమ్లు : అసోఎన్ఎమ్క తాత్కాలికంగా బంధించబడి ఉన్న కర్బన పదార్థాలు ఉదా : NAD, NADP లలో నియాసిన్ ఉంటుంది.
b) ప్రాస్థిటిక్ సముదాయము : అపోఎన్జైమ్కు గట్టిగా బంధించబడి ఉన్న కర్బన పదార్థాలు పెరాక్సిడేజ్లో హీమ్ సముదాయము.

ప్రశ్న 3.
ఎన్ఎమ్ల చర్యాయాంత్రికాన్ని వివరించండి.
జవాబు:
అధిస్థ పదార్థము ‘S’ ఎన్జైమ్లో [E] నొక్కులా ఉండే క్రియాశీల ప్రదేశాలలో బంధితమై ES సంక్లిష్టం ఏర్పడుతుంది. దీనిని క్రమ పరివర్తన స్థితి నిర్మాణము అంటారు. అనుకున్న బంధం తయారవడం పూర్తయిన వెంటనే క్రీయాశీల స్థానం నుంచి ఉత్పాదితం విడుదల అవుతుంది.

X- అక్షంపై చర్యా పురోగతి, y – అక్షంపై స్థితిజశక్తి అంశాలను తీసుకుని చిత్రాత్మక రేఖాచిత్రం గీచిన, S, P ల మధ్య ఉన్న శక్తి స్థాయిల భేదాన్ని చూడవచ్చు. ‘S’ కన్నా ‘P’ తక్కువ స్థాయిలో ఉంటే అది ఉష్ణ విమోచక చర్య. ఉత్పాదితం ఏర్పడటానికి శక్తిని అందచేయాల్సిన అవసరంలేదు. అలాకాకుండా, శక్తి విమోచక లేక శక్తి అవసరమయ్యే చర్య అయినట్లయితే ‘S’ ఇంకా ఎక్కువ అధిక శక్తిస్థితి లేదా క్రమ పరివర్తన స్థితి ద్వారా చర్యలో పాల్గోనాలి. ‘S’ సరాసరి శక్తి స్థితి, క్రమపరివర్తన స్థితిలోని శక్తి స్థితి మధ్యగల భేదాన్ని ఉత్తేజిత శక్తి అంటారు. ఎన్జైమ్లు ఈ శక్తి అవరోధాన్ని తగ్గించి ‘S’ నుంచి ‘P’ సులభంగా ఏర్పడేటట్లు చేస్తాయి.

ప్రతి ఎన్జైమ్ [E] అణువులో అధస్థపదార్థము [S] బంధితమయ్యే స్థానము ఉంటుంది. అందువల్ల అధిక చర్యాపూరిత ఎన్జైమ్ – అధస్థ పదార్థము సంక్లిష్టము [ES] ఏర్పడుతుంది. ఇది స్వల్పకాలికంగా ఉండి ఉత్పాదితం, మార్పుచెందని ఎన్జైమ్లో వియోజనం చెందుతుంది. దీనితోపాటు ఎన్ఎమ్ – ఉత్పాదితం సంక్లిష్టం మధ్యస్థంగా ఏర్పడుతుంది. ES సంక్లిష్టం ఉత్ప్రేరణకు
అవసరము.

E+SES → EP → E+P

ES సంక్లిష్టం ఏర్పడే విధానాన్ని ఇమిల్ఫిషర్ ప్రతిపాదించిన తాళం కప్ప – తాళం చెవి పరికల్పన, ఆ తరువాత డానియల్ ఇ.కోషాండ్ ప్రతిపాదించిన ఇండ్యూస్డ్-ఫిట్ పరికల్పనలు వివరిస్తాయి.
ఎంజైమ్ చర్యా విధానంలోని ఉత్ప్రేరక చక్రములోని అంశాలు :

1. మొదట అధస్థ పదార్థము ఎన్జైమ్ క్రియాశీలస్థానంలో బంధితమై, తర్వాతదానిలోకి ఇమిడిపోతుంది.
2. అధస్థ పదార్థము ఎన్జైమ్లో బంధితమైన తర్వాత ఎన్జైమ్ ఆకారంలో మార్పును ప్రేరేపిస్తుంది. దానివల్ల అధస్థ పదార్థం చుట్టూ ఎన్జైమ్ గట్టిగా ఇమిడిపోతుంది.
3. ఎన్జైమ్ క్రియాశీల స్థానం అథస్థ పదార్థంలోని రసాయనబంధాలను విచ్చిన్నం చేసి ఎన్ఎమ్ ఉత్పాదిత సంక్లిష్టం ఏర్పడుతుంది.
4. ఎన్జైమ్ చర్యలోని ఉత్పాదితాలను విడుదల చేస్తుంది. స్వేచ్ఛాఎన్జైమ్ వేరొక అధస్థపదార్థ అణువుతో బంధితమై తిరిగి చక్రాన్ని ఏర్పరుస్తుంది.

అభ్యాసాలు

ప్రశ్న 1.
రేఖాచిత్ర నిరూపణ సహాయంతో ఎన్ఎమ్ క్రియాశీలతను pH ఏ విధంగా ప్రభావితం చేస్తుందో వివరించండి.
జవాబు:
ప్రతి ఎన్జైమ్ ఒక నిర్ధిష్ట pH వద్ద అతి ఎక్కువ క్రియాశీలతను చూపుతుంది. దానిని యుక్తతను pH అంటారు. యుక్తతను pH కన్నా విలువ ఎక్కువైనా, తక్కువైనా ఎన్జైమ్ క్రియాశీలత తగ్గిపోతుంది.

ప్రశ్న 2.
ES సంక్లిష్టం తయారీ ప్రాముఖ్యతను వివరించండి.
జవాబు:
ఎన్జైమ్ అధస్థ పదార్థ సంక్లిష్టము స్వల్పకాలికంగా ఉండి, ఉత్పాదికంగాను, మార్పుచెందని ఎన్జైమ్లోను వియోజనం చెందుతుంది. దీనితోపాటు ఎన్జైమ్ ఉత్పాదిత సంక్లిష్టం మధ్యస్థంగా ఏర్పడుతుంది.
E+S → ES → EP → E+ P

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 2nd Year Botany Study Material 2nd Lesson ఖనిజ పోషణ Textbook Questions and Answers.

AP Inter 2nd Year Botany Study Material 2nd Lesson ఖనిజ పోషణ

అతి స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
హైడ్రోపోనిక్స్న నిర్వచించండి.
జవాబు:
మొక్కలను నిర్దిష్ట మూలకాల ద్రావణంలో పెంచే సాంకేతిక పద్ధతిని హైడ్రోపోనిక్స్ అంటారు.

ప్రశ్న 2.
ఒక ఆవశ్యక మూలకాన్ని సూక్ష్మ లేదా స్థూల పోషకంగా ఎలా వర్గీకరించగలవు ? [Mar. ’14]
జవాబు:
మొక్క పెరుగుదల, జీవక్రియలకు ఎక్కువ పరిమాణంలో (10 m మోల్ / kg^-1 పొడి బరువు) కావలసిన మూలకాన్ని స్థూల మూలకమని, తక్కువ పరిమాణంలో (10 m మోల్ / kg ^-1 పొడి బరువు) కావలసిన మూలకాన్ని సూక్ష్మ మూలకమని చెప్పవచ్చు.

ప్రశ్న 3.
ఎన్జైమ్లకు ఉత్తేజితాలుగా పనిచేసే ఆవశ్యక మూలకాల్లో రెండు ఉదాహరణలివ్వండి.
జవాబు:
(MO) మాలిబ్దినం, మెగ్నీషియం (Mg²⁺), జింక్ (Zn²⁺).

ప్రశ్న 4.
కాంతి జలవిచ్ఛేదనంలో ముఖ్యపాత్ర వహించే ఆవశ్యక ఖనిజ మూలకాలను తెలపండి.
జవాబు:
కాల్షియం (Ca²⁺) మరియు మాంగనీసు (Mn)²⁺.

ప్రశ్న 5.
17 ఆవశ్యక మూలకాల్లో ఖనిజాలు కాని ఆవశ్యక మూలకాలు ఏవి ?
జవాబు:
కార్బన్, హైడ్రోజన్, ఆక్సిజన్ మరియు నైట్రోజన్.

ప్రశ్న 6.
సల్ఫర్ కలిగిన రెండు అమైనో ఆమ్లాల పేర్లను తెలపండి.
జవాబు:
సిస్టిన్, మిథియోనైన్.

ప్రశ్న 7.
ఎప్పుడు ఒక ఆవశ్యక మూలకం లోపించిందని చెప్పగలవు ?
జవాబు:
ఆవశ్యక మూలకం గాఢత తక్కువైనపుడు మొక్క పెరుగుదల ఆగిపోయినట్లయితే, ఆ గాఢతను సందిగ్ధ గాఢత అంటారు. మూలకం ఈ గాఢత కంటే తక్కువైనపుడు మొక్కకు ఆ మూలకం లోపించినట్లు చెప్పవచ్చు.

ప్రశ్న 8.
లేత పత్రాల్లో లోప లక్షణాలను ముందుగా చూపే రెండు మూలకాల పేర్లను తెల్పండి.
జవాబు:
సల్ఫర్, కాల్షియమ్.

ప్రశ్న 9.
లెగ్యూమ్ మొక్కల వేర్లలో ఉండే పింక్ వర్ణపు వర్ణద్రవ్యం పాత్రను వివరించండి. దానినేమంటారు ? [A.P. & T.S. Mar. ’15]
జవాబు:
పింక్ వర్ణ ద్రవ్యం అయిన లెగ్-హిమోగ్లోబిన్, నైట్రోజినేజ్ ఎన్జైమ్ చుట్టుప్రక్కల నుండి ఆక్సిజన్ను తొలగిస్తుంది. దీనిని ఆక్సిజన్ సమ్మార్జకము అంటారు.

ప్రశ్న 10.
ఏ ఖనిజ లవణాన్ని 17వ ఆవశ్యక లవణంగా గుర్తించారు ? దాని లోపం వల్ల కలిగే వ్యాధిని తెలపండి.
జవాబు:
నికెల్. దీని లోపం వల్ల పెకాన్లో మౌస్ ఇయర్ (Mouse ear) వ్యాధి కలుగుతుంది.

ప్రశ్న 11.
నైట్రోజినేజ్ ఎన్ఎమ్లో గల ఆవశ్యక మూలకాల పేర్లను తెలపండి. అవి ఏ రకపు ఆవశ్యక మూలకాలు ?
జవాబు:
నైట్రోజినేజ్ ఎన్జైమ్
MO, Fe అను సూక్ష్మ మూలకాలు గలవు.

ప్రశ్న 12.
నత్రజని స్థాపన సమతుల్య సమీకరణాన్ని వ్రాయండి. [T.S. Mar. ’16]
జవాబు:
N₂ + 8H⁺ + 8e^– + 16 ATP → 2 NH₃ + H₂ + 16 ADP + 16 Pi

ప్రశ్న 13.
ఏవైనా రెండు ఆవశ్యక మూలకాల పేర్లను, వాటి లోపం వల్ల కలిగే వ్యాధులను తెలపండి.
జవాబు:
వ్యాధి — మూలకము
1) నిర్హరితము — N, K, Mg, S, Fe, Mn, Zn, MO
2) కణజాల క్షయము — Ca, Mg, Cu, K.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
వేరు బుడిపెలు ఏర్పడే విధానంలోని వివిధ దశలను వివరించండి. [A.P. Mar. ’17; T.S. Mar. ’16]
జవాబు:
1) ఆతిథేయి లెగ్యూమ్ వేర్ల నుంచి విడుదలైన అమైనో ఆమ్లాలు, చక్కెరలచే రైజోబియమ్ ఆకర్షించబడి, సంఖ్యాపరంగా అభివృద్ధి చెంది, వేరు బాహ్యచర్మ కణాలు, మూలకేశ కణాలు చుట్టూ అతుక్కొని స్థిరపడతాయి.

2) మూలకేశాలు వంకర తిరుగుతాయి. వాటిలోకి బాక్టీరియమ్లు చేరతాయి.

3) ఒక సంక్రమణ పోగు ఏర్పడి, బాక్టీరియమున్ను వేరు వల్కలం వరకు తీసుకుపోతుంది.

4) బాక్టీరియమ్ వేరు వల్కలంలో బుడిపె ఏర్పడటాన్ని ప్రారంభిస్తుంది. బాక్టీరియమ్లు పోగు నుంచి ఆతిథేయి వల్కల . కణాల్లోకి విడుదలై ఆతిథేయి కణాలు విభజన చెందేటట్లు ప్రేరేపిస్తాయి. ఈ విధంగా ప్రత్యేక నత్రజని స్థాపక కణాలు ఏర్పడతాయి.

5) బుడిపెలు పోషకాల పరస్పర మార్పిడి కొరకు ఆతిథేయి నాళికా పుంజాలలో నేరుగా సంబంధాన్ని ఏర్పరచుకుంటాయి.

(a) రైజోబియం బాక్టీరియమ్లు సంక్రమణ మూలకేశాన్ని తాకుట

(b) సంక్రమణ వల్ల మూలకేశం వంకర తిరగడం

(c) సంక్రమణ పోగు బాక్టీరియమ్లను లోపలి వల్కలంకు గొనిపోవుట, బాక్టీరియమ్లు దండాకార బాక్టీరాయిడ్లుగా మార్పు చెంది లోపలి వల్కలం, పరిచక్ర కణాలు విభజన చెందేటట్లు చేయటం. వల్కల, పరిచక్ర కణాల విభజన, పెరుగుదల బుడిపె ఏర్పడటానికి దారి తీస్తుంది.

(d) వేరు నాళికా కణజాలాలతో సంబంధం ఏర్పరచుకొని బుడిపై పక్వానికి వస్తుంది.

ప్రశ్న 2.
మొక్కలు ఏ విధంగా అమైనో ఆమ్లాల సంశ్లేషణ జరుపుతాయో క్లుప్తంగా రాయండి. [T.S. Mar. ’17; A.P. Mar. ’16]
జవాబు:
అమైనో ఆమ్లాల సంశ్లేషణ 2 ప్రధాన మార్గాల ద్వారా జరుగుతుంది.
1) క్షయీకరణ అమైనేషన్ : ఈ చర్యల్లో అమ్మోనియా, α – కీటో గ్లుటారిక్ ఆమ్లంతో చర్యనొంది గ్లూటమిక్ ఆమ్లంగా ఏర్పడుతుంది.
α – కీటో గ్లుటారిక్ ఆమ్లము + NH₂⁺ + NADPH → గ్లూటమిక్ ఆమ్లము + H₂O + NADP

2) ట్రాన్స్ అమైనేషన్ : అమైనో ఆమ్లం నుంచి అమైనో సముదాయము కీటో ఆమ్లం యొక్క కీటో సముదాయానికి మారుతుంది. గ్లూటమిక్ ఆమ్లము అనే ప్రధాన అమైనో ఆమ్లం నుంచి NH₂ బదిలీ జరిగి, ట్రాన్స్ మైనేషన్ చర్య ద్వారా ట్రాన్స్ అమైనేజ్ ఎన్ఎమ్ సమక్షంలో ఇతర అమైనో ఆమ్లాలు ఏర్పడతాయి.

ప్రశ్న 3.
మొక్కలు ఆవశ్యక మూలకాలను ఏ విధంగా శోషిస్తాయో క్లుప్తంగా రాయండి.
జవాబు:
ఆవశ్యక మూలకాల శోషణ విధానాలు 2 దశలలో జరుగుతుంది. మొదటి దశలో అయానులు వేగవంతంగా ‘స్వేచ్ఛా ప్రదేశం’ లేదా ‘కణాల బాహ్య ప్రదేశం’ (అపోప్లాస్ట్) లోకి శోషించబడతాయి. ఇది నిష్క్రియా పద్ధతి. రెండవ దశలో అయాన్లు నెమ్మదిగా ‘అంతర ప్రదేశం’ (సింప్లాస్ట్) కణాలలోకి శోషించబడతాయి. అయాన్ల నిష్క్రియా చలనము కణం నుంచి అపోప్లాస్ట్ లోనికి గాఢత ప్రవణత వెంట, అయాన్ చానల్స్ ద్వారా జరుగుతుంది. కణత్వచ ప్రోటీన్లు ఎన్నుకొన్న రంధ్రాలుగా పనిచేస్తాయి. సింప్లాస్ట్ నుంచి గాఢత ప్రవణతకు వ్యతిరేకంగా అయాన్లు వచ్చుటకు లేదా లోపలికి ప్రవేశించుటకు జీవక్రియాశక్తి అవసరం. కావున ఇది సక్రియా పద్ధతి.

ప్రశ్న 4.
నత్రజని వలయాన్ని సోదాహరణంగా వివరించండి.
జవాబు:
చక్రీయముగా వాతావరణములోని నత్రజని మృత్తికను చేరటం, మృత్తిక నుంచి తిరిగి మొక్కలు, జంతువులు సూక్ష్మజీవుల ద్వారా వాతావరణానికి చేరటాన్ని నత్రజని వలయం అందురు. నత్రజని వలయములో అయిదు దశలుంటాయి. అవి :

1. నత్రజని స్థాపన (జీవరహిత స్థాపన, జీవస్థాపన)
2. నత్రజని స్వాంగీకరణ
3. అమ్మోనిఫికేషన్
4. నత్రీకరణ
5. వినత్రీకరణ

1. నత్రజని స్థాపన : వాతావరణంలోని ద్వినత్రజని జీవ వ్యవస్థలోనికి ప్రవేశపెట్టబడటాన్ని నత్రజని స్థాపన అందురు. ఇది రెండు పద్ధతులలో జరుగుతుంది.
A. జీవరహిత పద్ధతి
B. జీవ పద్ధతి (డై అజోట్రాఫీ)

A. జీవరహిత పద్ధతి లేక భౌతిక నత్రజని స్థాపన : ఇది భౌతిక రసాయనిక స్థాపన రకము. మెరుపులతో కూడిన వానలు కురిసినపుడు, నత్రజని వాతావరణంలోని ఆక్సిజన్తో కలిసి నైట్రిక్ ఆక్సైడ్గా మారును. నైట్రిక్ ఆక్సైడ్ ఆక్సీకరణము చెంది నైట్రోజన్ పెరాక్సైడ్గా, ఇది వర్షపు నీటితో కలిసి నైట్రస్ మరియు నైట్రిక్ ఆమ్లములుగా మారి మృత్తికను చేరును. ఈ ఆమ్లములు మృత్తికలోని క్షారములతో కలిసి నైట్రేట్లను ఏర్పరచును. ఈ ద్రావణీయ నైట్రేట్లు ప్రత్యక్షముగా మొక్కలచే గ్రహింపబడును. నత్రజని స్థాపన క్లుప్తముగా ఈ క్రింది విధముగా ఉంటుంది.

1. N₂ + O₂ → 2 NO
2. 2 NO + O₂ → 2 NO₂
3. 2 NO₂ + H₂O → HNO₂ HNO₃
4. HNO₃ + Ca/K లవణాలు → Ca/K నైట్రేట్లు

హేబర్ – బాష్ పద్ధతి : జీవరహిత నత్రజని స్థాపన పారిశ్రామికంగా 450°C, 1000 బార్ల పీడనం వద్ద జరుపవచ్చు.

B. జీవపద్ధతి లేక డై అజోట్రాఫీ: కేంద్రకపూర్వ జీవుల ద్వారా ద్వినత్రజని NH₃ లేదా NH₄⁺ గా మార్పు చెందడాన్నే జీవ నత్రజని స్థాపన (డై అజోట్రాఫీ) అందురు. అటువంటి సూక్ష్మజీవులను నత్రజని స్థాపకాలు లేక డైఅజోట్రాప్స్ అంటారు.
ఉదా : స్వేచ్ఛా జీవన బాక్టీరియమ్లు – అజటో బాక్టర్, క్లాస్ట్రీడియమ్
సహజీవన బాక్టీరియమ్లు – ఫాబేసి మొక్కల వేరు బొడిపెలలో నివసించే సహజీవన బాక్టీరియమ్, రైజోబియమ్.
నీలి ఆకుపచ్చ శైవలాలు – నాస్టాక్, అనబీనా.

2) నత్రజని స్వాంగీకరణ : ఇది నత్రజని వలయములో రెండవ దశ. నైట్రేట్, అమ్మోనియాలు శోషించబడి, నత్రజని మిగతా మూలకాలతో రసాయనిక బంధనం చెంది కర్బన నత్రజని ఉత్పత్తి చేయబడే పద్ధతిని నత్రజని స్వాంగీకరణ అందురు. ఈ దశలో మొదటి దశలో ఏర్పడిన నైట్రేట్లు, అమ్మోనియాను మొక్కలు శోషించి వాటిని మొక్కల దేహ భాగములో వినియోగించుకొంటాయి. మొక్కలను జంతువులు తినినట్లైన, ఈ కర్బన నత్రజని జంతువుల దేహభాగంలోనికి చేరుతుంది.

3) అమ్మోనిఫికేషన్ : ఇది నత్రజని వలయములో మూడవదశ. పూతికాహార బాక్టీరియములు, శిలీంధ్రాలు, జంతు, వృక్ష సంబంధమైన మృత కళేబరములలోని కర్బన నత్రజని సమ్మేళనములను అమ్మోనియాగా మార్చుటను అమ్మోనిఫికేషన్ అందురు. ఈ చర్యలో పాల్గొనే బాక్టీరియమ్లను అమ్మోనిఫైయింగ్ బాక్టీరియములు అందురు. ఇది ఒక ఖనిజీకరణ చర్య.
ఉదా : బాసిల్లస్ రెమోసస్, బా. వల్గారిస్. బా. మైకాయిడిస్.

4) నత్రీకరణ : నత్రజని వలయములో ఇది నాల్గవ దశ. అమ్మోనియా మొదట నైట్రైట్లుగాను, తరువాత నైట్రేట్లుగా మారుటను నత్రీకరణ అందురు. ఈ బాక్టీరియాలను నత్రీకరణ బాక్టీరియమ్లు అందురు. ఇది రెండు దశలలో జరుగుతుంది.

ఎ) మొదటి దశలో నైట్రెసోమోనాస్, నైట్రోకోకస్ వంటి బాక్టీరియమ్లు అమ్మోనియాను నైట్రైట్లుగా మారుస్తాయి.
2NH₃ + 3O₂ → NO₂– + 2H₂O + 2H+

బి) రెండవ దశలో నైట్రోబాక్టర్ వంటి బాక్టీరియమ్లు నైట్రైట్లను తిరిగి నైట్రైట్లుగా ఆక్సీకరణ చేస్తాయి.
2 NO₂^– + O₂ → 2NO₃^–

5) వినత్రీకరణ : ఇది నత్రజని వలయములో చివరి దశ. నైట్రేట్లు’ ద్వి అణు నత్రజనిగా మారి వాతావరణమును చేరుటను వినత్రీకరణ అందురు. ఈ బాక్టీరియమ్లను వినత్రీకరణ బాక్టీరియమ్లు అందురు. వినత్రీకరణ నాలుగు దశలలో జరుగును.
(NO₃^– → NO₂– → NO → N₂)
ఈ చర్యలో వినత్రీకరణ బాక్టీరియమైన థయోబాసిల్లస్ డీనైట్రిఫికెన్స్, సూడోమోనాస్ డీనైట్రిఫికెన్స్, మైక్రోకోకస్ డీనైట్రిఫికెన్స్ పాల్గొంటాయి.

అభ్యాసాలు

ప్రశ్న 1.
హైడ్రోపోనిక్స్న ఎవరు ప్రారంభించారు ?
జవాబు:
జూలియస్ వాన్ సాక్స్.

ప్రశ్న 2.
ఆవశ్యక మూలకాలన్నీ మొక్కలకు అవసరమా ? వివరించండి.
జవాబు:
మొక్కల పెరుగుదల అభివృద్ధికి 17 రకాల అవశ్యక మూలకాలు అవసరము. అవి : స్థూల మరియు సూక్ష్మ మూలకాలు.

ప్రశ్న 3.
CO₂ స్థాపనకు అవసరమైన ఎన్జైమ్ ప్రేరేపణకు అవసరమగు మూలకాన్ని తెలపండి.
జవాబు:
Mg²⁺ (Magnesium)

ప్రశ్న 4.
కణాల్లో ద్రవాభిసరణ సమతుల్యాన్ని కాపాడే ఒక కాటయాన్, ఒక ఆనయాన్ు తెలపండి.
జవాబు:
K⁺, Cl^–

ప్రశ్న 5.
సమ విభజన కండెను ఏర్పరచుటకు అవసరమగు మూలకాన్ని తెలపండి.
జవాబు:
కాల్షియమ్.

ప్రశ్న 6.
మొక్క జీవనంలో సల్ఫర్ పాత్ర ఏమిటి ?
జవాబు:
సల్ఫర్, సిస్టీన్, మిథియోనైన్ అను అమైనో ఆమ్లాలలోను, అనేక సహ ఎన్జైమ్లు, విటమిన్లు (థయమిన్, బయోటిన్) కెర్రిడాక్సిన్లలో ముఖ్య అనుఘటకంగా ఉంటుంది. దీనివల్ల డై సల్ఫైడ్ బ్రిడ్జిలు ప్రోటీను నిర్మాణాత్మక స్థిరత్వానికి తోడ్పడతాయి.

ప్రశ్న 7.
ఏ సూక్ష్మ మూలకం మిగతా సూక్ష్మ మూలకాల కంటే ఎక్కువ మోతాదులో అవసరం ?
జవాబు:
ఐరన్.

ప్రశ్న 8.
కిరణజన్య సంయోగక్రియ ముఖ్య వర్ణద్రవ్య సంశ్లేషణ కొరకు అవసరమై, దాని నిర్మాణంలో అనుఘటకంగా లేని మూలకం ఏది ?
జవాబు:
ఐరన్

ప్రశ్న 9.
ఆనయాన్ రూపంలో శోషించబడే, కాంతి జల విచ్ఛేదనంకు అవసరమగు మూలకం ఏది ?
జవాబు:
క్లోరిన్ (Cl^–)

ప్రశ్న 10.
17వ ఆవశ్యక మూలకంచే ప్రేరేపించబడే ఎన్ఎమ్ ఏది ?
జవాబు:
యూరియేజ్ (Urease)

ప్రశ్న 11.
ఎప్పుడు మూలకాన్ని విషపూరితంగా భావిస్తారు ?
జవాబు:
కణజాలాల్లో ఏదైనా మూలకం గాఢత పొడి బరువుకు 10 శాతం తగ్గించినట్లయితే అది విషపూరితం.

ప్రశ్న 12.
ఏ మూలకాన్ని ఎక్కువ మోతాదులో అందించినపుడు నిర్హరిత ఈనెలచే ఆవరించబడిన గోధుమరంగు మచ్చలు ఏర్పడతాయి ?
జవాబు:
Mn (మాంగనీసు)

ప్రశ్న 13.
వాయురహిత, స్వేచ్ఛగా నివసించే కాంతి పరపోషిత నత్రజని స్థాపన బాక్టీరియమ్ పేరు తెలపండి.
జవాబు:
రోడోస్పైరిల్లమ్.

ప్రశ్న 14.
అల్నస్ ఏ సూక్ష్మజీవులు నత్రజని స్థాపన జరిపే బుడిపెలను ఏర్పరుస్తాయి ?
జవాబు:
ఫ్రాంకియా (Frankia)

ప్రశ్న 15.
వేరుశెనగ మొక్కల వేరు బుడిపెలను అడ్డుకోతలో సూక్ష్మదర్శిని సాయంతో పరిశీలించినపుడు అవి పింక్ రంగులో కనిపిస్తాయి. ఎందుకు ?
జవాబు:
వేరు బుడిపెలలో పింక్ వర్ణద్రవ్యం అయిన లెగ్ – హీమోగ్లోబిన్ ఉంటుంది.

ప్రశ్న 16.
వేరు బుడిపెలలో వల్కల కణాలేగాక మరి ఏ ఇతర కణాల విభజనను వేరులోని బాక్టీరియాయిడ్లు ప్రేరేపిస్తాయి ?
జవాబు:
వల్కలం లోపలి కణాలు, పరిచక్ర కణాలు.

ప్రశ్న 17.
జీవ పద్ధతిలో వాతావరణ అణు నత్రజని స్థాపనకు అవసరమైన ఎలక్ట్రాన్ల, ప్రోటాన్ల నిష్పత్తి ఎంత ?
జవాబు:
8 M⁺ + 8e^– = 1 : 1

ప్రశ్న 18.
లెగ్యూమ్ వేరు బుడిపె సాంగత్యంలో ఆక్సిజన్ సమ్మారకముగా ఏది పనిచేస్తుంది ?
జవాబు:
లెగ్ – హీమోగ్లోబిన్

ప్రశ్న 19.
ఏ విధంగా ఆస్పర్జిన్, ఆస్పర్టిక్ ఆమ్లంను విభేదిస్తుంది ?
జవాబు:
ఆస్పర్జిన్ ఒక అమైడ్. ఇది ఆస్పర్టిక్ ఆమ్లం కన్నా ఎక్కువ నత్రజని కలిగి ఉంటుంది.

ప్రశ్న 20.
మొక్క దేహంలో అమైనో ఆమ్లాలు ఏ కణజాలం ద్వారా రవాణా చెందుతాయి ?
జవాబు:
దారునాళాలు

ప్రశ్న 21.
పిచ్చర్ మొక్క వీనస్ ఫ్లెట్రాప్ లాంటి మొక్కలు ప్రత్యేక పోషణ విధానాన్ని కలిగి ఉంటాయి. అవి ఏ మూలకం కొరకు, దాని లభ్యత కొరకు అటువంటి అనుకూలనాలను చూపుతాయి ?
జవాబు:
నైట్రోజన్.

ప్రశ్న 22.
మృత్తికలో Mn ఎక్కువగా ఉన్నప్పుడు Ca, Mg, Fe ల లోపానికి దారితీస్తుంది. వివరించండి.
జవాబు:
మాంగనీసు మూలకము ఐరన్, మెగ్నీషియమ్ మూలకాలతో శోషణలో పోటీపడుతుంది. మెగ్నీషియమ్ ఎన్ఎమ్లతో కలియునప్పుడు పోటీపడుతుంది. కాండాగ్రంలో కాల్షియమ్ స్థానచలనాన్ని మాంగనీసు నిరోదిస్తుంది. కావున అధిక మాంగనీసు మూలకము Ca, Mg, Fe ల లోపానికి దారితీస్తుంది.

ప్రశ్న 23.
మొక్కలకు అవసరమయిన ఆవశ్యక మూలకాలను ఏది నిలువ ఉంచుతుంది ? అది ఎలా ఏర్పడుతుంది.
జవాబు:
మొక్కలకు అవసరమయిన ఆవశ్యక మూలకాలను మృత్తిక నిలువ ఉంచుతుంది. మృత్తిక, మాతృకల నుండి శైథిల్యము అను ప్రక్రియ ద్వారా ఏర్పడుతుంది.

ప్రశ్న 24.
నత్రజని స్థాపనను కేంద్రక పూర్వ జీవులే చూపిస్తాయి. నిజ కేంద్రక జీవులెందుకు చూపవు ?
జవాబు:
నత్రజని స్థాపనకు అవసరమయిన నైట్రోజినేజ్ ఎన్ఎమ్ (Mo-Fe ప్రొటీను) కేంద్రక పూర్వజీవులలో మాత్రమే ఉంటుంది. నిజ కేంద్రక జీవులలో ఉండదు.

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 2nd Year Chemistry Study Material 10th Lesson నిత్యజీవితంలో రసాయనశాస్త్రం Textbook Questions and Answers.

AP Inter 2nd Year Chemistry Study Material 10th Lesson నిత్యజీవితంలో రసాయనశాస్త్రం

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
మందులు అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
అల్ప అణుద్రవ్యరాశులు (100 ~ 500u) గల రసాయన పదార్థాలు మన శరీరంలోని బృహత్ అణువులతో చర్య జరిపి, జీవ సంబంధమైన స్పందన తెస్తాయి. వీటినే మందులు అంటారు.

ప్రశ్న 2.
మందులను ఔషధాలుగా ఎప్పుడు పరిగణిస్తారు?
జవాబు:
రసాయన పదార్థాల (మందుల) జీవ సంబంధమైన స్పందన వ్యాధి చికిత్సకు సంబంధించినదీ, ఉపయోగకరమైనదీ అయితే ఈ రసాయనాలను ఔషధాలుగా పరిగణిస్తారు.

ప్రశ్న 3.
‘కెమోథెరపీ’ పదాన్ని నిర్వచించండి.
జవాబు:
వ్యాధి చికిత్సకు రసాయన పదార్థాలను ఉపయోగించే ప్రక్రియను కెమోథెరపీ (లేదా) రసాయనాల చికిత్స అంటారు.

ప్రశ్న 4.
మందుల లక్ష్యాలుగా పరిగణింపబడే బృహత్ అణువులను తెలపండి.
జవాబు:
కార్బోహైడ్రేట్లు, లిపిడ్లు, ప్రోటీన్లు, న్యూక్లియిక్ ఆమ్లాలులాంటి జీవాణువులతో మందులు చర్య జరుపుతాయి. ఈ జీవాణువులనే మందుల లక్ష్యాలు (లేదా) లక్ష్య అణువులు అంటారు.

ప్రశ్న 5.
ఎంజైమ్లు, గ్రాహకాలు అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
ఎంజైమ్లు :
శరీరంలోని జీవసంబంధమైన ఉత్ప్రేరకాలుగా పనిచేసే ప్రోటీన్లను ఎంజైమ్లు అంటారు.

గ్రాహకాలు :
శరీరంలోని సమాచార బదిలీ వ్యవస్థలలో పాల్గొనే ప్రధాన పదార్థాలను “గ్రాహకాలు” అంటారు.

ప్రశ్న 6.
ఎంజైమ్ క్రియాశీల స్థానాల వద్ద మందును ఏ బలాలు నిలిపి ఉంచుతాయి?
జవాబు:
అయానిక బంధాల ద్వారా లేదా హైడ్రోజన్ బంధాల ద్వారా లేదా వాండర్వాల్స్ బలాల ద్వారా లేదా ద్విధ్రువ – ద్విగు . అణువుల మధ్య జరిగే పరస్పర చర్యల ద్వారా ఎంజైమ్ల క్రియాశీల స్థానాల వద్ద క్రియాధార అణువులు బంధితమౌతాయి.

ప్రశ్న 7.
ఎంజైమ్ నిరోధకాలు అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
ఎంజైమ్ నిరోధకాలు :
ఎంజైమ్లలోని క్రియాశీల స్థానాలను మందులు (black) మరుగుపరచవచ్చు. ఫలితంగా ఎంజైమ్తో క్రియాధార అణువు ఏర్పరచే బంధం ఏర్పడకపోవచ్చు. లేదా ఎంజైమ్ జరిపే ఉత్ప్రేరణ చర్య నిరోధించవచ్చు. కాబట్టి ఈ మందులను “ఎంజైమ్ నిరోధకాలు” అంటారు.

ప్రశ్న 8.
ఎలోస్టీరిక్ స్థానం అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
కొన్ని మందులు, ఎంజైమ్ క్రియాశీల స్థానాల వద్ద బంధితం కావు. ఇవి వేరొక ఎంజైమ్ స్థానం వద్ద బంధితమౌతాయి. వాటిని “ఎల్లోస్టీరిక్ స్థానాలు” అంటారు.

ప్రశ్న 9.
ఏంటగొనిష్టులు, ఎగొనిష్టులు అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
i) ఏంటగొనిష్టులు :
గ్రాహకం బంధన స్థానానికి బంధితమై ఉండి గ్రాహకం జరిపే సహజ క్రియలను నిరోధించే మందులను “అంతర్ విరుద్ధకాలు (antagonists)” అంటారు.

ii) ఎగొనిష్టులు :
సహజ సహకార వాహకాలను అనుకరణం చేసి (Mimic) గ్రాహకాన్ని తెరిపించే ఇతర రకం మందులు ఉంటాయి. వీటిని “అంతర్ సహాయకులు (agonists)” అంటారు.

ప్రశ్న 10.
ఎందుకు మందులను, భిన్న పద్ధతులలో వర్గీకరణం చేయవలసిన అవసరం ఏర్పడింది?
జవాబు:
మందులను భిన్న పరిస్థితులలో వర్గీకరణ వలన వైద్యులకు, వైద్యరసాయన శాస్త్రవేత్తలకు ఉపయోగకరంగా ఉంటుంది. ఒకే రకమైన నిర్మాణాలు కలిగిన మందులకు ఔషధశాస్త్ర సంబంధ చర్యలు ఒకే రకంగా ఉంటాయి. ఈ వర్గీకరణల వలన ప్రత్యేకమైన రోగ చికిత్సల విషయంలో ప్రతి వ్యాధి చికిత్స అందుబాటులో ఉండే మందుల గురించి తెలుస్తుంది.

ప్రశ్న 11.
ఆమ్ల విరోధులు అంటే ఏమిటి? ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
జవాబు:
ఆమ్ల విరోధులు :
ఉదరంలో స్రవించిన అధిక ఆమ్లాన్ని తటస్థీకరించి సరైన pH కి తెచ్చే రసాయన పదార్థాలను ఆ విరోధాలు (లేదా) యాంటాసిడ్లు అంటారు.
ఉదా : NaHCO₃, AZ(OH)₃ + Mg(OH)₂, ఓమెప్రజోల్ మొదలగునవి.

ప్రశ్న 12.
యాంటీహిస్టమిన్లు అంటే ఏమిటి? ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
జవాబు:
యాంటీహిస్టమిన్లు :
ఈ రసాయనాలు ఉదరంలో అధిక ఆమ్ల మోతాదులను పరోక్ష పద్ధతిలో నివారిస్తాయి.

ఉదర గోడలలో ఉండే అభిగ్రాహకాల దగ్గరకు హిస్టమిన్ పోకుండా ఆపి తక్కువ ఆమ్లం ఉత్పన్నమయ్యేటట్లు చేయు రసాయనాలను యాంటీ హిస్టమిన్లు అంటారు. ఉదా : డిమెటాప్, సెల్షన్ మొదలగునవి.

ప్రశ్న 13.
ఆమ్ల విరోధులు, యాంటీ ఎలర్జిక్ మందులు, హిస్టమిన్ చర్యలలో అడ్డుపడతాయి. అయితే ఇవి రెండూ వాటి చర్యలలో ఒకదానితో మరొకటి ఎందుకు అడ్డుపడవు ?
జవాబు:
ఆమ్లవిరోధులు, యాంటీ ఎలర్జిక్ మందులు వాటి చర్యలలో ఒకదానితో మరొకటి అడ్డుపడవు. ఇవి భిన్న గ్రాహకాలపై పనిచేస్తాయి.

ప్రశ్న 14.
ట్రాంక్విలైజర్లు అంటే ఏమిటి? ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
జవాబు:
ట్రాంక్విలైజర్లు :
మానసిక ఒత్తిడిని, స్వల్ప లేదా తీవ్రమైన స్థాయిలలో ఉండే మనోవ్యాధుల నుంచి ఉపశమనం కొరకు ఉపయోగించే రసాయన పదార్థాలను ట్రాంక్విలైజర్లు అంటారు. ఉదా : లూమినాల్, సెకోనాల్ మొదలగునవి.

ప్రశ్న 15.
బార్బిట్యురేట్లు అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
బార్బిట్యురేట్లు :
ట్రాంక్విలైజర్ల ముఖ్య వర్గానికి చెందిన బార్బిట్యురిక్ ఆమ్లం యొక్క ఉత్పన్నాలను బార్బిట్యురేట్లు అంటారు. ఉదా : వెరోనాల్, ఎమిటాల్.

ప్రశ్న 16.
ఎనాల్జిసిక్లు అంటే ఏమిటి? వీటిని ఎలా వర్గీకరిస్తారు?
జవాబు:
ఎనాల్జిసిక్ :
నొప్పి అనునది అనేక వ్యాధులలోను, ఆకస్మిక ప్రమాదాలలోనూ వుంటుంది. తలనొప్పి, చెవినొప్పి, ఒంటి నొప్పి, కడుపునొప్పి, కీళ్ళ నొప్పులు మొదలైనవి సాధారణ నొప్పులు. శరీరంలో ఏ భాగము వాపుకు గురి అయిన నొప్పి కలుగుతుంది. ఈ నొప్పిని తగ్గించు ఔషధాలను ఎనాల్జెసిక్ అంటారు.
ఉదా : ఆస్పిరిన్, ఐబుప్రొఫెన్ మొదలైనవి.

వర్గీకరణలు :
1) నార్కోటిక్ ఎనాల్జెసిక్ 2) నాన్ – నార్కోటిక్ ఎనాల్జెసిక్ 3) యాంటీ పైరిటిక్లు.

ప్రశ్న 17.
నార్కోటిక్ ఎనాల్జెసిక్ లు అంటే ఏమిటి ? ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
జవాబు:
నార్కోటిక్ ఎనాల్జెసిక్లు :
నొప్పి అనునది అనేక వ్యాధులలోను, ఆకస్మిక ప్రమాదాలలోనూ వుంటుంది. తలనొప్పి, చెవినొప్పి, ఒంటి నొప్పి, కడుపునొప్పి, కీళ్ళ నొప్పులు మొదలైనవి సాధారణ నొప్పులు. శరీరంలో ఏ భాగము వాపుకు గురి అయిన నొప్పి కలుగుతుంది. ఈ నొప్పిని తగ్గించు ఔషధాలను ఎనాల్జెసిక్ అంటారు. ఉదా : ఆస్పిరిన్, ఐబుప్రొఫెన్ మొదలైనవి.

వర్గీకరణాలు :
1) నార్కోటిక్ ఎనాల్జెసిక్ 2) నాన్ – నార్కోటిక్ ఎనాల్జెసిక్ 3) యాంటీ పైరిటిక్లు.

ప్రశ్న 18.
నార్కోటిక్ ఎనాల్జెసిక్ లు కాని ఎనాల్జెసిక్ లు ఏవి? ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
జవాబు:
నార్కోటిక్ ఎనాల్జెసిక్లుకాని ఎనాల్జెసిక్లు : ఎనాలిసిక్లుగా వాడే నాన్-నార్కోటిక్ లో ఎక్కువగా సాలిసిలేట్లు, ఎనిలిన్, ఎమినో ఫినాల్లకు సంబంధించిన సమ్మేళనాలు ఉంటాయి. ఇంకా పైర జోలోన్లు, క్వినోలిన్ ఉత్పన్నాలు కూడా ఉంటాయి. ఇవన్నీ వశపరచుకొనే ధర్మం లేని పదార్థాలు అయితే వీటి ఉపయోగం పరిమితమే. చిన్న చిన్న నొప్పులకు, బాధలకు తలనొప్పి, వెన్ను నొప్పిలాంటి వాటికి మాత్రమే ఉపయోగపడతాయి.
ఉదా : ఆస్పిరిన్, ఐబుప్రొఫెన్.

ప్రశ్న 19.
యాంటీమైక్రోబియల్స్ అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
యాంటీమైక్రోబియల్స్: బాక్టీరియా ద్వారా, ఫంగై ద్వారా, వైరస్ ద్వారా ఇతర పరాన్న జీవులు వరణాత్మకంగా- కలగజేసే వ్యాధికారక చర్యలను విధ్వంసం చేయడం, జరగకుండా నివారించే (లేదా) పూర్తిగా నివారించే మందులను యాంటీమైక్రోబియల్ అంటారు. ఉదా : లైసోజైమ్, లాక్టిక్ ఆమ్లం మొదలగునవి.

ప్రశ్న 20.
యాంటీ బయోటిక్ లు అంటే ఏమిటి ? ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి. [AP. Mar.’16]
జవాబు:
“యాంటీ బయోటిక్లు బాక్టీరియా, ఫంగస్, బూజులాంటి సూక్ష్మజీవుల నుంచి ఉత్పన్నమై ఇతర సూక్ష్మజీవుల పెరుగుదలను ఆపే లేదా వాటిని నాశనం చేసే రసాయన పదార్థాలు”.
(లేదా)
“యాంటీబయోటిక్ అనేది పూర్తిగా కాని, కొంత భాగంగా కాని రసాయన పద్ధతిలో తయారు చేయబడి తక్కువ గాఢతలో ఇతర సూక్ష్మజీవుల పెరుగుదలను ఆపే లేదా అంతం చేసే రసాయన పదార్థం”.
ఉదా : పెనిసిలీన్, క్లోరామ్ ఫెనికోల్, సల్ఫాడయాజీన్ మొ||నవి.

ప్రశ్న 21.
యాంటీ సెప్టిక్ లు (చీము నిరోధులు) అంటే ఏమిటి ? ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి. [AP. Mar.’15]
జవాబు:
యాంటీ సెప్టిక్ లు (చీము నిరోధులు): యాంటీ సెప్టిక్లు అనేవి సూక్ష్మక్రిముల పెరుగుదలను నిరోధించేవి (లేదా) వాటిని నాశనం చేసేవి. వీటిని గాయాలు, కోతలు, రణాలు, రోగానికి గురైన చర్మం ఉపరితలాలు అయినటువంటి జీవకణజాలాలకు పూస్తారు. ఉదా : డెట్టాల్, బితియనోల్.

ప్రశ్న 22.
క్రిమిసంహారిణులు అంటే ఏమిటి? ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
జవాబు:
క్రిమిసంహారిణులు :
“సూక్ష్మక్రిముల పెరుగుదలను నిరోధించడానికి (లేదా) నాశనం చేయడానికి వాడే రసాయన పదార్థాలు క్రిమిసంహారక మందులను ఫ్లోర్లు, డ్రయొనేజిలులాంటి జీవరహిత వ్యవస్థలకు వాడతారు.
ఉదా : i) 4% ఫార్మాల్డిహైడ్ జలద్రావణాన్ని ఫార్మలిన్ అంటారు.
ii) 0.3 ppm గాఢత గల క్లోరిన్ ద్రావణం క్రిమిసంహారిణిగా వాడతారు.

ప్రశ్న 23.
యాంటీ సెప్టిక్గాను, క్రిమిసంహారిణిగాను ఉపయోగపడే పదార్థాన్ని తెలపండి.
జవాబు:
ఫినాల్ యాంటీ సెప్టిక్గాను, క్రిమిసంహారిణిగా ఉపయోగపడును.
0.2% ఫినాల్ – యాంటీ సెప్టిక్
1% ఫినాల్ – క్రిమిసంహారిణి

ప్రశ్న 24.
యాంటీ సెప్టిక్ లకు, క్రిమిసంహారిణులకు మధ్య భేదం ఏమిటి? [AP. Mar.’17]
జవాబు:
యాంటీ సెప్టిక్ ను జీవకణజాలాలకు పూతగా పూస్తారు. క్రిమిసంహారిణులను నేలలు, కాలువలు, పరికరాలు మొదలైన నిర్జీవ పదార్థాలకు పూస్తారు.

ప్రశ్న 25.
డెట్టాల్లోని ప్రధాన అనుఘటకాలు ఏవి?
జవాబు:
డెట్టాల్, క్లోరోక్సీలెనోల్, టెర్ఫినియెల్ల మిశ్రమంను డెట్టాల్ అంటారు.

ప్రశ్న 26.
అయోడిన్ టింక్చర్ అంటే ఏమిటి? దీని ఉపయోగం ఏమిటి?
జవాబు:
ఆల్కహాల్ – నీరు మిశ్రమంలో కరిగించిన 2 3 శాతం అయోడిన్ ద్రావణాన్ని అయోడిన్ టింక్చర్ అంటారు. దీనిని గాయాలపై పూస్తారు.

ప్రశ్న 27.
గర్భనిరోధక మందులు అంటే ఏమిటి? ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
జవాబు:
“ఋతుచక్రాలను, స్త్రీ బీజాణువులను నియంత్రించడం ద్వారా గర్భ నిరోధకాలుగా పనిచేసే మందులను ‘యాంటీ ఫెర్టిలిటీ మాత్రలు’ అంటారు. ఇవి స్టిరాయిడ్లు: ఉదా : నారెథిన్ డ్రోన్, ఇథైనిలెస్ట్రాడియోల్, మిఫెప్రిస్టోన్ మొ||నవి. ఈ జనన నియంత్రణ సూత్రలలో సంక్లిష్ట ఈస్ట్రోజన్, ప్రోజెస్టిరాన్ ఉత్పన్నాలు చాలా చురుకుగా పనిచేస్తాయి.

ప్రశ్న 28.
ఆహారానికి రసాయన పదార్థాలను ఎందుకు చేరుస్తారు?
జవాబు:
ఆహారాన్ని 1) చెడిపోకుండా నిల్వ ఉంచడానికి, 2) దాని బాహ్యరూపాన్ని ఆకర్షణీయంగా ఉంచటానికి, 3) దాని పౌష్టిక విలువలను పెంచడానికి ఆహారానికి రసాయన పదార్థాలను కలుపుతారు.

ప్రశ్న 29.
ఆహార సంకలితాల భిన్న వర్గాలను తెలపండి.
జవాబు:
ఆహారానికి కలిపే ముఖ్య సంకలితాలు కింద ఇవ్వబడ్డాయి.

1. ఆహారపు రంగులు
2. సుగంధాలు, తీపి రుచినిచ్చే పదార్థాలు,
3. కొవ్వు పదార్థాలను ఎమల్సీకరణం చేసే పదార్థాలు, ఆహార నిల్వకారణులు,
4. వివర్ణకారకాలు, ఆహారానికి మెత్తదనాన్ని కలిగించే పదార్థాలు.
5. యాంటీ ఆక్సీకరణులు,
6. పరిరక్షక పదార్థాలు,
7. ఖనిజాలు, విటమిన్లు, ఎమైనో ఆమ్లాలులాంటి ఆహార పౌష్టిక విలువలు పెంచేవి.

ప్రశ్న 30.
కృత్రిమ తీపి కారకాలు అంటే ఏమిటి? ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి. [AP. Mar.’16; AP. Mar.’15]
జవాబు:
సహజ చక్కెరలు కాలరీలను పెంచుతాయి. అందువలన వాటి స్థానంలో కృత్రిమ చక్కెరలను వాడుతున్నారు. “ఆహార పదార్థాల్లో చక్కెరకు బదులుగా వాడే రసాయనాలను కృత్రిమ తీపి కారుకాలు అంటారు. వీటిని వాడడం వల్ల కాలరీలను నియంత్రించ అదే సమయంలో సుక్రోజ్ కంటే ఆహారానికి ఎంతో తీపినిస్తాయి. చక్కెర వ్యాధి ఉన్నవారికి ఇవి చాలా ఉపయోగకరం.
ఉదా : i) ఆస్పార్టేమ్కు సుక్రోజ్ కంటే 100 రెట్లు తీపి ఎక్కువగా ఉంటుంది.
ii) అలిటేమ్ మరియు సుక్రలోజ్ మరికొన్ని ఉదాహరణలు.

ప్రశ్న 31.
మనకు కృత్రిమ తీపి కారకాల అవసరం ఏమిటి?
జవాబు:

• కృత్రిమ తీపి కారకాలు మధుమేహ రోగులకు చాలా ఉపయోగకరమైనవి.
• ఇవి హాని కలిగించవు.
• ఇవి ఆహారం అందించే కేలరీలను నియంత్రిస్తాయి.

ప్రశ్న 32.
శీతల ఆహారపదార్థాలకు, శీతల పానీయాలకు మాత్రమే ఆస్పర్డమ్ను ఎందుకు ఉపయోగిస్తారు?
జవాబు:
ఇది ఆహారం వండే ఉష్ణోగ్రతల వద్ద ఇది అస్థిరమైనది. అందువల్ల దీనిని శీతల ఆహార పదార్థాలలో, శీతల పానీయాలలో మాత్రమే ఉపయోగిస్తారు.

ప్రశ్న 33.
మధుమేహ రోగి వాడే తీపి పదార్థాల తయారీలో వాడే కృత్రిమ తీపి కారకాన్ని తెలపండి.
జవాబు:
మధుమేహరోగి వాడే తీపి పదార్థాల తయారీలో వాడే కృత్రిమ తీపి కారకం సాకరీన్. ఇది ఆహారం వండే ఉష్ణోగ్రత వద్ద స్థిరమైనది.

ప్రశ్న 34.
అలిటేము, కృత్రిమ తీపి కారకంగా వాడటంలోని ఇబ్బందులు ఏమిటి?
జవాబు:
అలిటేమ్ అత్యధిక తియ్యదనాన్ని అందించే కృత్రిమ తీపికారకం. దీనిని వాడినప్పుడు అది అందించే తియ్యదనాన్ని నియంత్రించడం చాలా కష్టం..

ప్రశ్న 35.
ఆహార పదార్థాల పరిరక్షకాలు అంటే ఏమిటి? ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి. [AP. Mar.’17]
జవాబు:
ఆహార పదార్థాల పరిరక్షకాలు : సూక్ష్మజీవుల వృద్ధి ద్వారా ఆహార పదార్థాలు చెడిపోయే ప్రమాదం నుండి నివారించే రసాయన పదార్థాలను ఆహార పదార్థాల పరిరక్షకాలు అంటారు.
ఉదా : సోడియమ్ బెంజోయేట్ (CH,COONa), సార్బిక్ ఆమ్లం మొదలగునవి.

ప్రశ్న 36.
ఆహార పదార్థంలో సంకలితాలుగా వాడే రెండు పరిచయమున్న యాంటీఆక్సీకరణులను తెలపండి.
జవాబు:
బ్యుటైలేటెడ్ హైడ్రాక్సీటోలీన్ (BHT), బ్యుటైలేటెడ్ హైడ్రాక్సీ అనిసోల్ (BHA)లు రెండూ అతి ప్రాచుర్యం గల యాంటీ ఆక్సీకరణులు.

ప్రశ్న 37.
సబ్బు తయారీ అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
కొవ్వు పదార్థాన్ని సోడియమ్ హైడ్రాక్సైడ్ జల ద్రావణంతో కలిపి వేడిచేసి సోడియమ్ లవణాలు గల సబ్బులను తయారుచేస్తారు. దీనినే సబ్బు ఏర్పడే చర్య అంటారు.

ప్రశ్న 38.
రసాయనికంగా సబ్బులు అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
రసాయనికంగా సబ్బులు పొడవైన శృంఖలాలుగల కొవ్వు ఆమ్లాల సోడియమ్ (లేదా) పొటాషియం లవణాలు.

ప్రశ్న 39.
కఠిన జలంలో సబ్బులు ఎందుకు పనిచేయవు?
జవాబు:
కఠిన జలంలో కాల్షియమ్, మెగ్నీషియమ్ అయాన్లు ఉంటాయి. కఠినజలంలో సోడియం లేదా పొటాషియమ్ సబ్బులను కరిగిస్తే ఇవి వరసగా కరగని కాల్షియమ్, మెగ్నీషియమ్ సబ్బులను ఏర్పరుస్తాయి. ఈ కరగని సబ్బులు మడ్డి రూపంలో వేరుపడతాయి. కాబట్టి ఇవి శుభ్రపరిచే కారకాలుగా పనిచేయవు. ఎందుకంటే ఈ అవక్షేపాలు వస్త్రాలపై జిగురు పదార్థాలుగా అతుక్కుపోతాయి. ఈ జిగురు అవక్షేపం కారణంగానే ‘కఠినజలంతో శుభ్రపరచిన తలవెంట్రుకలు కాంతిహీనంగా ఉంటాయి. కఠినజలంలో సబ్బుతో శుభ్రపరిచిన వస్త్రాలపై రంగులు సజాతీయంగా అభిశోషించబడవు. ఈ జిగురుగా ఉండే అవక్షేపమే దీనికి కూడా కారణం.

ప్రశ్న 40.
సంక్లిష్ట డిటర్జెంట్లు అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
సంక్లిష్ట డిటర్జెంట్లు :
సబ్బు ధర్మాలన్నీ ఉండి, వాటిలో మాత్రం సబ్బులు లేని శుభ్రపరిచే కారకాలను సంక్లిష్ట లేదా కృత్రిమ డిటర్జెంట్లు అంటారు. వీటిని కఠినజలంలోను, మృదుజలంలోను కూడా ఉపయోగిస్తారు.
ఉదా : సోడియం డోడెకైల్ బెంజీన్ సల్ఫోనేట్.

ప్రశ్న 41.
సబ్బుకు, సంక్లిష్ట డిటర్జెంటుకు గల భేదం ఏమిటి?
జవాబు:
రసాయనికంగా సబ్బులు పొడవైన శృంఖలాలుగల కొవ్వు ఆమ్లాల సోడియం (లేదా) పొటాషియం లవణాలు.

సంక్లిష్ట డిటర్జెంట్లు :
సబ్బు ధర్మాలన్నీ ఉండి, వాటిలో మాత్రం సబ్బులు లేని శుభ్రపరిచే కారకాలను సంక్లిష్ట లేదా కృత్రిమ డిటర్జెంట్లు అంటారు. వీటిని కఠినజలంలోను, మృదుజలంలోను కూడా ఉపయోగిస్తారు.

కఠినజలంతో సబ్బులు పనిచేయవు. కృత్రిమ డిటర్జెంట్లు కఠినజలంలోను, మృదుజలంలోను కూడా ఉపయోగిస్తారు. ఈ డిటర్జెంట్లు ఐస్తో చల్లబరిచిన నీటిలోను నురుగును ఏర్పరుస్తాయి.

ప్రశ్న 42.
సబ్బులతో పోలిస్తే సంక్లిష్ట డిటర్జెంట్లు మంచివిగా ఉంటాయి. ఎందుకు?
జవాబు:
కఠినజలంతో సబ్బులు పనిచేయవు. కృత్రిమ డిటర్జెంట్లు కఠినజలంలోను, మృదుజలంలోను కూడా ఉపయోగిస్తారు. ఈ డిటర్జెంట్లు ఐస్తో చల్లబరిచిన నీటిలోను నురుగును ఏర్పరుస్తాయి.

ప్రశ్న 43.
సంక్లిష్ట డిటర్జెంట్ల భిన్న రకాలను తెలపండి.
జవాబు:
సంక్లిష్ట డిటర్జెంట్లను మూడు వర్గాలుగా విభజించారు.

1. ఆనయానిక డిటర్జెంట్లు
2. కాటయానిక డిటర్జెంట్లు
3. అయానేతర డిటర్జెంట్లు.

ప్రశ్న 44.
నీటి కఠినత్వాన్ని నియంత్రించడానికి సబ్బులను, సంక్లిష్ట డిటర్జెంట్లను వాడవచ్చా?
జవాబు:

1. సబ్బులను నీటి కాఠిన్యతను పరీక్షించుటకు ఉపయోగిస్తారు. ఎందువలన అనగా అవి కఠినజలంతో కరుగని అవక్షేపాలను ఏర్పరుస్తాయి.
2. డిటర్జెంట్లు కఠినజలం, మృదుజలం రెండింటిలో కరుగుతాయి. కావున వీటిని నీటి కాఠిన్యత పరీక్షకు ఉపయోగించరు.

ప్రశ్న 45.
నీటిలో కాల్షియమ్ హైడ్రోజన్ కార్బొనేట్ కరిగి ఉన్నట్లైతే సబ్బులు, సంక్లిష్ట డిటర్జెంట్లలో దేనిని వస్త్రాలు ఉతకడానికి వాడతారు? ఎందువల్ల?
జవాబు:
నీటిలో కాల్షియమ్ హైడ్రోజన్ కార్బోనేట్ కరిగి ఉన్నట్లైతే ఆ నీటిని కఠినజలం అంటారు. ఈ కఠినజలం సబ్బుతో కరుగనటువంటి అవక్షేపాలు ఏర్పరచును. కావున కృత్రిమ (లేదా) సంక్లిష్ట డిటర్జెంట్లను వస్త్రాలను ఉతకటానికి వాడతారు. కృత్రిమ డిటర్జెంట్లు అవక్షేపాలు కఠినజలంతో ఏర్పరచవు.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
వైద్య రసాయన శాస్త్రంలో వాడే లక్ష్య అణువులు లేదా మందుల లక్ష్యాలు అనే పదాన్ని వివరించండి.
జవాబు:
లక్ష్య అణువులు (లేదా) మందుల లక్ష్యాలు :
కార్బోహైడ్రేట్లు, లిపిడ్లు, న్యూక్లియిక్ ఆమ్లాలులాంటి చాలా జీవాణువులతో మందులు చర్య జరుపుతాయి. ఈ జీవాణువులనే లక్ష్య అణువులు లేదా మందుల లక్ష్యాలు అంటారు. నిర్మాణాత్మక లక్షణాలలో సారూప్యతను ప్రదర్శించే మందులకు, అవి లక్ష్యాలపై జరిపే చర్యల విధానాల మధ్య కూడా సారూప్యత ఉంటుంది. వైద్య రసాయన శాస్త్రవేత్తలకు లక్ష్య అణువుల ఆధారంగా చేసిన మందుల వర్గీకరణ చాలా ఉపయోగకరంగా ఉంటుంది.

ప్రశ్న 2.
మందుల లక్ష్యాలుగా ఎంజైమ్ల ఉత్ప్రేరణ చర్యను వివరించండి.
జవాబు:
ఎంజైమ్ ఉత్ప్రేరణ చర్య :
ఉత్ప్రేరణ చర్యలలో ఎంజైమ్లు రెండు ముఖ్యమైన క్రియలను జరుపుతాయి.

1. రసాయన చర్య జరగడానికి వీలు కల్పించే విధంగా క్రియాధార అణువు లేదా సబ్స్టేట్ తనలో నిలుపుకొని ఉంచడం. ఎంజైమ్లు వాటిలోని క్రియాశీల స్థానాలలో సరైన దృగ్విన్యాసంలో క్రియాధార అణువులను నిలుపుకొని ఉంచుతాయి.
2. అయానిక బంధాల ద్వారా లేదా హైడ్రోజన్ బంధాల ద్వారా లేదా వాండర్వాల్స్ బలాల ద్వారా లేదా ద్విధ్రువ ద్విధ్రువ అణువుల మధ్య జరిగే పరస్పర చర్యల ద్వారా ఎంజైమ్ల క్రియాశీల స్థానాల వద్ద క్రియాధార అణువులు బంధితమౌతాయి.
3. చర్యలో క్రియాధార అణువుతో తలపడే ప్రమేయ వర్గాలను సమకూర్చి రసాయన చర్యను ప్రోత్సహించడం.

ప్రశ్న 3.
మందు – ఎంజైమ్ మధ్య అన్యోన్య చర్యను వివరించండి.
జవాబు:
మందు – ఎంజైమ్ల మధ్య అన్యోన్య చర్యలు : ఎంజైమ్ల యొక్క చర్యలను మందు నిరోధించగలుగుతుంది.

ఎంజైమ్ నిరోధకాలు :
ఎంజైమ్లలోని క్రియాశీల స్థానాలను మందులు (black) మరుగుపరచవచ్చు. ఫలితంగా ఎంజైమ్తో క్రియాధార అణువు ఏర్పరచే బంధం ఏర్పడకపోవచ్చు. లేదా ఎంజైమ్ జరిపే ఉత్ప్రేరణ చర్య నిరోధించవచ్చు. కాబట్టి ఈ మందులను “ఎంజైమ్ నిరోధకాలు” అంటారు.

ఎంజైమ్ క్రియాశీల స్థానాల వద్ద క్రియాధార అణువు అతుక్కునే చర్యను మందులు రెండు విధాలుగా నిరోధిస్తాయి.

1. ఎంజైమ్ క్రియాశీల స్థానాల వద్ద బంధితమవడానికి సహజ క్రియాధార అణువులతోబాటు మందులు కూడా పోటీపడతాయి. ఈ రకం మందులను పోటీ నిరోధకాలు అంటారు.
2. కొన్ని మందులు, ఎంజైమ్ క్రియాశీల స్థానాల వద్ద బంధితం కావు. ఇవి వేరొక ఎంజైమ్ స్థానం వద్ద బంధితమౌతాయి. వాటిని “ఎల్లోస్టీరిక్ స్థానాలు” అంటారు.

ప్రశ్న 4.
సోడియమ్ హైడ్రోజన్ కార్బొనేట్ లేదా మెగ్నీషియమ్ హైడ్రాక్సైడ్ లేదా అల్యూమినియమ్ హైడ్రాక్సైడ్, వీటికంటే సిమెటిడీన్, రెనిటిడీన్ ఎందుకు మంచి ఆమ్ల విరోధులుగా పనిచేస్తాయి?
జవాబు:
సోడియం హైడ్రోజన్ కార్బోనేట్ లేదా మెగ్నీషియం హైడ్రాక్సైడ్ లేదా అల్యూమినియం హైడ్రాక్సైడ్లు ఆమ్లత్వ లక్షణాలను మాత్రమే నియంత్రిస్తాయి. కానీ, ఈ అనారోగ్య పరిస్థితికి కారణాన్ని నివారించవు. అనారోగ్యం ముదిరిన పరిస్థితులలో జీర్ణకోశంలో ఏర్పడిన పుండ్లు, ప్రాణహానిని కలిగించేవిగా ఉంటాయి. అలాంటి పరిస్థితులలో జీర్ణకోశంలో పుండ్లకు గురైన భాగాలను నిర్మూలించవలసి వస్తుంది. రెనిటిడీన్, సిమెటిడీన్లు ఉదర గోడలలో ఉండే అభిగ్రాహకాల దగ్గరకు హిస్టమిన్ పోకుండా ఆపుతుంది. దీనివల్ల అతి తక్కువ ఆమ్లం ఏర్పడుతుంది. అందువలన ఇవి పై వాటికన్నా మంచి ఆమ్ల విరోధులు.

ప్రశ్న 5.
అల్ప పరిమాణాలలో ఉండే నార్ఎడ్రినలీన్ ద్వారా మనోవ్యాకులత కలుగుతంది. ఈ సమస్య చికిత్సకు ఏరకం మందులు అవసరం అవుతాయి? రెండు మందులను పేర్కొనండి.
జవాబు:
నార్ ఎడ్రినలిన్, రక్తపోటును పెంచి ప్రచోదనాలను ఒక నాడి చివర నుంచి ఇంకో నాడికి పంపుతుంది. నార్ ఎడ్రినలిన్ స్థాయి తక్కువయితే సంకేతం పంపే చర్య కూడా తక్కువగా ఉంటుంది. అప్పుడు ఆ వ్యక్తి డిప్రెషన్కి లోనవుతాడు. అలాంటి సందర్భాల్లో ఫినలజైన్ వంటి యాంటిడిప్రసెంట్ వంటి మందు వాడాలి. ఇది నార్ ఎడ్రినలిన్ చర్యలను క్రింది స్థాయికి తగ్గించే ఉత్ప్రేరక చర్యలకు కారణమయిన ఎంజైములను నిరోధిస్తాయి. ఆ విధంగా మెదడును, నాడులకు సంబంధించిన జీవ రసాయన చర్యలు నెమ్మదిగా తిరిగి సాగుతాయి.

ప్రశ్న 6.
ఎనాల్జిసిక్ లు అంటే ఏమిటి? వాటిని ఎలా వర్గీకరిస్తారు? ఉదాహరణలు ఇవ్వండి.
జవాబు:
ఎనాల్జెసిక్ :
నొప్పి అనునది అనేక వ్యాధులలోను, ఆకస్మిక ప్రమాదాలలోనూ వుంటుంది. తలనొప్పి, చెవినొప్పి, ఒంటి నొప్పి, కడుపునొప్పి, కీళ్ళ నొప్పులు మొదలైనవి సాధారణ నొప్పులు. శరీరంలో ఏ భాగము వాపుకు గురి అయిన నొప్పి కలుగుతుంది. ఈ నొప్పిని తగ్గించు ఔషధాలను ఎనాల్జెసిక్ అంటారు.
ఉదా : ఆస్పిరిన్, ఐబుప్రొఫెన్ మొదలైనవి.

వర్గీకరణలు :
1) నార్కోటిక్ ఎనాల్జెసిక్ 2) నాన్ – నార్కోటిక్ ఎనాల్జెసిక్ 3) యాంటీ పైరిటిక్లు.

ప్రశ్న 7.
యాంటీమైక్రోబ్ మందుల రకాలు ఏమిటి ? ఒక్కొక్కదానికి ఒక్కొక్క ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
జవాబు:
యాంటీమైక్రోబియల్స్ బాక్టీరియా ద్వారా, ఫంగై ద్వారా, వైరస్ ద్వారా ఇతర పరాన్న జీవులు వరణాత్మకంగా కలగజేసే వ్యాధికారక చర్యలను విధ్వంసం చేయడం, జరగకుండా నివారించే (లేదా) పూర్తిగా నివారించే మందులను యాంటీమైక్రోబియల్స్ అంటారు. ఉదా : లైసోజైమ్, లాక్టిక్ ఆమ్లం మొదలగునవి.
యాంటీమైక్రోబియాల్స్ను ఈ క్రింది విధంగా వర్గీకరించారు.

క్రిమిసంహారిణులు :
“సూక్ష్మక్రిముల పెరుగుదలను నిరోధించడానికి (లేదా) నాశనం చేయడానికి వాడే రసాయన పదార్థాలు క్రిమిసంహారక మందులను ఫ్లోర్లు, డ్రయొనేజిలులాంటి జీవరహిత వ్యవస్థలకు వాడతారు.
ఉదా : i) 4% ఫార్మాల్డిహైడ్ జలద్రావణాన్ని ఫార్మలిన్ అంటారు.
ii) 0.3 ppm గాఢత గల క్లోరిన్ ద్రావణం క్రిమిసంహారిణిగా వాడతారు.

యాంటీసెప్టిక్లు (చీము నిరోధులు) :
యాంటీ సెప్టిక్ లు అనేది సూక్ష్మక్రిముల పెరుగుదలను నిరోధించేవి (లేదా) వాటిని నాశనం చేసేవి. వీటిని గాయాలు, కోతలు, రణాలు, రోగానికి గురైన చర్మం ఉపరితలాలు అయినటువంటి జీవకణజాలాలకు పూస్తారు.
ఉదా : డెట్టాల్, బితియనోల్

యాంటీబయోటిక్లు :
“యాంటీబయోటిక్లు బాక్టీరియా, ఫంగస్, బూజులాంటి సూక్ష్మజీవుల నుంచి ఉత్పన్నమై ఇతర సూక్ష్మజీవుల పెరుగుదలను ఆపే లేదా వాటిని నాశనం చేసే రసాయన పదార్థాలు”.
(లేదా)
“యాంటీబయోటిక్ అనేది పూర్తిగా కాని, కొంత భాగంగా కాని రసాయన పద్ధతిలో తయారు చేయబడి తక్కువ గాఢతలో ఇతర సూక్ష్మజీవుల పెరుగుదలను ఆపటమో లేదా అంతం చేసే రసాయన పదార్థం”.
ఉదా : పెనిసిలీన్, కోరామ్ ఫెనికోల్, సల్ఫాడయాజీన్ మొ||నవి.

ప్రశ్న 8.
యాంటీబయోటిక్లల అభిలాక్షణిక ధర్మాలను తెలపండి.
జవాబు:
యాంటీబయోటిక్ ల అభిలాక్షణిక ధర్మాలు :

1. యాంటీబయోటిక్ జీవుల జీవక్రియలలో ఏర్పడే క్రియాజన్యం అయి ఉండాలి.
2. యాంటీబయోటిక్కు అల్ప పరిమాణాలలోనే క్రియాశీలత (చికిత్సకు తోడ్పడే) ధర్మం ఉండాలి.
3. యాంటీబయోటిక్, సూక్ష్మజీవుల పెరుగుదలను లేదా బతుకు ప్రక్రియలను మందిత (retard) పరచాలి.
4. సహజసిద్ధమైన యాంటీబయోటిక్తో నిర్మాణంలో సారూప్యత ప్రదర్శించే సంక్లిష్ట పదార్థంగా యాంటీబయోటిక్ ఉండాలి. యాంటీబయోటిక్లకు సూక్ష్మజీవులను చంపే ధర్మాన్ని (సైడలధర్మం) లేదా సూక్ష్మజీవులను నిరోధించే ధర్మం (స్టాటిక్ ధర్మం) ఉండాలి.

ప్రశ్న 9.
అధిక విస్తృతి యాంటీబయోటిక్ అంటే ఏమిటి ? వివరించండి.
జవాబు:
ఒక యాంటీ బయోటిక్ ద్వారా ప్రభావితం అయ్యే బాక్టీరియా లేదా ఇతర సూక్ష్మజీవుల రకాల విస్తృతిని క్రియాత్మక వ్యాప్తి స్పెక్ట్రమ్ అంటారు.

అధిక క్రియాత్మక విస్తృతి యాంటీబయోటిక్లు :
గ్రాపాజిటివ్ మరియు గ్రామ్ నెగెటివ్ బాక్టీరియాను నాశనం చేసే లేదా నిరోధించే యాంటీబయోటిక్లను అధిక క్రియాత్మక విస్తృతి యాంటీబయోటిక్లు అంటారు.

ప్రశ్న 10.
అధిక విస్తృతి యాంటీబయోటిక్లు స్వల్ప విస్తృతి యాంటీబయోటిక్ లు అంటే ఏమిటి? ప్రతీదానికి ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
జవాబు:
ఒక యాంటీబయోటిక్ ద్వారా ప్రభావితం అయ్యే బాక్టీరియా లేదా ఇతర సూక్ష్మజీవుల రకాల విస్తృతిని క్రియాత్మక వ్యాప్తి స్పెక్ట్రమ్ అంటారు.

అధిక క్రియాత్మక విస్తృతి యాంటీబయోటిక్లు :
గ్రాపాజిటివ్ మరియు గ్రామ్ నెగెటివ్ బాక్టీరియాను నాశనం చేసే లేదా నిరోధించే యాంటీ బయోటిక్లను అధిక క్రియాత్మక విస్తృతి యాంటీబయోటిక్లు అంటారు.

స్వల్ప విస్తృతి యాంటీబయోటిక్లు :
గ్రామ్ పాజిటివ్ లేదా గ్రామ్ నెగిటివ్లలో ఒకరకం సూక్ష్మజీవులపై ప్రభావం చేయు యాంటీబయోటిక్లను స్వల్పవిస్తృతి యాంటీబయోటిక్లు అంటారు.

ప్రశ్న 11.
యాంటీ సెప్టిక్ లు (చీము నిరోధులు), క్రిమిసంహారిణులపై లఘు వ్యాఖ్యను వ్రాయండి. [TS. Mar. ’17, ’15]
జవాబు:
యాంటీ సెప్టిక్లు (చీము నిరోధులు) :
యాంటీసెప్టిక్లు అనేవి సూక్ష్మక్రిములు పెరుగుదలను నిరోధించేవి (లేదా) వాటిని నాశనం చేసేవి. వీటిని గాయాలు, కోతలు, రణాలు, రోగానికి గురైన చర్మం ఉపరితలాలు అయినటువంటి జీవకణజాలాలకు పూస్తారు.
ఉదా : డెట్టాల్, బితియనోల్
డెట్టాల్, క్లోరోక్సీలెనోల్, టెర్ఫినియెల్ల మిశ్రమంను డెట్టాల్ అంటారు.

ఆల్కహాల్ – నీరు మిశ్రమంలో కరిగించిన 2 – 3 శాతం అయోడిన్ ద్రావణాన్ని అయోడిన్ టింక్చర్ అంటారు. దీనిని గాయాలపై పూస్తారు.
0.2% ఫినాల్ యాంటీ సెప్టిక్.

క్రిమిసంహారిణులు :
“సూక్ష్మక్రిముల పెరుగుదలను నిరోధించడానికి (లేదా) నాశనం చేయడానికి వాడే రసాయన పదార్థాలు క్రిమిసంహారక మందులను ఫ్లోర్లు, డ్రయొనేజిలులాంటి జీవరహిత వ్యవస్థలకు వాడతారు.
ఉదా : i) 4% ఫార్మాల్డిహైడ్ జలద్రావణాన్ని ఫార్మలిన్ అంటారు.
ii) 0.3 ppm గాఢత గల క్లోరిన్ ద్రావణం క్రిమిసంహారిణిగా వాడతారు.

• 0.3 ppm క్లోరిన్ జల ద్రావణం క్రిమిసంహారిణి
• తక్కువ గాఢతలలో SO, క్రిమిసంహారిణి
• 1% ఫినాల్ క్రిమిసంహారిణి

ప్రశ్న 12.
క్రిమి సంహారిణులను, యాంటీసెప్టిక్ లు (చీము నిరోధులు) ఏ విధంగా భేదిస్తాయి?
జవాబు:

• యాం టీసెప్టిక్లను గాయాలు, కోతలు, రణాలు, రోగానికి గురైన చర్మం ఉపరితలాలు అయినటువంటి జీవకణ జాలాలకు పూతగా పూస్తారు.
• క్రిమిసంహారిణులను నేలలు, కాలువలు, పరికరాలు మొదలైన నిర్జీవ పదార్థాలకు పూస్తారు.
• ఫినాల్ యాంటీ సెప్టిక్ మరియు క్రిమిసంహారిణిగా వాడతారు.
  0.2% ఫినాల్ – యాంటీ సెప్టిక్
  1% ఫినాల్ – క్రిమిసంహారిణి

ప్రశ్న 13.
ఆహార, పదార్థ సంకలితాలలో ముఖ్య రకాలు ఏవి?
జవాబు:
ఆహారానికి కలిపే ముఖ్య సంకలితాలు కింద ఇవ్వబడ్డాయి.

1. ఆహారపు రంగులు
2. సుగంధాలు, తీపి రుచినిచ్చే పదార్థాలు,
3. కొవ్వు పదార్థాలను ఎమల్సీకరణం చేసే పదార్థాలు, ఆహార నిల్వకారిణులు,
4. వివర్ణకారకాలు, ఆహారానికి మెత్తదనాన్ని కలిగించే పదార్థాలు.
5. యాంటీ ఆక్సీకరణులు,
6. పరిరక్షక పదార్థాలు,
7. ఖనిజాలు, విటమిన్లు, ఎమైనో ఆమ్లాలులాంటి ఆహార పౌష్టిక విలువలు పెంచేవి.

ప్రశ్న 14.
ఆహార పదార్థాలలో యాంటీఆక్సీకరణుల గురించి లఘు వ్యాఖ్య వ్రాయండి.
జవాబు:
యాంటీఆక్సీకరణులు :

• ఇవి ముఖ్యమైన, అవసరమైన ఆహారసంకలితాలు.
• ఇవి ఆహార పదార్థాలపై ఆక్సిజన్ జరిపే చర్యవేగాన్ని తగ్గించి, ఆహార పదార్థాల సంరక్షణకు తోడ్పడతాయి.
• ఇవి తాము సంరక్షించే ఆహార పదార్థాలతో కంటే ఆక్సిజన్తో అధిక చర్యాశీలతను ప్రదర్శిస్తాయి.
• బ్యు టైలేటెడ్ హైడ్రాక్సీటోలిన్ (BHT), బ్యుటైలేటెడ్ హైడ్రాక్సీ అనిసోల్ (BHA)లు రెండూ అతి ప్రాచుర్యం గల యాంటీ ఆక్సీకరణులు.
• వెన్నకు BHA కలిపితే చెడిపోకుండా ఉండే నిల్వకాలం నెలల నుండి సంవత్సరాలకు పెరుగును.
• BHT, BHA లను సిట్రిక్ ఆమ్లంతో కలిపి అధిక ప్రభావం కోసం వాడతారు.
• వైను, బీరు, చక్కెరపాకం, ముక్కలుగా కోసిన లేదా తొక్కలుతీసిన పండ్లు, ఎండబెట్టిన పండ్లు, కూరగాయలు మొదలగువాటిని SO₂, సల్ఫైట్లను యాంటీ ఆక్సీకరణులుగా వాడతారు.

ప్రశ్న 15.
సబ్బుల భిన్న రకాలను తెలపండి.
జవాబు:
సబ్బులలో భిన్న రకాలు ఈ క్రింద ఇవ్వబడ్డాయి.

1. శరీర శుద్ధికి వాడే సబ్బులు,
2. నీటిలో తేలే గుణంగల సబ్బులు,
3. వైద్య ప్రాముఖ్యంగల సబ్బులు,
4. షేవింగ్ సబ్బులు,
5. లాండ్రీ సబ్బులు,
6. సబ్బుల చూర్ణాలు.

ప్రశ్న 16.
సరైన ఉదాహరణలతో క్రింది వాటిని వివరించండి.
ఎ) కాటయానిక డిటర్జెంట్లు
బి) ఆనయానిక డిటర్జెంట్లు
సి) అయానేతర డిటర్జెంట్లు
జవాబు:
ఎ) కాటయానిక డిటర్జెంట్లు :

ఎసిటేట్లు, క్లోరైడ్లు, బ్రోమైడ్లు ఆనయాన్లుగా గల ఎమీన్ క్వాటర్నరీ అమోనియమ్ లవణాలే కాటయానిక డిటర్జెంట్లు. కాటయాన్ భాగంలో పొడవైన హైడ్రోకార్బన్ గొలుసు ఉంటుంది. నైట్రోజన్ పై ధనావేశం ఉంటుంది. కాబట్టి వీటిని కాటయానిక డిటర్జెంట్లు అంటారు. సిటైల్ ట్రై మిథైల్ అమోనియమ్ బ్రోమైడ్ చాలా ఎక్కువగా వాడకంలో ఉన్న కాటయాన్ డిటర్జెంటు. దీనిని హెయిర్ కండిషనర్లలో (hair conditioners) వాడతారు. వీటికి క్రిములను నాశనం చేసే ధర్మం ఉంది. ఇవి చాలా ఖరీదైనవి. కాబట్టి ఇవి తక్కువ స్థాయిలోనే వాడకంలో ఉన్నాయి.

బి) ఆనయానిక డిటర్జెంట్లు :
పొడవైన కార్బన్ గొలుసు నిర్మాణాలు గల సల్ఫోనేటెడ్ ఆల్కహాల్ లేదా సల్ఫోనేటెడ్ హైడ్రోకార్బన్ల సోడియమ్ లవణాలే ఆయానిక డిటర్జెంట్లు. పొడవైన కర్బన గొలుసుల నిర్మాణాలు గల ఆల్కహాల్లను, గాఢ సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్లంతో చర్య జరిపించి, తరవాత క్షారంతో తటస్థీకరణ చర్యకు గురిచేసినప్పుడు ఆనయానిక డిటర్జెంట్లు ఏర్పడతాయి. ఇదేవిధంగా ఆల్కైల్ బెంజీన్ సల్ఫోనిక్ ఆమ్లాలను క్షారాలతో తటస్థీకరణం చెందించినప్పుడు కూడా ఇవి ఏర్పడతాయి.

ఆనయానిక డిటర్జెంట్లలో అణువులోని ఆనయాన్ భాగం మాత్రమే శుభ్రపరిచే ప్రక్రియలో పాల్గొంటుంది. ఆల్కెల్ బెంజీన్ సల్ఫోనేట్ల సోడియమ్ లవణాలు అతిముఖ్యమైన ఆనయానిక డిటర్జెంట్లు. ఇవి మన ఇండ్లలో విరివిగా వాడతారు. ఆనయాన్ డిటర్జెంట్లను టూత్పేస్టులలో కూడా వాడతారు.

సి) అయానేతర డిటర్జెంట్లు :
వీటి నిర్మాణంలో అయాన్లు ఉండవు. పాలి ఇథైల్ గ్లైకాల్, స్టియరిక్ ఆమ్లంతో చర్య జరిపినప్పుడు అటువంటి ఒక డిటర్జెంటు ఏర్పడుతుంది.

పాత్రలను శుభ్రంచేసే ద్రవ రూపంలో ఉండే డిటర్జెంట్లు అయానేతర డిటర్జంట్ల రకానికి చెందినవి.

ప్రశ్న 17.
జీవక్రమపతన క్రియకు గురయ్యే డిటర్జెంట్లు, జీవక్రమపతన క్రియకు గురికాని డిటర్జెంట్లు అంటే ఏమిటి? ప్రతీదానికి ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
జవాబు:
i) జీవక్రమపతన చర్యకు గురయ్యే డిటర్జెంట్లు :
ఏ డిటర్జెంట్లు అయితే సూక్ష్మజీవులచే క్రమపతన చర్యకు గురి అవుతాయో వాటిని జీవక్రమపతన చర్యకు గురయ్యే డిటర్జెంట్లు అంటారు.

• ఇవి తక్కువ శాఖాయుతం అయినవి.
• ఇవి నీటి కాలుష్యాన్ని కలిగించవు.
  ఉదా : in-డోడెకైల్ బెంజీన్ సల్ఫోనేట్, సబ్బు

ii) జీవక్రమపతనచర్యకు గురికాని డిటర్జెంట్లు :
ఏ డిటర్జెంట్లు అయితే సూక్ష్మజీవులచే క్రమపతన చర్యకు గురికావో వాటిని జీవక్రమపతనచర్య గురికాని డిటర్జెంట్లు అంటారు.

• ఇవి ఎక్కువ శాఖాయుతమైనవి.
• ఇవి నీటి కాలుష్యాన్ని కలిగిస్తాయి.
  ఉదా : ABS డిటర్జెంటు.

ప్రశ్న 18.
సబ్బులు జరిపే శుభ్రపరిచే ప్రక్రియను వివరించండి.
జవాబు:

మురికి గుడ్డలపై ఉండే గ్రీజు, మురికి మొదలైన పదార్థాలు నీటిలో కరిగి మిసెల్ను ఏర్పరచటం అనే అంశం మీద ఈ శుభ్రపరిచే ప్రక్రియ ఆధారపడి ఉంటుంది. ఈ ప్రక్రియను గ్రీజు ఎమల్సిఫికేషన్ చర్య అంటారు. పొడుగాటి గొలుసులున్న ఉన్నత ఫాటీ ఆమ్లం సోడియం లవణాలను సబ్బు అంటారు. సబ్బులోని ఆనయాన్లకూ, నీటికీ మధ్య ఉన్న బంధక బలం ఆధారంగానే ఈ శుభ్రపరచే ప్రక్రియ ఆధారపడి ఉంటుంది.

సబ్బు ఆనయాన్లు సులభంగా మిసెల్లను ఏర్పరుస్తాయి. హైడ్రోకార్భన్ భాగాలు మిసెల్ అంతర్భాగంలోనికి చొచ్చుకుని పోతాయి. -COO` అయాన్లు మిసెల్ ఉపరితలంపై చోటు చేసుకుంటాయి. ద్రవ హైడ్రో కార్బన్ గా ప్రవర్తించే గ్రీజు లేదా మురికి మిసెల్లోకి పోతుంది. సబ్బు ఆనయాన్ తోక భాగాలు గ్రీజులోకి చొచ్చుకుని ఉంటాయి. ధ్రువ సమూహాలు గ్రీజు ఉపరితలం నుంచి వెలుపలికి చొచ్చుకునిపోయి మిసెల్ చుట్టూ ఒక ధ్రువ స్వభావం ఉన్న పొరను ఏర్పరుస్తాయి. ఎమల్సిఫికేషన్ చెందిన గ్రీజు మరకలను సబ్బు ద్రావణంతో తొలగించడం అవుతుంది.

ప్రశ్న 19.
క్రింది సమ్మేళనాలలో హైడ్రోఫిలిక్ బాగాలను హైడ్రోఫోబిక్ భాగాలను గుర్తించండి.
ఎ) CH₃(CH₂)₁₀ CH₂ OSO^–₃ Na⁺
బి) CH₃ (CH₂)₁₅ N⁺ (CH₃)₃ Br^–
సి) CH₃ (CH₂)₁₆ COO (CH₂ CH₂O)_n CH₂ CH₂ OH
జవాబు:

ప్రశ్న 20.
క్రింది వాటి నిర్మాణాలను వ్రాయండి.
ఎ) సెరోటోనిన్ బి) బితియోనోల్ సి) క్లోరామ్ ఫెనికోల్ డి) సాకరీన్
జవాబు:

దీర్ఘ సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
మందులను భిన్న వర్గాలుగా వర్గీకరించండి.
జవాబు:
క్రింద పేర్కొన్న లక్షణాల ఆధారంగా మందులను వర్గీకరిస్తారు.

a) వ్యాధి సంబంధ ఔషధాలుగా వర్గీకరణ :
నిబంధనల ఆధారంగా మందులను వర్గీకరిస్తారు. ఈ వర్గీకరణ వైద్యులకు చాలా ఉపయోగకరంగా ఉంటుంది. ఎందుకంటే ప్రత్యేకమైన రోగ చికిత్సల విషయంలో ప్రతి వ్యాధి చికిత్సకు అందుబాటులో ఉండే మందుల గురించి ఈ వర్గీకరణ తెలుపుతుంది. ఉదాహరణకు “ఎనాల్జెసిక్లు” (బాధా నివారణులు) నొప్పులను హరించే గుణం ఉన్నవి. యాంటీ సెప్టిక్లు (చీము నిరోధులు) సూక్ష్మజీవుల వృద్ధిని నిరోధించడం లేదా వాటిని నాశనం చేయడం చేస్తాయి.

b) మందులు జరిపే చర్యల ఆధారంగా వర్గీకరణ :
ప్రత్యేక జీవరసాయన ప్రక్రియపై మందు జరిపే చర్య ఆధారంగా ఈ వర్గీకరణ ఉంటుంది. ఉదాహరణకు శరీరంలో వాపును (inflammation) కలిగించే హిస్టమిన్ పదార్థం జరిపే చర్యను నిరోధించే మందులను యాంటీ హిస్టమిన్లు (antihistamines) లేదా హిస్టమిన్ వ్యతిరేకులు అంటారు. హిస్టమిన్ చర్యలను అడ్డుకొనే విధానాలు చాలా ఉన్నాయి.

c) మందులలోని రసాయన పదార్థాల నిర్మాణాల ఆధారంగా వర్గీకరణ :

ఈ వర్గీకరణ మందులలోని రసాయన పదార్థాల నిర్మాణంపై ఆధారపడి ఉంటుంది. ఈ వర్గీకరణలో చోటుచేసుకొన్న మందులన్నింటిలోను ఉండే రసాయన పదార్థాలకు ఒకేరకమైన రసాయన నిర్మాణం ఉంటుంది. అంతేకాకుండా వీటన్నింటికి ఔషధశాస్త్ర సంబంధమైన చర్యలు ఒకే విధంగా ఉంటాయి. ఉదాహరణకు సల్ఫోనమైడ్ మందులన్నింటికి సామాన్య రసాయన నిర్మాణం పక్క విధంగా ఉంటుంది.

d) ఔషధాల లక్ష్య అణువుల ఆధారంగా వర్గీకరణ :
కార్బోహైడ్రేట్లు, లిపిడ్లు, ప్రోటీన్లు, న్యూక్లియిక్ ఆమ్లాలులాంటి చాలా జీవాణువులతో మందులు చర్య జరుపుతాయి. ఈ జీవాణువులనే లక్ష్య అణువలు (target molecules) లేదా మందుల లక్ష్యాలు (drug target) అంటారు. నిర్మాణాత్మక లక్షణాలలో సారూప్యతను ప్రదర్శించే మందులకు, అవి లక్ష్యాలపై జరిపే చర్యల విధానాల మధ్య కూడా సారూప్యత ఉంటుంది. వైద్య రసాయన శాస్త్రవేత్తలకు లక్ష్య అణువుల ఆధారంగా చేసిన మందుల వర్గీకరణ చాలా ఉపయోగకరంగా ఉంటుంది.

ప్రశ్న 2.
భిన్న వర్గాల మందుల చికిత్సా చర్యలను స్థూలంగా వర్గీకరించండి.
జవాబు:
భిన్న వర్గాల మందుల చికిత్సా చర్యలు క్రింద వివరించబడ్డాయి.

ఆమ్ల అవరోధులు :
ఉదరంలో స్రవించిన అధిక ఆమ్లాన్ని తటస్థీకరించి సరైన pH కి తెచ్చే రసాయన పదార్థాలను ఆమ్ల విరోధులు (లేదా) యాంటాసిడ్లు అంటారు.
ఉదా : NaHCO₃, AL(OH)₃ + Mg(OH)₂, ఓమెప్రజోల్ etc.,

యాంటీహిస్టమిన్లు :
ఈ రసాయనాలు ఉదరంలో అధిక ఆమ్ల మోతాదులను పరోక్ష పద్ధతిలో నివారిస్తాయి.
ఉదర గోడలలో ఉండే అభిగ్రాహకాల దగ్గరకు హిస్టమిన్ పోకుండా ఆపి తక్కువ ఆమ్లం ఉత్పన్నమయ్యేటట్లు చేయు రసాయనాలను యాంటీ హిస్టమిన్లు అంటారు.
ఉదా : డిమెటాప్, సెల్దేన్ మొదలగునవి.

ట్రాంక్విలైజర్లు :
మానసిక ఒత్తిడిని, స్వల్ప లేదా తీవ్రమైన స్థాయిలలో ఉండే మనోవ్యాధుల నుంచి ఉపశమనం కొరకు ఉపయోగించే రసాయన పదార్థాలను ట్రాంక్విలైజర్లు అంటారు.
ఉదా : లూమినాల్, సెకోనాల్ మొదలగునవి.

బార్బిట్యురేట్లు :
ట్రాంక్విలైజర్ల ముఖ్య వర్గానికి చెందిన బార్బిట్యురిక్ ఆమ్లం యొక్క ఉత్పన్నాలను బార్బిట్యురేట్లు అంటారు.
ఉదా : వెరోనాల్, ఎమిటాల్.

ఎనాల్జెసిక్ :
నొప్పి అనునది అనేక వ్యాధులలోను, ఆకస్మిక ప్రమాదాలలోనూ వుంటుంది. తలనొప్పి, చెవినొప్పి, ఒంటి నొప్పి, కడుపునొప్పి, కీళ్ళ నొప్పులు మొదలైనవి సాధారణ నొప్పులు. శరీరంలో ఏ భాగము వాపుకు గురి అయిన నొప్పి కలుగుతుంది. ఈ నొప్పిని తగ్గించు ఔషధాలను ఎనాల్జెసిక్ అంటారు.
ఉదా : ఆస్పిరిన్, ఐబుప్రొఫెన్ మొదలైనవి.

వర్గీకరణలు :

1. నార్కోటిక్ ఎనాల్జెసిక్
2. నాన్- నార్కోటిక్ ఎనాల్జెసిక్
3. యాంటీ పైరిటిక్లు.

యాంటీమైక్రోబియల్స్ :
బాక్టీరియం ద్వారా, ఫంగై ద్వారా, వైరస్ ద్వారా ఇతర పరాన్న జీవులు వరణాత్మకంగా కలగజేసే వ్యాధి కారక చర్యలను విధ్వంసం చేయడం, జరగకుండా నివారించే (లేదా) పూర్తిగా నివారించే మందులను యాంటీమైక్రోబియల్స్ అంటారు.
ఉదా : లైసోజైమ్, లాక్టిక్ ఆమ్లం మొదలగునవి.

యాంటీమైక్రోబియల్స్ను ఈ క్రింది విధంగా వర్గీకరించారు.

క్రిమిసంహారిణులు :
“సూక్ష్మక్రిముల పెరుగుదలను నిరోధించడానికి (లేదా) నాశనం చేయడానికి వాడే రసాయన పదార్థాలు క్రిమిసంహారక మందులను ఫ్లోర్లు, డ్రయొనేజిలులాంటి జీవరహిత వ్యవస్థలకు వాడతారు.
ఉదా : i) 4% ఫార్మాల్డిహైడ్ జలద్రావణాన్ని ఫార్మలిన్ అంటారు.
ii) 0.3 ppm గాఢత గల క్లోరిన్ ద్రావణం క్రిమిసంహారిణిగా వాడతారు.

యాంటీసెప్టిక్ లు (చీము నిరోధులు) :
యాంటీసెప్టిక్లు అనేది సూక్ష్మక్రిముల పెరుగుదలను నిరోధించేవి (లేదా) వాటిని నాశనం చేసేవి. వీటిని గాయాలు, కోతలు, రణాలు, రోగానికి గురైన చర్మం ఉపరితలాలు అయినటువంటి జీవకణజాలాలకు పూస్తారు.
ఉదా : డెట్టాల్, బితియనోల్.

యాంటీబయోటిక్లు :
“యాంటీబయోటిక్లు బాక్టీరియా, ఫంగస్, బూజు లాంటి సూక్ష్మజీవుల నుంచి ఉత్పన్నమై ఇతర సూక్ష్మజీవుల పెరుగుదలను ఆపే లేదా వాటిని నాశనం చేసే రసాయన పదార్థాలు”.
(లేదా)
“యాంటీబయోటిక్ అనేది పూర్తిగా కాని, కొంత భాగంగా కాని రసాయన పద్ధతిలో తయారు చేయబడి తక్కువ గాఢతలో ఇతర సూక్ష్మజీవుల పెరుగుదలను ఆపే లేదా అంతం చేసే రసాయన పదార్థం”.
ఉదా : పెనిసిలీన్, క్లోరామ్ ఫెనికోల్, సల్ఫాడయాజీన్ మొ||నవి.

“ఋతుచక్రాలను, స్త్రీ బీజాణువులను నియంత్రించడం ద్వారా గర్భ నిరోధకాలుగా పనిచేసే మందులను ‘యాంటీ ఫెర్టిలిటీ మాత్రలు’ అంటారు. ఇవి స్టిరాయిడ్లు. ఉదా : నారెథిన్న్, ఇథైనిలె స్ట్రాడియోల్, మిథెప్రిస్టోన్ మొ||నవి.

ఈ జనన నియంత్రణ మాత్రలలో సంక్లిష్ట ఈస్ట్రోజన్. ప్రోజెస్టిరాన్ ఉత్పన్నాలు చాలా చురుకుగా పనిచేస్తాయి.

ప్రశ్న 3.
యాంటీమైక్రోబ్ మందుల గురించి వ్యాసం వ్రాయండి.
జవాబు:
యాంటీమైక్రోబియల్స్ : బాక్టీరియా ద్వారా, ఫంగై ద్వారా, వైరస్ ద్వారా ఇతర పరాన్న జీవులు వరణాత్మకంగా కలగజేసే వ్యాధికారక చర్యలను విధ్వంసం చేయడం, జరగకుండా నివారించే (లేదా) పూర్తిగా నివారించే మందులను యాంటీమైక్రోబియల్స్ అంటారు.
ఉదా : లైసోజైమ్, లాక్టిక్ ఆమ్లం మొదలగునవి.

యాంటీ మైక్రోబియల్స్ను ఈ క్రింది విధంగా వర్గీకరించారు.

క్రిమిసంహారిణులు :
“సూక్ష్మక్రిముల పెరుగుదలను నిరోధించడానికి (లేదా) నాశనం చేయడానికి వాడే రసాయన పదార్థాలు క్రిమిసంహారక మందులను ఫ్లోర్లు, డ్రయొనేజిలులాంటి జీవరహిత వ్యవస్థలకు వాడతారు.
ఉదా : i) 4% ఫార్మాల్డిహైడ్ జలద్రావణాన్ని ఫార్మలిన్ అంటారు.
ii) 0.3 ppm గాఢత గల క్లోరిన్ ద్రావణం క్రిమిసంహారిణిగా వాడతారు.

యాంటీసెప్టిక్లు (చీము నిరోధులు) :
యాంటీ సెప్టిక్లు అనేది సూక్ష్మక్రిముల పెరుగుదలను నిరోధించేవి (లేదా) వాటిని నాశనం చేసేవి. వీటిని గాయాలు, కోతలు, రణాలు, రోగానికి గురైన’ చర్మం ఉపరితలాలు అయినటువంటి జీవకణజాలాలకు పూస్తారు.
ఉదా : డెట్టాల్, బితియనోల్.

“యాంటీబయోటిక్లు బాక్టీరియా, ఫంగస్, బూజు లాంటి సూక్ష్మజీవుల నుంచి ఉత్పన్నమై ఇతర సూక్ష్మజీవుల పెరుగుదలను ఆపే లేదా వాటిని నాశనం చేసే రసాయన పదార్థాలు”.
(లేదా)
“యాంటీబయోటిక్ అనేది పూర్తిగా కాని, కొంత భాగంగా కాని రసాయన పద్ధతిలో తయారు చేయబడి తక్కువ గాఢతలో ఇతర సూక్ష్మజీవుల పెరుగుదలను ఆపే లేదా అంతం చేసే రసాయన పదార్థం”.
ఉదా : పెనిసిలీన్, క్లోరామ్ ఫెనికోల్, సల్ఫాడయాజీన్ మొ||నవి..

ప్రశ్న 4.
క్రింది వాటిని గురించి లఘు వ్యాఖ్యలు వ్రాయండి. [TS. Mar.’16]
ఎ) కృత్రిమ తీపి కారకాలు బి) నిల్వ ఉంచే ఆహార పదార్థాల పరిరక్షకాలు సి) యాంటీ ఆక్సీకరణులు
జవాబు:
ఎ) కృత్రిమ తీపి కారకాలు :
సహజ చక్కెరలు కాలరీలను పెంచుతాయి. అందువలన వాటి స్థానంలో కృత్రిమ చక్కెరలను వాడుతున్నారు. “ఆహార పదార్థాల్లో చక్కెరకు బదులుగా వాడే రసాయనాలను కృత్రిమ తీపి కారకాలు అంటారు. వీటిని వాడడం వల్ల కాలరీలను నియంత్రించవచ్చు. అదే సమయంలో సుక్రోజ్ కంటే ఆహారానికి ఎంతో తీపినిస్తాయి. చక్కెర వ్యాధి ఉన్నవారికి ఇవి చాలా ఉపయోగకరం.

ఉదా : i) ఆస్పార్టామ్ సుక్రోజ్ కంటే 100 రెట్లు తీపి ఎక్కువగా ఉంటుంది.
ii) అలిటేమ్ మరియు సుక్రలోజ్ మరికొన్ని ఉదాహరణలు.

• కృత్రిమ తీపి కారకాలు మధుమేహ రోగులకు చాలా ఉపయోగకరమైనవి.
• ఇవి హాని కలిగించవు.
• ఇవి ఆహారం అందించే కేలరీలను నియంత్రిస్తాయి.

ఇది ఆహారం వండే ఉష్ణోగ్రతల వద్ద ఇది అస్థిరమైనది. అందువల్ల దీనిని శీతల ఆహార పదార్థాలలో, శీతల పానీయాలలో మాత్రమే ఉపయోగిస్తారు.

మధుమేహ రోగి వాడే తీపి పదార్థాల తయారీలో వాడే కృత్రిమ తీపి కారకం సాకరీన్. ఇది ఆహారం వండే ఉష్ణోగ్రత వద్ద స్థిరమైనది.

అలిటేమ్ అత్యధిక తియ్యదనాన్ని అందించే కృత్రిమ తీపికారకం. దీనిని వాడినప్పుడు అది అందించే తియ్యదనాన్ని నియంత్రించడం చాలా కష్టం.

బి) నిల్వ ఉంచే ఆహార పదార్థాల పరిరక్షకాలు :
సూక్ష్మజీవుల వృద్ధి ద్వారా ఆహార పదార్థాలు చెడిపోయే ప్రమాదం నుంచి ఇవి ఆహార పదార్థాలను సంరక్షిస్తాయి. సాధారణ ఉప్పు, పంచదార, వంటనూనెలు, సోడియమ్ బెంజోయేట్ CH, COONa ఇవన్నీ మనం సామాన్యంగా ఉపయోగించే ఆహార పదార్థాల సంరక్షకాలు. తక్కువ పరిమాణాలలో కూడా ఉపయోగించే అతి ముఖ్యమైన సంరక్షక పదార్థం, సోడియమ్ బెంజోయేట్. ఇది జీవక్రియలో హిప్యూరిక్ ఆమ్లంగా మారుతుంది. ఈ ఆమ్లం మూత్రం ద్వారా బహిష్కృతమవుతుంది. సార్బిక్ ఆమ్లం, ప్రొపనోయిక్ ఆమ్ల లవణాలను కూడా సంరక్షక పదార్థాలుగా వాడతారు.

సి) యాంటీఆక్సీకరణులు :

• ఇవి ముఖ్యమైన, అవసరమైన ఆహారసంకలితాలు.
• ఇవి ఆహార పదార్థాలపై ఆక్సిజన్ జరిపే చర్యవేగాన్ని తగ్గించి ఆహార పదార్థాల సంరక్షణకు తోడ్పడతాయి.
• ఇవి తాము సంరక్షించే ఆహార పదార్థాలతో కంటే ఆక్సిజన్తో అధిక చర్యాశీలతను ప్రదర్శిస్తాయి.
• బ్యుటైలేటెడ్ హైడ్రాక్సీటోలిన్ (BHT), బ్యుటైలేటెడ్ హైడ్రాక్సీ అనిసోల్ (BHA) లు రెండూ అతి ప్రాచుర్యం- గల యాంటీ ఆక్సీకరణులు.
• వెన్నకు BHA కలిపితే చెడిపోకుండా ఉండే నిల్వకాలం నెలల నుండి సంవత్సరాలకు పెరుగును.
• BHT, BHA లను సిట్రిక్ ఆమ్లంతో కలిపి అధిక ప్రభావం కోసం వాడతారు..
• వైను, బీరు, చక్కెరపాకం, ముక్కలుగా కోసిన లేదా తొక్కలుతీసిన పండ్లు, ఎండబెట్టిన పండ్లు, కూరగాయలు మొదలగువాటిని SO₂, సల్ఫైట్లను యాంటీ ఆక్సీకరణులుగా వాడతారు.

ప్రశ్న 5.
క్రింది వాటిని గురించి లఘు వ్యాఖ్యలు వ్రాయండి.
ఎ) సబ్బులు బి) కృత్రిమ డిటర్జెంట్లు
జవాబు:
ఎ) సబ్బులు :
రసాయనికంగా సబ్బులు పొడవైన శృంఖలాలుగల కొవ్వు ఆమ్లాల సోడియం (లేదా) పొటాషియం లవణాలు. కొవ్వు పదార్థాన్ని సోడియం హైడ్రాక్సైడ్ జల ద్రావణంతో కలిపి వేడిచేసి సోడియం లవణాలు గల సబ్బులను తయారుచేస్తారు. దీనినే సబ్బు ఏర్పడే చర్య అంటారు.

కఠిన జలంలో కాల్షియమ్, మెగ్నీషియమ్ అయాన్లు ఉంటాయి. కఠినజలంలో సోడియం లేదా పొటాషియమ్ సబ్బులను కరిగిస్తే ఇవి వరసగా కరగని కాల్షియమ్, మెగ్నీషియమ్ సబ్బులను ఏర్పరుస్తాయి. ఈ కరగని సబ్బులు మడ్డి రూపంలో వేరుపడతాయి. కాబట్టి ఇవి శుభ్రపరిచే కారకాలుగా పనిచేయవు. ఎందుకంటే ఈ అవక్షేపాలు వస్త్రాలపై జిగురు పదార్థాలుగా అతుక్కుపోతాయి. ఈ జిగురు అవక్షేపం కారణంగానే కఠినజలంతో శుభ్రపరచిన తలవెంట్రుకలు కాంతిహీనంగా ఉంటాయి. కఠినజలంలో సబ్బుతో శుభ్రపరిచిన వస్త్రాలపై రంగులు సజాతీయంగా అభిశోషించబడవు. ఈ జిగురుగా ఉండే అవక్షేపమే దీనికి కూడా కారణం.

బి) కృత్రిమ డిటర్జెంట్లు :
సంక్లిష్ట డిటర్జెంట్లు :
సబ్బు ధర్మాలన్నీ ఉండి, వాటిలో మాత్రం సబ్బులు లేని శుభ్రపరిచే కారకాలను సంక్లిష్ట లేదా కృత్రిమ డిటర్జెంట్లు అంటారు. వీటిని కఠినజలంలోను, మృదుజలంలోను కూడా ఉపయోగిస్తారు. ఉదా : సోడియం డోడెకైల్ బెంజీన్ సల్ఫోనేట్.

కఠినజలంతో సబ్బులు పనిచేయవు. కృత్రిమ డిటర్జెంట్లు కఠినజలంలోను, మృదుజలంలోను కూడా ఉపయోగిస్తారు. ఈ డిటర్జెంట్లు ఐస్తో చల్లబరిచిన నీటిలోను నురుగును ఏర్పరుస్తాయి.

సంక్లిష్ట డిటర్జెంట్లను మూడు వర్గాలుగా విభజించారు.

1. ఆనయానిక డిటర్జెంట్లు,
2. కాటయానిక డిటర్జెంట్లు,
3. అయానేతర డిటర్జెంట్లు.

i) ఆనయానిక డిటర్జెంట్లు :
పొడవైన కార్బన్ గొలుసు నిర్మాణాలు గల సల్ఫోనేటెడ్ ఆల్కహాల్ల లేదా సల్ఫోనేటెడ్ హైడ్రోకార్బన్ల సోడియమ్ లవణాలే అయానిక డిటర్జెంట్లు. పొడవైన కర్బన గొలుసుల నిర్మాణాలు గల ఆల్కహాల్లను, గాఢ సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్లంతో చర్య జరిపించి, తరవాత క్షారంతో తటస్థీకరణ చర్యకు గురిచేసినప్పుడు ఆనయానిక డిటర్జెంట్లు ఏర్పడతాయి. ఇదేవిధంగా ఆల్కైల్ బెంజీన్ సల్ఫోనిక్ ఆమ్లాలను క్షారాలతో తటస్థీకరణం చెందించినప్పుడు కూడా ఇవి ఏర్పడతాయి.

ఆనయానిక డిటర్జెంట్లలో అణువులోని ఆనయాన్ భాగం మాత్రమే శుభ్రపరిచే ప్రక్రియలో పాల్గొంటుంది. ఆల్కైల్ బెంజీన్ సల్ఫోనేట్ల సోడియమ్ లవణాలు అతి ముఖ్యమైన ఆనయానిక డిటర్జెంట్లు. ఇవి మన ఇండ్లలో విరివిగా వాడతారు. ఆనయాన్ డిటర్జెంట్లను టూత్పేస్టులలో కూడా వాడతారు.

ii) కాటయానిక డిటర్జెంట్లు :

ఎసిటేట్లు, క్లోరైడ్లు, బ్రోమైడ్లు ఆనయాన్లుగా గల ఎమీన్ క్వాటర్నరీ అమోనియమ్ లవణాలే కాటయానిక్ డిటర్జెంట్లు. కాటయాన్ భాగంలో పొడవైన హైడ్రోకార్బన్ గొలుసు ఉంటుంది. నైట్రోజన్పై ధనావేశం ఉంటుంది. కాబట్టి వీటిని కాటయానిక డిటర్జెంట్లు అంటారు. సిటైల్ ట్రై మిథైల్ అమోనియమ్ బ్రోమైడ్ చాలా ఎక్కువగా వాడకంలో ఉన్న కాటయాన్ డిటర్జెంటు. దీనిని హెయిర్ కండిషనర్లలో (hair conditioners) వాడతారు. వీటికి క్రిములను నాశనం చేసే ధర్మం ఉంది. ఇవి చాలా ఖరీదైనవి. కాబట్టి ఇవి తక్కువ స్థాయిలోనే వాడకంలో ఉన్నాయి.

iii) అయానేతర డిటర్జెంట్లు :
వీటి నిర్మాణంలో అయాన్లు ఉండవు. పాలిఇథైల్ గ్లైకాల్, స్టియరిక్ ఆమ్లంతో చర్య జరిపినప్పుడు అటువంటి ఒక డిటర్జెంటు ఏర్పడుతుంది.

పాత్రలను శుభ్రంచేసే ద్రవ రూపంలో ఉండే డిటర్జెంట్లు అయానేతర డిటర్జంట్ల రకానికి చెందినవి.

పాఠ్యాంశ ప్రశ్నలు Intext Questions

ప్రశ్న 1.
నిద్రలేమితో బాధపడుతున్న రోగులకు నిద్ర రావడానికిగాను వైద్యుడు నిద్రవచ్చే మాత్రలను సిఫారసు చేస్తాడు. అయితే వైద్యుని సంప్రదించకుండా వీటిని అధిక మోతాదులలో వాడకూడదు. దీనికి కారణం తెలపండి.
జవాబు:
చాలా మందులు సిఫారసు చేసిన మోతాదులకు మించిన మోతాదులలో సేవిస్తే ఇవి హానికరమైన ప్రభావాన్ని చూపుతాయి. విషపదార్థాలుగా పనిచేస్తాయి. కాబట్టి మందును సేవించే ముందుగా డాక్టరు సలహా తీసుకోవాలి.

ప్రశ్న 2.
‘రెనిటిడీన్ ఆమ్ల విరోధి’ అనేది ఏ వర్గీకరణ ఆధారంగా ఇచ్చిన వివరణ?
జవాబు:
మందుల చికిత్స చర్యాశీలత ప్రభావం ఆధారంగా చేసిన వర్గీకరణానికి సంబంధించిన వ్యాఖ్య. జీర్ణకోశంలో ఏర్పడిన అధిక పరిమాణ ఆమ్లం ప్రభావాన్ని ప్రతిఘటించడానికి ఉపయోగించే మందును ఆమ్ల. విరోధి అంటారు.

ప్రశ్న 3.
మనం కృత్రిమ తీపి కారకాలను ఎందుకు ఉపయోగిస్తాం?
జవాబు:
కృత్రిమ తీపి కారకాల ఉపయోగాలు :

1. సహజ చక్కెరలు కాలరీలను పెంచాతాయి. అందువల్ల వాటి స్థానంలో కృత్రిమ చక్కెరలను వాడుతున్నారు. ఇవి మూత్రం తేలికగా బయటకుపోతాయి.
   ద్వారా
2. వీటిని వాడడం వల్ల కాలరీలను నియంత్రించవచ్చు. ఇది చక్కెర వ్యాధి (diabeties) ఉన్నవారికి చాలా ఉపయోగపడుతుంది.
3. ఆహారం తియ్యదనాన్ని నియంత్రించడం చాలా కష్టం. సుక్రొలోస్ (కృత్రిమ తీపి కారకం) రూపు, రుచులు చక్కెరలను పోలి ఉంటాయి. దీనితో కాలరీలు రావు. “

ప్రశ్న 4.
గ్లిసరైల్ ఓలియేట్, గ్లిసరైల్ పామిటేట్ల నుంచి సోడియం సబ్బులను తయారుచేసే చర్యలకు రసాయన సమీకరణాలు వ్రాయండి. వీటి నిర్మాణాత్మక ఫార్ములాలు క్రింద ఇవ్వడమైంది.
i) (C₁₅H₃₁COO)₃ C₃H₅ – గ్లిసరైల్ పామిటేట్
ii) (C₁₇H₃₂COO₃ C₃H₅ – గ్లిసరైల్ ఓలియేట్
జవాబు:

ప్రశ్న 5.
ద్రవ డిటర్జెంట్లలో, ఎమల్సీకరణ కారకాలు, తడిని సమకూర్చే కారకాలలో క్రింది రకం అయానేతర డిటర్జెంట్లు ఉన్నాయి. అణువులోని హైడ్రోఫిలిక్, హైడ్రోఫోబిక్ భాగాలను గుర్తించండి. అణువులోని ప్రమేయ వర్గాలను కూడా తెలపండి.

జవాబు:

b) ప్రమేయ వర్గాలు : ఈథర్ మరియు ఆల్కహాల్.

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 2nd Year Botany Study Material 1st Lesson మొక్కలలో రవాణా Textbook Questions and Answers.

AP Inter 2nd Year Botany Study Material 1st Lesson మొక్కలలో రవాణా

అతి స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
పోరిన్లు అంటే ఏమిటి ? విసరణ చర్యలో వాటి పాత్ర ఏమిటి ?
జవాబు:
ప్లాస్టిడ్లు, మైటోకాండ్రియా, కొన్ని బాక్టీరియమ్ల వెలుపలి త్వచంలో ఉండే పోరిన్లు అనే ప్రొటీన్లు పెద్ద సైజు రంధ్రాలను ఏర్పరిచి చిన్న సైజు ప్రొటీన్లు పరిమాణంతో దాదాపు సమానంగా ఉన్న అణువులను ప్రయాణించడానికి అనుమతిస్తాయి.

ప్రశ్న 2.
నీటిశక్మంను నిర్వచించండి. శుద్ధమైన నీటికి గల నీటిశక్మం విలువ ఎంత ?
జవాబు:
నీటి యొక్క రసాయన శక్మంను నీటి శక్మం అంటారు. ఇది చర్యకు లభ్యమయ్యే శక్తిని లేదా చలనాన్ని కొలవడానికి తోడ్పడుతుంది. శుద్ధమైన నీటికి గల నీటిశక్మ విలువ = 0.

ప్రశ్న 3.
విసరణ, ద్రవాభిసరణకు మధ్య భేదమేమిటి ? [A.P. Mar. ’17]
జవాబు:
విసరణ
1. “అధిక గాఢత గల ప్రదేశం నుండి అల్ప గాఢత గల ప్రదేశంలోనికి వాయువులు లేక అణువులు చలించుట”.

ద్రవాభిసరణ
1. “అల్ప గాఢత గల ప్రదేశం నుండి అధిక గాఢత గల ప్రదేశంలోనికి భేదక పారగమ్య త్వచం ద్వారా నీరు రవాణా అగుట”.

ప్రశ్న 4.
అపోప్లాస్ట్, సింప్లాస్ట్ అంటే ఏమిటి ? [T.S. Mar. ’17, ’15]
జవాబు:
మొక్క దేహం నిండా ప్రక్కప్రక్కన ఆనుకుని ఉన్న కణ కవచాలు అవిచ్ఛిన్నంగా ఏర్పడి ఉన్న స్థితిని అపోప్లాస్ట్ అంటారు. దీనిలో నీరు కణత్వచాన్ని దాటదు. ఇది చురుకుగా జరుగుతుంది.

మొక్క దేహంలో కణానికి, కణానికి మధ్య ఏర్పడి ఉన్న ప్రొటోప్లాస్టీ అంతర్జాల వ్యవస్థను సింప్లాస్ట్ అంటారు. దీనిలో నీరు కణత్వచాన్ని దాటి లోపలికి చేరుతుంది. ఇది నెమ్మదిగా జరుగుతుంది.

ప్రశ్న 5.
బాష్పోత్సేకానికి, బిందుస్రావానికి మధ్య భేదమేమిటి ? [A.P. Mar. ’17]
జవాబు:
బాష్పోత్సేకము

1. మొక్క వాయుగత భాగాలలోని సజీవ కణజాలాల నుంచి నీరు ఆవిరిరూపంలో వాతావరణంలోకి కోల్పోయే ప్రక్రియ.
2. ఇది నియంత్రిత చర్య కాదు.
3. ఇది సాధారణంగా పగలు జరుగును.

బిందుస్రావం

1. నీరు నీటిబిందువుల రూపంలో వాతావరణంలోకి కోల్పోయే ప్రక్రియ.
2. ఇది నియంత్రిత చర్య.
3. ఇది రాత్రివేళల్లో జరుగుతుంది.

ప్రశ్న 6.
మొక్కల దారువు ద్వారా జరిగే ద్రవోద్గమానికి కారణమయ్యే కారకాలు ఏవి ? [T.S. Mar. ’17]
జవాబు:
సంసంజనము: నీటి అణువుల మధ్య ఉన్న పరస్పర ఆకర్షణ.
అంజనము: దారుకణాల ఉపరితలాలకు, నీటి అణువులకు మధ్య ఉన్న ఆకర్షణ.
బాష్పోత్సేకర్షణ: నీటిని పైకి తోయగల తోపుడు బలం.

ప్రశ్న 7.
మొక్కల కణాలలో జరిగే రవాణా సంబంధించి వినియోగ కేంద్రం, ఉత్పత్తి కేంద్రంగా పనిచేసేవి ఏవి ?
జవాబు:
వినియోగ కేంద్రము : మైటోఖాండ్రియా మొక్కకు అవసరమైనప్పుడు శక్తిని అందిస్తుంది.
ఉత్పత్తి కేంద్రము: ఆహార పదార్థాలను తయారుచేసే భాగము హరిత రేణువు.

ప్రశ్న 8.
బాష్పోత్సేకం రాత్రివేళల్లో జరుగుతుందా ? ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
జవాబు:
జరుగుతుంది. రసయుత మొక్కలలో పత్రరంధ్రాలు పగలు మూసుకుని రాత్రులందు తెరుచుకుంటాయి. వీటిలో రాత్రిపూట బాష్పోత్సేకం జరుగుతుంది. ఉదా : బ్రయోఫిల్లమ్, కాక్టై.

ప్రశ్న 9.
పత్రరంధ్రాలు తెరుచుకునే, మూసుకునే సమయాలలో రక్షక కణాలు pH లను పోల్చండి.
జవాబు:
పత్రరంధ్రాలు తెరుచుకునే సమయంలో రక్షక కణాల pH(7) పెరుగుతుంది.
పత్రరంధ్రాలు మూసుకునే సమయంలో రక్షక కణాల pH(5) తగ్గుతుంది.

ప్రశ్న 10.
బాష్పోత్సేకం వల్ల జరిగే నష్టం సంబంధించి C₃ మొక్కల కంటే C₄ మొక్కలు ఎక్కువ సామర్థ్యం కలిగి ఉంటాయి. ఎందుకు ?
జవాబు:
ఒక C₄ మొక్క, C₃ మొక్క కర్బన స్థాపన చేసినప్పుడు కోల్పోయే నీటిలో సగం మాత్రమే కోల్పోతుంది మరియు రెట్టింపు కర్బన స్థాపన చూపుతుంది.

ప్రశ్న 11.
రవాణా సంతృప్తత అంటే ఏమిటి ? ఇది సులభతర విసరణను ఎలా ప్రభావితం చేస్తుంది ?
జవాబు:
ప్రొటీన్ వాహకాలు అన్ని ఉపయోగించబడినప్పుడు రవాణా చర్యవేగం గరిష్ఠ స్థాయికి చేరుటను రవాణా సంతృప్తత అంటారు. సులభతర విసరణ చాలా విశిష్టమైనది. ఇది కావలసిన పదార్థాలను మాత్రమే కణంలోకి చేరడానికి అనుమతిస్తుంది.

ప్రశ్న 12.
నీటి ఎద్దడి ఉన్న పరిస్థితులలో ABA పత్రరంధ్రాలు మూసివేతను ఎలా కలిగిస్తుంది ?
జవాబు:
నీటి ఎద్దడి పరిస్థితులలో ABA అనే సహజ బాష్పోత్సేక నిరోధకము రక్షక కణాల నుంచి K⁺ అయానులను బయటకు పంపిస్తుంది. దీనివల్ల రక్షక కణాలు ముడుచుకొని పత్రరంధ్రం మూసుకుంటుంది.

ప్రశ్న 13.
బఠాణీ గింజలకు, గోధుమ గింజలకు ఉన్న నిపాన సామర్థ్యాలను సరిపోల్చండి. [T.S. Mar. ’16]
జవాబు:
ప్రొటీనులకు నిపాన సామర్థ్యం ఎక్కువగా ఉంటుంది. గోధుమ గింజలలో ఉన్న కార్బోహైడ్రేటులకు తక్కువ నిపాన సామర్థ్యం ఉంటుంది. అందువల్ల ప్రొటీనులుగల బఠాణీ గింజలు, కార్బోహైడ్రేటులుగల గోధుమ గింజలకంటే ఎక్కువ నిపానము చూపుతాయి.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
నీటిశక్మంను నిర్వచించి, వివరించండి.
జవాబు:
నీటి యొక్క రసాయన శక్మంను నీటిశక్మం అంటారు. ఇది చర్యకు లభ్యమయ్యే శక్తిని లేదా చలనాన్ని కొలవడానికి తోడ్పడుతుంది. దీనిని గ్రీకు సంకేతం (psi) తో సూచిస్తారు. దీని పీడన ప్రమాణాలు పాస్కల్స్ (pa) లో వ్యక్తీకరిస్తారు. ద్రావితశక్మం, పీడనశక్మం అనే అంశాలు నీటిశక్మాన్ని నిర్థారిస్తాయి.
మొక్కలలో రవాణా
a) ద్రావితశక్మం : శుద్ధమైన నీటిలో ఏదైనా ద్రావితాన్ని కరిగించినప్పుడు, ఆ ద్రావణంలోని నీటి అణువుల సంఖ్య, నీటి గాఢత తగ్గిపోయి నీటిశక్మం తగ్గుతుంది. ద్రావితాన్ని కలుపుతున్న కొద్ది నీటి శక్మంలో ఏర్పడుతున్న తగ్గుదలను ద్రావితశక్మం అంటారు. దీనిని Vs గుర్తుతో (T) సూచిస్తారు. దీని విలువ ఎప్పుడూ ఋణాత్మకంగా ఉంటుంది.

b) పీడనశక్మం : మొక్క కణంలోకి నీరు విసరణ చెందినప్పుడు మొక్క వ్యవస్థలో పీడనం వృద్ధి చెందుతుంది. దీనివల్ల కణ కవచం ఒత్తిడికి లోనై ఫలితంగా కణం స్పీతం చెందుతుంది. నీరు ప్రవేశించటం వల్ల స్పీతకణంలో ఎంతవరకు నీటి శక్మం వృద్ధి చెందుతుందో ఆ పీడనాన్ని పీడనశక్మం అంటారు. దీనిని ‘p’ గుర్తుతో సూచిస్తారు. దీని విలువ ధనాత్మకంగా ఉంటుంది.

ψ = π + p or ψ = ψ_s + ψ_p; ψ = – + +

ప్రశ్న 2.
సులభతర విసరణపై లఘుటీకాలను వ్రాయండి.
జవాబు:
విసరణ వేగం పదార్థం పరిమాణాన్ని బట్టి ఉంటుంది. కావున చిన్న పరిమాణం గల పదార్థం ఎక్కువ వేగంగా విసరణ చెందుతుంది. ఒక త్వచం ద్వారా ఏ పదార్థమైనా విసరణ చెందాలంటే త్వచ ముఖ్యాంశమైన లిపిడ్ ద్రావణీయతపై ఆధారపడి ఉంటుంది. లిపిడ్లో కరిగిపోయే పదార్థాలు త్వచం ద్వారా ఎక్కువ వేగం విసరణ చెందుతాయి. ఏఏ పదార్థాలు జలాకర్షక ప్రోస్థటిక్ సముదాయాన్ని కలిగి ఉంటాయో, అవి త్వచం ద్వారా సులభంగా ప్రయాణించలేవు. త్వచ ప్రొటీన్లు కొన్ని క్రియాశీల స్థానాలను ఏర్పరచి త్వచం ద్వారా అట్టి పదార్థాల రవాణాను సులభతరం చేస్తాయి. ఇవి గాఢతా ప్రవణత కల్పించవు. అయితే త్వచ ప్రొటీన్ల సహాయంతో విసరణ జరగాలంటే అంతకు ముందే గాఢతా ప్రవణత ఏర్పడి ఉండాలి. అందువల్ల దీనిని సులభతర విసరణ అంటారు. ఇది చాలా విశిష్టమైనది. ఇది కావలసిన పదార్థాలను మాత్రమే కణంలోకి చేరడానికి అనుమతిస్తుంది. ప్రొటీను పక్క గొలుసులతో చర్య జరిపే నిరోధకాలకు ఈ చర్య సూక్ష్మగ్రాహ్యత చూపుతుంది.

కొన్ని వాహక ప్రొటీనులు రెండు రకాల అణువులు కలిసి చలనం చెందినప్పుడు మాత్రమే విసరణ కలిగిస్తాయి. సింపోర్ట్ రెండు రకాల అణువులు ఒకే దిశలో త్వచం ద్వారా ప్రయాణిస్తాయి. కాని ఆంటిపోర్ట్లో ఇవి వ్యతిరేక దిశలో ప్రయాణిస్తాయి. ఒక అణువు మరో అణువుతో ప్రమేయం లేకుండా స్వతంత్రంగా త్వచం ద్వారా ప్రయాణిస్తే దానిని యూనిపోర్ట్ అంటారు.

ప్రశ్న 3.
కణద్రవ్య సంకోచం అంటే ఏమిటి ? మన జీవితంలో దాని ఉపయోగమేమిటి ? [A.P. Mar. ’16]
జవాబు:
కణమును అధిక గాఢత గల ద్రావణంలో ఉంచితే, కణం నుండి నీరు బయటకు వెళ్ళిపోయి కణత్వచం కవచం నుండి విడిపోయి కణద్రవ్యం కుచించుకు పోతుంది. దీనిని కౌశిక ద్రవ్య సంకోచం అంటారు. కణద్రవ్యంలోని నీరు, తర్వాత రిక్తికలోని నీరు బయటకు వెళుతుంది. ఈ విధంగా కణంలోని నీరు విసరణ ద్వారా తొలగిపోవడం వల్ల జీవపదార్థం కవచం నుండి విడిపోయి ముడుచుకుంటుంది. ఈ ప్రక్రియ ముందుగా కణకవచం మూలల్లో ప్రారంభమవుతుంది. ఈ దశను ప్రారంభ కణద్రవ్య సంకోచం అంటారు. కావున సాధారణ జీవకణాలు అధిక గాఢత గల ద్రావణంలో ఉంచినప్పుడు ‘శుధం’ చెందుతాయి. మన నిజ జీవితంలో నిల్వ చేసిన పచ్చళ్ళు, ఎండిన ఉప్పుచేపలు, ఉప్పుపట్టిన మాంసం వంటివి ఆచరణీయ ఉదాహరణలు.

ప్రశ్న 4.
ఎత్తయిన వృక్షాలలో ద్రవోద్గమం ఎలా జరుగుతుంది ? [A.P. & T.S. Mar. ’15]
జవాబు:
గురుత్వాకర్షణ శక్తికి వ్యతిరేకంగా దారువు ద్వారా జరిగే నీటి ఊర్థ్వ చలనాన్ని ద్రవోద్గమము అంటారు. బాష్పోత్సేకం వల్ల పనిచేసే ద్రవోద్గమము, నీటి భౌతిక ధర్మాలపై ఆధారపడి ఉంటుంది. అవి :

1. సంసంజనము : నీటి అణువుల మధ్య ఉన్న పరస్పర ఆకర్షణ.
2. అసంజనము : దారుకణాల ఉపరితలాలు, నీటి అణువులకు మధ్య ఉన్న ఆకర్షణ.
3. బాష్పోత్సేక కర్షణ : నీటిని పైకి తోయగల తోపుడు బలం. ఈ ధర్మాలు నీటికి అధిక తన్యతా బలాన్ని, అధిక కేశికా బలాన్ని కలిగిస్తాయి. మొక్కలలో దారుకణాలు,

దారునాళాలు అతి సన్నని అవకాశిక కలిగి కేశనాళికల వలె పనిచేసి నీటిని కేశికాబలంతో లాగుతాయి. పత్ర రంధ్రాల నుంచి నీరు ఆవిరవుతున్న కొద్ది కణాలపై పలుచని నీటిపొర అవిచ్ఛిన్నంగా ఏర్పడి ఉండటం వల్ల నీటి అణువులు ఒకదానివెంట మరొకటి ఆకర్షింపబడుతూ నీటి స్థంభం దారువు నుంచి పత్రంలోకి లాగబడుతుంది. అంతేకాక బయటి వాతావరణంలో నీటి ఆవిరి తక్కువగా ఉండుట వల్ల నీరు పరిసర గాలిలోకి విసరణ చెందుతుంది. దీనివల్ల బాష్పోత్సేక కర్షణ ఏర్పడుతుంది. బాష్పోత్సేకం వల్ల జనించే బలం దారువులో నీటి స్థంభాన్ని 130 మీటర్లు ఎత్తుకు తోడడానికి కావలసిన పీడనాన్ని కల్పిస్తుంది.

ప్రశ్న 5.
మొక్కలలో పీడన ప్రవాహం పరికల్పన విధానంలో జరిగే చక్కెరల స్థానాంతరణను వర్ణించండి.
జవాబు:
ఉత్పత్తి కేంద్రం నుండి వినియోగ కేంద్రానికి చక్కెరల స్థానాంతరణను వివరించే యాంత్రికంను పీడన ప్రవాహ పరికల్పన అంటారు. కిరణజన్య సంయోగక్రియ ద్వారా ఉత్పత్తి కేంద్రంలో గ్లూకోస్ సంశ్లేషణ జరిగి అది సూక్రోస్గా మార్పు చెందుతుంది. పిదప సూక్రోస్ సహకణాలలోనికి ప్రవేశించి తుదకు సజీవ ఛాలనీ నాళాలలోనికి సక్రియా విధానంలో రవాణా చెందుతుంది. ఉత్పత్తి కేంద్రాలలోని కణాలలో ఆహారం ఉత్పత్తి వల్ల అక్కడ ఉన్న పోషక కణజాలంలో అధిక గాఢ పరిస్థితులు ఏర్పడతాయి. దీంతో “పక్కనున్న దారువులోని నీరు ద్రవాభిసరణ చర్య ద్వారా పోషక కణజాలంలోకి చేరుతుంది. ఫలితంగా ద్రవాభిసరణ పీడనం పెరిగి పోషక కణజాలంలోనికి ద్రవం తక్కువ పీడనాలు ఉన్నవైపు చలిస్తుంది.

పోషక కణజాలం నుంచి సూక్రోస్ వెలుపలికి రావడానికి, చక్కెరను వినియోగించి దీని శక్తిగా లేక పిండిగా మార్చే కణాలలో చేరడానికి సక్రియా రవాణా జరగాలి. ఈ విధంగా చెక్కరలు తొలగింపబడినప్పుడు ద్రవాభిసరణ పీడనం తగ్గి నీరు పోషక కణజాలం నుండి బహిస్సరణ చెందుతుంది.

దీనిని వివరించడానికి ముంచ్ ఒక ప్రయోగం జరిపారు. దానిలో ఆయన A, B అను రెండు ఆస్మామీటర్లు తీసుకొని, ‘B’ లో చక్కెర ద్రావణం, ‘A’ లో మంచినీరు తీసుకుని రెండింటిని ‘C’ అను గాజు గొట్టంతో కలిపారు. తరువాత ‘A’ మరియు ‘B’ (Bulb)బల్బ్ ను ‘X’ మరియు ‘y’ అను నీటి తొట్టెలలో ఉంచి, వాటిని ‘Z’ అను గొట్టంతో కలిపారు. ద్రవాభిసరణ ప్రక్రియ వల్ల నీరు ‘Y’ నుండి ‘B’ లోనికి, ‘B’ నుండి ‘C’ ద్వారా ‘A’ లోనికి, ‘A’ నుండి ‘X’ లోనికి చివరగా ‘X’ నుండి ‘y’ లోనికి ‘Z’ ద్వారా గాఢతలు సమానం అయ్యేంతవరకు రవాణా అవుతుంది. ఈ ప్రయోగంలో ‘B’ Bulb ను ఉత్పత్తి కేంద్రంగాను, ‘A’ Bulb ను వినియోగ కేంద్రం గాను, ‘C’ ను పోషక కణజాలముతోను ‘X’, ‘Y’ నీటి తొట్టెలను దారువుతోను పోల్చవచ్చు.

ప్రశ్న 6.
“బాష్పోత్సేకం అవశ్యకమైన అనర్థం” వివరించండి. [A.P. Mar. ’17; T.S. Mar. ’16 Mar. ’14]
జవాబు:
బాష్పోత్సేకం వల్ల ప్రయోజనాలు, నష్టాలు గలవు. అవి : ప్రయోజనాలు :

1. నీటి నిష్క్రియా శోషణకు సహకరిస్తుంది.
2. సమూహ ప్రవాహ యాంత్రికం ద్వారా ఖనిజ లవణాల శోషణకు సహకరిస్తుంది.
3. ద్రవోద్గమానికి కావలసిన కర్షణను ఇస్తుంది.
4. బాష్పీభవన శీతలీకరణ ద్వారా పత్ర ఉపరితలాన్ని చల్లబరుస్తుంది.
5. కణాలకు స్ఫీతస్థితిని కలిగించి ఆకారాన్ని, నిర్మాణాన్ని తెలుపుతుంది.

నష్టాలు :

1. ఎక్కువ బాష్పోత్సేకం వల్ల కణాలు శుధః స్థితిలోకి మారి, పెరుగుదల తగ్గుతుంది.
2. ఎక్కువ బాష్పోత్సేకం వల్ల పత్రరంధ్రాలు మూసుకుపోయి వాయువుల వినిమయానికి ఆటంకం ఏర్పడుతుంది.
   కావున బాష్పోత్సేకంను ‘అవశ్యకమైన అనర్థం’ గా అభివర్ణిస్తారు.

ప్రశ్న 7.
బాష్పోత్సేకం, కిరణజన్య సంయోగక్రియ – ఒక సర్దుబాటు. వివరించండి.
జవాబు:
బాష్పోత్సేకానికి అనేక ప్రయోజనాలున్నాయి. అవి :

1. శోషణకు, రవాణాకు కావలసిన బాష్పోత్సేక కర్షణను సృష్టిస్తుంది.
2. కిరణజన్య సంయోగక్రియకు కావలసిన నీరు సరఫరా చేస్తుంది.
3. నేల నుంచి మొక్క భాగాలకు, ఖనిజాలను రవాణా చేస్తుంది.
4. బాష్పీభవన శీతలీకరణ ద్వారా పత్ర ఉపరితలాన్ని చల్లబరుస్తుంది.
5. కణాలకు స్ఫీతస్థితిని కలిగించి, ఆకారాన్ని, నిర్మాణాన్ని నిలుపుతుంది.

చురుకుగా కిరణజన్య సంయోగక్రియ జరుపుకుంటున్న మొక్కకు అసంతుష్టమైన నీటి ఆవశ్యకత ఉంటుంది. బాష్పోత్సేకం వల్ల వేగంగా జరిగే నీటినష్టం కారణంగా కిరణజన్య సంయోగక్రియకు నీరు అవధి కారకమై ఉంటుంది. వర్షాధార అరణ్యాలలో నీటివలయం వేరు నుంచి పత్రానికి, అక్కడి నుండి వాతావరణంలోకి తిరిగి మృత్తికలోకి నడుస్తుండటం వల్ల అధిక తేమ స్థితులు ఉంటాయి. C₄ మొక్కలు, C₃ మొక్కల కన్నా రెట్టింపు కర్బన స్థాపన సామర్థ్యాన్ని చూపుతాయి. కాని ఒక C₄ యొక్క C₃, మొక్క కర్బన స్థాపన చేసేటప్పుడు కోల్పోయే నీటిలో సగం మాత్రమే కోల్పోతుంది.

ప్రశ్న 8.
పత్ర రంధ్రాలు తెరుచుకునే, మూసుకునే యాంత్రికాన్ని వివరించండి. [T.S. Mar. ’15]
జవాబు:
పత్రరంధ్రాలు తెరుచుకునే, మూసుకునే యాంత్రిక విధానము : దీనిని వివరించటానికి 1974లో లెవిట్, K⁺ పంపు సిద్ధాంతాన్ని ప్రతిపాదించారు. దీని ప్రకారము కాంతి సమక్షంలో అనుబంధ కణాల నుండి రక్షక కణాలలోకి K⁺ అయానులు సంచయనమవుతాయి. దీనికి తోడుగా ప్రొటానులు బహిస్రవణ చెంది రక్షక కణాలు pH పెరుగుతుంది. K⁺ అయానులతోపాటు Cl^– అయానులు కూడ నిష్క్రియా అంతస్రవణ చెందుతాయి. దీనివల్ల రక్షక కణాల నీటి శక్మం పడిపోతుంది. ఫలితంగా రక్షక కణాలలోకి నీరు విసరణ చెంది స్పీతస్థితి కలుగుతుంది. వాటి వెలుపలి గోడలు వెలుపలగా వ్యాపించి రంధ్రం విశాలంగా తెరుచుకుంటుంది. రాత్రివేళలో, కాంతి లేనప్పుడు K⁺ మరియు Cl^– అయానులు రక్షక కణాల నుండి బయటకు వెళ్ళిపోతాయి. దీంతో రక్షక కణాల నీటిశక్మం పెరిగి వాటి నుంచి నీరు వెలుపలికి పోతుంది, ఫలితంగా పత్రరంధ్రం మూసుకుంటుంది.

అభ్యాసాలు

ప్రశ్న 1.
ఎగువ, దిగువ రవాణాల విధానాల మధ్య భేదాన్ని వివరించండి.
జవాబు:
ఎగువ రవాణా
1. ప్రొటీన్లు పదార్థాల రవాణాను తక్కువ గాఢత నుంచి ఎక్కువ గాఢత దిశలో కలిగించే రవాణా.

దిగువ రవాణా
1. ప్రొటీన్లు పదార్థాల రవాణాను అధిక గాఢత నుండి తక్కువ గాఢత దిశలో కలిగించే రవాణా.

ప్రశ్న 2.
సామాన్య విసరణ, సులభతర విసరణల మధ్య భేదాలను వివరించండి.
జవాబు:
సామాన్య విసరణ
1. ఒక కణం నుంచి మరొక కణంలోకి (అధిక గాఢత) నుంచి అల్ప గాఢతలోకి) జరిగే చర్య.

సులభతర విసరణ
1. జలాకర్షక ప్రాస్థెటిక్ సముదాయాన్ని కల్గి ఉన్న పదార్థాలను త్వచ ప్రోటీన్లు త్వచం ద్వారా రవాణా చేయుట.

ప్రశ్న 3.
భిన్న గాఢతలున్న రెండు ద్రావణాలను కోడిగుడ్డు పొరతో వేరుచేస్తే ఏం జరుగుతుంది ? కారణం తెల్పండి.
జవాబు:
భిన్న గాఢతలున్న రెండు ద్రావణాలను కోడిగుడ్డు పొరతో వేరుచేసిన, ద్రావణము అల్ప గాఢత గల ప్రదేశం నుండి కోడిగుడ్డు పొర (ప్లాస్మాపొర) ద్వారా అధిక గాఢత గల ద్రావణంలోకి, రెండు గాఢతలు సమానమయ్యేటంత వరకు జరుగుతుంది. దీనిని ద్రవాభిసరణ అంటారు.

ప్రశ్న 4.
మొక్కలలో సాధారణంగా ఏ నీటి గమన పథం అధికం ? ఎందుకు ?
జవాబు:
మొక్కలలో సాధారణంగా నీటి గమన పథం అపోప్లాస్ట్ ద్వారా వేగంగా జరుగుతుంది. ఈ వ్యవస్థలో నీటి గమనానికి ఎటువంటి అవరోధాలు ఉండవు. నీరు, ఖనిజాల చలనం స్థూల ప్రవాహంలా ఉంటుంది. దీనికి బాష్పోత్సేకపు లాగుడు, నీటికి ఉన్న సంసంజన, అసంజన బలాలు కూడా తోడ్పడతాయి.

ప్రశ్న 5.
మైకోరైజా సాంగత్యం లేని పైనస్ విత్తనాలు మొలకెత్తవు. ఎందుకు ?
జవాబు:
శిలీంధ్రం, వేరు వ్యవస్థతో కలిపి ఏర్పడిన సహజీవన సాంగత్యాన్ని శిలీంధ్రమూలము (మైకోరైజా) అంటారు. శిలీంధ్రము వేరు చుట్టూ విస్తరించి, మొక్కకు నీరు, ఖనిజాలను అందిస్తుంది. పైనస్ మొక్కకు శిలీంధ్ర మూలాలతో అవికల్ప సంబంధం ఏర్పడి ఉంటుంది. అందువల్ల శిలీంధ్ర మూలాలు లేనిదే పైనస్ విత్తనాలు మొలకెత్తవు.

ప్రశ్న 6.
నీటి ఎద్దడి పరిస్థితులలో పత్రరంధ్రాలు ఎందుకు మూసుకుంటాయి ?
జవాబు:
నీటి ఎద్దడి సమయంలో ABA (అబ్సిసిక్ ఆమ్లము) అనే సహజ బాష్పోత్సేక నిరోధకం రక్షక కణాల నుంచి K⁺ అయానులను బయటకు పంపిస్తుంది. దీంతో రక్షక కణాలు ముడుచుకొని పత్రరంధ్రం మూసుకుంటుంది.

ప్రశ్న 7.
ఏకదళబీజ మొక్కలలో పత్రరంధ్రాల వితరణ ఎలా ఉంటుంది ?
జవాబు:
ఏకదళ బీజ మొక్కలలో పత్రరంధ్రాలు పత్రం యొక్క ఊర్ధ్వ, అధో బాహ్య చర్మాలలో సమానంగా ఉంటాయి. (ఉభయ పత్రరంధ్ర – సమానము)

ప్రశ్న 8.
పోషకకణజాలంలో చక్కెరలు ఏ రూపంలో రవాణా చెందుతాయి ?
జవాబు:
సూక్రోస్, ఇతర చక్కెరలు, హార్మోనులు మరియు అమైనో ఆమ్లాలు.

ప్రశ్న 9.
వేరు అంతశ్చర్మం అయాన్లను ఒకే దిశలో రవాణా చేయడానికి గల కారణం ఏమిటి ?
జవాబు:
వేరులోని వల్కలం లోపలి పొర అంతశ్చర్మము, సుబరిచ్చే ఏర్పడిన ‘కాస్పేరియన్ బద్దీల’ చే ఉండుట వల్ల నీటికి అయానులకు అపార గమ్యత చూపిస్తాయి. అయితే అయానులు వేరు పొరలలో అంతశ్చర్మంలోని వాహక కణాల ద్వారా రవాణా అవుతాయి.

ప్రశ్న 10.
చురుకుగా వృద్ధి చెందుతున్న మొక్కలో బెరడు వలయాన్ని ఒలిచేస్తే ఏమి జరుగుతుంది. ఎందుకు ?
జవాబు:
బెరడు వలయాన్ని వలిచిన పై భాగము ఉబ్బుతుంది. దీనికి కారణము ఆహార పదార్థాల రవాణా ఆగిపోవడం. దీనిని బట్టి ఆహార పదార్థాల రవాణా పోషక కణజాలం ద్వారా జరుగుతుందని చెప్పవచ్చు.

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 2nd Year Accountancy Study Material 10th Lesson అసంపూర్తి రికార్డుల నుంచి ఖాతాలు (ఒంటి పద్దు విధానం) Textbook Questions and Answers.

AP Inter 2nd Year Accountancy Study Material 10th Lesson అసంపూర్తి రికార్డుల నుంచి ఖాతాలు (ఒంటి పద్దు విధానం)

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
ఒంటిపద్దు అకౌంటింగ్ విధానము అంటే ఏమిటి ?
జవాబు:
వ్యాపార వ్యవహారములను జంటపద్దు నియమాలు పాటించకుండా ఖాతా పుస్తకాలలో రాసినట్లయితే దానిని అసంపూర్తి రికార్డుల నుండి ఖాతాలు లేదా ఒంటి పద్దు విధానము అంటారు. వ్యాపార వ్యవహారములను జంటపద్దు విధానములో వ్రాయరు. ఈ పద్ధతిలో కేవలం ఋణగ్రస్తుల, ఋణదాతల వ్యక్తిగత ఖాతాలను మాత్రమే వ్రాస్తారు. ‘ వాస్తవిక నామమాత్రపు ఖాతాలను తయారు చేయరు. వ్యవహారానికి సంబంధించిన ఒక అంశమునే నమోదు చేయడం వలన దీనిని “అసంపూర్తి రికార్డుల నుంచి ఖాతాలు లేదా ఒంటిపద్దు విధానము” అంటారు.

ప్రశ్న 2.
ఒంటిపద్దు విధానాన్ని నిర్వచించండి.
జవాబు:
“జంటపద్దు నియమాలను పాటించకుండా నిర్వహించే బుక్ కీపింగ్ విధానాన్ని అసంపూర్ణ రికార్డుల నుంచి ఖాతాలు అని ఆర్.ఎన్. కార్టర్ నిర్వచించినాడు.

ప్రశ్న 3.
ఒంటిపద్దు విధానము వలన ప్రయోజనాలను వ్రాయండి.
జవాబు:
ఒంటిపద్దు విధానం వలన కలిగే ప్రయోజనాలు :

1. ఈ పద్ధతిలో ఖాతా పుస్తకాలలో వ్యవహారములను సులభముగా నమోదు చేయవచ్చును.
2. జంటపద్దు విధానము కంటే ఒంటిపద్దు విధానము తక్కువ ఖర్చుతో నిర్వహించుకోవచ్చును.
3. తక్కువ సంఖ్యలో వ్యాపార వ్యవహారాలను నిర్వహించే సంస్థలకు ఈ పద్ధతి అనుకూలమైనది.
4. ఈ విధానాన్ని సులభముగా అర్థము చేసుకొనవచ్చును. అకౌంటింగ్ పరిజ్ఞానము లేనివారు కూడా ఈ పద్ధతిని పాటించవచ్చును.
5. లాభనష్టాలను చాలా సులభముగా లెక్కించవచ్చును.

ప్రశ్న 4.
ఒంటిపద్దు విధానము యొక్క లక్షణాలను క్లుప్తంగా వ్రాయండి.
జవాబు:
ఒంటిపద్దు విధానము యొక్క లక్షణాలు :

1. వ్యవహారములను నమోదు చేయడానికి ఇది అశాస్త్రీయమైన పద్ధతి.
2. ఈ పద్ధతిలో వ్యక్తిగత ఖాతాలను మాత్రమే నమోదు చేస్తారు.
3. వాస్తవిక, నామమాత్రపు ఖాతాలను తయారుచేయరు.
4. సాధారణముగా నగదు పుస్తకములో నగదు వసూళ్ళు, చెల్లింపులతో పాటు వ్యక్తిగత వ్యవహారాలు కూడా నమోదు చేస్తారు.
5. అన్ని వ్యాపార సంస్థలో ఖాతాపుస్తకాల నిర్వహణలో ఏకరూపత ఉండదు.
6. ఈ పద్ధతి సొంత వ్యాపార సంస్థలకు భాగస్వామ్య వ్యాపారాలకు అనుకూలముగా ఉంటుంది.

ప్రశ్న 5.
వ్యవహారాల నివేదికకు, ఆస్తి-అప్పుల పట్టీలకు గల వ్యత్యాసాలను వివరించండి.
జవాబు:
వ్యవహారాల నివేదికకు, ఆస్తి-అప్పుల పట్టీకి మధ్య తేడాలు:

ప్రశ్న 6.
ఒంటిపద్దు విధానములో లాభాలను ఏ విధముగా లెక్కిస్తారు ?
జవాబు:
ఒంటిపద్దు విధానములో ఒక సంస్థ నిర్ణీత కాలములో ఆర్జించిన లాభనష్టాలను కనుక్కోవడానికి ప్రారంభపు ముగింపు మూలధనాలను పోలుస్తారు. ప్రారంభపు మూలధనాన్ని ప్రారంభ వ్యవహార నివేదిక ద్వారా, ముగింపు మూలధనాన్ని ముగింపు వ్యవహార నివేదిక ద్వారా కనుక్కుంటారు. ముగింపు మూలధనానికి యాజమాని సొంతవాడకాలను కలిపి, అదనపు మూలధనాన్ని, ప్రారంభపు మూలధనాన్ని తీసివేస్తారు. ఈ తేడాను సంస్థ ఆర్జించిన లాభము లేదా నష్టముగా పరిగణిస్తారు.

ప్రశ్న 7.
ఒంటి పద్దు విధానానికి గల పరిమితులను క్లుప్తముగా వివరించండి.
జవాబు:
ఒంటి పద్దు విధానమునకు గల పరిమితులు :

1. ఈ విధానములో వ్యాపార వ్యవహారములోని రెండు అంశాలలో ఒక అంశాన్ని మాత్రమే నమోదు చేస్తారు. కాబట్టి ఇది అసమగ్రమైన, అసంపూర్ణమైన అకౌంటింగ్ విధానము.
2. వ్యాపార వ్యవహారములోని రెండు అంశాలు నమోదు చేయని కారణముగా అంకణాను తయారు చేయలేరు.
3. నామమాత్రపు ఖాతాలను వ్రాయకుండా వదిలివేయడం వలన లాభనష్టాల ఖాతాను తయారుచేయలేరు.
4. వాస్తవిక ఖాతాలను వదిలి వేయడం వలన సంస్థ యొక్క ఆస్తి-అప్పుల పట్టీని తయారు చేయలేరు. ఆర్థిక పరిస్థితి తెలియదు.
5. అంతర్గత తనిఖీ లేకపోవడం వలన మోసాలు, దోషాలు జరుగుటకు అవకాశము ఉన్నది.
6. ఒంటిపద్దు విధానం ప్రకారం ఖాతాలు నిర్వహించడం వలన వ్యాపార సంస్థలు తమ వ్యాపార గుడ్విలు శాస్త్రీయముగా లెక్కించలేరు.

ప్రశ్న 8.
ఒంటిపద్దు విధానానికి, జంటపద్దు విధానానికి గల తేడాలు వ్రాయండి.
జవాబు:
ఒంటిపద్దు విధానానికి, జంటపద్దు విధానానికి గల వ్యత్యాసాలు.

TEXTUAL EXERCISES

అభ్యాసాలు

ప్రశ్న 1.
ఈ క్రింది వివరాల ఆధారంగా ఒక వర్తకుడు ఆర్జించిన లాభాన్ని లెక్కించండి.
సంవత్సరపు ప్రారంభపు మూలధనము ₹ 7,500
సంవత్సరపు ముగింపు మూలధనము ₹ 10,000
సాధన.

ప్రశ్న 2.
ఒక వ్యాపార సంస్థ యొక్క లాభం లేదా నష్టాన్ని లెక్కించండి.
ప్రారంభపు మూలధనము ₹ 15,000
ముగింపు మూలధనము ₹ 14,000
సాధన.

ప్రశ్న 3.
తప్పిపోయిన విలువను కనుగొనుము.
ప్రారంభపు మూలధనం ₹ 36,000
ముగింపు మూలధనం ₹ 9,400
ప్రవేశపెట్టిన అదనపు మూలధనం ₹ 32,200
సొంతవాడకాలు ₹ 2,800
సాధన.

ప్రశ్న 4.
ఈ క్రింది వివరాల ఆధారంగా లాభాన్ని లెక్కించండి.
సంవత్సరపు ప్రారంభపు మూలధనము ₹ 40,000
సంవత్సరపు ముగింపు మూలధనము ₹ 45,000
సంవత్సరంలో సొంతవాడకాలు ₹ 5,000
ప్రవేశపెట్టిన అదనపు మూలధనం ₹ 2,500
సాధన.
లాభనష్టాల నివేదిక

ప్రశ్న 5.
ఈ క్రింది వివరాల ఆధారంగా లాభాన్ని లెక్కించండి.
సంవత్సరపు ప్రారంభపు మూలధనము ₹ 60,000
సంవత్సరపు ముగింపు మూలధనము ₹ 67,500
సంవత్సరంలో సొంతవాడకాలు ₹ 7,500
ప్రవేశపెట్టిన అదనపు మూలధనం ₹ 3,750
సాధన.
లాభనష్టాల నివేదిక

ప్రశ్న 6.
ఒంటిపద్దు విధానములో తన పుస్తకాలను నిర్వహిస్తున్న వ్యాపారస్తుడి లాభాన్ని లెక్కించండి.
31-12-2014 అప్పులపై ఆస్తుల మిగులు ₹ 26,150
సంవత్సరంలో ప్రవేశపెట్టిన అదనపు మూలధనం ₹ 7,500
సంవత్సరంలో సొంతవాడకాలు ₹ 4,800
01-01-2014 అప్పులపై ఆస్తుల మిగులు ₹ 15,000
సాధన.
లాభనష్టాల నివేదిక

ప్రశ్న 7.
ఈ క్రింది వివరాల నుండి లాభనష్టాల నివేదికను తయారుచేయండి.
సాధన.
1) ముగింపు మూలధనం ₹ 2,00,000
2) ప్రారంభపు మూలధనం ₹ 1,20,000
3) సొంత వాడకాలు ₹ 30,000
4) అదనపు మూలధనం ₹ 50,000
సాధన.
లాభనష్టాల నివేదిక

ప్రశ్న 8.
గోపాల్ తన పుస్తకాలను ఒంటిపద్దు విధానములో రాస్తాడు. క్రింది వివరాల నుండి అతని లాభాన్ని లెక్కించండి.
01-04-2013 నాటి మూలధనం ₹ 38,000
31-3-2014 నాటి మూలధనం ₹ 44,000
సంవత్సరంలో సొంతవాడకాలు ₹ 14,000
సంవత్సరంలో ప్రవేశపెట్టిన అదనపు మూలధనం ₹ 8,000
సాధన.
లాభనష్టాల నివేదిక

ప్రశ్న 9.
జీవన్ తన పుస్తకాలను ఒంటిపద్దు విధానములో రాస్తాడు. క్రింది వివరాల నుండి అతని లాభాన్ని లెక్కించండి.
01-04-2013 నాటి మూలధనం ₹ 48,000
సంవత్సరంలో సొంతవాడకాలు ₹ 15,000
31-03-2014 నాటి మూలధనం ₹ 54,000
సంవత్సరంలో అదనపు మూలధనం ₹ 9,000
సాధన.
లాభనష్టాల నివేదిక

ప్రశ్న 10.
రమేష్ తన వ్యాపారాన్ని 01.04.2013 35,000 మూలధనంతో ప్రారంభించినాడు.
31.03.2014 న అతని స్థితిగతులు క్రిందివిధంగా ఉన్నాయి.
ఫర్నిచర్ ₹ 2,000
చేతిలో నగదు ₹ 10,000
యంత్రాలు ₹ 18,000
ఋణదాతలు ₹ 5,000
బుణగ్రస్తులు ₹ 20,000
చెల్లింపు బిల్లులు ₹ 3,000
పై ఆర్థిక సంవత్సరంలో రమేష్ ₹ 6,000 అదనంగా పెట్టుబడి పెట్టి ₹12,000 సొంతానికి వాడుకొన్నాడు. పై వివరాల నుంచి 31.03.2014 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి లాభనష్టాల నివేదికను తయారుచేయండి.
సాధన.
31 – 03 – 2014 నాటి వ్యవహార నివేదిక

31 – 03 – 2014 తో అంతమయ్యే కాలానికి లాభనష్టాల నివేదిక

ప్రశ్న 11.
మిస్టర్ హర్ష తన పుస్తకాలను ఒంటిపద్దు విధానంలో రాస్తాడు. అతడు అందించిన వివరాల ప్రకారం
లాభనష్టాల నివేదికను లెక్కించండి.
01-04-2013 నాటి మూలధనం ₹ 8,000
31-03-2014 నాటి మూలధనం ₹ 9,500
సంవత్సరంలో సొంతవాడకాలు ₹ 2,000
సంవత్సరంలో ప్రవేశపెట్టిన అదనపు మూలధనం ₹ 1,500
సాధన.
లాభనష్టాల నివేదిక

ప్రశ్న 12.
మిస్టర్ గణేష్ తన ఖాతా పుస్తకాలను ఒంటిపద్దు విధానములో నిర్వహిస్తున్నాడు.
01-04-2013 నాటి మూలధనం ₹ 40,000
సంవత్సరంలో సొంతవాడకాలు ₹ 15,000
31-3-2014 నాటి మూలధనం ₹ 45,000
క్రొత్తగా ప్రవేశపెట్టిన మూలధనం 6,000
పై వివరాల నుండి గణేష్కు వచ్చిన లాభం లేదా నష్టాన్ని లెక్కించండి.
సాధన.
లాభనష్టాల నివేదిక

ప్రశ్న 13.
మిస్టర్ X తన పుస్తకాలను ఒంటిపద్దు విధానములో రాస్తున్నాడు. అతడు అందించిన వివరాల ప్రకారము లాభాన్ని లెక్కించండి.
31-03-2014 నాటి మూలధనం ₹ 80,000
1-04-2013 నాటి మూలధనం ₹ 70,000
2013-2014 సంవత్సరానికి ప్రవేశపెట్టిన అదనపు మూలధనం ₹ 4,000
సంవత్సరంలో సొంతవాడకాలు ₹ 3,000
సాధన.
లాభనష్టాల నివేదిక

ప్రశ్న 14.
ఈ క్రింది వివరాల ఆధారంగా 01-01-2014 నాటి రాజు యొక్క మూలధనమును లెక్కించండి.
చేతిలో నగదు ₹ 20,000
భవనాలు₹ 80,000
బ్యాంకులో నగదు ₹ 80,000
ప్లాంట ₹ 1,20,000
ఋణగ్రస్తులు ₹ 1,20,000
ఋణదాతలు ₹ 60,000
సరుకు ₹ 60,000
చెల్లింపు బిల్లులు ₹ 20,000
సాధన.
1-01-2014 నాటి వ్యవహార నివేదిక

ప్రశ్న 15.
మిస్టర్ మెహతా అనే రెడీమేడ్ దుస్తుల వ్యాపారి ఏప్రిల్ 1, 2013 న ₹50,000 మూలధనంతో వ్యాపారాన్ని ప్రారంభించినాడు. అతడు తన వ్యాపార ఖాతాలను ఒంటిపద్దు విధానంలో రాస్తున్నాడు. ఆ సంవత్సరంలో ₹ 15,000 లను అదనపు మూలధనంగా ప్రవేశపెట్టి ₹ 10,000 లను సొంతానికి వాడుకొన్నాడు. మార్చి 31, 2014 న అతని ఆస్తులు, అప్పులు క్రిందివిధంగా ఉన్నాయి.
ఋణదాతలు ₹ 90,000;
ఋణగ్రస్తులు ₹ 1,25,600;
సరుకు ₹ 24,750;
బ్యాంకులో నగదు ₹ 24,980.
ముగింపు వ్యవహారాల నివేదికను తయారుచేసి, లాభనష్టాలను లెక్కించండి.
సాధన.
మార్చి 31, 2014 నాటి వ్యవహార నివేదిక

లాభనష్టాల నివేదిక

ప్రశ్న 16.
మిస్టర్ జె. తన ఖాతా పుస్తకాలను ఒంటిపద్దు విధానంలో రాస్తాడు. అతడు వ్యాపారాన్ని 1 జనవరి 2014 న కే 20,000 మూలధనంతో ప్రారంభించినాడు. 31.12.2014 న అతని స్థితిగతులు క్రిందివిధంగా ఉన్నాయి.
ఆస్తులు: చేతిలో నగదు ₹ 500, బ్యాంకులో నగదు ₹ 1,000, ఫర్నిచర్ ₹ 2,500, ప్లాంటు ₹ 10,000, వివిధ ఋణగ్రస్తులు ₹ 5,000, సరుకు ₹ 9,000 మరియు వసూలు బిల్లులు ₹ 1,000.
అప్పులు : వివిధ ఋణదాతలు ₹ 4,000, చెల్లింపు బిల్లులు ₹ 500 మరియు చెల్లించవలసిన ఖర్చులు ₹ 500.
జె. సంపాదించిన లాభనష్టములను లెక్కించండి.
సాధన.
31-12-2014 నాటి వ్యవహార నివేదిక

31-12-2014 తో అంతమయ్యే కాలానికి లాభనష్టాల నివేదిక

ప్రశ్న 17.
మిస్టర్ రవికుమార్ తన ఖాతా పుస్తకాలను ఒంటిపద్దు విధానంలో రాస్తాడు. 31 డిసెంబర్ 2013 న అతని వ్యాపార స్థితిగతులు క్రింది విధంగా ఉన్నాయి.
బ్యాంకులో నగదు ₹ 3,000, సరుకు ₹ 20,000; ఋణగ్రస్తులు ₹ 30,000, యంత్రాలు ₹ 50,000 మరియు ఋణదాతలు ₹ 25,000.
31, డిసెంబర్ 2014 న అతని స్థితి క్రింది విధంగా ఉంది. బ్యాంకులో నగదు ₹ 4,000; సరుకు ₹ 25,000; ఋణగ్రస్తులు ₹ 45,000, యంత్రాలు ₹ 50,000 మరియు ఋణదాతలు ₹ 25,000. సంవత్సర కాలంలో ₹ 10,000 అను అదనపు మూలధనంగా ప్రవేశపెట్టి నెలకు ₹ 3,000 లను సొంతానికి వాడుకొన్నాడు.
పై వివరాల నుండి 31 డిసెంబర్ 2014 న అంతమయ్యే సంవత్సరానికి మిస్టర్ రవికుమార్ లాభ నష్టాలను లెక్కించండి.
సాధన.
31-12-2013 నాటి వ్యవహార నివేదిక

31-12-2014 నాటి వ్యవహార నివేదిక

డిసెంబరు 31, 2014 నాటి లాభ నష్టాల నివేదిక

ప్రశ్న 18.
క్రింది వివరాల ఆధారంగా 31 డిసెంబర్ 2014 నాటి లాభ నష్టాల నివేదికను తయారుచేయండి.


సంవత్సర కాలంలో అదనంగా ప్రవేశపెట్టిన మూలధనం 3,000 నెలకు 750 చొప్పున సొంతానికి వాడుకున్నాడు.
సాధన.
1-1-2014 నాటి వ్యవహార నివేదిక

31-12-2014 నాటి వ్యవహార నివేదిక

31-12-2014 నాటి లాభ నష్టాల నివేదిక

ప్రశ్న 19.
ఒక వర్తకుడు తన ఖాతా పుస్తకాలను ఒంటిపద్దు విధానంలో రాస్తున్నాడు. 31 డిసెంబర్ 2013న అతని వ్యాపార స్థితిగతులు క్రింది విధంగా ఉన్నాయి. బ్యాంకులో నగదు 9,000, సరుకు 60,000, ఋణగ్రస్తులు ₹ 90,000 యంత్రాలు ₹ 1,50,000 మరియు ఋణదాతలు ₹ 69,000.
31డిసెంబర్ 2014 న అతని స్థితి క్రింది విధంగా ఉంది.
బ్యాంకులో నగదు ₹ 12,000, సరుకు ₹ 75,000, ఋణగ్రస్తులు ₹ 1,35,000, యంత్రాలు ₹ 1,35,000 మరియు ఋణదాతలు ₹ 75,000.
ఆ సంవత్సరంలో వర్తకుడు ₹ 30,000 లను అదనపు మూలధనాన్ని ప్రవేశపెట్టినాడు. నెలకు < 900 చొప్పున సొంతానికి వాడుకున్నాడు. పై వివరాల నుండి 31 డిసెంబర్ 2014తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి వర్తకుని లాభనష్టాల నివేదికను తయారుచేయండి.
సాధన.
31-12-2013 నాటి వ్యవహార నివేదిక

31-12-2014 నాటి వ్యవహార నివేదిక

31-12-2014 నాటి లాభనష్టాల నివేదిక

ప్రశ్న 20.
మిస్టర్ వెల్ అనే వ్యాపారస్తుడి ఆస్తులు మరియు అప్పులు 01-01-2014 మరియు 31-12-2014 న క్రింది విధంగా ఉన్నాయి.

క్రింది సర్దుబాట్లు చేసిన తరువాత అతని లాభనష్టాలను కనుక్కోండి. ప్రారంభ మూలధనంపై 5% వడ్డీ, సొంత వాడకాలపై 6% వడ్డీని ఏర్పాటు చేయాలి.
సాధన.
1-1-2014 నాటి వ్యవహార నివేదిక

31-12-2014 నాటి వ్యవహార నివేదిక

31-12-2014 లో అంతమయ్యే కాలానికి లాభనష్టాల నివేదిక

ప్రశ్న 21.
విజయ్ అనే వర్తకుడు 01 ఏప్రిల్ 2013న తన వ్యాపారాన్ని ₹ 30,000 ల మూలధనంతో ప్రారంభించినాడు. సంవత్సరాంతంలో అతని పరిస్థితి క్రిందివిధంగా ఉంది.
ఋణదాతలు ₹ 7,500, ఋణగ్రస్తులు ₹ 6,000, బ్యాంకులో నగదు ₹ 12,750, సరుకు ₹ 7,500 మరియు యంత్రాలు ₹ 15,000 సంవత్సర కాలంలో అతడు నెలకు ₹ 1,125ల చొప్పున సొంతానికి వాడుకున్నాడు. విజయ్ 01 అక్టోబర్ 2013 న ₹ 7,500 లను అదనముగా పెట్టుబడి పెట్టినాడు. క్రింది సర్దుబాట్లు చేసిన తరువాత అతని లాభనష్టాలను లెక్కించండి. యంత్రాలపై తరుగుదల 12%, ఋణగ్రస్తులపై రానిబాకీల నిధి 2% ఏర్పాటు చేయాలి. మార్చి 31, 2014 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి అతని వ్యవహారాల నివేదికను తయారు చేయండి. లాభాన్ని లెక్కించండి.
సాధన.
31-3-2014 నాటి వ్యవహార నివేదిక

31-3-2014 లో అంతమయే కాలానికి లాభనష్టాల నివేదిక

ప్రశ్న 22.
గోపాల్, కృష్ణ అను భాగస్తులు తమ సంస్థ ఖాతా పుస్తకాలను ఒంటిపద్దు విధానం ప్రకారం నిర్వహిస్తారు. వారు లాభనష్టాలను 2/3, 1/3 నిష్పత్తిలో పంచుకొంటారు. ఏప్రిల్ 01, 2013 న వారి మూలధనాలు వరుసగా ₹ 2,00,000 మరియు ₹ 1,00,000 గా ఉన్నవి. సంవత్సరకాలంలో వారి సొంత వాడకాలు వరుసగా ₹ 10,000 మరియు ₹ 7,500 లు మార్చి 31, 2014న వారి ఆస్తి-అప్పుల వివరాలు ఈ విధంగా ఉన్నవి.
ఆస్తులు : ఫర్నిచర్ ఔ 75,000 సరుకు ₹ 1,75,000 ఋణగ్రస్తులు ₹ 1,25,000, వసూలు బిల్లులు ₹ 25,000 బ్యాంకులో నగదు ₹ 10,000.
అప్పులు : వివిధ ఋణదాతలు ₹ 25,000; చెల్లింపు బిల్లులు ₹ 12,500.
మార్చి 31, 2014 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి సంస్థ యొక్క వ్యవహారాల నివేదికను, లాభనష్టాల నివేదికను తయారుచేయండి.
సాధన.
31-3-2014 నాటి వ్యవహార నివేదిక

31-3-2014 తో అంతమయ్యే కాలానికి లాభ నష్టాల నివేదిక

లాభాన్ని పంచుట :
గోపాల్
90,000 × 2/3 = ₹ 60,000
కృష్ణ
90,000 x 1/3 = ₹ 30,000

ప్రశ్న 23.
రమేష్, రాజేష్ ఒక సంస్థలో భాగస్తులు. వారు లాభనష్టాలను 4:1 నిష్పత్తిలో పంచుకొంటున్నారు. మార్చి 31, 2013 న వారి మూలధనాలు వరుసగా ₹ 1,00,000 మరియు ₹ 25,000 క్రెడిట్ నిల్వ చూపుతున్నాయి. సంవత్సరంలో రమేష్ ₹ 25,000, రవి ₹ 6250 లు తమ మూలధనాలకు అదనంగా చేర్చినారు. వారు తమ సొంత వాడకాలపై వరుసగా నెలకు ₹ 1875 మరియు ₹ 625 వాడుకున్నారు. మార్చి 31, 2014 వారి ఆస్తి-అప్పులు వివరాలు క్రింది విధంగా ఉన్నాయి.
ఆస్తులు : యంత్రాలు ₹ 58,750 సరుకు ₹ 61,500, వివిధ ఋణగ్రస్తులు ₹ 33,125 వసూలు బిల్లులు ₹ 5375, చేతిలో నగదు ₹ 3,750.
అప్పులు : వివిధ ఋణదాతలు ₹ 25,000.
పై వివరాల ఆధారంగా సంవత్సరాంతాన ముగింపు వ్యవహారాల నివేదిక, లాభ నష్టాల నివేదికను తయారు చేసి, భాగస్తులకు పంచదగిన లాభాలను లెక్కించండి.
సాధన.
31-3-2014 నాటి వ్యవహార నివేదిక

31-3-2014 తో అంతమయ్యే కాలానికి లాభనష్టాల నివేదిక

నికర లాభము :
నికర లాభములో రమేష్ వాటా 11,250 x 4/5 = ₹ 9,000
రవి వాటా 11,250 × 1/5 = ₹ 2,250

ప్రశ్న 24.
అనిల్, సునిల్ ఒక భాగస్వామ్య సంస్థలో భాగస్తులు, వారు లాభనష్టాలను 3 : 2 నిష్పత్తిలో పంచుకొంటున్నారు. మార్చి 31, 2013 న వారి మూలధనాలు వరుసగా ₹ 12,000 మరియు ₹ 8,000 క్రెడిట్ నిల్వ చూపుతున్నది. మార్చి 31, 2014 న వారి ఆస్తి-అప్పుల వివరాలు క్రిందివిధంగా ఉన్నాయి.
ఆస్తులు : యంత్రాలు ₹ 15,000; సరుకు ₹ 4,000; వసూలు బిల్లులు ₹ 5,000; వివిధ ఋణగ్రస్తులు ₹ 7,000.
అప్పులు : వివిధ ఋణదాతలు ₹ 8,000; చెల్లింపు బిల్లులు ₹ 3,000.
పై వివరాల ఆధారంగా క్రింది సర్దుబాట్లను లెక్కలోనికి తీసుకుంటూ మార్చి 31, 2014 న వ్యవహారాల నివేదికను, లాభనష్టాల నివేదికను తయారుచేయండి.
ఎ) వారు సంస్థ నుంచి అనిల్ ₹ 3,000, సునిల్ ₹ 2,000 వాడుకున్నారు.
బి) మూలధనాలపై సంవత్సరానికి 6% వడ్డీ లెక్కించాలి.
సాధన.
31-3-2014 లో నాటి వ్యవహార నివేదిక

31-3-2014 తో అంతమయ్యే కాలానికి లాభనష్టాల నివేదిక

నికరలాభం :
అనిల్ వాటా 3,800 x 3/5 = ₹ 2,280
సునిల్ వాటా 3,800 x 2/5 = ₹ 1,520

TEXTUAL EXAMPLES

ప్రశ్న 1.
ఈ క్రింది వివరాల నుంచి వ్యవహారాల నివేదికను తయారు చేసి సంవత్సర ప్రారంభపు మూలధనాన్ని కనుక్కోండి.
చేతిలో నగదు ₹ 10,000
బాంకులో నగదు ₹ 40,000
రుణగ్రస్తులు ₹ 60,000
సరుకు ₹ 30,000
భవనాలు ₹ 40,000
ప్లాంటు ₹ 60,000
రుణదాతలు ₹ 30,000
చెల్లింపు బిల్లులు ₹ 10,000
సాధన.
సంవత్సర ప్రారంభపు వ్యవహారాల నివేదిక

ప్రశ్న 2.
క్రింది వివరాల నుంచి వ్యవహారాల నివేదికను తయారు చేసి, సంవత్సరాంతంలో ఉన్న మూలధనాన్ని లెక్కించండి.
సరుకు ₹ 95,000
బాంకు ఓవర్ డ్రాఫ్టు ₹ 6,000
రుణగ్రస్తులు ₹ 1,30,000
రుణదాతలు ₹ 37,000
నగదు ₹ 8,000
యంత్రాలు ₹ 15,000
వసూలు బిల్లులు ₹ 1,000
ఫర్నీచర్ ₹ 1,000
సాధన.
సంవత్సర ముగింపు వ్యవహారాల నివేదిక

ప్రశ్న 3.
ఈ క్రింది వివరాల ఆధారంగా ఒక వ్యాపారస్తుని నికర లాభాన్ని ఒంటిపద్దు విధానం ప్రకారం లెక్కించండి.
సంవత్సర ప్రారంభంలో మూలధనం ₹ 1,50,000
సంవత్సరాంతాన మూలధనం ₹ 1,00,000
సాధన.

ప్రశ్న 4.
ఈ క్రింది వివరాల ఆధారంగా 31-03-2014 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి నికర లాభాన్ని లెక్కించండి.
1-4-2013 నాటి మూలధనం ₹ 80,000
31-3-2014 నాటి మూలధనం ₹ 75,000
సాధన.
31–03–2014 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి లాభనష్టాల నివేదిక

ప్రశ్న 5.
క్రింది వివరాల ఆధారంగా లాభనష్టాల నివేదికను తయారు చేయండి.
సంవత్సరపు ప్రారంభపు మూలధనము ఏప్రిల్ 01, 2013 ₹ 7,50,000
సంవత్సరపు ముగింపు మూలధనము మార్చి 31, 2014 ₹ 5,00,000
సంవత్సరంలో ప్రవేశపెట్టిన అదనపు మూలధనం ₹ 50,000
సంవత్సరంలో సొంత వాడకాలు ₹ 3,75,000
సాధన.
31-03-2014 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి లాభనష్టాల నివేదిక

ప్రశ్న 6.
క్రింది వివరాల నుండి తప్పిపోయిన విలువను కనుక్కోండి.
సంవత్సర ప్రారంభపు మూలధనము ₹ 30,000
సంవత్సర ముగింపు మూధనము ₹ 45,000
సొంతవాడకాలు ₹ 5,000
లాభము ₹ 4,000
ప్రవేశపెట్టిన అదనపు మూలధనం ?
సాధన.

ప్రశ్న 7.
01 జనవరి 2014 న గోపాల్ 4,50,000 ల మూలధనంతో వ్యాపారాన్ని ప్రారంభించినాడు. 31, డిసెంబర్ 2014 న అతని ఆర్థిక పరిస్థితి క్రింది విధంగా ఉంది.
నగదు ₹ 99,000
వసూలు బిల్లులు ₹ 75,000
ప్లాంట ₹ 48,000
భూమి, భవనాలు ₹ 1,80,000
ఫర్నిచర్ ₹ 50,000
రుణదాతలు ₹ 30,000
గోపాల్ ₹ 45,000 లు తన స్నేహితుడు సుకుమార్ వద్ద నుండి తెచ్చి వ్యాపారంలో పెట్టుబడి పెట్టినాడు. నెలకు ₹ 8000 లను సొంతానికి వాడుకున్నాడు. డిసెంబర్ 31, 2014 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి లాభనష్టాల నివేదికను తయారు చేయండి.
సాధన.
31-12-2014 నాటి గోపాల్ వ్యవహారాల నివేదిక

31-12-2014 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి లాభనష్టాల నివేదిక

సూచన : ప్రారంభంలో ఉన్న మూలధనం ఇవ్వబడినది. కాబట్టి ముగింపు మూలధనాన్ని లెక్కించవలసి ఉంటుంది. సొంత వాడకాలు ₹ 8,000 నెలకు, సంవత్సరానికి ₹ 8,000 x 12 నెలలు = ₹ 96,000.

ప్రశ్న 8.
అశోక్ అనే వ్యాపారి తన ఖాతా పుస్తకాలను సంపూర్ణంగా నిర్వహించి క్రింది వివరాలు అందించింనాడు.
సంవత్సరంలో అశోక్ తన సొంత వాడకాల నిమిత్తం ₹ 45,000 లను వాడుకున్నాడు. ₹ 25,000 అదనంగా పెట్టుబడి పెట్టినాడు. లాభనష్టాల నివేదికను తయారు చేయండి.
సాధన.
ఏప్రిల్ 01, 2013 మరియు మార్చి 31, 2014 నాటి అశోక్ వ్యవహరాల నివేదిక

మార్చి 31, 2014 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి లాభనష్టాల నివేదిక

ప్రశ్న 9.
శంకర్ అనే వ్యాపారి తన ఖాతా పుస్తకాలను ఒంటిపద్దు విధానములో నిర్వహిస్తున్నాడు. అతని రికార్డుల నుండి క్రింది వివరాలు లభ్యమైనది.
31-3-2014
ప్లాంటు ₹ 1,35,000
ఫర్నిచర్ ₹ 37,500
సరుకు ₹ 60,000
చెల్లించవలసిన ఖర్చులు ₹ 7,500
రుణ ₹ 1,05,000
బాంకు నిల్వ ₹ 82,500
శంకర్ వ్యాపారాన్ని ఏప్రిల్ 1, 2013న ₹ 1,27,500 లతో ప్రారంభించినాడు. సంవత్సరంలో అతడు నెలకు ₹ 750 ల చొప్పున తన సొంతానికి వాడుకున్నాడు. ప్లాంటుపై 10% తరుగుదలను ఫర్నిచర్ పై 5% తరుగుదలను ఏర్పాటు చేయాలి. 31 మార్చి 2014తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి లాభనష్టాల నివేదికను తయారు చేయండి.
సాధన.
31-03-2014 నాటి వ్యవహరాల నివేదిక

31-03-2014 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి లాభనష్టాల నివేదిక

ప్రశ్న 10.
సురేష్, రమేష్ సమాన భాగస్తులు. వారు పుస్తకాలను ఒంటిపద్దు విధానంలో వ్రాస్తున్నారు. సంవత్సర ప్రారంభంలో వారి ఉమ్మడి మూలధనం ₹ 1,25,000 మరియు సంవత్సరాంతాన వారి ఉమ్మడి మూలధనం ₹ 1,75,000, సంవత్సరంలో వారు ₹ 50,000 సొంతానికి వాడుకున్నారు. అంతేకాక < ₹7,500 అదనపు మూలధనంగా ప్రవేశపెట్టినారు. లాభనష్టాల నివేదికను తయారుచేసి ఆ సంవత్సరపు లాభాన్ని లెక్కించండి.
సాధన.
లాభనష్టాల నివేదిక

లాభంలో సురేష్ వాటా

62,500 x 1/2 = ₹ 31,250
రమేష్ వాటా = 62,500 x 1/2 = ₹ 31,250

ప్రశ్న 11.
X, Y అను భాగస్తులు తమ సంస్థ ఖాతా పుస్తకాలను ఒంటిపద్దు విధానం ప్రకారం నిర్వహిస్తారు. వారు లాభనష్టాలను 3 : 2 నిష్పత్తిలో పంచుకొంటారు. ఏప్రిల్ 1, 2013 న వారిద్దరి మూలధనాలు వరుసగా ₹ 60,000, ₹ 70,000. ఆ సంవత్సరములో వారి సొంతవాడకాలు వరుసగా ₹ 32,000, ₹ 3,000. మార్చి 31, 2014 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి భాగస్తుల ముగింపు మూలధనాలను మరియు పంచుకోదగిన లాభాన్ని లెక్కించండి.
31.03.2014 నిల్వలు : సరుకు ₹ 50,000, ఋణగ్రస్తులు ₹ 1,30,000 ఫర్నిచర్ ₹ 40,000, చేతిలో నగదు ₹ 80,000, ఋణదాతలు ₹1,10,000.
సాధన.
31-03-2014 నాటి వ్యవహారాల నివేదిక

31-03-2014 నాటి లాభనష్టాల నివేదిక

లాభంలో X వాటా = 65,000 x 3/5 = 39,000
Y. వాటా = 65,000 x 2/5 = 26,000

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 2nd Year Chemistry Study Material 9th Lesson జీవాణువులు Textbook Questions and Answers.

AP Inter 2nd Year Chemistry Study Material 9th Lesson జీవాణువులు

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
కార్బోహైడ్రేట్లను నిర్వచించండి.
జవాబు:
మొక్కల నుండి లభ్యమయ్యే ప్రకృతిలో లభించే కర్బన రసాయన పదార్థాలలో అతి పెద్దస్థానం గల సమ్మేళనాలను కార్బోహైడ్రేట్లు అంటారు.
ఉదా : గ్లూకోజ్, స్టార్చ్, ఫ్రక్టోజ్ మొదలగునవి.
కార్బోహైడ్రేట్లను బహుసంఖ్యలో హైడ్రాక్సీ ప్రమేయ సమూహాలున్న ఆల్డిహైడ్లు లేదా కీటోన్లుగా నిర్వచించవచ్చు.

ప్రశ్న 2.
జలవిశ్లేషణ చర్య ఆధారంగా వివిధరకాల కార్బోహైడ్రేట్లను వివరించండి. ఒక్కొక్క దానికి ఒక ఉదాహరనివండి.
జవాబు:
జలవిశ్లేషణ చర్య ఆధారంగా కార్బోహైడ్రేట్లను ఈక్రింది విధంగా వర్గీకరించారు.

ప్రశ్న 3.
చక్కెరలను క్షయకరణ, క్షయకరణం చేయని చక్కెరలుగా ఎందుకు విభజిస్తారు?
జవాబు:
ఏ కార్బోహైడ్రేట్లు అయితే టోలెన్స్, ఫెయిలింగ్ కారకాలను క్షయకరణం చేస్తాయో వాటిని క్షయకరణ చక్కెరలు అంటారు.
ఉదా : గ్లూకోజ్

ఏ కార్బోహైడ్రేట్లు అయితే టోలెన్స్, ఫెయిలింగ్ కారకాలను క్షయకరణం చేయవో వాటిని క్షయకరణం చేయని చక్కెరలు అంటారు.
ఉదా : సుక్రోజ్

ప్రశ్న 4.
(ఎ) ఆల్టోఫెంటోజ్ (బి) కీటోహెప్టోజ్ పేర్లను బట్టి మీకు ఏమి అర్థమవుతుంది?
జవాబు:
ఎ) ఆల్టోపెంటోజ్ :
ఒక మోనోశాకరైడ్ ఐదు కార్బన్లు కలిగి ఉండి ఆల్డీహైడ్ సమూహంతో ఉంటే దానిని ఆల్టోపెంటోజ్ అంటారు.

బి) కీటోహెప్టోజ్ :
ఒక మోనోశాకరైడ్ ఏడు కార్బన్లు కలిగి ఉండి కీటోన్ సమూహంతో ఉంటే దానిని కీటోహెప్టోజ్ అంటారు.

ప్రశ్న 5.
గ్లూకోజ్ తయారీకి రెండు పద్ధతులను వ్రాయండి.
జవాబు:
గ్లూకోజ్ తయారీ పద్ధతులు :
i) సుక్రోజ్ నుండి :
సుక్రోజ్్ను ఆల్కహాల్ ద్రావణంలో తీసుకొని సజల HCl తో మరిగిస్తే, గ్లూకోజ్ మరియు ఫ్రక్టోజ్లు సమాన పరిమాణాలలో ఏర్పడతాయి.

2) స్టార్చ్ నుండి :
స్టార్స్ ని విలీన H₂SO₄ లో 393K వద్ద 2 – 3 పీడనంతో జలవిశ్లేషణ చేస్తే గ్లూకోజ్ వస్తుంది.

ప్రశ్న 6.
గ్లూకోజ్ బ్రోమిన్ జలంతో చర్య జరిపి గ్లూకోనిక్ ఆమ్లం ఇస్తుంది. దీనివల్ల గ్లూకోజ్ నిర్మాణం గురించి మనకు ఏమి తెలుస్తుంది?
జవాబు:
గ్లూకోజు బ్రోమిన్ జలంతో చర్య జరిపి గ్లూకోనిక్ ఆమ్లం ఏర్పడును. ఈ చర్య నుండి గ్లూకోజ్లో ఉన్నటువంటి కార్బోనైల్ సమూహం ఆల్డీహైడ్ అని మనకు తెలుస్తుంది.

ప్రశ్న 7.
గ్లూకోజ్, గ్లూకోనిక్ ఆమ్లం రెండూ నైట్రికామ్లంతో చర్య జరిపి సకారిక్ ఆమ్లాన్ని ఇస్తాయి. ఈ చర్యతో ‘గ్లూకోజ్ నిర్మాణం గురించి ఏమి అర్థమవుతుంది?
జవాబు:
గ్లూకోజ్, గ్లూకోనిక్ ఆమ్లం రెండూ నైట్రికామ్లంతో చర్య జరిపి సకారిక్ ఆమ్లాన్ని ఏర్పరుస్తాయి. ఈ చర్యనుండి మనకు గ్లూకోజ్లో ఒక 1° – ఆల్కహాల్ సమూహం కలదు అని తెలుస్తుంది.

ప్రశ్న 8.
గ్లూకోజ్ ఎసిటిక్ ఎన్ హైడ్రైడ్తో చర్యజరిపి పెంటా ఎసిటేట్ ఉత్పన్నాన్ని ఇస్తుంది. ఈ చర్య ద్వారా గ్లూకోజ్ నిర్మాణం గురించి మనకు ఏమి అర్థమవుతుంది?
జవాబు:
గ్లూకోజ్ ఎసిటిక్ ఎన్ హైడ్రైడ్తో చర్యజరిపి పెంటాఎసిటేట్ ఉత్పన్నాన్ని ఇస్తుంది. ఈ చర్యను బట్టి గ్లూకోజ్లో ఐదు -OH సమూహాలు విభిన్న కార్బన్ పరమాణువులకు బంధింపబడి ఉన్నామని నిర్ధారింపబడినది.

ప్రశ్న 9.
గ్లూకోజ్ అణువుకు వివృత శృంఖల నిర్మాణం లేదు అని అర్థం చేసుకోవడానికి ఉపయోగపడే రెండు కారణాలు చెప్పండి.
జవాబు:
గ్లూకోజ్ యొక్క వివృత శృంఖల నిర్మాణం ఈ క్రింది వాటిని వివరించలేదు.

• షిఫ్స్ పరీక్షకు గ్లూకోజ్ సంకలిత పదార్థం ఏర్పరచలేదు.
• గ్లూకోజ్ NaHSO₃ మరియు NH₃ లతో చర్య జరుపలేదు.
• మ్యూటాభ్రమణం ఎందుకు ఏర్పడినదో వివరించలేదు. .

ప్రశ్న 10.
D – గ్లూకోజ్ అంటే ధ్రువణ భ్రమణం కుడివైపు చూపే గ్లూకోజ్ (dextro rotatory glucose) అని అర్థం. ఇది నిజమా, కాదా? ఎందుకు?
జవాబు:
గ్లూకోజ్లో క్రింది CH₂-OH సమూహానికి బంధింపబడ్డ కార్బన్లో ఎడమవైపు హైడ్రోజన్ పరమాణువు అమరి ఉంటుంది. ఇది గ్లిసరాల్డీహైడ్ను పోలి ఉంటుంది. గ్లిసరాల్డీహైడ్ ఆధారంగా D- అను అక్షరంతో సూచించుట జరిగింది. కావున D- గ్లూకోజ్ అనగా డెక్ట్రో భ్రమణ గ్లూకోజ్ కాదు. D- అక్షరంతో ధృవణ భ్రమణత గురించి ఏమి తెలియదు.

ప్రశ్న 11.
ఏనోమర్లు అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
ఏనోమర్లు : రెండు సదృశక నిర్మాణాలలో విన్యాసం C-1 వద్ద విభిన్నంగా ఉంటే వాటిని ఏనోమర్లు అంటారు.

ప్రశ్న 12.
D – గ్లూకోజ్ వలయ నిర్మాణాలు వ్రాసి వాటి పేర్లు వ్రాయండి.
జవాబు:

ప్రశ్న 13.
ఫ్రక్టోజ్ వలయ, వివృత శృంఖల నిర్మాణాలు వ్రాయండి.
జవాబు:

ప్రశ్న 14.
విలోమ చక్కెరలు అంటే ఏమిటి?.
జవాబు:
సుక్రోజ్ జలవిశ్లేషణలో ధృవణ భ్రమణత గుర్తు కుడి (+) నుండి ఎడమ (-) కు మారడం వల్ల ఏర్పడే ఉత్పన్నాన్ని విలోమ చక్కెర ఉంటారు.

ప్రశ్న 15.
ఎమినో ఆమ్లాలు అంటే ఏవి? రెండు ఉదాహరణలు ఇవ్వండి.
జవాబు:
ఎమినో ప్రమేయ సమూహం (-NH) మరియు కార్బాక్సిలిక్ ఆమ్ల ప్రమేయ సమూహాం (- COOH) కలిగియున్న కర్బన సమ్మేళనాలను ఎమినో ఆమ్లాలు అంటారు.
ఉదా : గ్లైసిన్, ఎలనైన్

ప్రశ్న 16.
ఎలనైన్, ఆస్పార్టిక్ ఆమ్లాల నిర్మాణాలు వ్రాయండి.
జవాబు:

ప్రశ్న 17.
ఆవశ్యక ఎమినో ఆమ్లాలంటే ఏమిటి? అనావశ్యక ఎమినో ఆమ్లాలకు రెండు ఉదాహరణలివ్వండి. [TS. Mar.16]
జవాబు:
ఆవశ్యక ఎమినో ఆమ్లాలు :
“మన శరీరములో తయారుకాని ఎమినో ఆమ్లములను ఆహారము ద్వారా అందచేయవలెను. వీటిని ఆవశ్యక ఎమినో ఆమ్లాలు అందురు.”
ఉదా : లైసీన్ (Lys)

అనావశ్యక ఎమినో ఆమ్లాలు :
“శరీరములో తయారగు ఎమినో ఆమ్లములను అనావశ్యక ఎమినో ఆమ్లాలు అందురు.” ఉదా : ఎలనైన్.

ప్రశ్న 18.
జ్విట్టర్ అయాన్ ఏంటే ఏమిటి? ఉదాహరణలు ఇవ్వండి.
జవాబు:
జ్విట్టర్ అయాన్ :
ఎమినో ఆమ్ల జల ద్రావణంలో కార్బాక్సిల్ సమూహం నుంచి ఒక ప్రోటాన్ ను ఎమినో సమూహానికి మార్పిడి జరిగి ఒక ద్విధృవ అయాన్ ఏర్పడును. దీనినే జ్విట్టర్ అయాన్ అంటారు.

ప్రశ్న 19.
ప్రోటీన్లు అంటే ఏమిటి? ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
జవాబు:
ప్రోటీన్లు :
వంద ఎమినో ఆమ్లాల అణువుల కంటే ఎక్కువ అణువులతో ఏర్పడిన పాలీపెప్టైడ్ను ప్రోటీన్ అంటారు. ప్రోటీన్లకు అణుభారం 10,000 కంటే ఎక్కువగా ఉంటుంది.
ఉదా : కెరోటిన్, మియోసిన్ మొదలగునవి.

ప్రశ్న 20.
నార (fibrous) ప్రోటీన్ లు అంటే ఏమిటి? ఉదాహరణలు ఇవ్వండి.
జవాబు:
ఏ ప్రోటీన్లలో ప్రోటీన్ల పాలిపెప్టైడ్ శృంఖలాలు ఒకదానికొకటి సమాంతరంగా పోతూ ఈ సమాంతర శృంఖలాల మధ్య హైడ్రోజన్ బంధాలు, డైసల్ఫైట్ బంధాలు ఉండడం వల్ల బండిళ్ళుగా ఏర్పడతాయో వాటినే పోగు లేదా నార ప్రోటీన్లు అంటారు.
ఉదా : కెరోటిన్, మియోసిన్

ప్రశ్న 21.
గోళాభ (globular) ప్రోటీన్లు అంటే ఏమిటి? ఉదాహరణలు ఇవ్వండి.
జవాబు:
పాలిపెప్టైడ్ శృంఖలాలు ఉండ చుట్టుకొని గోళాకృతి నిర్మాణాలున్న ప్రోటీన్లను గోళాభ ప్రోటీన్లు అంటారు.
ఉదా : ఇన్సులిన్, ఆల్బుమిన్

ప్రశ్న 22.
పెప్టైడ్ బంధం ఆధారంగా ప్రోటీన్లను ఏ విధంగా వర్గీకరిస్తారు?
జవాబు:
పెప్టైడ్ బంధం ఆధారంగా ప్రోటీన్లను రెండు రకాలుగా విభజించారు. అవి 1. పోగు ప్రోటీన్లు 2. గోళాభ ప్రోటీన్లు

ప్రశ్న 23.
న్యూక్లియిక్ ఆమ్లం అనుఘటకాలు ఏమిటి?
జవాబు:

• న్యూక్లియిక్ ఆమ్లాల న్యూక్లియోటైడ్ యొక్క పొడవాటి శృంఖల పాలిమర్లు.
• న్యూక్లియిక్ ఆమ్లాలు పెంటోజ్ చక్కెర, ఫాస్ఫారిక్ ఆమ్లం మరియు నైట్రోజినస్ విజాతి వలయ క్షారాలలో నిర్మింపబడును.

ప్రశ్న 24.
మూడు రకాల RNA ల పేర్లు వ్రాయండి.
జవాబు:
మూడు రకాల RNA లు :

1. మెసెంజర్ RNA (m – RNA)
2. రైబోజోమల్ RNA (r – RNA)
3. ట్రాన్స్ఫర్ RNA (t – RNA)

ప్రశ్న 25.
న్యూక్లియిక్ ఆమ్లాల జీవ సంబంధ పనులను వ్రాయండి.
జవాబు:
న్యూక్లియిక్ ఆమ్లాల జీవ సంబంధ చర్యలు :

• DNA జన్యువంశ పరంపరానుగతంగా వచ్చే లక్షణాలను తెలుసుకోవడానికి ఉపయోగపడే రసాయన ఆధారం.
• మిలియన్ల సంవత్సరాల నుంచి అనేక జీవజాతులు విడివిడిగా వాటి అస్థిత్వాన్ని నిలుపుకోవడానికి కారణం వాటి DNA.
• జీవకణాల్లో ప్రోటీన్ల తయారీకి న్యూక్లియిక్ ఆమ్లాలు పనిచేస్తాయి.
• జీవకణంలో ప్రోటీన్ల సంశ్లేషణ చేసేది RNA మరియు ఈ ప్రోటీన్లను సంశ్లేషణ చేసే వివరణ DNA లో ఉంటుంది.
• DNA అణువులు స్వయంగా ఒకే రకమైన రెండు పాయలుగా విడిపోయి రెండు డాటర్ కణాల్లో, పంపబడతాయి.

ప్రశ్న 26.
రక్తం గడ్డకట్టడానికి అవసరమయిన విటమిన్ ఏది?
జవాబు:
రక్తం గడ్డకట్టడానికి అవసరమైన విటమిన్, విటమిన్ K.

ప్రశ్న 27.
మోనోశాకరైడ్లు అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
జలవిశ్లేషణ చేసినపుడు ఎటువంటి శాకరైడ్లను ఉత్పత్తి చేయని శాకరైడ్ను మోనోశాకరైడ్ అంటారు.
ఉదా : గ్లూకోజ్, ఫ్రక్టోజ్

ప్రశ్న 28.
క్షయకరణ (reducing) చక్కెరలంటే ఏవి?
జవాబు:

ప్రశ్న 29.
మొక్కలలో కార్బోహైడ్రేట్ల రెండు పనులను వ్రాయండి.
జవాబు:
మొక్కల జీవనానికి కార్బోహైడ్రేట్లు అతి ముఖ్యమైనవి.

• మొక్కలలో స్టార్చ్ రూపంలో కార్బోహైడ్రేట్లు నిల్వ అణువులుగా ఉంటాయి.
• మొక్కల కణ కుడ్యాలలో (లేదా) కవచాలలో సెల్యులోజ్ ఉంటుంది.

ప్రశ్న 30.
క్రింది వాటిని మోనోశాకరైడ్లు, డైశాకరైడ్లుగా విభజించండి.
(ఎ) రైబోజ్ (బి) 2-డీఆక్సీ రైబోజ్ (సి) మాల్టోజ్ (డి) ఫ్రక్టోజ్
జవాబు:
ఎ) రైబోజ్ : మోనోశాకరైడ్
బి) 2-డీఆక్సీ రైబోజ్ : మోనోశాకరైడ్
సి) మాల్టోజ్ : డైశాకరైడ్
డి) ఫ్రక్టోజ్ : మోనోశాకరైడ్

ప్రశ్న 31.
గ్లైకోసైడిక్ బంధం అంటే ఏమిటో తెలపండి.
జవాబు:
న్యూక్లియిక్ ఆమ్ల క్షారాలు పెంటోస్ చక్కెరలతో కలిసినపుడు ఏర్పడే బంధాలను గ్లైకోసైడిన్ బంధాలు అంటారు.

ప్రశ్న 32.
గ్లైకోజన్ అంటే ఏమిటి? ఇది స్టార్చ్ కంటే ఏ విధంగా భిన్నమైనది?
జవాబు:
జంతు శరీరంలో నిల్వ ఉంచబడిన కార్బోహైడ్రేట్ను గ్లైకోజన్ అంటారు. దీనినే జంతు సంబంధ స్టార్చ్ అంటారు. స్టార్చ్ అనునది మొక్కలలో నిల్వ ఉంచబడిన కార్బోహైడ్రేట్, గ్లైకోజన్ అనునది జంతువులలో నిల్వ ఉంచబడిన కార్బోహైడ్రేట్.

ప్రశ్న 33.
(ఎ) సుక్రోజ్ (బి) లాక్టోజ్లను జలవిశ్లేషణ చేస్తే వచ్చే ఉత్పన్నాలు ఏమిటి?
జవాబు:
ఎ) సుక్రోజు జలవిశ్లేషణ చేయగా ఏర్పడు ఉత్పన్నాలు గ్లూకోజ్ మరియు ఫ్రక్టోజ్

బి) లాక్టోజ్న జలవిశ్లేషణ చేయగా ఏర్పడు ఉత్పన్నాలు గాలక్టోజ్ మరియు గ్లూకోజ్

ప్రశ్న 34.
స్టార్చ్ సెల్యులోజ్కు నిర్మాణాత్మక భేదం తెలపండి.
జవాబు:

• సెల్యులోజ్ β – D− గ్లూకోజ్ యూనిట్లు మాత్రమే సరళ శృంఖలంగా బంధితమై ఉంటాయి. ఒక గ్లూకోజ్ యూనిట్ C – 1 కు తరువాత గ్లూకోజ్ యూనిట్ C – 4 కు మధ్య గ్లైకోసైడిక్ బంధాలు ఉంటాయి.
• స్టార్చ్ ఎమైలోజ్, ఎమైలోపెక్టిన్ అనే రెండు అనుఘటకాలు ఉంటాయి. ఒక ఎమైలోజ్ యూనిట్క 200 – 1000 వరకు α − D -(+) గ్లూకోజ్ యూనిట్లు C – 1 నుంచి C – 4 కు గ్లైకోసైడిక్ బంధాలతో ఉంటాయి.
• ఎమైలోపెక్టిన్లో ప్రధాన శృంఖలంలో C – 1 నుంచి C – 4 కు గ్లైకోసైడిక్ బంధాలు ఏర్పడితే శాఖాయుత శృంఖలంలో C-1 నుంచి C- 6 కు గ్లైకోసైడిక్ బంధాలు ఏర్పడతాయి.

ప్రశ్న 35.
D – గ్లూకోజ్ను (ఎ) HI (బి) బ్రోమిన్ జలం (సి) HNO₃ లతో చర్య జరిపితే ఏమి జరుగుతుంది?
జవాబు:
ఎ) D – గ్లూకోజ్ను HI తో వేడి చేసినపుడు n – హెక్సేన్ ఏర్పడును.

బి) D – గ్లూకోజ్ బ్రోమిన్ జలంతో చర్య జరిపినపుడు గ్లూకోనిక్ ఆమ్లం ఏర్పడును.

సి) D – గ్లూకోజ్ HNO₃ తో ఆక్సీకరణం జరిగి సకారిక్ ఆమ్లం ఏర్పరచును.

ప్రశ్న 36.
సరళశృంఖల నిర్మాణంతో వివరించలేని గ్లూకోజ్ చర్యలు వ్రాయండి.
జవాబు:
D – గ్లూకోజ్ యొక్క సరళ శృంఖల నిర్మాణం ఈ క్రింది చర్యలను వివరించలేదు.

• గ్లూకోజ్నందు ఆల్డీహైడ్ సమూహం కలిగి ఉన్నను, షికాకారకం NaHSO₃ NH₃ లతో చర్య జరుపుటలేదు.
• గ్లూకోజ్ యొక్క పెంటా ఎసిటైల్ ఉత్పన్నం హైడ్రాక్సిల్ ఎమీన్ తో చర్య జరుపుటలేదు.
• α మరియు β – మిథైల్ గ్లూకోసైడ్లను ఈ నిర్మాణం వివరించలేదు.

ప్రశ్న 37.
ఆవశ్యక, అనావశ్యక ఎమినో ఆమ్లాలు ఏవి? ఒక్కొక్కదానికి ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
జవాబు:
ఆవశ్యక ఎమినో ఆమ్లాలు :
“మన శరీరములో తయారుకాని ఎమినో ఆమ్లములను ఆహారము ద్వారా అందచేయవలెను. వీటిని ఆవశ్యక ఎమినో ఆమ్లాలు అందురు.”
ఉదా : లైసీన్ (Lys)

అనావశ్యక ఎమినో ఆమ్లాలు :
“శరీరములో తయారగు ఎమినో ఆమ్లములను అనావశ్యక ఎమినో ఆమ్లాలు అందురు.”
ఉదా : ఎలనైన్.

ప్రశ్న 38.
ప్రోటీన్లకు సంబంధించి క్రింది వాటిని వివరించండి.
(ఎ) పెప్టైడ్ బంధం (బి) ప్రాథమిక నిర్మాణం (సి) స్వభావ వికలత
జవాబు:
ఎ) పెప్టైడ్ బంధం :
ఒక అణువులోని ఎమైన్ గ్రూపు ఇంకో అణువులోని కార్బాక్సిల్ గ్రూపుతో చర్య జరిపి ఎమైడ్ బంధం ఏర్పరచడం ద్వారా -రెండు ఎమినో ఏసిడ్ అణువులు ఒక అణువుగా ఏర్పడతాయి. ఈ ఎమైడ్ బంధమే పైప్టైడ్ బంధం లేదా పెప్టైడ్ కలయిక. ఈ విధంగా ఏర్పడ్డ ఉత్పనాన్ని డైపెప్టైడ్ అంటారు. ఇది మూడు, నాలుగు …… అనేక ఎమినో ఆమ్ల అణువులకు పొడిగిస్తే ట్రై, టెట్రా …. పాలీపెప్టైడ్లు వస్తాయి. పాలీపెప్టైడ్లో అనేక ఎమినో ఆమ్ల యూనిట్లు ఉంటాయి.

పాలిపెప్టైడ్లను ప్రోటీన్లు అంటారు.

బి) ప్రాథమిక నిర్మాణం :
ఇచ్చిన పాలీపెప్టైడ్ ఎమినో ఆమ్లాలు ఒకదానితో ఒకటి ఒక క్రమబద్ధమైన వరుసక్రమంలో కలిసి వుంటాయి. ఈ వరుసనే పాలీపెప్టైడ్ ప్రాథమిక లేక ప్రాథమిక నిర్మాణం అంటారు. ఒక ఎమినో ఆమ్లము యొక్క కార్బాక్సిలిక్ సమూహానికి వేరొక ఎమినో ఆమ్లము యొక్క ఎమినో సమూహానికి మధ్య పెప్టైడ్ బంధం ఏర్పడుతుంది.

సి) ప్రోటీన్ స్వభావ వికలత :
“ప్రోటీన్ టెర్షియరీ నిర్మాణం ఒక క్రమ పద్ధతిలో ఉంటుంది. దీనిని విచ్ఛిన్నం చెందించటాన్ని ప్రోటీన్ స్వభావ వికలత అంటారు.” త్రిమితీయ నిర్మాణాన్ని క్రమ పద్ధతిలో ఉంచే ప్రోటీన్లోని బంధాలు విచ్ఛిన్నం చేయడమే ప్రోటీన్ స్వభావ వికలత. ఈ బంధాలు సహజంగా బలహీనంగా ఉంటాయి. కాబట్టి ప్రోటీన్లు తేలికగా స్వభావ వికలత చెందుతాయి.

స్వభావ వికలత కారకాలు :
భౌతిక కారకాలు : వేడిచేయడం, X – కిరణాలు, UV – కిరణాలు.
రసాయనిక కారకాలు : ఆమ్లాలు, క్షారాలు కర్బన ద్రావణాలు, భార లోహాల యొక్క యూరియా లవణాలు.

ప్రశ్న 39.
ప్రోటీన్ల సాధారణ సెకండరీ నిర్మాణాలు వ్రాయండి.
జవాబు:
సెకండరీ నిర్మాణము :
ఇది ప్రోటీన్లోని పాలీపెప్టైడ్ శృంఖల ఆకారాన్ని తెలియజేస్తుంది. ప్రోటీన్ శృంఖల నిర్మాణం పునరావృతంగా మడతలు పడుతుంది. అనురూపనాన్ని ఇది ముఖ్యంగా కింది ప్రభావాలకు లోనవుతుంది.

హైడ్రోజన్ బంధాలు ఎక్కువగా ఏర్పరచడానికి అనుకూలమయిన పెప్టైడ్ బంధాలను ఎక్కువగా ఏర్పరచడం. హైడ్రోజన్ బంధాలు ముఖ్యంగా ఒక ఎమినో ఆమ్ల భాగంలో వున్నా కార్బోనిల్ గ్రూపు ఆక్సిజన్ను, రెండో పెప్టైడ్ బంధంలో ఉన్న ఎమైడ్ ”హైడ్రోజన్కు మధ్య ఏర్పడతాయి.

‘R’ గ్రూపుల మధ్య ఎలాంటి ప్రాదేశిక వికర్షణ లేకుండా వాటి మధ్య తగినంత దూరం ఉండేటట్లు, అదే విధంగా విద్యుదావేశ వికర్షణలు తగ్గించేటట్లు వీటికోసం ప్రోటీన్ వెన్ను భాగాలు α – హెలిక్స్, β – ప్లీటెడ్షీట్ ముడుచుకుంటాయి.

ప్రశ్న 40.
ప్రోటీన్ల α – హెలిక్స్ నిర్మాణాన్ని స్థిరపరచే బంధాలేమిటి?
జవాబు:

ప్రశ్న 41.
గోళాభ, నార ప్రోటీన్ల మధ్య భేదాలు ఇవ్వండి.
జవాబు:

ప్రశ్న 42.
ఎమినో ఆమ్లాల ద్వి స్వభావ లక్షణానికి (amphoteric behaviour) కారణం ఇవ్వండి.
జవాబు:
ఎమినో ప్రమేయ సమూహం (-NH₂) మరియు కార్బాక్సిలిక్ ఆమ్ల ప్రమేయ సమూహం (COOH) కలిగియున్న కర్బన సమ్మేళనాలను ఎమినో ఆమ్లాలు అంటారు.
ఉదా : గ్లైసిన్, ఎలనైన్

జ్విట్టర్ అయాన్ :
ఎమినో ఆమ్ల జల ద్రావణంలో కార్బాక్సిల్ సమూహం నుంచి ఒక ప్రోటాన్ ను ఎమినో సమూహానికి మార్పిడి జరిగి ఒక ద్విధృవ అయాన్ ఏర్పడును. దీనినే జ్విట్టర్ అయాన్ అంటారు.

జ్విట్టర్ అయాన్ రూపంలో ఎమినో ఆమ్లాలు, ఆమ్ల మరియు క్షార రెండు స్వభావాలు కలిగి ఉంటుంది. కావున ఎమినో ఆమ్లాల ద్విస్వభావాన్ని కలిగి ఉంటాయి.

ప్రశ్న 43.
విటమిన్ A, విటమిన్ C లు మనకు అత్యావశ్యకాలు ఎందువల్ల? వాటి ముఖ్యమైన మూల పదార్థాలను వ్రాయండి.
జవాబు:
విటమిన్ A మరియు విటమిన్ C లు మనకు ఆవశ్యకాలు.

వివరణ :

• విటమిన్ A లోపం వలన రేచీకటి, క్సెరోథాల్మియా, కళ్లు ఎర్రబడుట వంటి వ్యాధులు వచ్చును.
• విటమిన్ C లోపం వలన స్కర్వీ వ్యాధి, హీమోగ్లోబిన్లో ఎర్రరక్తకణాలు తగ్గుదల వంటివి ఏర్పడును.

వనరులు :
విటమిన్ A : చేపలు, లివర్, ఆయిల్, క్యారెట్, వెన్న, పాలు
విటమిన్ C : పుల్లని పండ్లు, ఉసిరి, పచ్చి ఆకుకూరలు

ప్రశ్న 44.
న్యూక్లియిక్ ఆమ్లాలంటే ఏమిటి? వాటి రెండు ముఖ్యమయిన పనులు వ్రాయండి.
జవాబు:

• న్యూక్లియిక్ ఆమ్లాల న్యూక్లియోటైడ్ యొక్క పొడవాటి శృంఖల పాలిమర్లు.
• న్యూక్లియిక్ ఆమ్లాలు పెంటోజ్ చక్కెర, ఫాస్ఫారిక్ ఆమ్లం మరియు నైట్రోజినస్ విజాతి వలయ క్షారాలలో నిర్మింపబడును.

న్యూక్లియిక్ ఆమ్లాల జీవ సంబంధ చర్యలు :

• DNA జన్యువంశ పరంపరానుగతంగా వచ్చే లక్షణాలను తెలుసుకోవడానికి ఉపయోగపడే రసాయన ఆధారం.
• మిలియన్ల సంవత్సరాల నుంచి అనేక జీవజాతులు విడివిడిగా వాటి అస్థిత్వాన్ని నిలుపుకోవడానికి కారణం వాటి DNA.
• జీవకణాల్లో ప్రోటీన్ల తయారీకి న్యూక్లియిక్ ఆమ్లాలు పనిచేస్తాయి.
• జీవకణంలో ప్రోటీన్ల సంశ్లేషణ చేసేది RNA మరియు ఈ ప్రోటీన్లను సంశ్లేషణ చేసే వివరణ DNA లో ఉంటుంది.
• DNA అణువులు స్వయంగా ఒకే రకమైన రెండు పాయలుగా విడిపోయి రెండు డాటర్ కణాల్లో పంపబడతాయి.

ప్రశ్న 45.
న్యూక్లియోసైడ్, న్యూక్లియోటైడ్ మధ్య భేదం ఇవ్వండి.
జవాబు:
న్యూక్లియోసైడ్లు :
N – న్యూక్లియిక్ ఆమ్ల క్షారాలు పెంటోస్ చక్కెరలతో కలిసి N – గ్లైకోసైడ్లను ఏర్పరుస్తాయి. వీటినే న్యూక్లియోసైట్లు అంటారు.
క్షారం + చక్కెర → న్యూక్లియోసైడ్లు.
ఉదా : ఎడనోసిన్, గ్వానోసిన్, సైటిడిన్, థిమిడిన్, యురిడిన్ మొదలగునవి.

న్యూక్లియోటైడ్లు :
న్యూక్లియోటైడ్, న్యూక్లియోసైడ్ల ఫాస్ఫేట్ ఎస్టర్. దీనిలో ఒక ప్యూరిన్ లేదా పిరిమిడిన్ క్షారం, ఒక 5 కార్బన్ల చక్కెర, ఒకటి నుంచి మూడు వరకు ఫాస్ఫేట్ గ్రూపులు ఉంటాయి.
న్యూక్లియోటైడ్ = క్షారము (ప్యూరీన్/పిరిమిడిన్) + చక్కెర (రైబోస్/డీఆక్సీరైబోస్) + ఫాస్ఫేట్
ఉదా : ఎడినోసిస్ ట్రైఫాస్ఫేట్ (ATP)

నిర్మాణము :

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
కార్బోహైడ్రేట్లను వాటి (ఎ) రుచి (బి) జలవిశ్లేషణ (సి) ప్రమేయ సమూహాల ద్వారా ఎలా విభజిస్తారు?
జవాబు:
ఎ) రుచి ఆధారంగా చక్కెరలు ఈ క్రింది విధంగా వర్గీకరించారు.
1) చక్కెరలు 2) చక్కెరలు కానివి
1) చక్కెరలు :
రుచికి తీయదనం గల కార్బోహైడ్రేట్లను చక్కెరలు అంటారు. ఉదా : సుక్రోజ్

2) చక్కెరలు కానివి :
రుచికి తీయదనం లేని కార్బోహైడ్రేట్లను చక్కెరలు కానివి అంటారు. ఉదా: సెల్యులోజ్

బి) జలవిశ్లేషణ :
జలవిశ్లేషణ చర్య ఆధారంగా కార్బోహైడ్రేట్లను ఈక్రింది విధంగా వర్గీకరించారు.

సి) ప్రమేయ సమూహాల ఆధారంగా కార్బోహైడ్రేట్లను రెండు రకాలుగా విభజించారు :
1) ఆల్డోజ్లు :
ఆల్డీహైడ్ ప్రమేయ సమూహం గల కార్బోహైడ్రేట్లను ఆల్డోజ్లు అంటారు. ఉదా : గ్లూకోజ్

2) కీటోజ్ :
కీటోన్ ప్రమేయ సమూహం గల కార్బోహైడ్రేట్లను కీటోజ్ అంటారు. ఉదా : ఫ్రక్టోజ్

ప్రశ్న 2.
గ్లూకోజ్ నిర్మాణం గురించి క్లుప్తంగా వివరించండి.
జవాబు:
1. అణు ఫార్ములా :
దహన విశ్లేషణ, అణుభారమును నిర్ణయించుట నుండి గ్లూకోస్ యొక్క అణుఫార్ములా C₆H₁₂O₆ అని తెలియును.

2. గ్లూకోస్ను ఎసిటైల్ క్లోరైడ్తో చర్యనొందిస్తే పెంటా ఎసిటైల్ ఉత్పన్నము ఏర్పడుతుంది. దీనివలన అణువుకు ఐదు హైడ్రాక్సీ ప్రమేయములు ఉండునని తెలియును.

3. కార్బోనైల్ ప్రమేయము యొక్క ఉనికి : HCN తో గ్లూకోస్ చర్య జరిపి సయనో హైడ్రిన్ను ఏర్పరచును.

4. ఆల్డిహైడ్ ప్రమేయము యొక్క ఉనికి :
గ్లూకోస్, టోలిన్స్ కారకముతో ఆక్సీకరణానికి లోనై గ్లూకోనిక్ ఆమ్లాన్ని ఏర్పరుచును. అందువలన గ్లూకోస్ ఆల్డిహైడ్ ప్రమేయము ఉన్నదని తెలియును.

5. గ్లూకోస్ను (P + HI) తో క్షయకరణము చేసినపుడు n – హెక్సేన్ ఏర్పడును. దీనివలన గ్లూకోస్ అణువులో ఆరు కార్బన్ ల సరళ మౌళిక ఉండునని తెలియును.

6. సరళ మౌళిక నిర్మాణము : పై పరిశీలన నుండి గ్లూకోస్ యొక్క సరళ మౌళికను క్రింది విధంగా సూచించవచ్చును.

7. సరళ మౌళికా నిర్మాణము క్రింది చర్యలతో విఫలమైనది.
a) స్కిఫ్స్ కారకముతో గ్లూకోస్ చర్యనొందదు.
b) NaHSO₃ మరియు NH₃ లతో గ్లూకోస్ చర్య నొందదు.
c) మ్యూటారొటేషన్ (పరివర్తిత భ్రామకము)

మ్యూటారొటేషన్ :
కాలముతోపాటు స్థిర విలువ వచ్చునంతవరకు ఒక పదార్థము యొక్క ధృవణ భ్రమణము మారుటను మ్యూటారొటేషన్ అంటారు.

8. గ్లూకోస్ యొక్క వలయ నిర్మాణము :

C – 1 వద్ద విన్యాసములో భేదించు రెండు నిర్మాణాలను ఎనోమర్లు అంటారు. వలయ నిర్మాణము గ్లూకోస్ యొక్క అన్ని ధర్మాలను వివరించింది.

9. పైరనోజ్ నిర్మాణము :

ప్రశ్న 3.
సుక్రోజ్న గురించి వ్రాయండి.
జవాబు:
సుక్రోజ్ ఒక డైశాకరైడ్. దీనిని జల విశ్లేషణ చేసినపుడు D(+) – గ్లూకోజ్ మరియు D(-) ఫ్రక్టోజ్ల మిశ్రమం ఏర్పడును.

సుక్రోజ్లో రెండు మోనోశాకరైడ్లు గ్లైకోసైడిక్ బంధం ద్వారా బంధింపబడి ఉంటాయి. ఈ బంధం α – గ్లూకోజ్లో C – 1 కి మరియు β – ఫ్రక్టోజ్లో C – 2 కి మధ్య ఏర్పడును.

సుక్రోజ్ ఒక క్షయకరణం చెందని చక్కెర

సుక్రోజ్ జలవిశ్లేషణలో ధృవణ భ్రమణత గుర్తు కుడి (+) నుండి ఎడమ (-) కు మారడం వల్ల ఏర్పడే ఉత్పన్నాన్ని విలోమ చక్కెర ఉంటారు.

ప్రశ్న 4.
మాల్టోజ్, లాక్టోజ్ల నిర్మాణాలు వ్రాయండి. వాటిని జలవిశ్లేషణ చేస్తే వచ్చే ఉత్పన్నాలేమిటి?
జవాబు:
మాల్టోజ్ నిర్మాణం :

• మాల్టోజ్ (డైశాకరైడ్) రెండు α – గ్లూకోజ్ల నుండి ఏర్పడును.
• ఒక గ్లూకోజ్లో C – 1 మరొక గ్లూకోజ్లోని C – 4 తో బంధింపబడుతుంది.
• ఇది క్షయకరణ చక్కెర ఎందువలన అనగా రెండవ గ్లూకోజ్లోని C – 1 కార్బన్ నందు స్వేచ్ఛా ఆల్డిహైడ్ సమూహం కలిగి ఉండును.
  
• మాల్టోజ్న జలవిశ్లేషణ చేయగా రెండు గ్లూకోజ్ యూనిట్లు ఏర్పడును.
  

లాక్టోజ్ నిర్మాణం :

• లాక్టోజ్ను పాల చక్కెర అంటారు.
• β – గ్లూకోజ్ మరియు β – గాలక్టోజ్న సంయోగం చెందుట వలన లాక్టోజ్ ఏర్పడును.
• గాలక్టోజ్లో C – 1 కార్బన్ గ్లూకోజ్లో C – 4 తో బంధింపబడతాయి.
• ఇది క్షయకరణ చక్కెర.
  
• లాక్టోజ్న జలవిశ్లేషణ చేయగా గ్లూకోజ్ మరియు గాలక్టోజ్ ఏర్పడును.
  

ప్రశ్న 5.
స్టార్చ్, సెల్యులోజ్లు ఉదాహరణలుగా పాలిశాకరైడ్ల గురించి వ్రాయండి.
జవాబు:
పాలిశాకరైడ్లు :
జలవిశ్లేషణ చేసినపుడు అధిక సంఖ్యలో శాకరైడ్లు ఉత్పత్తి చేయు శాకరైడ్లను పాలిశాకరైడ్లు అంటారు.
ఉదా : స్టార్చ్ మరియు సెల్యులోజ్

స్టార్చ్ :

• మానవులకు ముఖ్యమైన ఆహారం ఉత్పత్తి పదార్థం స్టార్చ్.
• తృణ ధాన్యాలలోను దుంపలలాంటి వేరు పదార్థాలలోను, ఉర్లగడ్డలాంటి గడ్డ పదార్థాలలోను కొన్ని మొక్కలకు సంబంధించిన పదార్థాలను స్టార్చ్ ప్రధానంగా ఉంటుంది.
• స్టార్చ్ ఎమైలోజ్ ఎమైలోపెక్టిన్ అనే రెండు అనుఘటకాలు ఉంటాయి. ఒక ఎమైలోజ్ యూనిట్కు 200 1000 వరకు α – D -(+) గ్లూకోజ్ యూనిట్లు C – 1 నుంచి C – 4 కు గ్లైకోసైడిక్ బంధాలలో ఉంటాయి.
• ఎమైలో పెక్టిన్లలో ప్రధాన శృంఖలంలో C -1 నుంచి C – 6 కు గ్లైకోసైడిక్ బంధాలు ఏర్పడతాయి.
• స్టార్స్లో ఎమైలోజ్ 15 20% ఉంటుంది. ఎమైలో పెక్టిన్ 80-85% ఉంటుంది.

సెల్యులోజ్ :

• సెల్యులోజ్ కేవలం మొక్కల నుండి వస్తుంది. ఇది మొక్కల్లో అత్యధికంగా లభించే కర్బన పదార్థం మొక్కల కణాల కణకుడ్యాల నిర్మాణంలో ప్రధాన అనుఘటకం.
• సెల్యులోజ్లో β – D – గ్లూకోజ్ యూనిట్లు మాత్రమే సరళ శృంఖలంగా బంధితమై ఉంటాయి. ఒక గ్లూకోజ్ యూనిట్ C – 1 కు తరువాత గ్లూకోజ్ యూనిట్ C – 4 కు మధ్య గ్లైకోసైడిక్ బంధాలు ఉంటాయి.

ప్రశ్న 6.
కార్బోహైడ్రేట్ల ప్రాముఖ్యతను వివరించండి.
జవాబు:
కార్బోహైడ్రేట్లు జీవరాసులైన మొక్కలు, జంతువులకు అవసరమైనవి. అవి మన ఆహారంలో ప్రధానమైనవి. ఆయుర్వేద మందుల్లో తేనెను తక్షణ శక్తి కోసం వైద్యులు వాడేవారు. జంతువుల్లో గ్లైకోజన్ రూపంలోను మొక్కల్లో స్టార్చ్ రూపంలోను కార్బోహైడ్రేట్లు నిల్వ అణువులుగా ఉంటాయి. బ్యాక్టీరియా, మొక్కల కణకుడ్యాలలో/కవచాలలో సెల్యులోజ్ ఉంటుంది. పత్తి నూలును మనం ధరించే బట్టల తయారీకి, కలపను అలంకరణ వస్తువులు, కుర్చీలు, టేబుళ్ళు మొదలైనవి తయారు చేయడానికి వాడతాం.

కలప, పత్తి రెండింటిలో సెల్యులోజ్ ఉంటుంది. బట్టల పరిశ్రమ, కాగితపు పరిశ్రమ, లక్కలు, మద్యం తయారీ పరిశ్రమల్లో కార్బోహైడ్రేట్లు వాడతారు. D – రైబోస్, 2 -డీఆక్సీ D – రైబోస్ అనే రెండు ఆర్థోపెంటోజ్ అణువులు న్యూక్లియిక్ ఆమ్లాల అణువుల్లో భాగాలు జీవప్రక్రియలో కార్బోహైడ్రేట్లు ప్రోటీన్లు, లిపిడ్లు మొదలైన వాటితో కలిసి ఉంటాయి.

ప్రశ్న 7.
నిర్మాణాల పరంగా ప్రోటీన్లను ప్రైమరీ, సెకండరీ, టెర్షియరీ, క్వాటర్నరీగా విభజించే విధానం తెలపండి.
జవాబు:
ప్రోటీన్ల నిర్మాణాల్ని, ఆకారాల్ని నాలుగు అంచెల్లో విభజించి చెబుతారు.

1. ప్రైమరీ నిర్మాణము :
ఇచ్చిన పాలీపెప్టైడ్లో ఎమినో ఆమ్లాలు ఒకదానితో ఒకటి ఒక క్రమబద్ధమైన వరుసక్రమంలో కలిసి వుంటాయి. ఈ వరుసనే పాలీపెప్టైడ్ ప్రైమరీ నిర్మాణం అంటారు. ఒక ఎమినో ఆమ్లము యొక్క కార్బాక్సిలిక్ సమూహానికి వేరొక ఎమినో ఆమ్లము యొక్క ఎమినో సమూహానికి మధ్య పెప్టైడ్ బంధం ఏర్పడుతుంది.

2. సెకండరీ నిర్మాణము :
ఇది ప్రోటీన్ లోని పాలీపెప్టైడ్ శృంఖల ఆకారాన్ని తెలియజేస్తుంది. ప్రోటీన్ శృంఖల నిర్మాణం పునరావృతంగా మడతలు పడుతుంది. అనురూపనాన్ని ఇది ముఖ్యంగా కింది ప్రభావాలకు లోనవుతుంది.

హైడ్రోజన్ బంధాలు ఎక్కువగా ఏర్పరచడానికి అనుకూలమయిన పెప్టైడ్ బంధాలను ఎక్కువగా ఏర్పరచడం. హైడ్రోజన్ బంధాలు ముఖ్యంగా ఒక ఎమినో ఆమ్ల భాగంలో వున్నా కార్బోనిల్ గ్రూపు ఆక్సిజన్ను, రెండో పెప్టైడ్ బంధంలో ఉన్నా ఎమైడ్ హైడ్రోజనక్కు మధ్య ఏర్పడతాయి.

‘R’ గ్రూపుల మధ్య ఎలాంటి ప్రాదేశిక వికర్షణ లేకుండా వాటి మధ్య తగినంత దూరం ఉండేటట్లు, అదే విధంగా విద్యుదావేశ వికర్షణలు తగ్గించేటట్లు. వీటికోసం ప్రోటీన్ వెన్ను భాగాలు C – హెలిక్స్, B – ప్లీటెడ్షీట్లో ముడుచుకుంటాయి.

3. టెర్షియరీ నిర్మాణం :

ఇది పాలీపెప్టైడ్లోని ప్రతి పరమాణువు (లేదా) గ్రూపు త్రిమితీయంగా ఎలా అమర్చి వుంది తెలియజేస్తుంది. ఈ నిర్మాణానికి కారణమగు వివిధ బంధాలు
a) గ్రూపులకు, పక్క గొలుసుల మధ్య అయానిక బంధాలు
b) H – బంధాలు
c) డై సల్ఫైడ్ బంధాలు
d) ద్రవ విరోధి ప్రక్రియలు

ఈ నిర్మాణం ఫలితంగా ప్రోటీన్లు పీచుల్లాగాను, ఉండల్లాగాను ఏర్పడతాయి.

4. క్వాటర్నరీ నిర్మాణం :
ఒకటి కంటే ఎక్కువ పెప్టైడ్ శృంఖలాలున్న ప్రోటీన్లను ఓలిగోమర్లు అంటారు. విడిప్రోటీన్ శృంఖలాలు ఏ అంతర్ ఆకర్షణాలతో ఉంటాయో, ఉపశాఖలు కూడా అలాంటి ఆకర్షణలతోనే బంధించి ఉంటాయి.

ప్రశ్న 8.
ప్రోటీన్ల స్వభావ వికలతను వ్రాయండి. [TS. Mar.’16]
జవాబు:
ప్రోటీన్ స్వభావ వికలత :
“ప్రోటీన్ టెర్షియరీ నిర్మాణం ఒక క్రమ పద్ధతిలో ఉంటుంది. దీనిని విచ్ఛిన్నం చెందించటాన్ని ప్రోటీన్ స్వభావ- వికలత అంటారు.” త్రిమితీయ నిర్మాణాన్ని క్రమ పద్ధతిలో ఉంచే ప్రోటీన్లోని బంధాలు విచ్ఛిన్నం చేయడమే ప్రోటీన్ స్వభావ వికలత. ఈ బంధాలు సహజంగా బలహీనంగా ఉంటాయి. కాబట్టి ప్రోటీన్లు తేలికగా స్వభావ వికలత చెందుతాయి.

స్వభావ వికలత కారకాలు :
భౌతిక కారకాలు :
వేడిచేయడం, X – కిరణాలు, UV – కిరణాలు.

రసాయనిక కారకాలు :
ఆమ్లాలు, క్షారాలు, కర్బన ద్రావణాలు, ధార లోహాల యొక్క యూరియా లవణాలు.

ప్రశ్న 9.
ఎంజైమ్లు అంటే ఏమిటి? ఉదాహరణలు ఇవ్వండి.
జవాబు:
ఎంజైమ్లు అనేవి. కర్బన సంయుగ్మ ప్రోటీన్లు. ఇవి జీవ రసాయనిక క్రియలలో విశిష్ట ఉత్ప్రేరకాలుగా పనిచేస్తాయి. జీర్ణప్రక్రియ, శ్వాసప్రక్రియ లాంటి జీవరసాయనిక క్రియలు ఎంజైమ్ల ద్వారానే జరుగుతాయి.
ఉదా : రెనిన్, మాల్టేజ్, ఇన్వర్టేజ్ మొదలగునవి.

ఎంజైమ్ పాల్గొనే చర్యలో ఎంజైమ్ నిర్మాణం క్రియాజనకంతో బంధమేర్పరుస్తుంది. ఈ చర్యలో (a) ఒక సంక్లిష్టం (ES) ఎంజైమ్, క్రియాజనకాల మధ్య ఏర్పడుతుంది. (b) ఈ సంక్లిష్టం తిరిగి ఎంజైమ్ మధ్యస్థ సంక్లిష్టంగా (EI) మార్పు చెందుతుంది. (C) తిరిగి ఇంకో సంక్లిష్టం ఉత్పన్నం, ఎంజైమ్ మధ్య (EP) ఏర్పడుతుంది. (d) EP విఘటనం చెంది ఉత్పన్నం ఏర్పడగా ఎంజైమ్ స్వేచ్ఛాస్థితిలోకి వస్తుంది.

ప్రశ్న 10.
సుక్రోజ్ జలశ్లేషణలో ఏమి జరుగుతుంది?
జవాబు:
సుక్రోజ్ జలవిశ్లేషణ చేయగా ఏర్పడు ఉత్పన్నాలు గ్లూకోజ్ మరియు ఫ్రక్టోజ్.

ప్రశ్న 11.
విటమిన్లను వివరించండి. [TS. Mar.’17]
జవాబు:
ప్రకృతిలో లభించే కర్బన రసాయన పదార్థాలు. ఇవి ఆహారంలో ముఖ్యమైన పదార్థాలు. జీవరాశులు ఆరోగ్యంగా ఉండటానికి ఇవి అల్ప పరిమాణాలలో అవసరమవుతాయి. ఇటువంటి పదార్థాలను విటమిన్లు అంటారు.

వర్గీకరణ :
విటమిన్లను స్థూలంగా రెండు రకాలుగా వర్గీకరిస్తారు. అవి :

1. కొవ్వులలో కరిగే విటమిన్లు. ఉదా : విటమిన్ A, D, E, K విటమిన్లు.
2. నీటిలో కరిగే విటమిన్ లు. ఉదా : విటమిన్ C, విటమిన్ B – సంక్లిష్టం.

ప్రశ్న 12.
రెండు పాయల DNA లో రెండు పాయలు ఒకదానికొకటి సంపూరకం (complementary) వివరించండి.
జవాబు:
DNA నిర్మాణము :
DNA అణునిర్మాణ అవగాహన కొరకు చార్ గ్రాఫ్ నియమం తెలిసివుండాలి. ఆ నియమం ప్రకారం

1. అన్ని జాతుల్లోనూ వాటి DNAలో ఎడినైన్, థైమీన్ పరిమాణాలు సమానంగా ఉంటాయి (A = T).
   అదే విధంగా సైటోసీన్, గ్వానైన్లు సమానంగా వుంటాయి (C = G).
2. మొత్తం పిరిమిడిన్ల పరిమాణం మొత్తం ప్యూరిన్ల పరిమాణానికి సమానం (A + G = C + T).
3. \(\frac{(A+T)}{(G+C)2}\) నిష్పత్తి మాత్రం ఒక జాతి DNA నుంచి వేరే జాతి DNA కు మారుతుంది.

DNAకు వాట్సన్ మరియు క్రిక్లు ప్రతిపాదించిన ద్విసమసర్పిల నిర్మాణము :

DNA పాయలు సమసర్పిలం ఆకారానికి మెలిపెట్టి ఉంటాయి. అయితే క్షార జంటలు సమతలంలోనూ ఒకదానికొకటి సమాంతరంగానూ ఉంటాయి. ఇవి సమసర్పిలం లోపల ఉంటాయి. ప్రైమరీ నిర్మాణం న్యూక్లియిక్ ఆమ్లాల్లో క్షారాల వరుస క్రమాన్ని తెలుపుతుంటే సెకండరీ నిర్మాణం ద్విసమర్పిలం నిర్మాణం గురించి తెలుపుతుంది. ద్విసమసర్పిల నిర్మాణాన్ని ఒక నిచ్చెనతో పోలిస్తే క్షారాలు మెట్లలాగ ఉంటాయి. హైడ్రోజన్ బంధాలతోపాటు క్షారాల కూర్పుల మధ్య జలవిరోధ బలాల వంటివి కూడా ద్విసమ సర్పిలాకార నిర్మాణపు స్థిరత్వానికి కారణమవుతాయి. ద్విసమ సర్పిలం వ్యాసం 2nm ఉండి ద్విసమసర్పిల నిర్మాణం ప్రతి 3.4nm దగ్గర పునరావృత్తమవుతుంది.

ప్రశ్న 13.
హార్మోన్లంటే ఏమిటి? క్రింది వాటికి ఒక్కొక్క ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
(ఎ) స్టిరాయిడ్ హార్మోన్లు (బి) పాలిపెప్టైడ్ హార్మోన్లు (సి) ఎమినో ఆమ్ల ఉత్పన్నాలు
జవాబు:
మానవ శరీరంలో జీవ సంబంధ సమాచారాన్ని ఒక గ్రూపుకు చెందిన కణాల నుంచి దూరంగా ఉన్న కణజాలాలకు లేదా అవయవాలకు రవాణా చేసే కర్బన సమ్మేళనాల అణువులను హార్మోన్లు’ అంటారు.
ఉదా : ఈస్ట్రోడయోల్, ఈస్ట్రోజన్ మొదలగునవి.
ఎ) స్టిరాయిడ్ హార్మోన్లు ఉదాహరణలు : టెస్టోస్టీరాన్, ఈస్ట్రోజెన్
బి) పాలిపెప్టైడ్ హార్మోన్లు ఉదాహరణలు : ఇన్సులిన్
సి) ఎమినో ఆమ్ల ఉత్పన్నాలు ఉదాహరణలు : థైరాయిడ్ హార్మోన్లు, థైరాక్సిన్

ప్రశ్న 14.
ఈ క్రింది విటమిన్ల ఉత్పత్తి స్థానాలను, వాటి లోపాల వల్ల కలిగే వ్యాధులను వ్రాయండి. [AP & TS. Mar. ’15; AP. Mar. ’17, ’15]
(ఎ) A (బి) D (సి) E (డి) K
జవాబు:

దీర్ఘ సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
కార్బోహైడ్రేట్ల వర్గీకరణను వివరించండి.
జవాబు:

టోలెన్స్, ఫెలింగ్స్ వంటి కారకములను క్షయకరణము చేయు శాకరైడ్లను క్షయకరణ షుగర్స్ అంటారు. ఉదా : గ్లూకోస్.
టోలెన్స్, ఫెలింగ్స్ వంటి కారకములను క్షయకరణము చెందించని శాకరైడ్లను క్షయకరణ ధర్మములేని షుగర్స్ అంటారు. ఉదా : సుక్రోస్.

ప్రశ్న 2.
గ్లూకోజ్ నిర్మాణాన్ని దాని రసాయన చర్యల ద్వారా వివరించండి.
జవాబు:
1. అణు ఫార్ములా :
దహన విశ్లేషణ, అణుభారమును నిర్ణయించుట నుండి గ్లూకోస్ యొక్క అణుఫార్ములా C₆H₁₂O₆ అని తెలియును.
2. గ్లూకోస్ ను ఎసిటైల్ క్లోరైడ్తో చర్యనొందిస్తే పెంటా ఎసిటైల్ ఉత్పన్నము ఏర్పడుతుంది. దీనివలన అణువుకు ఐదు హైడ్రాక్సీ ప్రమేయములు ఉండునని తెలియును.

3. కార్బోనైల్ ప్రమేయము యొక్క ఉనికి : HCN తో గ్లూకోస్ చర్య జరిపి సయనో హైడ్రిన్ను ఏర్పరచును.
4. ఆల్డిహైడ్ ప్రమేయము యొక్క ఉనికి : గ్లూకోస్, టోలిన్స్ కారకముతో ఆక్సీకరణానికి లోనై గ్లూకోనిక్ ఆమ్లాన్ని ఏర్పరుచును. అందువలన గ్లూకోస్, ఆల్డిహైడ్ ప్రమేయము ఉన్నదని తెలియును.

5. గ్లూకోస్ను (P + HI) తో క్షయకరణము చేసినపుడు n – హెక్సేన్ ఏర్పడును. దీనివలన గ్లూకోస్ అణువులో ఆరు కార్బన్ ల సరళ మౌళిక ఉండునని తెలియును.

6. సరళ మౌళిక నిర్మాణము :
పై పరిశీలన నుండి గ్లూకోస్ యొక్క సరళ మౌళికను క్రింది విధంగా సూచించవచ్చును.

7. సరళ మౌళికా నిర్మాణము క్రింది చర్యలతో విఫలమైనది.
a) స్కిఫ్స్ కారకముతో గ్లూకోస్ చర్యనొందదు.
b) NaHSO₃ మరియు NH₃ లతో గ్లూకోస్ చర్య నొందదు.
c) మ్యూటారొటేషన్ (పరివర్తిత భ్రామకము)

మ్యూటారొటేషన్ :
కాలముతోపాటు స్థిర విలువ వచ్చునంతవరకు ఒక పదార్థము యొక్క ధృవణ భ్రమణము మారుటను మ్యూటారొటేషన్ అంటారు.

8. గ్లూకోస్ యొక్క వలయ నిర్మాణము :

C – 1 వద్ద విన్యాసములో భేదించు రెండు నిర్మాణాలను ఎనోమర్లు అంటారు. వలయ నిర్మాణము* గ్లూకోస్ యొక్క అన్ని ధర్మాలను వివరించింది.

9. పైరనోజ్ నిర్మాణము :

ప్రశ్న 3.
(ఎ) ఫ్రక్టోజ్ (బి) సుక్రోజ్ (సి) మాల్టోజ్ (డి) లాక్టోజ్లను వివరించండి.
జవాబు:
ఎ) ఫ్రక్టోజ్ :
ఫ్రక్టోజ్ ఒక ముఖ్యమైన కీటోహెక్సోజ్.

ఇది సుక్రోజ్ జలవిశ్లేషణలో ఏర్పడును.

దీనిలో కీటోన్ సమూహం C – 2 వద్ద ఉండును. గ్లూకోజ్లో వలె సరళశృంఖల నిర్మాణాన్ని కలిగి ఉండును.

ఇది ఫ్యురనోజ్ వలయ నిర్మాణం కలిగి ఉండును.

బి) సుక్రోజ్ :
సుక్రోజ్ ఒక డైశాకరైడ్. దీనిని జల విశ్లేషణ చేసినపుడు D(+) – గ్లూకోజ్ మరియు D(-) ఫ్రక్టోజ్ల మిశ్రమం ఏర్పడును.

సుక్రోజ్లో రెండు మోనోశాకరైడ్లు గ్లైకోసైడిక్ బంధం ద్వారా బంధింపబడి ఉంటాయి. ఈ బంధం α – గ్లూకోజ్లో C – 1కి మరియు β – ఫ్రక్టోజ్లో C – 2 కి మధ్య ఏర్పడును.

సుక్రోజ్ ఒక క్షయకరణం చెందని చక్కెర

సుక్రోజ్ జలవిశ్లేషణలో ధృవణ భ్రమణత గుర్తు కుడి (+) నుండి ఎడమ (-) కు మారడం వల్ల ఏర్పడే ఉత్పన్నాన్ని విలోమ చక్కెర ఉంటారు.

సి) మాల్టోజ్ :

• మాల్టోజ్ (డైశాకరైడ్) రెండు α – గ్లూకోజ్ల నుండి ఏర్పడును.
• ఒక గ్లూకోజ్లో C − 1 మరొక గ్లూకోజ్లోని C – 4 తో బంధింపబడుతుంది.
• ఇది క్షయకరణ చక్కెర ఎందువలన అనగా రెండవ గ్లూకోజ్లోని C – 1 కార్బన్ నందు స్వేచ్ఛా ఆల్డీహైడ్ సమూహం కలిగి ఉండును.
  
• మాల్టోజ్ని జలవిశ్లేషణ చేయగా రెండు గ్లూకోజ్ యూనిట్లు ఏర్పడును.
  

డి) లాక్టోజ్ :

• లాక్టోజ్ను పాల చక్కెర అంటారు.
• β – గ్లూకోజ్ మరియు β – గాలక్టోజ్న సంయోగం చెందుట వలన లాక్టోజ్ ఏర్పడును.
• గాలక్టోజ్లో C -1 కార్బన్ గ్లూకోజ్లో C – 4 తో బంధింపబడతాయి.
• ఇది క్షయకరణ చక్కెర.
  
• లాక్టోజ్న జలవిశ్లేషణ చేయగా గ్లూకోజ్ మరియు గాలక్టోజ్ ఏర్పడును.
  

ప్రశ్న 4.
(ఎ) స్టార్చ్ (బి) సెల్యులోజ్ (సి) కార్బోహైడ్రేట్ల ప్రాముఖ్యతలను వివరించండి.
జవాబు:
ఎ) స్టార్చ్ :

• మానవులకు ముఖ్యమైన ఆహారం ఉత్పత్తి పదార్థం స్టార్చ్.
• తృణ ధాన్యాలలోను దుంపలలాంటి వేరు పదార్థాలలోను, ఉర్లగడ్డ లాంటి గడ్డ పదార్థాలలోను కొన్ని మొక్కలకు సంబంధించిన పదార్థాలలో స్టార్చ్ ప్రధానంగా ఉంటుంది.
• స్టార్చ్లో ఎమైలోజ్ ఎమైలోపెక్టిన్ అనే రెండు అనుఘటకాలు ఉంటాయి. ఒక ఎమైలోజ్ యూనిట్కు 200 వరకు α − D −(+) గ్లూకోజ్ యూనిట్లు C – 1 నుంచి C – 4 కు గ్లైకోసైడిక్ బంధాలలో ఉంటాయి.
• ఎమైలో పెక్టిన్లలో ప్రధాన శృంఖలంలో C – 1 నుంచి C – 6 కు గ్లైకోసైడిక్ బంధాలు ఏర్పడతాయి.
  స్టార్స్లో ఎమైలోజ్ 15 20% ఉంటుంది. ఎమైలో పెక్టిన్ 80-85% ఉంటుంది.

బి) సెల్యులోజ్ :

• సెల్యులోజ్ కేవలం మొక్కల నుండి వస్తుంది. ఇది మొక్కల్లో అత్యధికంగా లభించే కర్బన పదార్థం మొక్కల కణాలు కణకుడ్యాల నిర్మాణంలో ప్రధాన అనుఘటకం.
• సెల్యులోజ్లో β – D – గ్లూకోజ్ యూనిట్లు మాత్రమే సరళ శృంఖలంగా బంధితమై ఉంటాయి. ఒక గ్లూకోజ్ యూనిట్ C – 1 కు తరువాత గ్లూకోజ్ యూనిట్ C – 4 కు మధ్య గ్లైకోసైడిక్ బంధాలు ఉంటాయి.

సి) కార్బోహైడ్రేట్ల ప్రాముఖ్యత :
కార్బోహైడ్రేట్లు జీవరాసులైన మొక్కలు, జంతువులకు అవసరమైనవి. అవి మన ఆహారంలో ప్రధానమైనవి. ఆయుర్వేద మందుల్లో తేనెను తక్షణ శక్తి కోసం వైద్యులు వాడేవారు. జంతువుల్లో గ్లైకోజన్ రూపంలోను మొక్కల్లో స్టార్చ్ రూపంలోను కార్బోహైడ్రేట్లు నిల్వ అణువులుగా ఉంటాయి. బ్యాక్టీరియా, మొక్కల కణకుడ్యాలలో/కవచాలలో ‘ సెల్యులోజ్ ఉంటుంది. పత్తి నూలును మనం ధరించే బట్టల తయారీకి, కలపను అలంకరణ వస్తువులు, కుర్చీలు, టేబుళ్ళు మొదలైనవి తయారు చేయడానికి వాడతాం. కలప, పత్తి రెండింటిలో సెల్యులోజ్ ఉంటుంది. బట్టల పరిశ్రమ, కాగితపు పరిశ్రమ, లక్కలు, మద్యం తయారీ పరిశ్రమల్లో కార్బోహైడ్రేట్లు వాడతారు. D – రైబోస్, 2 -డీఆక్సీ D – రైబోస్ అనే రెండు ఆల్టోపెంటోజ్ అణువులు న్యూక్లియిక్ ఆమ్లాల అణువుల్లో భాగాలు జీవప్రక్రియలో కార్బోహైడ్రేట్లు ప్రోటీన్లు, లిపిడ్లు మొదలైన వాటితో కలిసి ఉంటాయి.

ప్రశ్న 5.
ఎమినో ఆమ్లాలను గురించి వ్రాయండి.
జవాబు:
ఎమినో ప్రమేయ సమూహం (-NH₂) మరియు కార్బాక్సిలిక్ ఆమ్ల ప్రమేయ సమూహం (-COOH) కలిగియున్న కర్బన సమ్మేళనాలను ఎమినో ఆమ్లాలు అంటారు.
ఉదా : గ్లైసిన్, ఎలనైన్

ఆవశ్యక ఎమినో ఆమ్లాలు :
“మన శరీరములో తయారుకాని ఎమినో ఆమ్లములను ఆహారము ద్వారా అందచేయవలెను. వీటిని ఆవశ్యక ఎమినో ఆమ్లాలు అందురు.”
ఉదా : లైసీన్ (Lys)

అనావశ్యక ఎమినో ఆమ్లాలు :
“శరీరములో తయారగు ఎమినో ఆమ్లములను అనావశ్యక ఎమినో ఆమ్లాలు అందురు.”
ఉదా : ఎలనైస్.

జ్విట్టర్ అయాన్ :
ఎమినో ఆమ్లజల ద్రావణంలో కార్బాక్సిల్ సమూహం నుంచి ఒక ప్రోటాన్ న్ను ఎమినో సమూహానికి మార్పిడి జరిగి ఒక ద్విధృవ అయాన్ ఏర్పడును. దీనినే జ్విట్టర్ అయాన్ అంటారు.

పెప్టైడ్’ బంధం ఆధారంగా ప్రోటీన్లను రెండు రకాలుగా విభజించారు. అవి 1. పోగు ప్రోటీన్లు 2. గోళాభ ప్రోటీన్లు

ప్రశ్న 6.
ప్రోటీన్లను గురించి వ్రాయండి.
జవాబు:
ప్రోటీన్లు :
వంద ఎమినో ఆమ్లాల అణువుల కంటే ఎక్కువ అణువులతో ఏర్పడిన పాలిపెప్టైడ్ను ప్రోటీన్ అంటారు. ప్రోటీన్లకు అణుభారం 10,000 కంటే ఎక్కువగా ఉంటుంది.
ఉదా : కెరోటిన్, మియోసిన్ మొదలగునవి.

పెప్టైడ్ బంధం ఆధారంగా ప్రోటీన్లను రెండు రకాలుగా విభజించారు. అవి 1. పోగు ప్రోటీన్లు 2. గోళాభ ప్రోటీన్లు ఏ ప్రోటీన్లలో ప్రోటీన్ల పాలిపెప్టైడ్ శృంఖలాలు ఒకదానికొకటి సమాంతరంగా పోతూ ఈ సమాంతర శృంఖలాల మధ్య హైడ్రోజన్ బంధాలు, డైసల్ఫైట్ బంధాలు ఉండడం వల్ల బండిళ్ళుగా ఏర్పడతాయో వాటినే పోగు లేదా నార ప్రోటీన్లు అంటారు.
ఉదా : కెరోటిన్, మియోసిన్

పాలిపెప్టైడ్ శృంఖలాలు ఉండ చుట్టుకొని గోళాకృతి నిర్మాణాలున్న ప్రోటీన్లను గోళాభ ప్రోటీన్లు అంటారు.
ఉదా : ఇన్సులిన్, ఆల్బుమిన్

ప్రోటీన్ల నిర్మాణాల్ని, ఆకారాల్ని నాలుగు అంచెల్లో విభజించి చెబుతారు.
1. ప్రైమరీ నిర్మాణము :
ఇచ్చిన పాలీపెప్టైడ్ ఎమినో ఆమ్లాలు ఒకదానితో ఒకటి ఒక క్రమబద్ధమైన వరుసక్రమంలో కలిసి వుంటాయి. ఈ వరుసనే పాలీపెప్టైడ్ ప్రైమరీ నిర్మాణం అంటారు. ఒక ఎమినో ఆమ్లము యొక్క కార్బాక్సిలిక్ సమూహానికి వేరొక ఎమినో ఆమ్లము యొక్క ఎమినో సమూహానికి మధ్య పెప్టైడ్ బంధం ఏర్పడుతుంది.

2. సెకండరీ నిర్మాణము :
ఇది ప్రోటీన్లోని పాలీపెప్టైడ్ శృంఖల ఆకారాన్ని తెలియజేస్తుంది. ప్రోటీన్ శృంఖల నిర్మాణం పునరావృతంగా మడతలు పడుతుంది. అనురూపనాన్ని ఇది ముఖ్యంగా కింది ప్రభావాలకు లోనవుతుంది.

హైడ్రోజన్ బంధాలు ఎక్కువగా ఏర్పరచడానికి అనుకూలమయిన పెప్టైడ్ బంధాలను ఎక్కువగా ఏర్పరచడం. హైడ్రోజన్ బంధాలు ముఖ్యంగా ఒక ఎమినో ఆమ్ల భాగంలో వున్నా కార్బోనిల్ గ్రూపు ఆక్సిజన్ను, రెండో పెప్టైడ్ బంధంలో ఉన్నా ఎమైడ్ హైడ్రోజన్కు మధ్య ఏర్పడతాయి.

‘R’ గ్రూపుల ‘మధ్య ఎలాంటి ప్రాదేశిక వికర్షణ లేకుండా వాటి మధ్య తగినంత దూరం ఉండేటట్లు, అదే విధంగా విద్యుదావేశ వికర్షణలు తగ్గించేటట్లు. వీటికోసం ప్రోటీన్ వెన్ను భాగాలు α – హెలిక్స్, β – ప్లీటెడ్షీట్లో ముడుచుకుంటాయి.

3. టెర్షియరీ నిర్మాణం :
ఇది పాలీపెప్టైడ్ లోని ప్రతి పరమాణువు (లేదా) గ్రూపు త్రిమితీయంగా ఎలా అమర్చి వుంది తెలియజేస్తుంది.
ఈ నిర్మాణానికి కారణమగు వివిధ బంధాలు

a) గ్రూపులకు, పక్క గొలుసుల మధ్య అయానిక బంధాలు
b) H – బంధాలు
c) డై సల్ఫైడ్ బంధాలు
d) ద్రవ విరోధి ప్రక్రియలు

ఈ నిర్మాణం ఫలితంగా ప్రోటీన్లు పీచుల్లాగాను, ఉండల్లాగాను ఏర్పడతాయి.

4. క్వాటర్నరీ నిర్మాణం :
ఒకటి కంటే ఎక్కువ పెప్టైడ్ శృంఖలాలున్న ప్రోటీన్లను ఓలిగోమర్లు అంటారు. విడిప్రోటీన్ శృంఖలాలు ఏ అంతర్ ఆకర్షణాలతో ఉంటాయో, ఉపశాఖలు కూడా అలాంటి ఆకర్షణలతోనే బంధించి ఉంటాయి.

ప్రశ్న 7.
(ఎ) ఎంజైమ్లు (బి) విటమిన్ లను వివరించండి.
జవాబు:
ఎ) ఎంజైమ్లు :
ఎంజైమ్లు అనేవి కర్బన సంయుగ్మ ప్రోటీన్లు. ఇవి జీవ రసాయనిక క్రియలలో విశిష్ట ఉత్ప్రేరకాలుగా పనిచేస్తాయి. జీర్ణప్రక్రియ, శ్వాసప్రక్రియ లాంటి జీవరసాయనిక క్రియలు ఎంజైమ్ల ద్వారానే జరుగుతాయి.
ఉదా : రెనిన్, మాల్టేజ్, ఇన్వర్టేజ్ మొదలగునవి.

ఎంజైమ్ పాల్గొనే చర్యలో ఎంజైమ్ నిర్మాణం క్రియాజనకంతో బంధమేర్పరుస్తుంది. ఈ చర్యలో (ఇ) ఒక సంక్లిష్టం (ES) ఎంజైమ్, క్రియాజనకాల మధ్య ఏర్పడుతుంది. (b) ఈ సంక్లిష్టం తిరిగి ఎంజైమ్ మధ్యస్థ సంక్లిష్టంగా (EI) మార్పు చెందుతుంది. (c) తిరిగి ఇంకో సంక్లిష్టం ఉత్పన్నం, ఎంజైమ్ మధ్య (EP) ఏర్పడుతుంది. (d) EP విఘటనం చెంది ఉత్పన్నం ఏర్పడగా ఎంజైమ్ స్వేచ్ఛాస్థితిలోకి వస్తుంది.

బి) విటమిన్ :
ప్రకృతిలో లభించే కర్బన రసాయన పదార్థాలు. ఇవి ఆహారంలో ముఖ్యమైన పదార్థాలు. జీవరాశులు ఆరోగ్యంగా ఉండటానికి ఇవి అల్ప పరిమాణాలలో అవసరమవుతాయి. ఇటువంటి పదార్థాలను విటమిన్లు అంటారు.

వర్గీకరణ :
విటమిన్లను స్థూలంగా రెండు రకాలుగా వర్గీకరిస్తారు. అవి :

1. కొవ్వులలో కరిగే విటమిన్లు. ఉదా : విటమిన్ A, D, E, K విటమిన్లు.
2. నీటిలో కరిగే విటమిన్లు. ఉదా : విటమిన్ C, విటమిన్ B – సంక్లిష్టం.

ప్రశ్న 8.
DNA, RNA ల నిర్మాణాలు వివరించండి.
జవాబు:
DNA నిర్మాణము :

DNA అణునిర్మాణ అవగాహన కొరకు చార్ఫ్ నియమం తెలిసివుండాలి. ఆ నియమం ప్రకారం

1. అన్ని జాతుల్లోనూ వాటి DNAలో ఎడినైన్, థైమీన్ పరిమాణాలు సమానంగా ఉంటాయి (A = T). అదే విధంగా సైటోసీన్, గ్వానైన్లు సమానంగా చిన్నగాడి వుంటాయి (C = G).
2. మొత్తం పిరిమిడిన్ల పరిమాణం మొత్తం ఫ్యూరిన్ల పరిమాణానికి సమానం (A + G = C + T).
3. \(\frac{(A + T)}{(G + C)}\)‘ నిష్పత్తి మాత్రం ఒక జాతి DNA నుంచి వేరే జాతి DNA కు మారుతుంది.

DNA కు వాట్సన్ మరియు క్రిక్లలు ప్రతిపాదించిన ద్విసమసర్పిల నిర్మాణము :
DNA పాయలు సమసర్పిలం ఆకారానికి మెలిపెట్టి ఉంటాయి. అయితే క్షార జంటలు సమతలంలోనూ ఒకదానికొకటి సమాంతరంగానూ ఉంటాయి. ఇవి సమసర్పిలం లోపల ఉంటాయి. ప్రైమరీ నిర్మాణం న్యూక్లియిక్ ఆమ్లాల్లో క్షారాల వరుస క్రమాన్ని తెలుపుతుంటే సెకండరీ నిర్మాణం ద్విసమర్పిలం నిర్మాణం గురించి తెలుపుతుంది. ద్విసమసర్పిల నిర్మాణాన్ని ఒక నిచ్చెనతో పోలిస్తే క్షారాలు మెట్లలాగ ఉంటాయి. హైడ్రోజన్ బంధాలతోపాటు క్షారాల కూర్పుల మధ్య జలవిరోధ బలాల వంటివి కూడా ద్విసమ సర్పిలాకార నిర్మాణపు స్థిరత్వానికి కారణమవుతాయి. ద్విసమ సర్పిలం వ్యాసం 2nm ఉండి ద్విసమసర్పిల నిర్మాణం ప్రతి 3.4nm దగ్గర పునరావృత్తమవుతుంది.

‘RNA’ నిర్మాణము :
‘ఆర్.ఎన్.ఎ. ఒకే పోచతో నిర్మితమై ఉంటుంది. కాని రియో వైరస్, వ్రణ వైరస్లలో ద్వంద్వ పోచల నిర్మాణం చూపించే ఆర్.ఎన్.ఎ కనిపిస్తుంది. ఆర్.ఎన్.ఎ పోచ అనేక పాలీ న్యూక్లియోటైడ్లతో ఏర్పడి ఉన్న పాలిమర్. ప్రతి న్యూక్లియోటైడ్ 3 భాగాలు ఉంటాయి. అవి 1. ఫాస్ఫేట్ సముదాయం, 2. రైబోస్ చక్కెర (C₅H₁₀O₅), 3. నత్రజని క్షారాలు.

ఆర్.ఎన్.ఎ లోని నత్రజని క్షారాలు నాలుగు రకాలు. అవి అడినీస్ (A), గ్వానీస్ (G), సైటోసిస్ (C), యురాసిల్ (U) అంటే డి.ఎన్.ఎ లో ఉన్న థైమీన్కు బదులుగా “యురాసిల్” అనే పిరమిడిన్ ఉంటుంది. థైమీన్తో పోలిస్తే యురాసిల్లో ఒక మిథైల్ (CH) సముదాయం లోపించి ఉంటుంది. ఆర్.ఎన్.ఎ. లోని నత్రజని క్షారాల మధ్య సంపూరకత ఉండదు. ప్యూరీన్, పిరమిడిన్ల మధ్య 1 : 1 నిష్పత్తి ఉండదు.

ప్రోటీన్లు :
వంద ఎమినో ఆమ్లాల అణువుల కంటే ఎక్కువ అణువులతో ఏర్పడిన పాలీపెప్టైడ్ను ప్రోటీన్ అంటారు. ప్రోటీన్లకు అణుభారం 10,000 u కంటే ఎక్కువగా ఉంటుంది.
ఉదా : కెరోటిన్, మియోసిన్ మొదలగునవి.

ప్రశ్న 9.
శరీరంలో విభిన్న హార్మోన్ల పనులు వ్రాయండి.
జవాబు:
హార్మోన్ల విధులు :

• జీవకణాల మధ్య పంపవలసిన వార్తలను బట్వాడా చేస్తాయి.
• శరీరంలోని జీవప్రక్రియల మధ్య సమతుల్యత పాటింపబడే విధంగా చేస్తాయి.
• ఇన్సులిన్, గ్లూకాగన్ల రక్తంలో గ్లూకోజ్ స్థాయిని క్రమబద్ధీకరిస్తాయి.
• ఎదుగుదల హార్మోన్లు, సెక్స్ హార్మోన్లు శారీరక ఎదుగుదల అభివృద్ధికి ఉపయోగపడతాయి.
• థైరాక్సిన్ అనే హార్మోన్ అయోడిన్ ఉన్న టైరోసిన్ అనే ఎమినో ఆమ్ల ఉత్పన్నం థైరాయిడ్ గ్రంథిని ఉత్పన్నం చేస్తుంది.
• గ్లూకోకార్డికోయిడ్లు కార్బోహైడ్రేట్ మెటబాలిజాన్ని నియంత్రిస్తాయి మరియు మంటపుట్టే చర్యలను అలసటతో వచ్చే మార్పులను కూడా క్రమపరుస్తాయి.
• టెస్టోస్టిరోన్ ప్రధానమైన మగవారి సెక్స్ హార్మోన్. దీనివలన మగవారికి ప్రత్యేకమైన గట్టిగొంతు, మీసాలు, గడ్డాలు శారీరక మార్పులు లాంటి లక్షణాలు ఏర్పడతాయి.
• ఎస్ట్రడయోల్ ద్వితీయశ్రేణి ఆడలక్షణాలను వృద్ధిచేస్తూ ఋతుస్రావంలాంటి చర్యలను క్రమబద్ధీకరిస్తుంది.
• ఫలదీకృతమైన అండాన్ని గర్భంలో ఉంచడంలో ప్రోజెస్టెరోన్ అనే హార్మోన్ గర్భసంచికి తోడ్పడుతుంది.

పాఠ్యాంశ ప్రశ్నలు Intext Questions

ప్రశ్న 1.
గ్లూకోజ్, సుక్రోజ్ నీటిలో కరుగుతాయి. కాని అదే ఆరు పరమాణువుల వలయ శృంఖలాలున్న సాధారణ అణువులు సైక్లోహెక్సేన్, బెంజీన్ నీటిలో కరగవు. వివరించండి.
జవాబు:
గ్లూకోజ్ మరియు ఫ్రక్టోజ్లు నీటితో అంతర అణు హైడ్రోజన్ బంధం కలదు. కావున అవి నీటిలో కరుగుతాయి. బెంజీన్, సైక్లోహెక్సేన్లు ఈ బంధాలను ఏర్పరచవు. అందువలన ఇవి నీటిలో కరుగవు.

ప్రశ్న 2.
లాక్టోజ్ను జలశ్లేషణ చేస్తే వచ్చే ఉత్పన్నాలు ఏమిటి?
జవాబు:
లాక్టోజైన్ను జలవిశ్లేషణ చేయగా ఏర్పడు ఉత్పన్నాలు గాలక్టోజ్ మరియు గ్లూకోజ్

ప్రశ్న 3.
గ్లూకోజ్, ఫ్రక్టోజ్లు రెండూ C₆H₁₂O₆ అణుఫార్ములాగలవే. అయితే గ్లూకోజ్క పైరనోస్ వలయ నిర్మాణం, ఫ్రక్టోజు ఫ్యూరనోజ్ వలయ నిర్మాణం ఇవ్వడాన్ని ఎలా వివరిస్తారు?
జవాబు:
గ్లూకోజ్లో ఆల్డీహైడ్ ప్రమేయ సమూహం కలదు. ఫ్రక్టోజ్లో కీటోన్ ప్రమేయ సమూహం కలదు. కావున గ్లూకోజ్ పైరనోజ్ వలయ నిర్మాణం కలిగి ఉంటుంది. ఫ్రక్టోజ్ ఫ్యూరనోజ్ వలయ నిర్మాణం కలిగి ఉండును.

ప్రశ్న 4.
ఎమినో ఆమ్లాల ద్రవీభవన స్థానాలు, నీటిలో వాటి కరుగుదల దాదాపు అదే అణుభారం గల హాలో ఆమ్లాల కంటే సాధారణంగా ఎక్కువ వివరించండి.
జవాబు:
ఎమినో ఆమ్లాలు ద్విధృవ స్వభావం కలిగి, బలమైన ద్విదృవ బలాలు ఉంటాయి. వీటికి అధిక ద్రవీభవన స్థానాలు కలిగి ఉంటాయి. ఇవి నీటితో హైడ్రోజన్ బంధాలు ఏర్పరుస్తాయి. అందువలన ద్రావణీయత నీటితో పెరుగును.

ప్రశ్న 5.
ప్రోటీన్ల స్వభావం. ఉష్ణోగ్రత, pH మార్పులపై ఆధారపడి ఉంది. వివరించండి.
జవాబు:
pH, ఉష్ణోగ్రత మార్పిడి చేయుట ద్వారా ప్రోటీన్లు స్వభావ వికలత చెందుతాయి.

ప్రశ్న 6.
విటమిన్ ‘C’ మన శరీరంలో నిల్వ ఉండదు. ఎందువల్ల?
జవాబు:
విటమిన్ ‘C’ నీటిలో కరుగును. కావున ఇది మూత్రము ద్వారా బయటికి పోతుంది. ఇది శరీరంలో నిల్వ ఉంచటం సాధ్యం
కాదు.

ప్రశ్న 7.
థైమీన్ ఉన్న DNA న్యూక్లియోటైడు జలవిశ్లేషణ చేస్తే వచ్చే ఉత్పన్నాలేమిటి ?
జవాబు:
డీఆక్సీరైబోజ్ చక్కెర, H₃PO₄ గ్వానైన్ (G), ఎడినైన్ (A), థైమిన్ (T) మరియు సైటోసిక్ (C) లు ఏర్పడును.

ప్రశ్న 8.
RNA జల విశ్లేషణలో వచ్చిన విభిన్న క్షారల పరిమాణం స్థిరంగా ఉండదు. దీనివల్ల RNA నిర్మాణం గురించి మనకు తెలిసిన నిజం ఏమిటి?
జవాబు:
DNA రెండు పాయల నిర్మాణం కలిగి ఉంటుంది. క్షారాలు అయిన ఎడినైన్ (A), గ్వానైన్ (G), సైటోసిన్ (C), థైమిన్ (T) లు జత కలవడం ద్వారా ఏర్పడుతుంది. DNA నిర్దిష్ట మోలార్ నిష్పత్తి పాటిస్తుంది. RNAలో ఇటువంటి నిర్మాణం లేదు. ఏకపాయ నిర్మాణం క్షారాలు జతకలవడం లేదు. RNA నిర్దిష్ట మోలార్ నిష్పత్తి పాటించరు.