Srinivas

Students can go through AP Board 10th Class Biology Notes 1st Lesson పోషణ – ఆహార సరఫరా వ్యవస్థ to understand and remember the concept easily.

AP Board 10th Class Biology Notes 1st Lesson పోషణ – ఆహార సరఫరా వ్యవస్థ

→ స్వయంపోషణ విధానంలో సరళమైన అకర్బన పదార్థాలైన కొన్ని ఖనిజ లవణాలను, నీటిని నేలనుండి గ్రహిస్తాయి. గాలిలోని కార్బన్ డై ఆక్సైడ్ ను ఉపయోగించి బాహ్యశక్తి జనకమైన సూర్యకాంతి సమక్షంలో అధిక శక్తి కలిగిన సంక్లిష్ట కర్బన పదార్థాలు తయారవుతాయి.

→ కిరణజన్యసంయోగక్రియ విధానంలో పత్రహరితం కలిగిన ఆకుపచ్చని మొక్కలు గ్లూకోజ్ మరియు పిండి పదార్థం వంటి పదార్థాలను ఉత్పత్తి చేయడానికి సూర్యరశ్మి (కాంతి) సమక్షంలో కార్బన్ డై ఆక్సెడ్ మరియు నీటిని వినియోగించుకుంటాయి. కిరణజన్యసంయోగక్రియలో ఆక్సిజన్ వ్యర్థ పదార్థంగా విడుదల అవుతుంది.

→ కిరణజన్యసంయోగక్రియను

అనే సమీకరణ రూపంలో చూపించవచ్చు.

→ కిరణజన్యసంయోగక్రియ జరగడానికి కాంతి, కార్బన్ డై ఆక్సైడ్, నీరు, పత్రహరితం అవసరం.

→ కిరణజన్యసంయోగక్రియ ప్రధానంగా క్లోరోప్లాలో జరుగుతుంది.

→ క్లోరోప్లాస్ట్ లోని గ్రానాలో కాంతిచర్య, స్ట్రోమాలో నిష్కాంతిచర్య జరుగుతుంది.

→ కిరణజన్య సంయోగక్రియలో గ్లూకోజ్, నీరు మరియు ఆక్సిజన్లు అంత్యపదార్థాలుగా ఏర్పడతాయి.

→ క్లోరోప్లాస్ట్ లో కిరణజన్య సంయోగక్రియ జరిగేటప్పుడు ఈ కింది చర్యలు జరుగుతాయి.
కాంతిశక్తి రసాయనిక శక్తిగా మారటం
నీటి అణువు విచ్ఛిత్తి చెందడం
కార్బన్ డై ఆక్సైడ్ కార్బోహైడ్రేట్స్ గా క్షయకరణం చెందటం

→ ఇతర జీవులు తయారుచేసిన సంక్లిష్ట పదార్థాలను ఆహారపదార్థాలుగా తీసుకోవడమే పరపోషణ.

→ పోషణల పద్ధతులు ఆహారపదార్థాల లభ్యత పై మరియు ఆహారం పొందే విధానంపై ఆధారపడి ఉంటాయి.

→ కొన్ని ఏక కణజీవులలో శరీర ఉపరితలం నుండి ఆహారం సేకరించినప్పటికీ, జీవి సంక్లిష్టత పెరిగేకొలది వివిధ భాగాలు ప్రత్యేక విధులు నిర్వహించడానికి వీలుగా రూపొందాయి.

→ సంక్లిష్ట కార్బోహైడ్రేట్లు, ప్రోటీన్లు, లిపిడ్లు సరళ అణువులుగా ఎంజైమ్స్ సహాయంతో విడగొట్టబడి, శరీరంలో శోషణకు అనువుగా మార్చే ప్రక్రియను ‘జీర్ణక్రియ’ అంటారు.

→ మానవునిలో ఆహారం తిన్న తరువాత అది వివిధ దశలలో జీర్ణాశయ గ్రంథుల ద్వారా స్రవించబడిన ఎంజైమ్ లచే విడగొట్టబడుతుంది. జీర్ణమైన ఆహారం చిన్నప్రేగులో శోషించబడి అక్కడ నుండి ప్రతి కణానికి పంపబడుతుంది.

→ జీర్ణవ్యవస్థలో ఆహారనాళంతో పాటుగా అనేక అనుబంధ అవయవాలు, జీర్ణరసగ్రంథులు ఉంటాయి. మానవుని జీర్ణవ్యవస్థ కింది విధులను నిర్వహిస్తుంది.

→ అంతరగ్రహణం : ఆహారం తీసుకోవడం

→ జీర్ణక్రియ : సంక్లిష్ట పదార్థాలు ఎంజైమ్ సహాయంతో సరళ పదార్థాలుగా మారతాయి. వాటిని శరీరం ఉపయోగించుకుంటుంది.

→ శోషణ : జీర్ణమైన ఆహారం ఆహార నాళం గుండా ప్రధానంగా చిన్న ప్రేగుల గుండా ప్రయాణించేటప్పుడు ప్రసరణ వ్యవస్థలోకి ఆహారం చేరడాన్ని “శోషణ” అంటారు.

→ మలవిసర్జన : జీర్ణంకాని ఆహారాన్ని పాయువు ద్వారా బయటికి పంపడం.

→ జీవక్రియలలో కీలకపాత్ర వహించే కర్బన పోషక పదార్థాలను విటమిన్లు అంటారు. ఇవి రెండు రకాలు :
1. నీటిలో కరిగేవి : బి కాంప్లెక్స్ మరియు సి విటమిన్
2. కొవ్వులలో కరిగేవి : ఎ,డి,ఇ మరియు కె విటమిన్లు.

→ ఒకటి లేదా అంతకన్నా ఎక్కువ పోషకాలు లోపించిన ఆహారాన్ని తీసుకోవడాన్ని పోషకాహార లోపం అంటారు.

→ పోషకాహార లోపం వలన కలిగే వ్యాధులను న్యూనతా వ్యాధులు అంటారు. ఉదా : క్వాషియార్కర్

→ ఆహారంలో ప్రోటీన్స్ లోపం వలన క్వాషియార్కర్ వ్యాధి కలుగుతుంది. ఈ వ్యాధి ఉన్న పిల్లలలో పెరుగుదల మందగించి దేహభాగాలు ఉబ్బి ఉంటాయి.

→ ప్రోటీన్స్ మరియు కేలరీల రెండింటి లోపం వలన ‘మెరాస్మస్’ వ్యాధి కలుగుతుంది. దీని వలన శిశువు, శుష్కించి ఎండిపోయినట్లు ఉంటాడు.

→ శరీర బరువులో 60% కంటే అధిక బరువు కొవ్వుల వలన కలిగితే దానిని స్థూలకాయత్వం అంటారు. అధిక కేలరీలు గల ఆహారం తీసుకోవటం దీనికి ఒక కారణం.

→ సరైన ఆహార అలవాట్లు, పోషక విలువలపై అవగాహన పెంచుకోవటం వలన మన ఆరోగ్యాన్ని సంరక్షించుకోవచ్చు.

→ గ్లూకోజ్ : సరళ కార్బోహైడ్రేట్ పిండిపదార్థం యొక్క సరళ రూపము. దీని ఫార్ములా C₆H₁₂O₆

→ పిండిపదార్థం : సంక్లిష్ట కార్బోహైడ్రేడ్ జీవులకు ప్రధాన స్థూల పోషకం (CHO)

→ సెల్యులోజ్ : వృక్షకణ కవచాలలో ఉండే ఒక రకమైన కార్బోహైడ్రేట్ దృఢత్వాన్ని ఇస్తుంది.

→ హరితరేణువు : కిరణజన్య సంయోగక్రియ నిర్వహించు కణాంగము.

→ గ్రానా : హరితరేణువులోని థైలకాయిడ్స్ దొంతర.

→ సోమా : హరితరేణువులోని మాత్రిక.

→ కాంతిచర్య : కిరణజన్యసంయోగక్రియ మొదటి దశ. గ్రానాలో జరుగుతుంది. కాంతి శక్తి అవసరం.

→ నిష్కాంతి చర్య : కిరణజన్యసంయోగక్రియలోని రెండవ దశ సోమాలో జరుగుతుంది. కాంతితో ప్రమేయం లేదు.

→ స్వయం పోషణ : జీవి స్వయంగా పోషకాలను తయారుచేసుకొనే ప్రక్రియ.

→ పరపోషణ : ఇతర జీవుల నుండి పోషకాలను పొందే ప్రక్రియ.

→ పరాన్నజీవ పోషణ : చూషకాలు లేదా ఇతర ఏదేని భాగాల ద్వారా మొక్కలు ఆహారాన్ని ఆతిథేయి కణాల నుండి సంగ్రహించే పోషణనే పరాన్నజీవ పోషణ అంటాం.

→ హాస్టోరియా : వృక్ష పరాన్న జీవులలో ఉండే వేర్లు. ఇవి అతిథేయి నుండి ఆహారాన్ని గ్రహిస్తాయి.

→ ఆహారనాళం : జీర్ణవ్యవస్థలో నోటి నుండి జీర్ణాశయం వరకు ఉండే పొడవాటి నాళము.

→ లాలాజల గ్రంథులు : ఇవి నోటిలో ఉండే మూడు జతల జీర్లగ్రంథులు. లాలాజలాన్ని స్రవిస్తాయి.

→ పెరిస్టాల్టిక్ చలనం : కండరాల ఏకాంతర కదలిక వలన అవయవాలలో వచ్చే అలల వంటి చలనం.

→ అమైలేజ్ : పిండిపదార్థంపై పనిచేసే జీర్ణఎంజైమ్.

→ టయలిన్ : లాలాజలంలోని ఎంజైమ్. ఇది పిండిపదార్థంపైన పనిచేసి చక్కెరలుగా మార్చుతుంది.

→ పెప్సిన్ : ప్రోటీన్స్ మీద పనిచేసే జీర్ణ ఎంజైమ్. ప్రోటీన్స్ ను పెట్టాన్ గా మార్చును.

→ క్రైమ్ : పాక్షికంగా జీర్ణమైన ఆహారం.

→ సంవరిణి కండరాలు : జీర్ణవ్యవస్థలో ఆహార ప్రసరణను నియంత్రించే కండరాలు.

→ జీర్ణక్రియ : సంక్లిష్ట ఆహార పదార్థాలను సరళ శోషణ పదార్థాలుగా మార్చే ప్రక్రియ.

→ క్లోమం : ఆంత్రమూలం వంపులో ఉండే ఆకువంటి జీర్ణగ్రంథి. క్లోమరసాన్ని స్రవిస్తుంది.

→ ఎంజైమ్ : జీర్ణక్రియను నిర్వహించే రసాయన పదార్దములు. ఇవి జీర్లగ్రంథులచే ఉత్పత్తి కాబడతాయి.

→ పైత్యరసం : కాలేయంచే ఉత్పత్తి కాబడే జీర్ణరసము. దీనిలో ఎటువంటి ఎంజైమ్స్ ఉండవు.

→ లైపేజ్ : కొవ్వుల జీర్ణక్రియకు తోడ్పడే ఎంజైమ్. కొవ్వులను కొవ్వు ఆమ్లాలుగా, గ్లిజరాల్ గా మార్చుతుంది.

→ కొవ్వులు : ఘనరూప నూనెలను కొవ్వులు అంటారు. ఇవి అధిక శక్తిని ఇచ్చే స్థూల పోషకాలు.

→ కాలేయం : జీర్ణవ్యవస్థలోని పెద్ద గ్రంథి. పైత్యరసాన్ని స్రవిస్తుంది.

→ ఎమల్సీకరణం : పైత్యరసం వలన కొవ్వు అణువులు విచ్ఛిన్నం చెంది, చిన్న అణువులుగా మారే ప్రక్రియ.

→ క్వాషియార్కర్ : ప్రోటీన్స్ లోపం వలన ఏర్పడే న్యూనతావ్యాధి. పెరుగుదల మందగించి, దేహభాగాలు ఉబ్బుతాయి.

→ మెరాస్మస్ : ప్రోటీన్స్ మరియు కేలరీల పోషకాహార లోపం వలన ఏర్పడే వ్యాధి. పిల్లలు బక్కపల్చగా ఎండినట్లు ఉంటారు.

→ సూక్ష్మచూషకాలు : చిన్నప్రేగు లోపలితలంలో ఉండే వ్రేళ్ళ వంటి నిర్మాణాలు. ఇవి శోషణతల వైశాల్యాన్ని పెంచును.

→ విటమిన్ : జీవక్రియలో కీలకపాత్ర వహించే కర్బన సూక్షపోషకాలు. కొన్ని ఆహారం ద్వారా లభిస్తే, మరికొన్ని బాక్టీరియాచే సంశ్లేషించబడతాయి.

→ స్థూలకాయత్వం : అధిక కేలరీలు తీసుకోవటం వలన శరీర బరువులో 60% కంటే ఎక్కువ బరువు, కొవ్వుల వలన కలిగ అనారోగ్యస్థితి.

→ శోషణ : జీర్ణమైన సరళపదార్థాలు రక్తంలోనికి గ్రహింపబడటాన్ని శోషణ అంటారు. ఇది ప్రధానంగా చిన్న ప్రేగులలో జరుగుతుంది.

Students can go through AP Board 10th Class Physical Science Notes 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం to understand and remember the concept easily.

AP Board 10th Class Physical Science Notes 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం

→ ఈ ఆవేశాల చలనమును విద్యుత్ ప్రవాహం అంటారు.

→ మన నిత్యజీవితంలో విద్యుత్ ప్రముఖపాత్రను వహిస్తుంది.
ఉదా:

1. రెండు మేఘాల మధ్య (లేదా) మేఘం, భూమి మధ్య జరుగు విద్యుత్ ఉత్సర్గంను మెరుపులు తెలియజేస్తాయి.
2. మేఘాల నుండి భూమికి గాలి ద్వారా జరిగే విద్యుత్ ఉత్సర్గం వల్లనే మనకు మెరుపులు కనిపిస్తాయి.
3. మెరుపు అనునది వాతావరణంలో ఆవేశాల చలనమునకు ఉదాహరణ.

→ సాధారణముగా ఆవేశాలు రెండు రకాలు.

1. ధనావేశం,
2. ఋణావేశం

→ విద్యుత్ కు మూలమైనది ఆవేశమే. ఈ విద్యుత్ ఆవేశంను కూలుంట్లలో కొలుస్తారు.

→ ఒక సెకను కాలంలో వాహకంలోని ఏదేని మధ్యఛ్ఛేదాన్ని దాటి వెళ్ళు ఆవేశ పరిమాణాన్ని “విద్యుత్ ప్రవాహం” అంటాము.

→ విద్యుత్ ప్రవాహంకు సూత్ర ఉత్పాదన : ‘t’ కాలవ్యవధిలో ఒక వాహకంలోని ఏదేని మధ్యచ్ఛేదాన్ని దాటివెళ్ళే

→ విద్యుత్ ప్రవాహానికి SI ప్రమాణం ఆంపియర్. దీనిని ‘A’ తో సూచిస్తారు.

→ పొటెన్సియల్ భేదం : విద్యుత్ క్షేత్రంలో ఉన్న ప్రమాణ ధనావేశాన్ని ఒక బిందువు నుండి మరొక బిందువుకు చేర్చుటకు చేసిన పనిని ఆ బిందువుల మధ్య పొటెన్షియల్ భేదం అంటారు. (లేదా) ప్రమాణ ధనావేశాన్ని A నుండి B కు l దూరం కదిలించడానికి విద్యుత్ బలం చేసిన పనిని A, B ల మధ్య పొటెన్సియల్ భేదం అంటారు.

→ పొటెన్షియల్ భేదాన్ని “ఓల్టేజ్” అని కూడా అంటారు.

→ పొటెన్షియల్ భేదాన్ని “V” తో సూచిస్తారు.

→ పొటెన్షియల్ భేదానికి SI ప్రమాణం “ఓల్ట్”.

→ ఒక ఘటములో ఏకాంక ఋణావేశంను ధన ధృవం నుండి ఋణ ధృవానికి కదిలించడానికి రసాయన బలం చేయు పనిని విద్యుచ్చాలక బలం అంటారు.

→ స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద, వాహకం యొక్క రెండు చివరల మధ్య పొటెన్షియల్ భేదం వాహకం గుండా ప్రవహించే విద్యుత్ ప్రవాహానికి అనులోమానుపాతంలో ఉంటుంది. దీనినే “ఓమ్ నియమం” అంటారు.

→ V ∝ I ⇒ \(\frac{V}{I}\) స్థిరాంకము

→ ఓమ్ నియమాన్ని పాటించే పదార్థాలను ఓమీయ పదార్థాలు అంటారు. ఉదా: లోహాలు

→ ఓమ్ నియమాన్ని పాటించని పదార్థాలను అఓమీయ పదారాలంటారు. ఉదా: LED

→ ఓమ్ నియమంను జర్మనీకి చెందిన భౌతిక శాస్త్రవేత్త “జార్జ్ సైమన్ ఓమ్” తెలియజేశారు.

→ వాహకంలో ఎలక్ట్రాన్ చలనానికి కలిగే ఆటంకమును “వాహక నిరోధము” అంటారు.

→ వాహక నిరోధాన్ని “ఓమ్” లలో కొలుస్తారు.

→ మానవ శరీరం యొక్క నిరోధం విలువ సాధారణంగా 100Ω నుండి 5,00,000Ω కు మధ్యస్థంగా ఉంటుంది.

→ మన శరీరంలోని లోపలి అవయవాల కంటే చర్మానికి నిరోధం ఎక్కువ.

→ మల్లీమీటర్ అనేది ఒక ఎలక్ట్రానిక్ పరికరము.

→ మల్టీమీటర్ నిరోధం, ఓల్టేజ్, కరెంట్ వంటి వివిధ విలువలను కొలవగలుగుతుంది.

→ మల్లీమీటరులో డిస్ప్లే సెలక్షన్ నాబ్ మరియు పోర్ట్ వంటి మూడు భాగాలుండును.

→ పదార్థం యొక్క నిరోధము (R) ను
i) ఉష్ణోగ్రత (T) ii) పదార్థ స్వభావము iii) వాహకం పొడవు (l)
iv) మధ్యఛ్ఛేద వైశాల్యం (A) వంటి అంశాలు ప్రభావితం చేస్తాయి.

→ వాహక నిరోధం (R) = \(\frac{\rho l}{\mathrm{~A}}\) (ఉష్ణోగ్రత స్థిరంగా ఉన్నప్పుడు)

→ ‘ρ’ ను విశిష్ట నిరోధం లేదా నిరోధకత అంటాము.

→ విశిష్ట నిరోధం అనేది ఉష్ణోగ్రత, పదార్థ స్వభావంలపై మాత్రమే ఆధారపడి ఉంటుంది.

→ విశిష్ట నిరోధానికి SI ప్రమాణం Ω – m (ఓమ్ – మీటరు).

→ విశిష్ట నిరోధ విలోమాన్ని వాహకత్వం (σ) అంటాము.

→ విద్యుత్ బల్ట్ లో వాడు ఫిలమెంట్ ను “టంగ్స్టన్” తో తయారు చేయుటకు కారణం దీని విశిష్ట నిరోధం, ద్రవీభవన స్థానం విలువలు చాలా ఎక్కువ.

→ బ్యాటరీ, వాహక తీగలతో ఎలక్ట్రానులు ప్రవహించడానికి అనుకూలంగా ఏర్పరచిన సంవృత మార్గమును విద్యుత్ వలయం అంటాము.

→ శ్రేణిలో కలిపిన నిరోధాల వల్ల ఏర్పడే ఫలిత నిరోధం, ఆయా విడివిడి నిరోధాల మొత్తంకు సమానము.
R_ఫలిత = R₁ + R₂ + R₃

→ సమాంతర సంధానంలో ఉన్న నిరోధాల ఫలిత నిరోధం విలువ, ఆ విడివిడి నిరోధాల విలువ కన్నా తక్కువగా ఉంటుంది.

→ ఒక DC వలయంలో కొన్ని బ్యాటరీలు, కొన్ని నిరోధాలను ఏ విధంగా కలిపినా, దానిని గురించి అవగాహన చేసుకోవడానికి రెండు సరళమైన నియమాలు ఉపయోగపడతాయి. వీటినే కిరాఫ్ నియమాలంటారు.

→ జంక్షన్ నియమం : వలయంలో విద్యుత్ ప్రవాహం విభజింపబడే ఏ జంక్షన్ వద్దనైనా, ఆ జంక్షన్‌కు చేరే విద్యుత్ ప్రవాహాల మొత్తం, ఆ జంక్షనన్ను వీడిపోయే విద్యుత్ ప్రవాహాల మొత్తానికి సమానము.

→ ప్రక్క పటంలో I₁ + I₄ + I₆ = I₂ + I₃ + I₅

→ లూప్ నియమం: ఒక మూసిన వలయంలో పరికరాల రెండు చివరల మధ్య | 15 పొటెన్షియల్ భేదాల్లో పెరుగుదల, తగ్గుదలల బీజీయ మొత్తం శూన్యం.
ACDBA లూప్ నందు, – V₂ + I₂R₂ – I₁R₁ + V₁ = 0
EFDCE లూపనందు, – (I₁ + I₂) R₃ – I₂R₂ + V₂ = 0
EFBAE లూప్ నందు, – (I₁ + I₂) R₃ – I₁R₁ + V₁ = 0

→ విద్యుత్ ప్రవాహం, పొటెన్షియల్ భేదాల లబ్దాన్ని విద్యుత్ సామర్థ్యం అంటాం. విద్యుత్ సామర్థ్యం P= VI.

→ విద్యుత్ సామర్థ్యంను వాట్ (W)లలో కొలుస్తారు.

→ 1KW = 1000 W = 1000 J/s.

→ ఒక యూనిట్ అనగా ఒక కిలోవాట్ అవర్ (1KWH) అని అర్థము.

→ 1KWH = 3.6 × 10⁶J

→ ఫ్యూజ్ అనగా అతి తక్కువ ద్రవీభవన స్థానం గల సన్నని తీగ.

→ విద్యుత్ సామర్థ్యం మరియు కాలాల లబ్దాన్ని విద్యుత్ శక్తి అంటారు.

→ విద్యుత్ శక్తికి ప్రమాణం వాట్ – సెకను మరియు KWH.

→ ఆవేశం : ఏదైనా పదార్థంలో ఉన్న ప్రాథమిక కణాల పరస్పర ప్రభావ పర్యవసానముగా ఆ పదార్థంలో ఏర్పడే ఫలితము.

→ పొటెన్షియల్ భేదం : ప్రమాణ ధనావేశాన్ని విద్యుత్ క్షేత్రంలో ఉన్న ఏదైనా ఒక బిందువు నుండి మరొక బిందువు వద్దకు కదల్చడానికి చేసిన పనిని ఆ బిందువుల మధ్య పొటెన్షియల్ భేదం అంటారు.

→ విద్యుత్ ప్రవాహం : ఏదేని వాహకం గుండా ప్రవహించే విద్యుదావేశం.

→ మల్టీమీటర్ : పొటెన్షియల్ భేదంను, నిరోధాన్ని, విద్యుత్ ప్రవాహంను కొలిచే సాధనము.

→ ఓమ్ నియమము : స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద ఒక వాహకం యొక్క రెండు చివరల మధ్యనున్న పొటెన్షియల్ భేదం (V)కి మరియు అదే వాహకంలోని విద్యుత్ ప్రవాహం (I) కి గల నిష్పత్తి విలువ స్థిరముగా ఉండును.

V ∝ I (లేక) \(\frac{V}{I}\) = స్థిరము

→ వాహక నిరోధం : ఇది వాహకం చివరల మధ్య గల పొటెన్షియల్ భేదానికి, దానిలో ప్రవహించే విద్యుతక్కు గల నిష్పత్తి.

→ విశిష్ట నిరోధం : విద్యుత్ ప్రవాహాన్ని వ్యతిరేకించు విద్యుత్ వాహక స్వభావము.

→ ఆఫ్ నియమాలు : ఒక DC వలయంలో కొన్ని బ్యాటరీలు, నిరోధాలను ఏ విధంగా కలిపినా వాటిని విశ్లేషణ చేయుటకు ప్రతిపాదించిన నియమాలు. అవి : i) జంక్షన్ నియమం, ii) లూప్ నియమం

→ విద్యుత్ సామర్థ్యం : విద్యుత్ శక్తిని వినియోగించుకునే రేటు. (లేదా)
విద్యుత్ వ్యవస్థలో పని జరిగే రేటు. (లేదా) విద్యుత్ ప్రవాహం, పొటెన్షియల్ భేదాల లబ్ధము.

→ విద్యుత్ శక్తి : ఇది విద్యుత్ సామర్థ్యం మరియు కాలాల లబ్ధము. (లేదా)
ఇది ఒక విద్యుత్ వలయంలో విద్యుత్ ను నిర్వహించుటకు వినియోగించబడిన మొత్తం శక్తి.

→ జంక్షన్ నియమం : వలయంలో విద్యుత్ ప్రవాహం విభజింపబడే ఏ జంక్షన్ వద్దనైనా, జంక్షన్ ను చేరే విద్యుత్ ప్రవాహాల మొత్తం ఆ జంక్షనను వీడిపోయే విద్యుత్సవాహాల మొత్తానికి సమానం.

→ లూప్ నియమం : ఒక మూసిన వలయంలోని వివిధ పరికరాల రెండు చివరల మధ్య పొటెన్షియల్ భేదాలలో పెరుగుదల, తగ్గుదలల బీజీయ మొత్తం శూన్యము.

Students can go through AP Board 10th Class Physical Science Notes 8th Lesson రసాయన బంధం to understand and remember the concept easily.

AP Board 10th Class Physical Science Notes 8th Lesson రసాయన బంధం

→ అణువులోని పరమాణువుల మధ్య ఆకర్షణ బలాలుంటాయి. ఈ ఆకర్షణ బలాలనే “రసాయన బంధం” అంటారు.

→ బాహ్యకర్పరంలో అష్టక ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం ఉన్న పరమాణువులు ఎక్కువ స్థిరత్వమును, తక్కువ చర్యాశీలతను కలిగి ఉంటాయి. ఉదా : హీలియం మినహాయించి ఇతర జడవాయువులు.

→ పరమాణువులు బాహ్య కర్పరంలో 8 ఎలక్ట్రానులను (హైడ్రోజను, లిథియం స్థిర విన్యాసానికి రెండు ఎలక్ట్రానులు చాలు) ఉంచుకోవడానికి ప్రయత్నించే ప్రవృత్తి వలన రసాయన సంయోగము మరియు బంధాలు ఏర్పడతాయి.

→ బహిర్గత కక్ష్యలోని ఎలక్ట్రానులను వేలన్సీ ఎలక్ట్రానులు అంటారు. రసాయన బంధం ఏర్పడడంలో వేలన్సీ ఎలక్ట్రానులు పాల్గొంటాయి.

→ ఒక పరమాణువులోని బహిరత కక్ష్మలోని ఎలక్ట్రానులు, మరొక పరమాణువులోని బహిర్గత కక్ష్యలోనికి బదిలీ చేయబడడం వలన అయానులు లేక ఆవేశపూరిత కణాలు ఏర్పడతాయి.

→ ఎలక్ట్రానులను కోల్పోయే పరమాణువు ధనావేశపూరితమవుతుంది. ఎలక్ట్రానులను గ్రహించే పరమాణువు ఋణావేశ పూరితమవుతుంది.

→ విరుద్ధ విద్యుదావేశం గల అయానుల మధ్య ఉండే స్థిర విద్యుత్ ఆకర్షణబలమే అయానిక బంధం.

→ ఎలక్ట్రానుల బదిలీ వలన ఏర్పడిన బంధం అయానిక బంధం.

→ స్పటిక లాటిస్ విరుద్ధ ఆవేశం గల అయానుల త్రిమితీయ క్రమబద్ధమైన అమరిక.

→ NaCl, K₂S, MgCl₂ మరియు CaF₂ మొదలైన అయానిక సమ్మేళనాలు, అయానులు, విరుద్ధ ఆవేశ అయాను జంటల ఆకర్షణ వలన ఏర్పడినది.

→ ఎలక్ట్రానులను తీసివేయడం ఆక్సీకరణం.

→ ఎలక్ట్రానులను చేర్చడం క్షయకరణం.

→ ఎలక్ట్రానులను స్వీకరించే పరమాణువు ఆక్సీకరణి మరియు ఎలక్ట్రానులను ఇచ్చే పరమాణువు క్షయకరణి.

→ ఒక చర్యలో ఆక్సీకరణము, క్షయకరణము ఏక కాలంలో జరుగుతుంటాయి.

→ అయానిక పదార్థాల ధర్మాలు : గట్టిగానూ, దృఢంగానూ ఉంటాయి. ద్రవీభవన, బాష్పీభవన ఉష్ణోగ్రతలు ఎక్కువగా ఉండే పదార్థాలు. నీరు వంటి ధృవద్రావణిలలో ఎక్కువగా కరుగుతాయి.

→ రెండు పరమాణువుల మధ్య ఎలక్ట్రాను జంటను పంచుకోవడం వలన ఏర్పడిన బంధమే సంయోజనీయ బంధం. దీనిని ‘-‘ గుర్తుతో నిర్మాణంలో సూచిస్తారు.

→ అణువులోని పరమాణువుల మధ్య ఎలక్ట్రానులను పంచుకోవడం వలన ఏర్పడిన పదార్థాలను “సంయోజనీయ పదార్థాలు” అంటారు.

→ సమయోజనీయ పదార్థాలు మృదువుగా ఉంటాయి. ఈ పదార్థాల ద్రవీభవన, బాష్పీభవన స్థానాలు తక్కువగా ఉంటాయి. సాధారణంగా విద్యుత్తును ప్రసరింపచేయవు.

→ ఎలక్ట్రాను జంట రెండు పరమాణువుల మధ్య అసమానంగా పంచుకోబడితే, ఆ విధంగా ఏర్పడిన సంయోజనీయ బంధంను “ధృవశీల సంయోజనీయ బంధం” అంటారు.

→ విరుద్ధ ఆవేశాలున్న అణువులను ధృవాణువులు అంటారు.

→ అధృవ అణువులలో ఎలక్ట్రాన్ జంట పరమాణువుల మధ్య సమానంగా పంచుకోబడుతుంది. ఈ విధంగా ఏర్పడిన అణువులు తటస్థంగానూ, మరియు ధృవత్వం లేకుండా ఉంటాయి.

→ రసాయన చర్యలో క్రొత్త బంధము ఏర్పడినప్పుడు విడుదలయ్యే శక్తిని బంధశక్తిగా వ్యవహరిస్తారు.

→ అణువులలో ఉన్న పరమాణువుల సంఖ్యను బట్టి, మరియు బంధాన్ని ఏర్పరచు ఆర్బిటాళ్ళ స్వభావాన్ని బట్టి అణువులు వివిధ ఆకృతులను ప్రదర్శిస్తాయి.

→ అణువులలో బంధకోణాలను వెస్పర్ట్ (VSEPRT) సిద్ధాంతం ద్వారా వివరించవచ్చు.

→ “ఒకే రకంగా ఉన్నవి దానిలోనే కరుగుతాయి” అనే సూత్రం ఆధారంగా సంయోజనీయ పదార్థాలు అధృవ ద్రావణిలో కరుగుతాయి. ఎందుకంటే సంయోజనీయ పదార్థాల అణువులు అధృవ స్వభావంను కలిగి ఉంటాయి.

→ ఎలక్ట్రానులు : పరమాణువులోని ఋణావేశిత కణాలు.

→ జడవాయువులు : వేలన్సీ కర్పరములో 8 ఎలక్ట్రానులు గల మూలకాలు (He తప్ప). హీలియం మూలకం జడవాయువైనా, దాని చివరి కర్పరంలో 2 ఎలక్ట్రానులుంటాయి. మిగిలిన జడవాయువులు నియాన్, ఆర్గాన్, క్రిప్టాన్, గ్జినాన్, రేడాన్.

→ లూయిస్ చుక్కల నిర్మాణాలు : వేలన్సీ కర్పరంలో ఉన్న ఎలక్ట్రానులను చూపే విధానం.

→ అష్టక నియమం : వేలన్సీ కర్పరంలో 8 ఎలక్ట్రానులు కలిగి ఉండటం.

→ రసాయన బంధం : అణువులోని పరమాణువుల మధ్య ఉండే ఆకర్షణ బంధం.

→ అయానిక బంధం : అయానుల మధ్య ఉండే బంధాన్ని అయానిక బంధం అంటారు.

→ సమయోజనీయ బంధం : రెండు పరమాణువులు ఒకదానికొకటి దగ్గరగా వచ్చినప్పుడు అవి ఎలక్ట్రానులను పరస్పరం పంచుకోవడం వల్ల ఏర్పడే బంధమే “సమయోజనీయ బంధం”.

→ కాటయాను : ఎలక్ట్రాను (ల)ను కోల్పోయిన ధనాత్మక అయాను (కాటయాను).

→ ఆనయాను : ఎలక్ట్రాను (ల)ను గ్రహించిన ఋణాత్మక అయాను (ఆనయాను).

→ స్థిర విద్యుదాకర్షణ బలం : కాటయాన్లు, ఆనయాన్లు మధ్యగల విద్యుదాకర్షణ బలాలను “స్థిర విద్యుదాకర్షణ బలాలు” అంటారు.

→ ఎలక్టోవాలెంట్ బంధం : వేలన్సీ భావనను ఎలక్ట్రానుల పరంగా వివరించిన బంధం ఎలక్టోవాలెంట్ బంధం (అయానిక బంధం).

→ ఎలక్టోవాలెంటం : వాలన్నీ భావనను ఎలక్ట్రాన్స్ పరంగా వివరించడం ఎలక్టోవాలెంటం.

→ ధృవద్రావణి : ధృవ స్వభావం గల ద్రావణి. ఉదా : నీరు (H₂O).

→ అధృవద్రావణి : ధృవ స్వభావం లేని ద్రావణి. ఉదా : కిరోసిన్.

→ అణువులు : మూలకాలలో మరియు సంయోగ పదార్థాలలో పరమాణువులతో ఏర్పడినవి అణువులు.

→ అయానిక పదార్థాలు : అయానిక బంధం కలిగిన పదార్థాలు.

→ సంయోజనీయ పదార్థాలు : సంయోజనీయ బంధం కలిగిన పదార్థాలు.

→ ధనవిద్యుదాత్మక ధర్మం : ఎలక్ట్రానులను కోల్పోయి ధనాత్మక అయానుగా మారే ధర్మం.

→ ఋణవిద్యుదాత్మక ధర్మం : ఎలక్ట్రానులను గ్రహించి ఋణాత్మక అయానుగా మారే ధర్మం.

→ ధృవబంధాలు : ధృవ ద్రావణులలో ఉండే బంధాలు.

→ బంధ ఎలక్ట్రాన్ జంట : సమయోజనీయ బంధంలోని పరమాణువుల మధ్య పంచుకోబడే ఎలక్ట్రాన్ జంట.

→ ఒంటరి ఎలక్ట్రాన్ జంట : పరమాణు బాహ్యక్టరలో బంధంలో పాల్గొనకుండా ఉండే రెండు ఎలక్ట్రాన్లే ఒంటరి ఎలక్ట్రాన్ జంట.

→ బంధదూరం : సమయోజనీయ బంధంతో కలుపబడిన రెండు పరమాణువుల కేంద్రకాల మధ్య సమతాస్థితి వద్ద గల దూరాన్నే “బంధదూరం” అంటారు.

→ బంధశక్తి : రెండు పరమాణువుల మధ్య బంధం ఏర్పడినప్పుడు విడుదలయ్యే శక్తి.

→ బంధవిచ్చిత్తి శక్తి : అణువులోని బంధాలను విడదీయుటకు కావల్సిన శక్తి.

→ అణువు ఆకృతి : అణువులోని పరమాణువుల కేంద్రకాల గుండా వెళ్ళే ఊహారేఖల ఆకారాలు.

→ రేఖీయం : CO₂ అణు ఆకృతి.

→ చతుర్ముఖీయం : మీథేన్ (CH₄) అణువు ఆకృతి.

→ సమయోజనీయ పదార్థాలు : అణువులోని పరమాణువుల మధ్య ఎలక్ట్రానులను పంచుకోవడం వలన ఏర్పడిన పదార్థాలను సమయోజనీయ పదార్థాలు అంటారు.

Students can go through AP Board 10th Class Physical Science Notes 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక to understand and remember the concept easily.

AP Board 10th Class Physical Science Notes 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక

→ భౌతిక, రసాయన మార్పుల ద్వారా ఏదైతే పదార్థాన్ని అంతకంటే మరింత సూక్ష్మ పదార్థంగా విభజించలేమో, దానిని మూలకమంటారు.

→ మొట్టమొదటగా 1661లో రాబర్ట్ బాయిల్ మూలకాన్ని నిర్వచించాడు.

→ ప్రస్తుతం కృత్రిమ మూలకాలతో సహా 115కు పైగా మూలకాలను కనుగొన్నారు.

→ మూలకాల సంఖ్య పెరిగే కొలదీ మూలకాలను వాటి సమ్మేళనాల రసాయన సమాచారాన్ని గుర్తుంచుకోవడం చాలా కష్టంగా మారింది.

→ అందుకనే శాస్త్రవేత్తలు మూలకాలను, వాటి సమ్మేళనాలను భౌతిక, రసాయన ధర్మాల ఆధారంగా వర్గీకరించడానికి వివిధ మార్గాలను అన్వేషించారు.

→ 18వ శతాబ్దంలో లూయీస్ ప్రాస్ట్ అనే శాస్త్రవేత్త హైడ్రోజన్ పరమాణువును ఒక నిర్మాణాత్మక ప్రమాణమని, మిగిలిన అన్ని మూలక పరమాణువులు హైడ్రోజన్ పరమాణువుల కలయిక వలన ఏర్పడతాయని తెలిపాడు.

→ జోహన్ వోల్ఫ్ గాంగ్ డాబరీనర్ అను జర్మన్ రసాయనవేత్త ఒకే రకమైన రసాయన ధర్మాలు కలిగి ఉన్న మూడేసి మూలకాల సమూహాలను గుర్తించి, వాటిని “త్రికము” అని పేర్కొన్నాడు.

→ ప్రతీ త్రికములో మధ్య మూలకపు పరమాణుభారం, మిగిలిన రెండు మూలకాల పరమాణుభారాల సరాసరికి దాదాపు సమానంగా ఉంటుంది. దీనినే డాబరీనర్ త్రిక సిద్ధాంతం అంటారు.

డాబరీనర్ త్రిక సిద్ధాంతపు పరిమితులు :

1. డాబరీనర్ కాలం నాటికి తెలిసిన మూలకాలన్నింటినీ త్రికాలుగా అమర్చలేకపోయాడు.
2. ఈ సిద్ధాంతం అత్యధిక లేదా అత్యల్ప ద్రవ్యరాశులున్న మూలకాలకు వర్తించదు.
3. పరమాణు ద్రవ్యరాశిని కచ్చితంగా కొలిచే పరికరాలు అభివృద్ధి చెందిన తర్వాత ఈ సిద్ధాంతం కచ్చితమైనదిగా నిలువలేకపోయింది.

→ మూలకాలను వాటి పరమాణు భారాల ఆరోహణ క్రమంలో అమర్చినపుడు వాటి ధర్మాలు నిర్ణీత వ్యవధులలో పునరావృతమవుతాయి. అనగా ఒక మూలకం నుండి మొదలుపెడితే ప్రతీ ఎనిమిదవ మూలకం ధర్మాలు మొదటి మూలక ధర్మాలను పోలి ఉంటుంది. దీనినే ‘న్యూలాండ్స్ అష్టక నియమం’ అంటారు.

న్యూలాండ్స్ పట్టికలోని లోపాలు :

1. న్యూలాండ్స్ ఒకే గడిలో రెండు మూలకాలను పొందుపరిచాడు.
2. పూర్తిగా భిన్నమైన ధర్మాలు కలిగిన కొన్ని మూలకాలను ఒకే గ్రూపులో అమర్చాడు.
3. ఇతని నియమం కాల్షియం వరకు గల మూలకాలకే వర్తిస్తుంది.
4. ఈ పట్టిక 56 మూలకాలకు మాత్రమే పరిమితమైనది.
5. ఉమ్మడి ధర్మాలను పాటించని మూలకాలను కూడా అష్టక క్రమంలో అమర్చే ప్రయత్నం చేశాడు.

→ మూలకాల భౌతిక, రసాయన ధర్మాలు వాటి పరమాణుభారాల ఆవర్తన ప్రమేయాలు. దీనినే ‘మెండలీవ్ ఆవర్తన నియమం’ అంటాము.

→ మెండలీవ్ పాటించిన అసాధారణ ఆలోచనా విధానం, మిగిలిన రసాయన శాస్త్రవేత్తలందరినీ మెండలీవ్ ఆవర్తన పట్టికను అంగీకరించేలా, గుర్తించేలా సహాయపడింది.

→ మెండలీవ్ ఆవర్తన పట్టికలో కూడా కొన్ని పరిమితులు ఉన్నాయి.

→ మోస్లే అను బ్రిటిష్ శాస్త్రవేత్త X – కిరణ స్వభావాన్ని విశ్లేషించి, మోస్లే మూలక పరమాణువులలో ఉండే ధనావేశిత కణాల సంఖ్యను లెక్కించుట వలన, మూలకానికి పరమాణు సంఖ్యయే విలక్షణమైన ధర్మమని ప్రతిపాదించాడు.

→ ఒక మూలక పరమాణువులో ఉన్న ధనావేశిత కణాల సంఖ్యను ఆ మూలకం యొక్క పరమాణు సంఖ్య అంటాము.

→ పరమాణు సంఖ్యల ఆధారంగా రూపొందించిన ఆవర్తన నియమం ప్రకారం ప్రతిపాదించబడిన నవీన ఆవర్తన పట్టికను “విస్తృత ఆవర్తన పట్టిక” అంటారు.

→ మూలకాల భౌతిక, రసాయన ధర్మాలు వాటి ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసాల ఆవర్తన ప్రమేయాలు. దీనినే “నవీన ఆవర్తన నియమం” అంటారు.

→ నవీన ఆవర్తన పట్టికలో 18 నిలువు వరుసలు (గ్రూపులు), 7 అడ్డు వరుసలు (పీరియడ్లు) ఉంటాయి.

→ మూలకం యొక్క పరమాణువులో చిట్టచివరి ఎలక్ట్రాన్ లేదా భేదపరిచే ఎలక్ట్రాన్, ఏ ఉపకక్ష్యలో చేరుతుందో దానిని ఆధారంగా చేసుకొని మూలకాలను పట్టికలో s, p, d, f బ్లాక్ మూలకాలుగా వర్గీకరించారు.

→ బాహ్యకక్ష్యలో మూడు లేదా అంతకంటే తక్కువ ఎలక్ట్రాన్లున్న మూలకాలను లోహాలుగా లెక్కిస్తారు. 5 లేదా అంతకంటే ఎక్కువ ఎలక్ట్రాన్లున్న మూలకాలను అలోహాలుగా లెక్కిస్తారు.

→ d – బ్లాకు మూలకాలను (Zn గ్రూపు తప్ప) పరివర్తన మూలకాలని, f – బ్లాకు మూలకాలను అంతర పరివర్తన మూలకాలని పిలుస్తారు.

→ మూలకాల ఆవర్తన ధర్మాలు వరుసగా
1) వేలన్సీ 2) పరమాణు వ్యాసార్ధం 3) అయనీకరణ శక్తి 4) ఎలక్ట్రాన్ ఎఫినిటీ 5) ఋణ విద్యుదాత్మకత 6) ధన విద్యుదాత్మకత 7) లోహ స్వభావం 8) అలోహ స్వభావం.

→ మూలకాల ఆవర్తన ధర్మాలు పీరియడ్, గ్రూపులో మార్పు సరళి క్రింది పట్టికలో తెలుపడమైనది.

→ త్రికం (ట్రయాడ్) : ఒకే రకపు రసాయన ధర్మాలు కలిగి ఉన్న మూడు మూలకాల సమూహము.

→ అష్టక నియమం : మూలకాలను వాటి పరమాణు భారాల ఆరోహణ క్రమములో అమర్చినప్పుడు వాటి ధర్మాలు నిర్ణీత వ్యవధిలో పునరావృతమవుతాయి. ఇది ‘న్యూలాండ్స్’ తెలిపిన నియమం.

→ ఆవర్తన నియమం : మూలకాల ధర్మాలకు ఆవర్తనమయ్యే నియమము.

→ ఆవర్తన పట్టిక : పరమాణు ధర్మాల ఆధారంగా ఒక క్రమపద్ధతిలో అమర్చబడిన అమరిక.

→ పీరియడ్లు : నవీన ఆవర్తన పట్టికలో గల అడ్డు వరుసలు.

→ గ్రూపులు : నవీన ఆవర్తన పట్టికలో గల నిలువు వరుసలు.

→ లాంథనైడులు : ఆవర్తన పట్టికలో 4f మూలకాలను లాంథనైడులంటారు. ఇవి ₅₈Ce నుండి ₇₁Lu వరకు గల మూలకాలు.

→ ఆక్టినైడులు : 5f మూలకాలను ఆక్టినై లంటారు. ఇవి ₉₀Th నుండి ₁₀₃Lr వరకు గల మూలకాలు.

→ మూలక కుటుంబం : ఇది ఒక మూలకాల సమూహము. ఉదా : IA గ్రూప్ మూలకాలను ఆల్కలీ కుటుంబం అంటారు.

→ అర్ధ లోహాలు : లోహ, అలోహ ధర్మాలకు మధ్యస్థంగా ఉన్న ధర్మాలను కలిగి ఉన్న మూలకాలను అర్ధ లోహాలు అంటారు.

→ పరమాణు వ్యాసార్ధం : పరమాణు కేంద్రకానికి, చిట్టచివరి కక్ష్యకు మధ్య గల దూరము.

→ అయనీకరణ శక్తి : వాయుస్థితిలో ఉన్న తటస్థ ఒంటరి పరమాణువు చిట్టచివరి కక్ష్య నుండి ఎలక్ట్రాన్ను తొలగించుటకు కావలసిన కనీస శక్తి.

→ ఎలక్ట్రాన్ ఎఫినిటి : వాయుస్థితిలో ఉన్న ఒంటరి తటస్థ పరమాణువుకు ఒక ఎలక్ట్రాన్ ను చేర్చగా విడుదలయిన శక్తి.

→ ఋణ విద్యుదాత్మకత : ఒక మూలక పరమాణువు వేరే మూలక పరమాణువుతో బంధములో ఉన్నప్పుడు ఎలక్ట్రాన్లను తనవైపు ఆకర్షించే ప్రవృత్తి.

→ ధన విద్యుదాత్మకత : సమ్మేళనాలలో లోహాలు ధన అయాన్లుగా ఏర్పడే లక్షణాన్ని ధన విద్యుదాత్మకత అంటారు.

Students can go through AP Board 10th Class Physical Science Notes 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం to understand and remember the concept easily.

AP Board 10th Class Physical Science Notes 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం

→ పరమాణువులో ధనావేశాలు, ఋణావేశాలు ఏ విధంగా పంపిణీ జరిగినవో తెలియజేసే దానిని పరమాణు నిర్మాణం అంటారు.

→ పరమాణు కేంద్రకంలో ధనావేశం, కేంద్రకం చుట్టూ తిరుగుచున్న ఋణావేశం సమానం కాబట్టి పరమాణువు విద్యుత్ పరంగా తటస్థం.

→ సూర్యుని కాంతి వాతావరణంలోని నీటి బిందువు గుండా ప్రయాణించుట వలన కాంతి పరిక్షేపణం చెంది ఇంద్రధనుస్సు ఏర్పడును.

→ కాంతి తరంగంలా ప్రయాణిస్తుంది. ‘తరంగదైర్ఘ్యం (λ), పౌనఃపున్యం (υ) మరియు కాంతి వేగం (c) అయితే కాంతి వేగాన్ని c = υλ తో సూచిస్తారు.

→ అనేక పౌనఃపున్యం (υ) లేదా తరంగదైర్ఘాల సముదాయాన్ని వర్ణపటం అంటారు.

→ పౌనఃపున్యం లేదా తరంగదైర్ఘ్యాల ఆరోహణ క్రమాన్ని వర్ణపటం అంటారు.

→ విద్యుత్ ఆవేశం కంపించినపుడు విద్యుదయస్కాంత తరంగాలు ఏర్పడతాయి.

→ విద్యుత్ అయస్కాంత తరంగాలు, తిర్యక్ తరంగ లక్షణాలను కలిగి కాంతి వేగంతో ప్రయాణిస్తాయి.

→ వికిరణ శక్తి నిర్దిష్ట విలువలను కలిగి ఉంటుంది. అతి తక్కువ శక్తిని క్వాంటం అంటారు. దీనిని E = υλ తో సూచిస్తారు.

→ శక్తి ఉద్గారం గానీ, శోషణం గానీ వికిరణ రూపంలో విడుదలగును. ఈ వికిరణపు శక్తి కొన్ని నిర్దిష్ట విలువలను కలిగి ఉంటుంది. అంటే క్వాంటీకరణం చెంది ఉంటుంది.

→ పౌనఃపున్యం (υ), తరంగదైర్ఘ్యం (λ) లు విలోమానుపాతంలో ఉండును. \(v \propto \frac{1}{\lambda}\)

→ పౌనఃపున్యం (υ), శక్తి (E) కి అనులోమానుపాతంలో ఉండును. (E = υλ)

→ మానవుని కంటితో చూడదగిన వర్ణపటాన్ని దృగ్గోచర వర్ణపటం అంటారు.

→ దృగ్గోచర వర్ణపటంలో ఊదారంగుకు ఎక్కువ పౌనఃపున్యం కలిగి, అధిక శక్తిని కలిగి ఉంటాయి.

→ ఎరుపు రంగు తక్కువ పౌనఃపున్యం కలిగి తక్కువ శక్తిని కలిగి ఉండును.

→ వికిరణ వస్తువుల నుండి విడుదలయ్యే శక్తి (E), దాని పౌనఃపున్యానికి (υ) అనులోమానుపాతంలో ఉండును. E ∝ υ దీనినే “ప్లాంక్ క్వాంటం సిద్ధాంతం” అంటారు.

→ h ను “ప్లాంక్ స్థిరాంకం” అంటారు. దీని విలువ 6.626 × 10^-34 బౌల్. సెకన్ లేదా 6.626 × 10^-21 ఎర్గ్, సెకన్.

→ బోర్ పరమాణు నమూనా ప్లాంక్ క్వాంటం సిద్ధాంతం ఆధారంగా రూపొందించబడినది.

→ బోర్ పరమాణు నమూనాలో ఎలక్ట్రాన్లు నిర్దిష్ట శక్తి స్థాయిలలో ఉంటాయి. ఎలక్ట్రాన్ శక్తిని గ్రహించినపుడు ఉత్తేజిత స్థాయికి అలాగే శక్తిని ఉద్గారం చేసినపుడు తిరిగి భూస్థాయికి చేరుతుంది. అలా గ్రహించబడిన లేదా విడుదలైన వికిరణ శక్తి క్వాంటీకరణం చెందబడి ఉంటుంది.

→ నిర్దిష్ట పౌనఃపున్యాలు గల కాంతి శక్తి మాత్రమే శోషణం లేదా ఉద్గారం చెందటం వలన పరమాణు రేఖా వర్ణపటం ఏర్పడుతుంది.

→ బోర్ పరమాణు నమూనాలోని లోపాలను సవరించటానికి సోమర్ ఫెల్డ్ పరమాణు నమూనాను ప్రతిపాదించాడు.

→ కర్పర సంఖ్యకు సమాన సంఖ్యలో ఉపకర్పరాలు ఉంటాయి.

→ ఎలక్ట్రాన్ యొక్క స్థానాన్ని మరియు వేగాన్ని ఒకేసారి ఖచ్చితంగా కనుక్కోవడం సాధ్యం కాదు.

→ పరమాణు కేంద్రకం చుట్టూ ఎలక్ట్రాన్ ను కనుగొనే సంభావ్యత అధికంగా గల ప్రదేశాన్ని ‘ఆర్టిటాల్’ అంటారు.

→ s – ఆర్బిటాలను గోళాకార ఆర్టిటాల్ అంటారు. దీనిని దిశలేని (directionless orbitals) ఆర్టిటాల్ అని కూడా అంటారు.

→ p – ఆర్బిటాల్ డంబెల్ ఆకృతిని కలిగి ఉంటుంది.

→ d – ఆర్టిటాల్ డబుల్ డంబెల్ ఆకృతిని కలిగి ఉంటుంది.

→ పరమాణు ఆర్బిటాల్ శక్తి, ఆకృతి మరియు ప్రాదేశిక దిగ్విన్యాసాలను వరుసగా n, l, m_l, అనే మూడు క్వాంటం సంఖ్యలు తెలియజేస్తాయి. స్పిన్ అనేది ఎలక్ట్రాన్ అభిలక్షణం.

→ పరమాణులోని కర్పరాలు, ఉపకర్పరాలు, ఆర్బిటాళ్ళలో ఎలక్ట్రానుల పంపిణీని ‘ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం’ అంటారు.

→ ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసాన్ని nl^x పద్ధతి, బ్లాక్ డయాగ్రం పద్ధతులలో సూచిస్తారు.

→ ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం రాయటానికి ఆఫ్ భౌ నియమం, హుండ్ నియమం, పౌలీ వర్జన నియమాలను పాటించవలెను.

→ పౌలీవర్జన నియమం : ఏదైనా ఒక ఆర్బిటాల్ లో వ్యతిరేక స్పిన్లు కలిగిన రెండు ఎలక్ట్రాన్లు మాత్రమే గరిష్ఠంగా ఉండగలవు.

→ ఆఫ్ బౌ నియమం : ఎలక్ట్రాన్ అతి తక్కువ శక్తి గల ఆర్బిటాల్ ను ముందుగా ఆక్రమిస్తుంది.

→ హుండ్ నియమం : సమశక్తి గల ఆర్బిటాళ్లలో ఒక్కొక్క ఎలక్ట్రాన్ చేరిన తరువాతే జతగూడటం జరుగుతుంది.

→ తరంగం : యానకంలో కలుగజేయబడిన అలజడి అన్ని దిశలలో సమాన వడితో ముందుకు ప్రయాణం చెయ్యటాన్ని “తరంగం” అంటారు.

→ వర్ణపటం : తరంగదైర్ఘ్యాల లేదా పౌనఃపున్యాల సముదాయాన్ని “వర్ణపటం” అంటారు.
(లేదా)
తరంగదైర్ఘ్యాల పౌనఃపున్యాల ఆరోహణ క్రమాన్ని “వర్ణపటం” అంటారు.

→ ఆర్బిటాల్ : ఎలక్ట్రాను కనుగొనే సంభావ్యత అధికంగా గల ప్రదేశాన్ని “ఆర్బిటాల్” అంటారు. ఇవి త్రిమితీయంగా ఉండును. s ఉపస్థాయిలో – 1 ఆర్బిటాల్, p లో – 3 ఆర్బిటాళ్లు, d లో – 5 ఆర్బిటాళ్లు, f లో – 7 ఆర్బిటాళ్లు కలవు.

→ నియమిత శక్తి : ఎలక్ట్రాన్లు కేంద్రకం చుట్టూ నిర్దిష్ట మార్గాలలో తిరుగుతాయి. వీటిని కక్ష్యలు లేదా కర్పరాలు అంటారు. వీటిని K, L, M, N అనే అక్షరాలతో సూచిస్తారు. ప్రతి కక్ష్యకు నియమిత శక్తి ఉండును. కేంద్రకానికి దగ్గరగా ఉన్న K కక్ష్యకు తక్కువ శక్తి, దూరంగా ఉన్న N కక్ష్యకు ఎక్కువ శక్తి ఉండును.

→ రేఖా వర్ణపటం : పరమాణువును వేడిచేసినపుడు ఉద్రిక్త స్థాయిలోని ఎలక్ట్రాన్ భూస్థాయికి చేరేటప్పుడు వెలువరించే కాంతిని సూక్ష్మదర్శిని సహాయంతో పరిశీలించినపుడు చిన్న చిన్న ఉపరేఖలు కనిపించును. ఈ ఉపరేఖల సముదాయాన్ని “రేఖా వర్ణపటం” అంటారు.
ఉదా : హైడ్రోజన్ వర్ణపటం.

→ క్వాంటం సంఖ్యలు : పరమాణు కేంద్రకం చుట్టూ ఎలక్ట్రానులు ఉన్న ప్రాంతాన్ని గురించి, శక్తుల గురించి సమాచారం తెల్పే వాటిని “క్వాంటం సంఖ్యలు” అంటారు.

→ కర్పరం : పరమాణువులో ఎలక్ట్రాన్లు కేంద్రకం చుట్టూ నిర్దిష్ట మార్గాలలో తిరుగుతాయి. వీటిని “కర్సరాలు” అంటారు. వీటిని వరుసగా K, L, M, N లతో పిలుస్తారు.

→ ఉపకర్పరం : రేఖావర్ణపటంలోని రేఖలను అధిక సామర్థ్యంగల వర్ణపటదర్శినితో పరిశీలించినపుడు కొన్ని ఉపరేఖలుగా విడిపోయాయి. వీటికి సోమర్ ఫెల్డ్ ఉపకర్పరాలు లేదా ఉపశక్తి స్థాయిలు అని పేరు పెట్టాడు. ప్రతి కర్పరానికి సమాన సంఖ్యలో ఉపకర్పరాలు ఉంటాయి.

→ దిగ్విన్యాసం : ఒక బాహ్య అయస్కాంత క్షేత్రంలో పరమాణువును ఉంచినపుడు కక్ష్యలో ఏర్పడే విద్యుత్ క్షేత్రం కొంత బాహ్య బల ప్రభావానికి లోనవుతుంది. కక్ష్యలో తిరుగుతున్న ఎలక్ట్రాన్ బాహ్యక్షేత్ర అక్షానికి ఏదో ఒకవైపునకు కక్ష్య తిరుగుతుంది. దీనినే “దిగ్విన్యాసం” అంటారు.

→ ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం పరమాణువులోని కర్పరాలు, ఉపకర్పరాలు మరియు ఆర్బిటాళ్ళలో ఎలక్ట్రాన్ల పంపిణీని ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం అంటారు. దీనిలో రెండు పద్ధతులు కలవు.
1) nl^x పద్ధతి 2) బ్లాక్ డయాగ్రం పద్దతి.

→ పౌలీవర్జన నియమం : “పరమాణు ఆర్బిటాళ్లలో ఏ రెండు ఎలక్ట్రానులకు నాలుగు క్వాంటం సంఖ్యలు సమానం కావు”. దీనినే “పౌలీవర్జన నియమం” అని అంటారు.

→ ఊర్ధ్వ నిర్మాణ నియమం (ఆఫ్ బౌ నియమం) : పరమాణులోని ఎలక్ట్రాన్లు తక్కువ శక్తి గల ఆర్బిటాల్ లోనికి ముందు ప్రవేశిస్తాయి.
(లేదా)
పరమాణు ఆర్బిటాళ్ళలో ఎలక్ట్రాన్లు నిండే క్రమము ఆర్బిటాళ్ళ ఆరోహణ శక్తి క్రమంలో ఉంటుంది. దీనినే “ఆఫ్ బౌ నియమం” అని కూడా అంటారు. ఇది జర్మనీ భాషలోని పదం. దీని అర్థం ఒకదానిపై మరొక అంతస్తు నిర్మించుకుంటూ పోవటం.

→ హుండ్ నియమం : సమశక్తి గల ఆర్బిటాళ్లలో ఎలక్ట్రాన్లు నింపవలసి వచ్చినపుడు ఒక్కొక్క ఎలక్ట్రాన్ నిండిన తర్వాతనే జతకూడటం జరుగుతుంది. సమశక్తి గల ఆర్బిటాళ్ళలో ఎలక్ట్రాన్లు నింపవలసి వచ్చినపుడు హుండ్ నియమాన్ని పాటించవలెను.

→ దృగ్గోచర వర్ణపటం : మానవుని కంటితో చూడదగిన ఊదా నుండి ఎరుపు (VIBGYOR) రంగుల సముదాయం లేదా తరంగదైర్ఘ్యాల సముదాయాన్ని “దృగ్గోచర వర్ణపటం” అంటారు.

→ పౌనఃపున్యం : ఒక సెకను కాలంలో ఏదైనా బిందువు నుండి ప్రయాణించిన తరంగాల సంఖ్యను “పౌనఃపున్యం” అంటారు. దీనిని υ తో సూచిస్తారు.

విద్యుదయస్కాంత వర్ణపటంలో ఎక్కువ పౌనఃపున్యం గల వికిరణాలు కాస్మిక్ కిరణాలు.

→ తరంగదైర్ఘ్యం : ఒకే ప్రావస్థలో ఉన్న రెండు వరుస శృంగాలు లేదా ద్రోణుల మధ్య దూరాన్ని “తరంగదైర్ఘ్యం” అంటారు. దీనిని 2 తో సూచిస్తారు.
ప్రమాణాలు : C.G.S. లో సెం.మీ, S.I. లో మీటరు.
విద్యుత్ అయస్కాంత వికిరణంలో ఎక్కువ తరంగదైర్ఘ్యం కలిగిన వికిరణాలు ప్రసార పట్టీలు. దృగ్గోచర వర్ణపటంలో ఎక్కువ తరంగదైర్ఘ్యం గల వికిరణాలు ఎరుపురంగు కాంతి కిరణాలు.

→ క్వాంటం : ఎలక్ట్రాన్లు అధిక శక్తిగల కర్పరం నుండి తక్కువ శక్తి గల కర్పరంలోనికి దూకినపుడు శక్తి చిన్న ప్యాకెట్ల రూపంలో విడుదలగును. ఈ చిన్న శక్తి ప్యాకెట్ ను “క్వాంటం” అంటారు. దీని బహువచనం క్వాంటా. కాంతి తరంగంలోని క్వాంటంలకు ఐన్స్టీన్ ఫోటాన్ అని పేరు పెట్టాడు.

→ విద్యుదయస్కాంత వికిరణం: విద్యుత్ క్షేత్రం (\(\overrightarrow{\mathrm{E}}\)), అయస్కాంత క్షేత్రం (\(\overrightarrow{\mathrm{M}}\)) ఒకదానితో మరొకటి మరియు ప్రసారదిశకు లంబంగా కంపిస్తూ కాంతివేగంతో ప్రయాణించే వికిరణాలను విద్యుదయస్కాంత వికిరణాలు అంటారు.
ఉదా : కాంతి, ఉష్ణం, వర్ణపటంలోని అన్ని తరంగాలు విద్యుదయస్కాంత వికిరణాలే.

→ వర్ణపటదర్శివి : కాంతి వర్ణపటాన్ని పరిశీలించటానికి పట్టకాన్ని ఆధునీకరించిన దృష్టి పరికరాన్ని వర్ణపటదర్శిని (Spectroscope) అంటారు. ఇది సూర్యుని తెల్లని కాంతిని వాటి పౌనఃపున్య, తరంగదైర్ఘ్యాల ఆధారంగా వేరుచేయును. ఇది రేఖా వర్ణపటాలను అధ్యయనం చేయటానికి ముఖ్యమైన పరికరం.

Students can go through AP Board 10th Class Physical Science Notes 5th Lesson మానవుని కన్ను-రంగుల ప్రపంచం to understand and remember the concept easily.

AP Board 10th Class Physical Science Notes 5th Lesson మానవుని కన్ను-రంగుల ప్రపంచం

→ వస్తువులపై పడిన కాంతి పరిక్షేపణం చెంది మన కంటిని చేరడం వలన మనం వస్తువులను చూడగలుగుతాము.

→ మానవుని కన్ను దృష్టి ప్రతిస్పందన అను నియమంపై ఆధారపడి పని చేస్తుంది.

→ మన కంటిలో ఒక కటకం ఉంటుంది.

→ మన కంటికి ఏ ఒత్తిడి లేకుండా, స్పష్టంగా ఒక వస్తువును మనం చూడాలంటే అది మన కంటికి దాదాపు 25 సెం.మీ.ల దూరంలో ఉండాలి. దీనినే “స్పష్ట దృష్టి కనీస దూరం” అంటారు.

→ ఈ స్పష్ట దృష్టి కనీస దూరం విలువ వ్యక్తి వ్యక్తికీ, వయసును బట్టి మారును.

→ ఏ గరిష్ఠ కోణంతో మనం వస్తువును పూర్తిగా చూడగలమో, సిలియరి ఆ కోణమును “దృష్టికోణం” అంటాం.

→ ఆరోగ్యవంతుని దృష్టికోణం సుమారుగా 60° ఉంటుంది.

→ మన చుట్టూ వున్న వివిధ వస్తువులను, రంగులను చూడడానికి కన్ను ఉపయోగపడును.

→ కనుగుడ్డు దాదాపు గోళాకారంగా ఉంటుంది.

→ ‘కంటి ముందు భాగం ఎక్కువ వడ్రంగా ఉండి, కార్నియా అను పారదర్శక రక్షణ పొరను కలిగి ఉంటుంది.

→ కంటిలోని కటకానికి ఆనుకొని ఉన్న సిలియరి కండరాలు కటక వక్రతావ్యాసార్ధాన్ని మార్చడం ద్వారా కటకం తన నాభ్యంతరాన్ని మార్చుకోవడానికి దోహదపడతాయి.

→ కంటి కటకం వస్తువు నిజ ప్రతిబింబాన్ని రెటీనాపై తలక్రిందులుగా ఏర్పరుస్తుంది.

→ రెటీనా అనేది ఒక సున్నితమైన పొర. దీనిలో దండాలు మరియు శంఖువులు అనబడే దాదాపు 125 మిలియన్ల గ్రాహకాలుంటాయి.

→ సిలియరి కండరాల సహాయంతో కంటి కటకం వస్తు దూరానికి అనుగుణంగా తన నాభ్యంతరాన్ని మార్చుకొనును.

→ కంటి కటకం తన నాభ్యంతరమును మార్చుకునే సామర్థ్యాన్ని కటక “సర్దుబాటు సామర్థ్యం” అంటారు.

→ కంటి కటక దోషాల వల్ల చూపు మసకబారినట్లుగా అవుతుంది.

→ కంటికటక సర్దుబాటు దోషాలు మూడు రకాలు. అవి :

1. హ్రస్వదృష్టి
2. దీర్ఘదృష్టి
3. చత్వారం

→ దగ్గరగా ఉన్న వస్తువులను చూడగలిగి, దూరంలో వున్న వస్తువులను స్పష్టంగా చూడలేని కంటి దృష్టి దోషాన్ని “హ్రస్వదృష్టి” అంటాం.

→ హ్రస్వదృష్టి దోషం గల వ్యక్తులకు కంటి కటక గరిష్ఠ నాభ్యంతరం 2.5 సెం.మీ. కన్నా తక్కువ ఉంటుంది.

→ హ్రస్వదృష్టి దోషం నివారణకు పుటాకార కటకమును వాడతారు.

→ ఒక వ్యక్తి కనిష్ఠ దూర బిందువుకు లోపల ఉన్న వస్తువును చూడలేకపోయే దృష్టి దోషమును దీర్ఘ దృష్టి అంటాం.

→ దీర్ఘదృష్టి నివారణకు కుంభాకార కటకమును వాడతారు.

→ వయస్సురీత్యా కంటి కటక సర్దుబాటు సామర్థ్యం తగ్గిపోయే దృష్టిదోషాన్ని చత్వారం అంటాం.

→ ఒక కటకం కాంతికిరణాలను కేంద్రీకరించే స్థాయి లేదా వికేంద్రీకరించే స్థాయిని కటక సామర్థ్యం అంటారు.

→ కటక నాభ్యంతరం యొక్క విలోమమును “కటక సామర్థ్యం” అని కూడా అంటారు.

→ కటక సామర్థ్యంను డయాప్టర్లతో సూచిస్తారు.

→ ఒకదానికొకటి కొంత కోణం చేసే కనీసం రెండు సమతలాలతో పరిసరయానకం నుండి వేరు చేయబడి ఉన్న పారదర్శక యానకాన్ని “పట్టకం” అంటాం.

→ పట్టక వక్రీభవన గుణకమునకు సూత్రము \(\mathrm{n}=\frac{\sin \left[\frac{(\mathrm{A}+\mathrm{D})}{2}\right]}{\sin \frac{\mathrm{A}}{2}}\)

→ తెల్లని కాంతి వివిధ రంగులుగా విడిపోవడాన్ని “కాంతి విక్షేపణం” అంటాము.

→ కాంతి జనకం ఒక సెకనుకు విడుదల చేసే కాంతి తరంగాల సంఖ్యను “పౌనఃపున్యం” అంటాం.

→ కాంతి తరంగ వేగం (v), తరంగదైర్ఘ్యం (λ), పౌనఃపున్యం (f) ల మధ్య సంబంధము.
v= fλ

→ ఇంద్రధనుస్సు అనునది మన కంటి వద్ద తన కొనభాగాన్ని కలిగి వున్న త్రిమితీయ శంఖువు.

→ కాంతి పరిక్షేపణం ఒక సంక్లిష్ట దృగ్విషయం.

→ పరమాణువులు లేదా అణువులపై కాంతి పతనం చెందినపుడు అవి కాంతి శక్తిని శోషించుకుని, వివిధ దిశల్లో ఉద్గారం చేస్తాయి.

→ వాతావరణంలో వివిధ పరిమాణాలలో అణువులు, పరమాణువులుంటాయి. కావున వాటి పరిమాణాలకు అనుగుణంగా అవి కాంతి పరిక్షేపణను చేయుట వలన వర్ణపటము ఏర్పడుతుంది.

→ స్పష్టదృష్టి కనీస దూరం : మానవుని కంటికి ఎటువంటి ఒత్తిడి లేకుండా ఒక వస్తువును స్పష్టంగా చూసేందుకు కంటి నుండి వస్తువుకు ఉండవలసిన కనీస దూరము.

→ దృష్టికోణం : ఇది ఏ గరిష్ఠ కోణంతో మనము వస్తువును పూర్తిగా చూడగలమో ఆ కోణము విలువ.

→ కటక సర్దుబాటు : కంటి కటకము తన నాభ్యంతరమును మార్చుకునే సామర్థ్యాన్ని కటక సర్దుబాటు సామర్థ్యం అంటారు.

→ హ్రస్వదృష్టి : ఇది దగ్గరగా వున్న వస్తువులను చూడగలిగి, దూరంలో వున్న వస్తువులను స్పష్టంగా చూడలేని దృష్టి లోపము.

→ దీర్ఘదృష్టి : ఇది దూరంగా వున్న వస్తువులను స్పష్టంగా చూడగలిగి, దగ్గరలో వున్న వస్తువులను చూడలేని దృష్టి లోపము.

→ చత్వారం : ఇది వయస్సు రీత్యా కంటి కటక సర్దుబాటు సామర్థ్యం తగ్గిపోవు దృష్టిలోపము.

→ కటక సామర్థ్యం : ఇది నాభ్యంతరం యొక్క విలోమము.

→ పట్టకం : ఇది ఒకదానితో ఒకటి కొంతకోణం చేసే కనీసం రెండు సమతలాలతో పరిసర యానకం నుండి వేరు చేయబడి వున్న పారదర్శక యానకపు వస్తువు.

→ పట్టక కోణం (లేదా) పట్టక : ఒక పట్టకం యొక్క రెండు వక్రీభవన తలాల మధ్య గల కోణము పట్టక కోణం వక్రీభవన కోణం లేదా పట్టక వక్రీభవన కోణం అగును.

→ కనిష్ఠ విచలన కోణం : ఒక పట్టకం గుండా కాంతి ప్రయాణిస్తున్నప్పుడు పతన కోణం, బహిర్గత కోణానికి సమానమైన విచలన కోణం కనిష్ఠమగును. ఈ కోణమే కనిష్ఠ విచలన కోణం అగును.

→ విక్షేపణం : ఇది తెల్లని కాంతి వివిధ రంగులుగా విడిపోవు దృగ్విషయము.

→ పరిక్షేపణం : ఇది ఒక కణం శోషించుకున్న కాంతిని తిరిగి అన్ని దిశల్లో వేర్వేరు తీవ్రతలతో విడుదల చేయు ప్రక్రియ.

→ విచలన కోణం : ఒక పట్టకం గుండా కాంతి ప్రయాణిస్తున్నప్పుడు పతన కిరణమునకు, బహిర్గత కిరణమునకు మధ్యగల కోణము.

Students can go through AP Board 10th Class Physical Science Notes 4th Lesson వక్రతలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం to understand and remember the concept easily.

AP Board 10th Class Physical Science Notes 4th Lesson వక్రతలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం

→ కాంతి ఒక యానకం నుండి మరొక యానకంలోనికి ప్రయాణించునప్పుడు రెండు యానకాలను వేరుచేసే తలం వద్ద కాంతివేగం మారిపోయే లక్షణంను కాంతి వక్రీభవనం అంటారు.

→ కాంతి సమతలాల వద్ద మరియు వక్రతలాల వద్ద కూడా వక్రీభవనం చెందును.

→ వక్రతలం ఏ గోళానికి సంబంధించినదో, ఆ గోళ కేంద్రాన్ని వక్రతా కేంద్రం (C) అంటారు.

→ వక్రతా యొక్క కేంద్రాన్ని ధృవం (పోల్) (P) అంటాము.

→ వక్రతా కేంద్రాన్ని, ధృవంను కలిపే రేఖను ప్రధానాక్షం అంటారు.

→ యానకాల వక్రీభవన గుణకాలు, వస్తుదూరం, ప్రతిబింబదూరం మరియు వక్రతావ్యాసార్ధాల మధ్య సంబందం \(\frac{n_{2}}{v}-\frac{n_{1}}{u}=\frac{n_{2}-n_{1}}{R}\) అగును.

→ రెండు ఉపరితలాలతో ఆవృతమైన పారదర్శక పదార్థం యొక్క రెండు తలాలూ లేదా ఏదో ఒక తలం వక్రతలమైతే ఆ పారదర్శక పదార్థాన్ని ‘కటకం’ అంటాం.

→ కటకాలు వివిధ రకాలుగా ఉంటాయి. అవి :

→ కటకపు రెండు వక్రతలాలు రెండు గోళాలకు చెందినవి.

→ ఒక కటకానికి రెండు వక్రతలాలుంటే దాని వక్రతా కేంద్రాలను C₁ మరియు C₂ లతో సూచిస్తాం.

→ వక్రతా కేంద్రం నుండి వక్రతలం వరకు గల దూరాన్ని వక్రతా వ్యాసార్ధం(R) అంటాం.

→ కటకం యొక్క రెండు వక్రతా వ్యాసార్ధాలను R₁ మరియు R2 లతో సూచిస్తాము.

→ ద్వికుంభాకార కటకంలో గల వక్రతా కేంద్రాలు C₁, C₂లను కలిపే రేఖను ప్రధానాక్షం అంటాం.

→ కటకం యొక్క మధ్య బిందువును కటక దృక కేంద్రం (P) అంటాం.

→ ప్రధానాక్షానికి సమాంతరంగా ప్రయాణిస్తూ వచ్చి కటకంపై పడిన కాంతికిరణాలు వక్రీభవనం చెందాక కేంద్రీకరింపబడిన బిందువు లేదా కాంతికిరణాలు వెలువడుతున్నట్లు కనిపించే బిందువును కటక నాభి (F) అంటాం.

→ ప్రతి కటకానికి రెండు నాభులు ఉంటాయి.

→ నాభి మరియు దృక కేంద్రం మధ్య దూరాన్ని కటక నాభ్యంతరం “f’ అంటారు.

→

→ కటకంపై పతనమైన కొన్ని కాంతికిరణాల ప్రవర్తన :
i) ప్రధానాక్షం వెంబడి ప్రయాణించే ఏ కాంతికిరణమైనా విచలనం పొందదు.

ii) కటక దృక కేంద్రం గుండా ప్రయాణించే కాంతికిరణం కూడా విచలనం పొందదు.

iii) ప్రధానాక్షానికి సమాంతరంగా ప్రయాణించే కాంతికిరణాలు నాభి వద్ద కేంద్రీకరించబడతాయి లేదా నాభి నుండి వికేంద్రీకరించబడినట్లు కనిపిస్తాయి.
గమనిక: C₁ మరియు C₂ బిందువులు వక్రతా కేంద్రాలు కావు. ఇవి దృక్ కేంద్రం నుండి ‘2f’ దూరాన్ని సూచిస్తాయి.

iv)నాభి గుండా ప్రయాణించే కాంతికిరణం: వక్రీభవనం పొందాక ప్రధానాక్షానికి సమాంతరంగా ప్రయాణించును.

v) ప్రధానాక్షంతో కొంత కోణం చేస్తూ వచ్చే సమాంతర కాంతికిరణాలు నాభీయతలంపై ఏదేని బిందువు వద్ద కేంద్రీకరింపబడతాయి లేదా నాభీయతలంపై ఏదేని బిందువు నుండి వికేంద్రీకరింపబడినట్లు కనిపిస్తాయి.

→ వస్తువు వివిధ స్థానాలలో ఉన్నప్పుడు కుంభాకార కటకం వలన ఏర్పడే ప్రతిబింబాలు, వాటి లక్షణాలు :

→ \(\frac{1}{v}=\frac{1}{u}-\frac{1}{f}\)ను వస్తువు దూరం, ప్రతిబింబదూరం మరియు కటక నాభ్యంతరాల మధ్య గల సంబంధం అంటారు. దీనినే ‘కటక సూత్రము’ అంటాము.

→ n₁ వక్రీభవన గుణకం గల యానకం నుండి n₂ వక్రీభవన గుణకం గల యానకంలోకి, R వక్రతావ్యాసార్ధం గల వక్రతలం గుండా ఒక కాంతికిరణం ప్రయాణించునపుడు \(\frac{n_{2}}{v}-\frac{n_{1}}{u}=\frac{n_{2}-n_{1}}{R}\) సూత్రాన్ని వినియోగిస్తాము.

→ కటక తయారీ సూత్రం : \(\frac{1}{f}=\{n-1)\left(\frac{1}{R_{1}}-\frac{1}{R_{2}}\right)\)
ఇందులో R₁, R₂లు వక్రతా వ్యాసార్ధాలు, n – వక్రీభవన గుణకం, f – నాభ్యంతరం.

→ కటకం : ఒక పారదర్శక యానకం యొక్క రెండు ఉపరితలాలలో కనీసం ఒకటి వక్రతలమై, అది మరొక యానకంను వేరుచేస్తుంటే దానిని కటకం అంటాం.

→ నాభ్యంతరం : కటక నాభి మరియు దాని దృక్ కేంద్రం మధ్య దూరము.

→ నాభి : ఒక కటకం పైన పడిన కాంతికిరణాలు వక్రీభవనం చెందిన తర్వాత కేంద్రీకరింపబడిన లేదా వెలువడుతున్నట్లు కనిపించే బిందువు.

→ దృక్ కేంద్రం : కటకపు మధ్య బిందువు.

→ ప్రధానాక్షం : కటకపు వక్రతా కేంద్రాలను కలిపే రేఖ.

→ వక్రతా వ్యాసార్థం : వక్రతా కేంద్రం నుండి వక్రతలం వరకు గల దూరము.

→ వక్రతా కేంద్రం : వక్రతలంకు సంబంధించిన గోళం యొక్క కేంద్రం.

→ నాభీయ తలం : నాభీయ తలం అనేది ప్రధానాక్షానికి లంబంగా నాభి వద్ద గల తలం.

→ కాంతి కిరణాల కేంద్రీకరణ : కాంతి కిరణాలు ఒక బిందువు వద్దకు వచ్చి కలవడాన్ని ‘కేంద్రీకరణ’ అంటారు.

→ కాంతి కిరణాల వికేంద్రీకరణ : కాంతి కిరణాలు ఒక బిందువు నుండి బయలుదేరి వివిధ దిశలలో వెళ్ళడాన్ని ‘వికేంద్రీకరణ’ అంటారు.

Students can go through AP Board 10th Class Physical Science Notes 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం to understand and remember the concept easily.

AP Board 10th Class Physical Science Notes 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం

→ కాంతి ఒక యానకం నుండి మరొక యానకంలోనికి ప్రయాణించేటప్పుడు కాంతివడి మారడం వల్ల, దాని దిశ మారే దృగ్విషయాన్ని కాంతి వక్రీభవనం అంటారు.

→ యానకంలో కాంతివడి మారడం వల్లనే వక్రీభవనం జరుగుతుంది.

→ రెండు వేర్వేరు యానకాలలో కాంతివడులు v₁ మరియు v₂ అయిన v₁ > v₂, అయిన మొదటి యానకం కన్నా, రెండో యానకం సాంద్రతర యానకం అగును.

→ v₁ < v₂ అయిన మొదటి యానకం కన్నా, రెండో యానకం విరళయానకం అగును.

→ రెండు యానకాలను వేరుచేసే తలం వద్ద కాంతి కిరణం తన పథాన్ని మార్చుకుంటుంది.

→ లంబానికి – పతన కిరణానికి మధ్యకోణం (i)ని “పతన కోణం” అని, లంబానికి – వక్రీభవన కిరణానికి మధ్య కోణం(r)ను “వక్రీభవన కోణం” అని అంటారు.

→ పారదర్శక యానకంలో జరిగే వక్రీభవన ధర్మాన్ని వక్రీభవన గుణకం అంటారు.

→ ఏదైనా యానకంలో కాంతివడి (v) కు, శూన్యంలో కాంతివడికి (c) గల నిష్పత్తిని ఆ యానకం యొక్క “వక్రీభవన గుణకం (n) లేదా పరమ వక్రీభవన గుణకం” అంటాం.

→ వక్రీభవన గుణకం ‘n’ అంటే ఆ యానకంలో కాంతివేగం, శూన్యంలో కాంతివడి c లో n వ వంతు అగును.
ఉదా : గాజు యొక్క వక్రీభవన గుణకం 3/2 అంటే గాజులో కాంతివడి = \(\frac{2}{3}\) × 3 × 10⁸ మీ/సె. =2 × 10⁸ మీ/సె. అగును.

→ వక్రీభవన గుణకం పదార్థ స్వభావం మరియు ఉపయోగించిన కాంతి తరంగదైర్ఘ్యలపై ఆధారపడి ఉంటుంది.

→ ఒక యానకం పరంగా మరొక యానకం యొక్క వక్రీభవన గుణకాన్ని మొదటి యానకంలో కాంతివడి (v₁), రెండో యానకంలో కాంతివడు (v₂) ల నిష్పత్తిని “సాపేక్ష వక్రీభవన గుణకం” అంటారు.

→ కాంతి ఒక యానకం నుండి మరొక యానకంలోకి ప్రయాణించేటప్పుడు ఆ యానకాలలో కాంతివడుల నిషత్తి \(\left(\frac{v_{1}}{v_{2}}\right)\), ఆ యానకాల వక్రీభవన గుణకాల నిష్పత్తి \(\left(\frac{n_{2}}{n_{1}}\right)\) కు సమానం.

→ కాంతి వక్రీభవనం జరుగు నియమాలు :

1. పతన కిరణం, వక్రీభవన కిరణం, రెండు యానకాలను వేరుచేసే తలంపై పతన బిందువు వద్ద గీసిన లంబం అన్నీ ఒకే తలంలో ఉంటాయి.
2. వక్రీభవనంలో కాంతి, స్నెల్ నియమంను పాటిస్తుంది.
   

→ సాంద్రతర యానకం నుండి విరళ యానకంలోకి ప్రయాణించే కాంతి కిరణం ఏ పతనకోణం వద్ద యానకాలను విభజించే తలానికి సమాంతరంగా ప్రయాణిస్తుందో ఆ పతనకోణాన్ని ఆ తలానికి సంబంధించిన “సందిగ్ధ కోణం” అంటాం.

సాంద్రతర యానకం యొక్క వక్రీభవన గుణకం (n₁) విరళయానకం యొక్క వక్రీభవన గుణకం (n₂)
అయితే sin C = \(\frac{n_{2}}{n_{1}}\)

→ సందిగ్ధ కోణం కన్నా పతన కోణం ఎక్కువైనప్పుడు యానకాలను వేరుచేసే తలం వద్ద కాంతి కిరణం తిరిగి సాంద్రతర యానకంలోకి పరావర్తనం చెందు దృగ్విషయాన్ని “సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం” అంటారు.

→ వజ్రాల ప్రకాశం, ఆప్టికల్ ఫైబర్స్ అనునవి సంపూర్ణాంతర పరావర్తన అనువర్తనాలు.

→ ఎండమావులు అనునవి దృఢమ వల్ల ఏర్పడతాయి.

→ ఒక గాజు దిమ్మె నుండి వెలువడిన పతనకిరణాలు మరియు వక్రీభవన కిరణాలను పొడిగించగా ఏర్పడిన సమాంతర రేఖల మధ్య దూరాన్ని “విస్థాపనం” అంటారు.

→ వక్రీభవనం : కాంతి వేర్వేరు యానకాల గుండా ప్రయాణించునపుడు రెండు యానకాలను వేరు చేసే తలం వద్ద కాంతి దిశ మారే దృగ్విషయం.

→ పతన కిరణం : వక్రీభవన తలం పై పడుతున్నటువంటి కాంతి కిరణం.

→ వక్రీభవన కిరణం : ఏ కాంతి కిరణం వక్రీభవన పదార్థంతో చేసిన తలం వద్ద వంగునో ఆ కిరణం వక్రీభవన కిరణం.

→ సతన కోణం : వక్రీభవన తలంపై గీసిన లంబానికి, పతనకిరణానికి మధ్యన గల కోణం.

→ వక్రీభవన కోణం : వక్రీభవన తలంపై గీసిన లంబానికి, వక్రీభవన కిరణానికి మధ్యన గల కోణం.

→ పరను వక్రీభవన గుణకం : శూన్యంలో కాంతి వేగానికి, యానకంలో కాంతి వేగానికి గల నిష్పత్తిని పరమ వక్రీభవన గుణకం అంటారు.

→ సాపేక్ష వక్రీభవన గుణకం : ఇది రెండో యానకం యొక్క వక్రీభవన గుణకం (n₂), ఒకటో యానకం యొక్క వక్రీభవన గుణకాలకు (n₁) గల నిష్పత్తి.

→ స్నెల్ నియమం : కాంతి ఒక యానకం నుండి మరొక యానకంలోనికి ప్రయాణించేటపుడు ఆ యానకాలలో కాంతి వేగాల నిష్పత్తి \(\left(\frac{v_{1}}{v_{2}}\right)\), ఆ యానకాల వక్రీభవన గుణకాల నిష్పత్తి \(\left(\frac{n_{2}}{n_{1}}\right)\)కి సమానంగా ఉంటుంది.

→ సందిగ్ధ కోణం : సాంద్రతర యానకం నుండి విరళ యానకంలోనికి ప్రయాణించే కాంతికిరణం ఏ పతన కోణం వద్ద, యానకాలను విభజించే తలానికి సమాంతరంగా ప్రయాణిస్తుందో ఆ పతన కోణాన్ని ఆ రెండు యానకాలకు సంబంధించిన ‘సందిగ్ధ కోణం” అంటారు.

→ సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం : సందిగ్ధకోణం కన్నా పతనకోణం ఎక్కువైనపుడు యానకాలను వేరుచేసే తలం వద్ద కాంతి కిరణం తిరిగి సాంద్రతర యానకంలోకి పరావర్తనం చెందుతుంది. ఈ దృగ్విషయాన్ని “సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం” అంటారు.

→ విస్థాపనం : ఒక గాజు దిమ్మె నుండి వెలువడిన పతన కిరణాలు మరియు వక్రీభవన కిరణాలను పొడిగించగా ఏర్పడిన సమాంతర రేఖల మధ్య దూరం.

→ ఎండమావులు : భూమి పైన ఉండే సాంద్రతరమైన చల్లగాలిలో కంటే కింద ఉండే విరళమైన వేడిగాలిలో కాంతి వేగంగా ప్రయాణిస్తుంది. అలా దృక్ భ్రమ వల్ల ఏర్పడేవే ఎండమావులు.

→ ఆప్టికల్ ఫైబర్ : ఇది గాజు లేదా ప్లాస్టిక్ తో తయారుచేయబడిన అతి సన్నని తీగ. దీని వ్యాసార్ధం సుమారుగా 1 మైక్రోమీటర్ ఉంటుంది. ఇది సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం పై ఆధారపడి పనిచేస్తుంది.

Students can go through AP Board 10th Class Physical Science Notes 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు to understand and remember the concept easily.

AP Board 10th Class Physical Science Notes 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు

→ ఆమ్లలు అనే పేరు “ఎసిడస్” అనే లాటిన్ పేరు నుండి వచ్చింది. ఎసిడస్ అనగా పుల్లని రుచి అని అర్థం.

→ క్షారాలు అనగా రుచికి చేదుగా ఉంటాయి. జారుడు స్వభావాన్ని కలిగి ఉంటాయి.

→ నీలి లిట్మస్, ఎర్ర లిట్మస్, మిథైల్ ఆరెంజ్, ఫినాఫ్తలీన్లు సూచికలకు ఉదాహరణలు.

→ నీలి లిట్మస్ ను ఆమ్లాలు ఎరుపురంగులోనికి మార్చుతాయి.

→ ఎర్ర లిట్మసు క్షారాలు నీలిరంగులోనికి మార్చుతాయి.

→ మిథైల్ ఆరెంజ్ ఆమ్ల మాధ్యమంలో ఎరుపురంగులోకి మారును.

→ మిథైల్ ఆరెంజ్ క్షార మాధ్యమంలో పసుపురంగులోకి మారును.

→ ఫినాఫ్తలీన్‌కు ఆమ్ల మాధ్యమంలో రంగు లేదు.

→ ఫినాఫ్తలీన్ క్షార మాధ్యమంలో పింక్ రంగులోకి మారును.

→ లిట్మస్, రెడ్ క్యాబేజ్, పసుపు ద్రావణాలను సహజ సూచికలు అంటారు.

→ ఆమ్ల – క్షార సూచికలు అద్దకం లేదా అద్దకం యొక్క మిశ్రమాలు.

→ ఆమ్ల – క్షార సూచికలను ఆమ్ల-క్షార ద్రావణులుగా గుర్తించటానికి వాడతారు.

→ జల ద్రావణాలలో H⁺ అయాన్లను ఇచ్చే వాటిని ఆమ్లాలంటారు.
HCl, H₂SO₄, HNO₃, CH₃COOH ఆమ్లాలకు ఉదాహరణ.

→ జల ద్రావణాలలో OH^– అయాన్లను ఇచ్చే వాటిని క్షారాలంటారు.
ఉదా: NaOH, KOH, Ca(OH)₂.

→ ఒక ద్రావణంలో H⁺ అయాను ఉండడం వలన ఆ ద్రావణానికి ఆమ్ల ధర్మం వస్తుంది. అదే విధంగా OH^– అయాన్ ఉండడం వలన ఆ ద్రావణానికి క్షార ధర్మం ఏర్పడుతుంది.

→ కొన్ని పదార్థాలు ఆమ్ల మరియు క్షార మాధ్యమాలలో వేర్వేరు వాసనలను ప్రదర్శిస్తాయి. వీటిని ఓల్ ఫ్యాక్టరీ సూచికలు అంటారు.

→ అలోహాలకు ఉదాహరణ : హైడ్రోజన్, కార్టన్, నైట్రోజన్, ఆక్సిజన్, ఫ్లోరిన్, క్లోరిన్, బ్రోమిన్, ఫాస్ఫరస్, సల్ఫర్, అయొడిన్, సిలికాన్.

→ అలోహ ఆక్సైడ్ లు CO₂, NO₂, N₂O₅, P₂O₃ P₂O₅.

→ అలోహ ఆక్సైడ్ లను నీటిలో కరిగిస్తే ఆమ్లాలు ఏర్పడతాయి.

→ ఆమ్లాలు, లోహాలతో చర్య జరిపి లోహ లవణాలను, హైడ్రోజన్ వాయువును విడుదల చేస్తాయి.

→ Zn లోహం సజల HNO తో చర్య జరిపి హైడ్రోజన్‌ను ఇవ్వదు.

→ ఆమ్లాలు కారొనేట్లు, బై కార్బొనేట్లతో చర్యజరిపి లోహ లవణాలను, CO₂ను, నీటిని విడుదల చేస్తాయి.

→ లోహాలు : Na, P, Ca, Mg, AL లోహాలకు ఉదాహరణలు.

→ లోహ ఆక్సైలు : Na₂O, K₂O, MgO, CaO లాంటివి కలవు.

→ లోహ ఆక్సైడ్ లను నీటిలో కరిగిస్తే క్షారాలు ఏర్పడతాయి.

→ క్షారాలను వేడి చేస్తే వియోగం చెందుతాయి.

→ క్షారాలు, ఆమ్లాలతో చర్య జరిపి లవణాలను, నీటిని ఏర్పరుస్తాయి.

→ కేవలం జింక్ లోహం మాత్రమే NaOHతో చర్య జరిపి సోడియం జింకేట్ (Na₂Zn)₂) ను ఏగ్గరుస్తుంది.

→ ఒక ఆమ్లం, క్షారంతో చర్య జరిపి లవణాన్ని, నీటిని ఏర్పరచే చర్యను తటస్థీకరణ చర్య అంటారు.

→ ఆమ్లాన్ని, క్షారంతో కలిపినపుడు విడుదలయ్యే ఉష్ణాన్ని తటస్థీకరజోష్ణం అంటారు.

→ తటస్థీకరణం ఉష్ణమోచక చర్య.

→ ఆమ్లాలు, లోహ ఆక్సైడ్ లతో చర్య జరిపి లవణాన్ని, నీటిని ఏర్పరచును.

→ లోహ ఆక్సైడ్ లు క్షార స్వభావాన్ని కలిగి ఉంటాయి.

→ ఆహారంలో విడుదలైన అధిక ఆమ్లాన్ని తటస్థీకరించే బలహీన క్షారాలను ఏంటాసిడ్ అంటారు.

→ జెలూసిల్, మిల్క్ ఆఫ్ మెగ్నీషియాలు ఏంటాసిడ్లకు ఉదాహరణలు.

→ నీరు ద్రావణిగా ఉన్న ద్రవాలను జల ద్రావణాలు అంటారు.

→ ఆమ్ల జల ద్రావణాలలో H⁺ అయాన్లుంటాయి. కాబట్టి విద్యుత్ వాహకాలను ప్రదర్శిస్తాయి.

→ నీటిలో కరిగే క్షారాలను ఆల్కలీ అంటారు.

→ క్షార ద్రావణాలలో OH^– అయాన్లుంటాయి. కాబట్టి విద్యుత్ వాహకతను ప్రదర్శిస్తాయి.

→ ఆమ్ల, క్షార ద్రావణాలు విద్యుత్ వాహకతను ప్రదర్శించడానికి కారణం H⁺, OH^– లను కలిగి ఉంటాయి.

→ గ్లూకోజ్, యూరియా వంటి ద్రావణాలు విద్యుత్ వాహకతను ప్రదర్శించవు. కారణం వీటిలో H⁺, OH^– అయాన్లు లేకపోవడమే.

→ H⁺ అయానుకు స్వతంత్ర ఉనికి లేదు. హైడ్రోనియం (H³O⁺) అయానుగా ఉండును.

→ సజల ఆమ్లాలు తయారు చేయునపుడు నీటికి కొద్దిగా ఆమ్లాన్ని కలుపుతూ కలియబెట్టాలి.

→ గాఢ ఆమ్లంలోకి నీటిని కలిపితే అధిక ఉష్ణం విడుదలైతే ప్రమాదాలకు దారి తీస్తుంది.

→ ఏ ఆమ్లం యొక్క జల ద్రావణంలోనైనా H³O⁺ అయాన్లు ఎక్కువ ఉంటే అవి ఎక్కువ విద్యుత్ వాహకతను చూపును. వీటిని బలమైన ఆమ్లాలు అంటారు. ఉదా: HCl, H²SO⁴, HNO³.

→ ఏ ఆమ్లాల జలద్రావణంలో H³O⁺ అయాన్లు ఎక్కువ ఉంటాయో అవి తక్కువ విద్యుత్ వాహకతను ప్రదర్శిస్తాయి. వీటిని బలహీన ఆమ్లాలంటారు.
ఉదా : CH³COOH, H³PO⁴, H²CO³.

→ ఏ క్షారాల జల ద్రావణాలలో అధికంగా OH^– అయాన్లు కలిగి, అధిక విద్యుత్ వాహకతను చూపుతాయో వాటిని బలమైన క్షారాలంటారు. ఉదా: NaOH, KOH.

→ ఏ క్షారాల జల ద్రావణాలలో తక్కువ OH^– అయాన్లు కలిగి తక్కువ విద్యుత్ వాహకతను చూపుతాయో వాటిని బలహీన క్షారాలంటారు. ఉదా : NH⁴OH, Mg(OH)², Ca(OH)².

→ సార్వత్రిక ఆమ్ల, క్షార సూచికను ఉపయోగించి కూడా బలమైన, బలహీనమైన ఆమ్ల – క్షారాలను గుర్తించవచ్చు.

→ H⁺ అయాను యొక్క ఋణ సంవర్గమానాన్ని pH స్కేల్ అంటారు. * తటస్థ ద్రావణాలకు pH విలువ = 7

→ ఆమ్ల ద్రావణాలకు pH విలువ 7 కంటే తక్కువ.

→ క్షార ద్రావణాల pH విలువ 7 కంటే ఎక్కువ.

→ pH స్కేలు (0 – 14) ద్వారా ఆమ్ల – క్షార ద్రావణాల యొక్క బలాన్ని గుర్తించవచ్చు. ఈ pH స్కేలు విలువ ద్రావణంలో హైడ్రోజన్ అయాన్ గాఢతను తెలియజేస్తుంది.

→ జీవరాశుల యొక్క జీవన ప్రక్రియలు నిర్దిష్ట pH విలువను కలిగి ఉంటాయి.

→ వర్షపు నీటి యొక్క pH విలువ 5.6 కంటే తక్కువ ఉంటే దానిని ఆమ్ల వర్షం అంటారు.

→ pH విలువ 5.5 కంటే తక్కువ ఉంటే దంత క్షయం ఏర్పడుతుంది.

→ సోడియం క్లోరైడ్ ను సాధారణ ఉప్పు అంటారు.

→ NaCl నుండి 1) NaOH 2) బేకింగ్ సోడా 3) బట్టల సోడా 4) బ్లీచింగ్ పౌడర్ వంటి సమ్మేళనాలను తయారుచేస్తారు.

→ బ్లీచింగ్ పౌడర్‌ను విరంజనకారిగా, క్రిమిసంహారిణిగా వాడతారు.

→ బేకింగ్ సోడాను బేకింగ్ పౌడర్ తయారీలో మరియు వంటలలో విరివిగా వాడతారు.

→ వాషింగ్ సోడా గాజు తయారీలో ముడిపదార్థం.

→ లవణంలో నిర్దిష్ట సంఖ్యలో ఉన్న నీటి అణువులను స్ఫటిక జలం అంటారు.

→ స్ఫటిక జలం కలిగిన కొన్ని లవణాలు ఖచ్చితమైన సంఖ్యలో నీటి అణువులను కలిగి ఉంటాయి.

→ CaSO₄, 2H₂O ను జిప్సం అంటారు.

→ కాల్షియం సల్ఫేట్ హెమి హైడ్రేట్ (CaSO₄ ½H₂O)ను ప్లాస్టర్ ఆఫ్ పారిస్ అంటారు.

→ సూచికలు : ఆమ్ల క్షార మాధ్యమాలలో వేర్వేరు రంగులనిచ్చు పదార్థాలను సూచికలు అంటారు.

→ ఆమ్లం : జల ద్రావణాలలో H + అయాన్లు ఇచ్చే వాటిని ఆమ్లాలు అంటారు. ఇవి రుచికి పుల్లగా ఉంటాయి.

→ క్షారం : ఏవైతే ఆమ్లాలతో చర్య జరిపి లవణాన్ని, నీటిని ఇస్తాయో వాటిని క్షారాలంటారు. ఇవి రుచికి చేదుగా ఉండి, జారుడు స్వభావాన్ని కలిగి ఉంటాయి.

→ ఎర్ర లిట్మస్ కాగితం : క్షారాలను గుర్తించటానికి లిట్మస్ ద్రావణం నుండి తయారుకాబడిన ఎరుపు రంగు
కాగితపు పట్టీని ఎర్ర లిట్మస్ కాగితం అంటారు.

→ నీలి లిట్మస్ కాగితం : ఆమ్లాలను గుర్తించటానికి లిట్మస్ ద్రావణంతో తయారుకాబడిన నీలిరంగు కాగితపు పట్టీని నీలి లిట్మస్ కాగితం అంటారు.

→ ఫినాఫ్తలీన్ : క్షార మాధ్యమంతో పింక్ రంగును, ఆమ్ల మాధ్యమంతో రంగుచూపని ద్రావణాన్ని ఫినాఫ్తలీన్ అంటారు.

→ మిథైల్ ఆరెంజ్ : ఆమ్ల మాధ్యమంలో ఎరుపు రంగుకు, క్షార మాధ్యమంలో పసుపు రంగుకు మారగల రంజనాన్ని మిథైల్ ఆరెంజ్ అంటారు.

→ లవణం : ఆమ్లాన్ని క్షారంతో తటస్థీకరించినపుడు ఏర్పడు పదార్థాన్ని లవణం అంటారు.

→ తటస్థీకరణం : క్షారంతో ఒక ఆమ్లం చర్య జరిపి లవణాన్ని, నీటిని ఏర్పరచే చర్యను తటస్థీకరణ చర్య అంటారు.

→ హైడ్రోనియం అయాన్ : హైడ్రోజన్ అయాన్ (H⁺) స్వేచ్చా అయానుగా ఉండదు. మరొక నీటి అణువుతో కలుస్తుంది. దీనినే హైడ్రోనియం అయాన్ అంటారు.
H⁺ + H₂O → H₃O⁺

→ ఆల్కలీ : ఏ క్షారాలైతే నీటిలో కరుగుతాయో ఆ క్షారాలను ఆల్కలీ అంటారు.

→ బలమైన ఆమ్లం : ఏ ఆమ్లాలైతే ఎక్కువ సంఖ్యలో H₃O⁺ అయానులనిస్తాయో వాటిని బలమైన ఆమ్లాలని అంటారు.
ఉదా : HCl, H₂SO₄, HNO₃.

→ బలమైన క్షారం : ఏ క్షారాలైతే ఎక్కువ సంఖ్యలో OH^– అయానులనిస్తాయో వానిని బలమైన క్షారాలంటారు.
ఉదా : NaOH, KOH.

→ సార్వత్రిక సూచిక : అనేక సూచికల మిశ్రమాన్ని సార్వత్రిక ఆమ్ల – క్షార సూచిక అంటారు. ఇది వేర్వేరు హైడ్రోజన్ అయాను గాఢతలను బట్టి వేర్వేరు రంగులను చూపుతుంది.

→ pH స్కేల్ : హైడ్రోజన్ గాఢత యొక్క ఋణ సంవర్గమానాన్ని pH స్కేల్ అంటారు.
pH = – log (H⁺). దీనిని కనుగొన్నది సొరెన్సన్.

→ ఏంటాసిడ్ : ఏంటాసిడ్ అనగా బలహీన క్షారం. ఆహార పదార్థాల నుండి తయారైన అధిక పరిమాణంలోని ఆమ్లాలను తటస్థీకరించి ఉపశమనాన్ని కలుగజేయును.
ఉదా : జెలూసిల్ మరియు మిల్క్ ఆఫ్ మెగ్నీషియా.

→ దంతక్షయం : నోటిలోని అధిక పరిమాణం గల ఆమ్లాల వలన పండ్ల పైన అత్యంత ధృఢమైన ఎనామిల్ పొర క్షీణించి పన్ను నాశనం అవటాన్ని దంతక్షయం అంటారు.

→ లవణాల కుటుంబం : ఒకే విధమైన ధన అయాన్లను లేదా ఋణావేశ రాడికల్స్ ను కలిగియున్న లవణాలను ఒకే కుటుంబానికి చెందిన లవణాలు అంటారు.

→ సామాన్య లవణం : సోడియం క్లోరైడ్ ను సామాన్య లవణం అంటారు. ఆహార పదార్థాలకు రుచిని పెంచడానికి దీనిని వాడతారు. పదార్థాలకు ఉన్న రంజనాన్ని పోగొట్టడానికి బ్లీచింగ్ పౌడర్ వాడతారు. దీనినే విరంజన కారి అంటారు.

→ బేకింగ్ సోడా : సోడియం హైడ్రోజన్ కార్బోనేట్ ను (NaHCO₃) బేకింగ్ సోడా అంటారు. దీనిని పదార్థాలను త్వరగా ఉడికించడానికి వాడతారు. బజ్జీలు, పూరీ పిండి తయారీలో బేకింగ్ పౌడర్ కలిపితే అవి బాగా ఉబ్బి ఆకర్షణీయంగా ఉంటాయి.

→ వాషింగ్ సోడా : సోడియం కార్బొనేట్ ను పునః స్ఫటికీకరణం చేస్తే వాషింగ్ సోడా లభిస్తుంది. దీనిని Na₂CO₃.10H₂O తో సూచిస్తారు. దీనినే బట్టల సోడా అని కూడా అంటారు.

→ ప్లాస్టర్ ఆఫ్ పారిస్ : కాల్షియం సల్ఫేట్ హెమి హైడ్రేట్ ను ప్లాస్టర్ ఆఫ్ పారిస్ అంటారు. దీనిని CaSO₄ ½H₂O తో సూచిస్తారు.

→ ఆర్ధ లవణం : ఏదైనా లవణం నిర్దిష్ట సంఖ్యలో నీటి అణువులను కలిగి ఉంటే ఆ లవణాన్ని ఆర్ధ లవణం అంటారు.
ఉదా : CuSO₄ 5H₂O, Na₂CO₃ 10H₂O.

→ స్పటిక జలం : ఏదైనా లవణం యొక్క ఫార్మూలాలో నిర్దిష్ట సంఖ్యలో ఉండే నీటి అణువులను స్ఫటిక జలం అంటారు.

→ గార్డ్ ట్యూబ్ : వాతావరణంలో తేమ ఎక్కువగా ఉంటే తేమ పోగొట్టడానికి కాల్షియం క్లోరైడ్ గల నిర్జలీకరణ గొట్టాన్ని గార్డ్ ట్యూబ్ అంటారు.

→ పొటెస్ట్ : pH స్కేలులో p అనగా పొటెస్ట్. జర్మనీ భాషలో పొటెస్ట్ అనగా సామర్థ్యం అని అర్థం.

→ అనార్ధ లవణం : ఆర్ధ లవణాలను వేడిచేసినపుడు స్పటిక జలం ఆవిరి రూపంలో పోయి, మిగిలిన లవణాన్ని అనార్ధ లవణం అంటారు.

→ ట్రైన్ ద్రావణం : NaCl జల ద్రావణాన్ని ట్రైన్ ద్రావణం అంటారు.

→ కాస్టిక్ సోడా : NaOH క్షారం చర్మాన్ని, బట్టలను, పేపర్లను తినివేస్తుంది. ఈ క్షారాన్ని కాస్టిక్ సోడా అంటారు.

→ క్విక్ లైమ్ : కాల్షియం ఆక్సైడ్ ను క్విక్ లైమ్ అంటారు.

→ మిల్క్ ఆఫ్ మెగ్నీషియా : Mg(OH)₂ ను మిల్క్ ఆఫ్ మెగ్నీషియా అంటారు.

→ జిప్సం : CaSO₄ 2H₂O ను జిప్సం అంటారు.

→ బేకింగ్ పౌడర్ : బేకింగ్ సోడాకు కాల్షియం డై హైడ్రోజన్ ఫాస్ఫేట్ మరియు పిండి పదార్థాలు కలుపగా ఏర్పడిన మిశ్రమాన్ని బేకింగ్ పౌడర్ అంటారు.

→ ఓల్ ఫ్యాక్టరీ : కొన్ని పదార్థాలు ఆమ్ల మరియు క్షార మాధ్యమంలో వేర్వేరు వాసనలను ప్రదర్శిస్తాయి. వీటిని ఓల్ ఫ్యాక్టరీ సూచికలు అంటారు.

→ విలీనత : ఆమ్లానికి గానీ, క్షారానికి గానీ నీటిని కలిపినపుడు ప్రమాణ ఘనపరిమాణంలో గల అయానుల గాఢత తగ్గుతుంది. ఈ దృగ్విషయాన్ని విలీనత అంటారు.

→ రాక్ సాల్ట్ : భూమి పొరలలో సోడియం క్లోరైడ్ స్పటికాలు మలినాలతో కలిసి ఉండడాన్ని రాక్ సాల్ట్ లేదా ఉప్పు అంటారు.

→ క్లోరో ఆల్కలీ ప్రక్రియ : NaCl జల ద్రావణం గుండా విద్యుతను ప్రసరింపజేస్తే అది వియోగం చెంది NaOH ఏర్పడుతుంది. ఈ ప్రక్రియను క్లోరో ఆల్కలీ ప్రక్రియ అంటారు.

→ ఫ్లేక్ట్ టైమ్ : CaOH కు నీళ్ళు కలిపి కాల్చబడిన సున్నపురాయిని స్లేక్ట్ లైమ్ అంటారు. లేదా పొడి Ca(OH)₂ ను స్లేక్ట్ లైమ్ అంటారు.

→ క్లోరోఫామ్ : CHCl₃ను క్లోరోఫాం అంటారు. దీనిని ఆపరేషన్ చేయునపుడు డాక్టర్ రోగికి క్లోరోఫామ్ ను మత్తుమందుగా వాడతారు.

Students can go through AP Board 10th Class Physical Science Notes 1st Lesson ఉష్ణం to understand and remember the concept easily.

AP Board 10th Class Physical Science Notes 1st Lesson ఉష్ణం

→ చల్లదనం లేదా వెచ్చదనం తీవ్రతనే ఉష్ణోగ్రత అంటారు.

→ వేడి వస్తువు నుండి చల్లని వస్తువుకు ఉష్ణశక్తి బదిలీ అవుతుంది.

→ రెండు వస్తువులు ఒకే వెచ్చదనం తీవ్రత పొందినట్లయితే ఆ రెండు వస్తువులు ఉష్ణ సమతాస్థితిలో ఉన్నాయని అర్థం.

→ ఉషేయ ధార్మిక స్పర్శలో ఉన్న A, B అనే రెండు వ్యవస్థలు విడివిడిగా C అనే వ్యవస్థతో ఉష్ణ సమతాస్థితిలో ఉంటే, A, B వ్యవస్థలు కూడా పరస్పరం ఉష్ణ సమతాస్థితిలో ఉంటాయి.

→ అధిక ఉష్ణోగ్రత గల వస్తువు నుండి అల్ప ఉష్ణోగ్రత గల వస్తువుకు ప్రవహించే శక్తి స్వరూపాన్ని ఉష్ణం అంటారు

→ ఉష్ణోగ్రత అనేది ఉష్ణ సమతాస్థితి యొక్క కొలత. లో ఒక గ్రాము నీటి ఉష్ణోగ్రతను 1°C పెంచటానికి అవసరమైన ఉష్ణాన్ని కెలోరీ అంటారు.

→ 1 కెలోరి = 4.18 జొళ్ళు

→ అణువుల సరాసరి గతిశక్తి చల్లని వస్తువులో కంటె వేడి వస్తువులో ఎక్కువగా ఉంటుంది.

→ ఒక పదార్థంలోని అణువుల సరాసరి గతిజశక్తి ఆ పదార్థ పరమ ఉష్ణోగ్రతకు అనులోమానుపాతంలో ఉంటుంది.

→ ఉష్ణశక్తి ప్రసార దిశను నిర్ణయించేది ఉష్ణోగ్రత.

→ ఉష్ణోగ్రత పెరుగుదల రేటు పదార్థ స్వభావంపై ఆధారపడి ఉంటుంది.

→ ప్రమాణ ద్రవ్యరాశి గల పదార్థ ఉష్ణోగ్రతను 1° పెంచటానికి కావలసిన ఉష్ణరాశిని ఆ పదార్థ విశిష్టోష్ణం అంటారు.
SS = Q/mat

→ వేడి వస్తువులు కోల్పోయిన ఉష్ణం = చల్లని వస్తువులు గ్రహించిన ఉష్ణం.

→ ద్రవ అణువులు ఏ ఉష్ణోగ్రత వద్దనైనా ద్రవం ఉపరితలాన్ని విడిచి వెళ్లే ప్రక్రియను బాష్పీభవనం అంటాం. ఆ బాష్పీభవనం ఒక శీతలీకరణ ప్రక్రియ.

→ బాష్పీభవనం యొక్క వ్యతిరేక ప్రక్రియే సాంద్రీకరణం. ఆ వాయువు ద్రవంగా స్థితి మార్పు చెందటమే సాంద్రీకరణం అంటారు. ఈ గాలిలోని నీటి ఆవిరి పరిమాణాన్ని ఆర్ధత అంటారు.

→ స్థిరపీడనం మరియు స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద ద్రవస్థితిలోని పదార్థం , వాయుస్థితిలోకి మారే ప్రక్రియను మరగటం అంటారు.

→ నీరు ద్రవస్థితి నుండి వాయు స్థితికి మారటానికి వినియోగపడిన ఉష్ణాన్ని బాషీషీభవన గుప్తోష్ణం అంటారు. * స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద ఘనస్థితిలో ఉన్న పదార్థం ద్రవస్థితిలోకి మారే ప్రక్రియను ద్రవీభవనం అంటారు.

→ ఉష్ణోగ్రత : చల్లదనం స్థాయిని, వెచ్చదనం స్థాయిని ఉష్ణోగ్రత అంటారు. దీనిని T తో సూచిస్తారు. C.G.S. ప్రమాణాలు – సెంటీగ్రేడ్ (°C), S.I. ప్రమాణం – కెల్విన్ (K)

→ ఉష్ణం : అధిక ఉష్ణోగ్రత ప్రాంతం నుండి అల్ప ఉష్ణోగ్రత గల వస్తువుకు ప్రవహించే శక్తి స్వరూపాన్ని ఉష్ణం అంటారు. దీనిని ‘Q’ తో సూచిస్తారు.
C.G.S. ప్రమాణాలు – కేలరీ, S.I. ప్రమాణం – బౌల్.

→ ఉష్ణ సమతాస్థితి : అధిక, అల్ప ఉష్ణోగ్రతలున్న రెండు వస్తువులు ఒకదానితో ఒకటి తాకుతున్నప్పుడు రెండు వస్తువుల ఉష్ణోగ్రతలు సమానం అయ్యే వరకు ఉష్ణ ప్రసారం జరుగును. ఇప్పుడు రెండు వస్తువులు ఉష్ణ సమతాస్థితిలో ఉంటాయి. ఉష్ణ సమతాస్థితి అంటే ఒక వస్తువు ఉష్ణం బయటకు ఇవ్వలేని, స్వీకరించలేని స్థితి.

→ విశిష్టోష్ణం : ప్రమాణ ద్రవ్యరాశి గల పదార్థ ఉష్ణోగ్రతను ఒక డిగ్రీ పెంచడానికి కావల్సిన ఉష్ణరాశిని ఆ పదార్థం యొక్క విశిష్టోష్ణం అంటారు. దీనిని ‘S’ అనే అక్షరంతో సూచిస్తారు. ప్రమాణాలు : C.G.S. పద్ధతిలో కేలరీ /గ్రా. × °C
S.I. పద్ధతిలో బౌల్/కి.గ్రా.-K
అధిక విశిష్టోష్ణం గల పదార్థం – నీరు – కేలరీ / గ్రా.°C
అల్ప విశిష్టోష్ణం గల పదార్థం – సీసం – 0.31 కేలరీ / గ్రా.°C

→ బాష్పీభవనం : ద్రవంలోని అణువులు ఏ ఉష్ణోగ్రత ,వద్దనైనా ద్రవ ఉపరితలాన్ని విడిపోయే ప్రక్రియను బాష్పీభవనం అంటారు.
బాష్పీభవనం అనేది ఉపరితలానికి చెందిన దృగ్విషయం.
బాష్పీభవనం వలన వ్యవస్థ ఉష్ణోగ్రత తగ్గును.

→ సాంద్రీకరణం : వాయువు ద్రవంగా స్థితి మార్పు చెందడమే సాంద్రీకరణం. సాంద్రీకరణలో వ్యవస్థ ఉష్ణోగ్రత పెరుగును.

→ ఆర్ధత : గాలిలోని నీటి ఆవిరి పరిమాణాన్ని ఆర్ధత అంటారు.

→ తుషారం : శీతాకాలంలో భూమిపై ఉన్న ఘనపదార్థాలు తక్కువ ఉష్ణోగ్రతలో ఉంటాయి. ఈ చల్లటి పదార్థాలను తాకిన గాలిలోని నీటి ఆవిరి చిన్న చిన్న బిందువులుగా మారి వాటి ఉపరితలంపై ఏర్పడతాయి. దీనినే తుషారం అంటారు.

→ పొగమంచు : భూమి ఉపరితలంపై ఉన్న గాలి ఉష్ణోగ్రత తక్కువగా ఉన్నప్పుడు గాలి పొరలలోని నీటి ఆవిరి గాలిలోని ధూళికణాల పై సాంద్రీకరణం చెంది చిన్నచిన్న నీటి బిందువులుగా ఏర్పడతాయి. ఈ నీటి బిందువులు గాలిలో తేలియాడుతూ పలుచని మేఘం వలె కనిపిస్తాయి. పొగవలె గాలిలో తేలియాడే నీటి బిందువులను పొగమంచు అంటారు.

→ మరగటం : స్థిర పీడనం, స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద ద్రవస్థితిలోని పదార్థం వాయుస్థితిలోనికి మారటం.

→ బాష్పీభవన గుప్తోష్ణం : స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద 1 గ్రా. ద్రవ పదార్థం పూర్తిగా ఆవిరిగా మారటానికి కావలసిన ఉష్ణాన్ని బాష్పీభవన గుప్తోష్ణం అంటారు.
నీటి బాష్పీభవన గుప్తోష్ణం విలువ 540 Cal/gram.

→ ద్రవీభవనం : స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద ఘనస్థితిలో ఉన్న పదార్థం ద్రవస్థితిలోకి మారే ప్రక్రియను ద్రవీభవనం అంటారు.

→ ఘనీభవనం : ద్రవస్థితిలో ఉన్న పదార్థం కొంత శక్తిని కోల్పోవడం ద్వారా ఘనస్థితిలోకి మారే ప్రక్రియను ఘనీభవనం అంటారు.

→ ద్రవీభవన గుప్తోష్ణం : స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద 1 గ్రా. ఘనపదార్థం పూర్తిగా ద్రవంగా మారటానికి కావల్సిన ఉష్ణాన్ని ద్రవీభవన గుప్తోష్ణం అంటారు.
మంచు ద్రవీభవన గుప్తోష్ణం విలువ 80 Cal/gram.

Students can go through AP Board 10th Class Physical Science Notes 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు to understand and remember the concept easily.

AP Board 10th Class Physical Science Notes 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు

→ కార్టన్ ఆవర్తన పట్టికకు చెందిన 14వ లేక IVA గ్రూప్ కు చెందిన అలోహము.

→ కార్టన్ కేవలం సంయోజనీయ బంధాలను ఏర్పరుస్తుంది.

→ కార్టన్ యొక్క చతుర్ సంయోజకత, కాటినేషన్ మరియు .బహు బంధాలను ఏర్పరచుట మొదలైన ధర్మాల వలన కార్టన్ విలక్షణ మూలకంగా గుర్తించబడినది. అందువలననే కర్ణన రసాయన సమ్మేళన శాస్త్రం అనే అంశాన్ని రసాయన శాస్త్రంలో ప్రత్యేకమైన శాఖగా నేర్చుకోవడం జరుగుతున్నది.

→ ఉత్తేజిత కార్టన్ పరమాణువులలోని s మరియు p ఆర్బిటాళ్ళు సంకరీకరణం చెంది sp³ లేదా sp² లేదా sp సంకరీకరణాలను ఏర్పరుస్తాయి.

→ కార్టన్ రెండు రకాల రూపాంతరాలను ప్రదర్శిస్తుంది. అవి అస్ఫటిక మరియు స్ఫటిక రూపాలు.

→ నేల బొగ్గు, కోక్, దీపాంగరం, కొయ్యబొగ్గు మొదలైనవి కార్బన్ యొక్క అస్పటిక రూపాంతరాలు.

→ వజ్రం, గ్రాఫైట్, బక్ మిస్టర్ ఫుల్లరిన్, నానోట్యూబ్ మొదలైనవి కార్టన్ యొక్క స్ఫటిక రూపాంతరాలు.

→ ఒక మూలకం తన పరమాణువుల మధ్యనే బంధాన్ని ఏర్పరచుకొని పెద్ద అణువును ఏర్పరచే ధర్మాన్ని శృంఖల ధర్మం (కాటినేషన్) అంటారు.

→ కార్టన్ మరియు హైడ్రోజన్ ను మాత్రమే తమ అణువులలో కలిగి ఉన్న సమ్మేళనాలను హైడ్రోకార్టన్లు అంటారు. అవి రెండు రకాలు. అవి :

1. అచక్రీయ లేదా వివృత
2. చక్రీయ లేదా సంవృత హైడ్రోకార్బన్లు.

→ కార్టన్ పరమాణువుల మధ్య ఏకబంధం గల హైడ్రోకార్టన్లను ఆల్కేనులు అంటారు.

→ కార్టన్ పరమాణువుల మధ్య కనీసం ఒక ద్విబంధం గల హైడ్రోకార్టన్లను ఆల్కీనులు అంటారు.

→ కార్టన్ పరమాణువుల మధ్య కనీసం ఒక త్రిబంధం గల హైడ్రోకార్టన్లను ఆల్కైనులు అంటారు.

→ అల్కేగులు సంతృప్త హైడ్రోకార్టన్లు కాబట్టి ప్రతిక్షేపణ చర్యలలో పాల్గొంటాయి.

→ ఆల్కీనులు, ఆల్కైనులు అసంతృప్త హైడ్రోకార్బన్లు జాబట్టి సంకలన చర్యలలో పాల్గొంటాయి.

→ కార్బన్ ఇతర కార్బన్ పరమాణువులతోనే కాక హైడ్రోజన్, ఆక్సిజన్, సల్ఫర్, నైట్రోజన్ మరియు క్లోరిన్ వంటి మూలకాల పరమాణువులతో సంయోజనీయ బంధాలను ఏర్పరుస్తుంది.

→ ఒక కర్జన సమ్మేళనం ప్రత్యేకమైన ధర్మాలు ప్రదర్శించడానికి దానిలో ప్రమేయ సమూహం కొరణం.

→ ఆల్కహాలను – OH తోను, ఆల్డిహైడను – CHO తోను, కీటోను తోను, కారాకిలిక్ ఆమ్లమును – COOH తోను, ఈథరను C-0-C తోను, ఎమైనను – NH₂ తోను, బస్టర్‌ను – COOR తోను సూచిస్తారు.

→ ఒకే అణు ఫార్ములా కలిగి వివిధ ధర్మాలు ప్రదర్శించే సమ్మేళనాలను అణు సాదృశ్యకాలు అంటారు. ఈ దృగ్విషయాన్ని సాదృశ్యం అంటారు.

→ ఒకే సాధారణ ఫార్ములా కలిగి, రెండు వరుస కర్జన సమ్మేళనాల మధ్య తేడా – CH₂ గా ఉండే ఒరే నిర్మాణం మరియు ధర్మాలు కలిగిన సమ్మేళనాల శ్రేణిని సమజాత శ్రేణి అంటారు.

→ సమ్మేళనాలు ఒకే ఒక అణునిర్మాణం మరియు ఒకే ఒక అణు ఫార్ములా కలిగి ఉండడానికి IUPAC నామీకరణంను ఏర్పరచారు.

→ కర్జన సమ్మేళనాలను అధిక ఆక్సిజన్లో మండించడాన్ని దహనచర్య అంటారు. ఈ చర్యలో నీరు, కార్టన్ డై ఆక్సైడ్ తో పాటు ఉష్ణం మరియు కాంతి విడుదలవుతాయి.

→ రసాయన చర్యలో పాల్గొనకుండా రసాయన చర్చావేగాన్ని నియంత్రించే పదార్థాలను ఉత్ప్రేరకాలు అంటారు.

→ ఒక సమ్మేళనంలోని మూలకం లేదా సమూహం, వేరొక మూలకం లేదా సమూహం చేత ప్రతిక్షేపించబడితే దానిని ప్రతిక్షేపణ చర్య అంటారు.

→ ఇథనోల్, ఇథనోయిక్ ఆమ్లాలు ముఖ్యమైన కర్బన సమ్మేళనాలు.

→ ఆల్కహాల్ ప్రధానమైన ద్రావణి. దీనిని టింక్చర్ అయోడిన్లోను, దగ్గు మందులలోను ఉపయోగిస్తారు.

→ ఇథనోయిక్ ఆమ్లంను ఎసిటిక్ ఆమ్లం అని కూడా అంటారు. 5 – 8% ఎసిటిక్ ఆమ్ల జలద్రావణాన్ని వినెగర్ అంటారు. దీనిని ఊరగాయలను నిల్వ ఉంచుటలో ఉపయోగిస్తారు.

→ ఇథనోయిక్ ఆమ్లం, సోడియం లోహంతో చర్యజరిపి హైడ్రోజన్ వాయువును విడుదల చేస్తుంది.

→ కారాక్సిలిక్ ఆమ్లం గాఢ సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్ల సమక్షంలో ఆల్కహాల్ తో చర్య జరిపి చక్కని వాసనగల ఎస్టర్ అనే సమ్మేళనాన్ని ఏర్పరుస్తుంది. దీనినే ఎస్టరీకరణం అంటారు.

→ రసాయనికంగా సబ్బు ఫాటీ ఆమ్లాల సోడియం లేక పొటాషియం లవణం.

→ ఎస్టర్లను క్షార సమక్షంలో జలవిశ్లేషణ చెందించి సబ్బును పొందవచ్చు. దీనినే సఫోనిఫికేషన్ అంటారు.

→ సబ్బును నీటిలో కరిగిస్తే అది కొల్లాయిడల్ అవలంబనాన్ని ఏర్పరుస్తుంది. సబ్బు అణువులు మలినాల చుట్టూ గోళాకృతి మిసిలిలు అనే నిర్మాణాలను ఏర్పరుస్తాయి.

→ సబ్బు ఒక చివర హైడ్రోఫిలిక్ (కార్టెక్సిల్) మరియు మరొక చివర హైడ్రోఫోబిక్ (హైడ్రోకార్బన్) లను రెండు భాగాలను కలిగి ఉంటుంది.

→ రసాయనికంగా డిటర్జెంట్లు పొడవైన కర్జన గొలుసు కలిగిన కార్టాక్సిలిక్ ఆమ్లము అమ్మోనియా లేదా సలొనేట్ లవణాలు.

→ సబ్బులు హైడ్రోఫిలిక్ మరియు హైడ్రోఫోబిక్ చివరలను కలిగి ఉండటం వలన అవి మలినాలు మరియు నూనెల ఎమర్జెనను ఏర్పరుస్తాయి, తద్వారా వాటిని తొలగిస్తాయి.

→ సంకరీకరణం : పరమాణువు బాహ్యకర్పరాల్లోని దాదాపు సమానశక్తితో కలిసిపోవడానికి తగినట్లుగా ఉన్న ఆర్బిటాళ్ళు పూర్తిగా ఒకదానితో ఒకటి కలిసిపోయి కొత్తగా అదే సంఖ్యలో సమానశక్తి, ఆకృతి గల ఆర్బిటాళ్ళ సమితిని ఏర్పరచే పద్ధతినే సంకరీకరణం అంటారు.

→ రూపాంతరత : ఒక మూలకం రెండు లేక అంతకంటే ఎక్కువ భౌతిక రూపాలను కలిగి ఉండి దాదాపు ఒకే విధమైన రసాయన ధర్మాలను, వివిధ భౌతిక ధర్మాలను ప్రదర్శించే ధర్మాన్నే రూపాంతరత అంటారు.

→ వజ్రం (డైమండ్) : డైమండ్ స్పటికాకార జాలకం కలిగి ఉన్న కర్బన రూపాంతరం. డైమండ్ లో ప్రతి కార్బన్ sp³ సంకరీకరణం చెందుతుంది. ప్రతి కార్బన్ నాలుగు ఇతర కార్బన్ పరమాణువులతో sp³ సంకర ఆర్బిటాలను టెట్రా హైడ్రల్ రీతిలో ఉపయోగించుకొని బంధాలను ఏర్పరుస్తుంది. ఇది చాలా దృఢమైన పదార్థం, కారణం C – C మధ్య గట్టి బంధాలు ఉండును.

→ గ్రాఫైట్ : గ్రాఫైట్ పొరల వంటి నిర్మాణం కలిగి ఉంటుంది. రెండు పక్క పక్క పొరల మధ్య దూరం 3.35 A. ప్రతి పొరలో కార్బన్ పరమాణువులు సమతల షట్కోణ వలయాల నిర్మాణంలో ఉంటాయి. ప్రతి కార్బన్ sp- సంకరీకరణం చెందుతుంది.

→ బక్ మిస్టర్ ఫుల్లరిన్ : ఇది కార్బన్ యొక్క రూపాంతరము. దీనిలో 60 కర్బన పరమాణువులు కలిసి ఫుట్ బాల్ ఆకృతిని ఏర్పరుస్తాయి.

→ నానోట్యూబులు : ఇది కూడా కార్బన్ యొక్క రూపాంతరము. దీనిలో షట్కణ’ ఏలయాలు చుట్టబడుటచే స్థూపాకృతిని ఏర్పరుస్తాయి. అందువలన వీటిని నానోట్యూబులు అంటారు.

→ శృంఖల సామర్థ్యం : ఏదైనా మూలకం దానికి చెందిన పరమాణువులు మధ్య బంధాలనేర్పరచుకొనుట (కాటినేషన్) ద్వారా అతి పెద్దదైన అణువుల నేర్పరచగల ధర్మాన్ని శృంఖల ధర్మం (Catenation) అని అంటారు. ఈ ధర్మం వలన అది అసంఖ్యాకమైన కార్బన్ పరమాణువులు గల అతి పొడవైన శృంఖలాలుగా, శాఖాయుత శృంఖలాలుగా, వలయాలుగా, అణువులుగా ఏర్పరిచే సామర్థ్యాన్ని కలిగి ఉంటుంది.

→ చతు:సంయోజనీయత : ఒక మూలక పరమాణువు అదే మూలక పరమాణువులతో కాని లేదా వేరే మూలక పరమాణువులతో కాని నాలుగు సంయోజనీయ బంధాలను ఏర్పరచే ప్రవృత్తిని చతుఃసంయోజనీయత అంటారు.

→ హైడ్రోకార్బన్లు : కార్బన్ మరియు హైడ్రోజన్‌ను మాత్రమే కలిగి ఉండే సమ్మేళనాలను హైడ్రోకార్బన్లు అంటారు.

→ ఆల్కేర్లు : కార్బన్ పరమాణువుల మధ్య ఏకబంధం కలిగిన సంతృప్త హైడ్రోకార్బన్లను ఆల్కేనులు అంటారు.

→ ఆల్కీన్లు : కార్బన్ పరమాణువుల మధ్య కనీసం ఒక ద్విబంధం కలిగిన అసంతృప్త హైడ్రో కార్బన్లను ఆల్కీనులు అంటారు.

→ ఆల్కన్లు : కార్బన్ పరమాణువుల మధ్య కనీసం ఒక త్రిబంధం కలిగిన అసంతృప్త హైడ్రోకార్బన్లను ఆల్కెనులు అంటారు.

→ సంతృప్త హైడ్రోకార్బన్లు : కార్బన్ పరమాణువుల మధ్య ఏకబంధం కలిగిన హైడ్రోకార్బన్లను సంతృప్త హైడ్రోకార్బన్లు అంటారు. ఉదా : ఆల్కేనులు

→ అసంతృప్త హైడ్రోకార్బన్లు : కార్బన్ పరమాణువుల మధ్య కనీసం ఒక ద్విబంధం లేదా ఒక త్రిబంధం కలిగిన హైడ్రోకార్బన్లను అసంతృప్త హైడ్రోకార్బన్లు అంటారు. ఉదా : ఆల్కీనులు, ఆల్కైనులు.

→ ప్రమేయ సమూహం : ఒక కర్బన సమ్మేళనం యొక్క ధర్మాలు దానిలోని ఏ పరమాణువు లేక సమూహం మీద ఆధారపడుతుందో దానిని ప్రమేయ సమూహం అంటారు. ఉదా : ఆల్డిహైడ్, కీటోన్.

→ అణు సాదృశ్యం : సమ్మేళనాలు ఒకే అణు ఫార్ములా కలిగి ఉండి వేరు వేరు ధర్మాలు కలిగి ఉండడాన్ని అణుసాదృశ్యం అంటారు.

→ సమజాత శ్రేణులు : వరుస సమ్మేళనాల మధ్య తేడా – CH₂ గా కలిగి ఉండే కర్బన సమ్మేళనాల శ్రేణిని సమజాత శ్రేణి అంటారు. ఉదా : ఆల్కేనులు.

→ నామీకరణం : ఒక సమ్మేళనానికి ఒకే నిర్మాణం, పేరు ఇవ్వడాన్ని నామీకరణం అంటారు. దీనిని IUPAC వారు అభివృద్ధి చేశారు.

→ దహనం : కర్బన సమ్మేళనాలు అధిక ఆక్సిజన్ సమక్షంలో మండి ఉష్ణాన్ని, కాంతిని విడుదల చేసే చర్యను దహన చర్య అంటారు. ఉదా: C + O₂ → CO₂ + శక్తి

→ ఆక్సీకరణం : ఒక సమ్మేళనానికి ఆక్సిజనను కలపడాన్ని ఆక్సీకరణ చర్య అంటారు.

→ సంకలన చర్య : అసంతృప్త కర్బన సమ్మేళనాలు సంతృప్త కర్బన సమ్మేళనాలుగా మారే చర్యలను సంకలన చర్యలు అంటారు.

→ ప్రతిక్షేపణ చర్య ఒక రసాయన చర్యలో ఒక సమ్మేళనంలోని మూలకం లేదా సమూహం, వేరొక మూలకం లేదా సమూహం చేత ప్రతిక్షేపించబడితే అటువంటి చర్యలను ప్రతిక్షేపణ చర్యలు అంటారు.

→ ఇథనోల్ : ఇథనోల్ అనేది రంగు లేని ఒక ద్రవం. దీని మొలాసిస్ ను కిణ్వ ప్రక్రియకు గురిచేసి తయారు చేస్తారు. దీని ఫార్ములా C₂H₅OH.

→ ఇథనోయిక్ ఆమ్లం (ఎసిటిక్ ఆమ్లం) : ఇది దుర్వాసనను కలిగిన ద్రవం. వెనిగర్ 5-8% ఇథనోయిక్ ఆమ్లం లేదా ఎసిటిక్ – ఆమ్లాన్ని కలిగి ఉంటుంది.

→ ఎస్టర్ : – COOR ప్రమేయ సమూహాన్ని కలిగి ఉన్న సమ్మేళనాలను ఎస్టర్లు అంటారు.

→ ఎస్టరిఫికేషన్ : కార్బాక్సిలిక్ ఆమ్లాలు గాఢ సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్ల సమక్షంలో మంచి సువాసన గల ఎస్టర్ అనే సమ్మేళనాలను ఏర్పరచే ప్రక్రియను ఎస్టరీకరణం అంటారు.

→ సఫోనిఫికేషన్ : క్షార సమక్షంలో నూనెను జలవిశ్లేషణం చెందించి సబ్బును పొందే ప్రక్రియను సఫోనిఫికేషన్ అంటారు.

→ మిసిలి : మలిన కణాల చుట్టూ ఏర్పడ్డ గోళాకృత సబ్బు అణువులను మిగిలి అంటారు.

→ హైడ్రోఫిలిక్ కొన : నీటిచే ఆకర్షించబడే సబ్బులోని ధృవపు కొనను హైడ్రోఫిలిక్ కొన అంటారు.

→ హైడ్రోఫోబిక్ కొన : నీటిచే ఆకర్షించబడని సబ్బులోని అధృవపు కొనను హైడ్రోఫోబిక్ కొన అంటారు.

→ అణు సాదృశ్యాలు : అణు సాదృశ్యత కలిగిన సమ్మేళనాలను అణు సాదృశ్యాలు అంటారు.

→ సమజాతులు : సమజాత శ్రేణిలోని సమ్మేళనాలను సమజాతులు అంటారు.

→ నిర్మాణాత్మక సాదృశ్యం : కర్బన సమ్మేళనాలు ఒకే అణు ఫార్ములా, వేరు వేరు నిర్మాణాత్మక ఫార్ములాలు కలిగి ఉండడాన్ని నిర్మాణాత్మక సాదృశ్యం అంటారు.

→ ఉత్ప్రేరకం : రసాయన చర్యలో పాల్గొనకుండా రసాయన చర్యవేగాన్ని మార్చే పదార్థాలను ఉత్ప్రేరకాలు అంటారు.

→ కిణ్వప్రక్రియ : ఎంజైముల సమక్షంలో పెద్ద అణువును, చిన్న అణువుగా విడగొట్టే ప్రక్రియను