Srinivas

Students can go through AP Inter 1st Year Zoology Notes 8th Lesson జీవావరణం – పర్యావరణం will help students in revising the entire concepts quickly.

AP Inter 1st Year Zoology Notes 8th Lesson జీవావరణం – పర్యావరణం

→ జీవుల మధ్య జరిగే అంతర చర్యలు, జీవులకు వాటి భౌతిక పరిసరాలకు మధ్య జరిగే పరస్పర చర్యలను వివరించే విజ్ఞాన శాస్త్రాన్ని జీవావరణశాస్త్రం (Ecology) అంటారు.

→ Ecology (జీవావరణ శాస్త్రం) అనే పదాన్ని ఎర్నెస్ట్ హెకెల్ పరికల్పన చేశారు.

→ జీవావరణ శాస్త్రంలో ఆటెకాటజీ, సైనెకాలజీ అనే రెండు ముఖ్య విభాగాలున్నాయి.

→ ఒక విశాల ప్రాంతంలో జీవించే మొక్కలు, జంతువుల సమాజాన్ని జీవ మండలం (Biome) అంటారు.

→ భూమండలంలో అన్ని రకాల ఆవాస ప్రాంతాలను కలిపి సంయుక్తంగా ఇకొస్ఫియర్ లేదా బయోస్ఫియర్ (జీవగోళం) అంటారు.

→ పర్యావరణంలోని జీవ, నిర్జీవకారకాలు పలువిధాలుగా ఒక దానిపై ఒకటి ప్రభావంను కలిగి ఉంటాయి.

→ జీవ సమాజంలో జీవి నిర్వహించే క్రియాత్మక పాత్రను నిచే (Niche) అంటారు.

→ ఒక రోజులో లభించే కాంతి కాలాన్ని కాంతి వ్యవధి (Photoperiod) అంటారు.

→ నీరు 4°C కు ఉష్ణోగ్రతకు చేరినప్పుడు అత్యధిక సాంద్రతను కలిగి ఉంటుంది.

→ జీవ సంబంధ నియంత్రకాలంను ఉపయోగించే పంట పొలంలో చీడ పీడలను నివారించవచ్చు. వీటి డింబకాలను నాశనం చేయవచ్చును.

→ జిల్లేడు మొక్క అతి ప్రమాదకరమైన హృదయస్పందన ప్రభావం చూపించే కార్డియ గ్లైకోసైజ్ విషపదార్ధం కలిగి ఉంటుంది.

→ జీవావర్ణ వ్యవస్థ ప్రకృతిలో క్రియాత్మక భాగం.

→ పర్యావరణంలో ఆహారశక్తి ఒక స్థాయి జీవుల నుండి (ఉత్పత్తిదారు నుండి) మారుస్తాయి జీవులకు బదిలీ అయ్యే మార్గాన్ని నిలువు వరుసగా చూసే ఒకదానితో ఒకటి గొలుసు లింకులలాగా ఉండటం వలన దీనిని “ఆహారపు గొలుసు” అంటారు. ఇది శక్తి ప్రరసరణను చూపిస్తుంది.

→ ఉష్ణోగ్రత వ్యత్యాసాల వలన నీటిలలో ఉష్ణస్తరాలు ఏర్పడతాయి. దీనినే ‘ఉష్ణస్తరీభవనం’ అంటారు.

→ నీటిలో లోతుకుపోయేకొద్ది ఉష్ణోగ్రత తగ్గుదలను గమనించవచ్చును. ఏ లోతు నుండైతే ఉష్ణోగ్రతలో వేగవంతమైన తరుగుదల కనిపిస్తుందో ఆ భాగాన్ని ‘థర్మోక్లెన్’ అంటారు.

→ ఆహార గోలుసులో కాలుష్యం లేదా విషపదార్థం గాఢత ఒక పోషకస్థాయి నుండి వేరొక పోషక స్థాయికి పెరుగుతూపోతే దానిని జీవ ఆవర్ధనం (Bio-magnification) అంటారు.

→ పర్యావరణంలో ఉత్పత్తిదారులు, వినియోగదారులు, విచ్చిన్న కారులు ప్రధాన పోషకస్థాయిలు.

→ వాతావర్ణంలో ప్రధానంగా మూడు భాగాలుంటాయి. అవి. అట్మాస్ఫియర్, హైడోస్ఫియర్, లిథోస్ఫియర్.

→ అట్మాస్ఫియర్లో స్ట్రాపోస్ఫియర్, స్టాటోస్ఫియర్, ఐనోస్ఫియర్, ఎక్సొస్ఫియర్ అనే భాగాలుంటాయి.

→ సరస్సు జీవావర్ణంలో వేలాంచల మాండలం, లిన్నటిక్ మండలం, ప్రొఫెండల్ మండలం అనే బాగాలుంటాయి.

→ నీరు 4°C వద్ద అత్యధిక సాంద్రతను కలిగి ఉంటుంది.

→ ఉష్ణోగ్రతలలో మార్పు కారణంగా, ఋతువులకనుగుణంగా నీరు క్రిందకు, పైకి సరోవరంలో తిరగబడడాన్ని ఓవర్ టర్న్ అంటారు.

→ డాప్నియా వంటి కొన్ని జంతువుల ఋతువులను బట్టి వాటి శరీరాకృతిలో మార్పులను ఏర్పరుచుకుంటాయి. దీనికి భ్రమణ రూపవిక్రియ అంటారు.

→ కొన్ని జంతువులు అననుకూల వాతావరణ పరిస్థితులలో వాటి పిండాభివృద్ధిని తాత్కాలికంగా నిలిపివేయడాన్ని డయాపాస్ అంటారు.

→ ఎత్తైన ప్రదేశాలకు వెళ్లినప్పుడు పీడనంలో మార్పు కారణంగా దేహంలో కలిగే అసాధారణ మార్పులను ఆల్టిట్యూడ్ సిక్నెస్ (Altitude sickness) అంటారు.

→ ఆవాసం కోసం ఆహారం కోసం ఒక జీవి వేరొక జీవిపై ఆధారపడటాన్ని ‘పరాన్నజీవనం’ అంటారు.

→ జీవావరణ వ్యవస్థ ప్రకృతిలో క్రియాత్మక ప్రయాణం.

→ శక్తి ఒక పోషణ స్థాయినుండి వేరొక పోషణ స్థాయి బదిలీ చేయబడటాన్ని ‘శక్తి ప్రసరణ’ అంటారు.

→ ఒక ప్రమాణ వైశాల్యం, నిర్థిష్ట సమయంలో ఒక ప్రదేశంలో ఉండే జీవుల సంఖ్యను ‘జనసాంద్రత’ అంటారు.

→ పర్యావరణంలో కార్బన్ డై ఆక్సైడ్ స్థాయి పెరిగిపోవడం వల్ల హరిత గృహప్రభావం కనిపిస్తుంది.

→ ఆటె కాలజీ : వైయక్తిక విడివడి జాతుల జీవావరణ శాస్త్రం.

→ బాస్కింగ్ : ఉష్ణోగ్రత గ్రహించడానికి శరీరాన్ని ఎండకు గురి చేయడం.

→ అగాధ జీవులు : నదులు, సరస్సులు, సముద్రాల అడుగున నివసించే అన్ని రకాల అంటే స్థానబద్ద, పాకే, బొయజీవులు.

→ జీవద్రవ్యదాశి : నిర్దిష్ట ప్రదేశంలో, నిర్దిష్ట సమయంలో ఉండే మొత్తం జీవుల బరువును జీవద్రవ్యరాశి అంటారు.

→ బ్లబ్బర్ : కేవలం సముద్ర క్షీరదాలలోనే కనిపించే చర్మం కింది ప్రత్యేకమైన కొవ్వు పొర. ఇది సముద్ర క్షీరదాల దేహం అంతటా ఉంటుంది. ఉపాంగాల మీద ఉండదు.

→ బ్రాకిష్ వాటర్ : నది, సముద్ర జలాలు కలిసే మధ్యస్థ ప్రాంతం.

→ కమొఫ్లేజ్ : వేటాడే జంతువుల నుంచి రక్షణ కోసం దాక్కోవడానికి ఏర్పడే వర్ణ మార్పులు. (ఉదా : మెలనిజం), నిర్మాణ మార్పులు (ఉదా : స్టిక్ కీటకం).

→ రసాయన స్వయంపోషకాలు : సరళ అకర్బన సమ్మేళనాల నుంచి ఆక్సీకరణ ద్వారా శక్తిని గ్రహించి, ఆ శక్తిని CO₂ ను స్వాంగీకరణ చేయడానికి, సేంద్రీయ పదార్థాలకు బదిలీ చేయగల బాక్టీరియా జీవులు. ఉదా : థయోబాసిల్లస్ జాతులు.

→ శీతోష్ణస్థితి : ఒక ప్రాంతపు సగటు ఉష్ణోగ్రత, వర్షపాతం, వాయు వేగాలను ఆ ప్రాంతపు శీతోష్ణస్థితిగా వర్ణిస్తారు.

→ జీవసముదాయం : మొక్కలు, జంతువులు, సూక్ష్మజీవులతో సహా ఒక జీవావరణ వ్యవస్థలోని మొత్తం ప్రాణులు. దీన్ని గాసే సూత్రం అంటారు.

→ పోటీ బహిష్కరణ : మారు ఋతువులతో పాటు దృశ్య రూపంలో జరిగే చక్రీయ బాహ్యస్వరూప మార్పులు. ఇది క్లాడోసిరన్ క్రస్టేషియన్లు, రోటిఫర్లలో ఎక్కువగా కనిపిస్తుంది.

→ భ్రమణరూపవిక్రియ : నిర్జీవ సేంద్రీయ పదార్థం. సాధారణంగా ఇది మొక్కలకు సంబంధించిన రేణురూప పదార్థం. ఉదా : ఆకుల చెత్తకుప్ప.

→ డయాపాస్ : ప్రతికూల పరిస్థితులలో అనేక జీవులలో, ప్రత్యేకించి కీటకాలలో ఎదుగుదల, లైంగికాభివృద్ధి ఆగిపోవడం.

→ డైమిక్ సరస్సు : వసంత ఋతువులోను, ఆకురాలే కాలంలోనూ, రెండుసార్లూ, సరస్సు మొత్తం నిడివి నీటి మిశ్రమం చెందడం. ఈ సరస్సులు వేసవిలో ఉష్ణోగ్రతా స్తరీభవనం చెందుతాయి.

→ ఎడాఫిక్ కారకాలు : మొక్కల అభివృద్ధి, వ్యాప్తిని ప్రభావితం చేసే మృత్తికలోని భౌతిక, రసాయన, జీవ లక్షణాలు.

→ నదీముఖద్వారం (Estuary) : నదులు సముద్రంలో కలిసే ప్రదేశం. దీనిలో లవణీయత ఋతువుల ప్రకారం మారుతుంది. ఈ నీటిని బ్రాకిష్ నీరు అంటారు. ఇందులో నివసించే జీవులు అమితలవణీయ జీవులు.

→ జెమ్యూల్స్ : స్పంజికల అలైంగిక ప్రత్యుత్పత్తిలో కనిపించే లోపలి కారకాలు. ఇది అమీబో సైట్లతో తయారై, కంటకాలతో కప్పబడి ఉంటాయి. ఇవి ప్రతికూల పరిస్థితులలోనూ జీవించగలవు.

→ విక్షాళనం (Leaching) : నేలపై నీటి ప్రవాహం ద్వారా కరిగే పదార్థాల తొలగింపు.

→ మైకోరైజ్ : గింజ మొక్కల వేళ్ళతో శిలీంధ్రం యొక్క మైసీలియం జరిపే సహజీవనం.

→ ఆస్మోట్రోఫిక్ పోషణ : ముందుగా జీర్ణమైన ఆహారాన్ని శరీర ఉపరితలం ద్వారా తీసుకోవడం.

→ పెడోనిక్ జీవులు : జల జీవావరణ వ్యవస్థలో అధస్తరంపై ఆధారపడే జీవులు.

→ పెరిఫైటాన్ : జల మొక్కల ఉపరితలంపై జీవించే ప్రోటోజోవా, కీటక డింభకాలు, నత్తల సముదాయాలు.

→ గడ్డిమైదానాలు : ఉష్ణ, ఉప ఉష్ణమండలాల్లోని విసిరేసినట్లుండే చెట్లు గల గడ్డి మైదాన ప్రాంతం.

→ స్టాండింగ్ క్రాప్ : నిర్దిష్ట సమయంలో, నిర్దిష్ట ప్రాంతంలోని మొత్తం మొక్కల రాశి. సాధారణంగా మొక్కలకే అన్వయిస్తారు. జంతువుల జీవద్రవ్యరాశికి కూడా ఈ సాంకేతిక పదాన్ని ఉపయోగిస్తారు.

→ వినత్రీకరణం : సూక్ష్మజీవుల ద్వారా నైట్రేట్లను అణు నైట్రోజన్ (N₂) గా మార్చే ప్రక్రియ. నైట్రేట్ క్షయకరణ జరిగి వరస శ్రేణిలో మాధ్యమిక నైట్రోజన్ ఆక్సైడ్ వాయు ఉత్పాదితాల ద్వారా చివరన అణు నైట్రోజన్ (N₂) ఏర్పడుతుంది.

→ విచ్ఛిన్నకారులు : చనిపోయి, కుళ్లిపోతున్న పదార్థాలను విచ్ఛిన్నం చేసే జీవులు. వీటిని పూతికాహారులు అని కూడా అంటారు.

→ సెడిమెంటరీ : నీరు, మంచు, గాలి వల్ల పేరుకొని గట్టిపడిన ఖనిజ, కర్బన రసాయన తునకలు.

→ అనంత స్పర్శరేఖ (Asymptote) : ఒక రేఖ నిర్ణయించిన దూరం కంటే వక్రరేఖకు దగ్గరగా వస్తుంది, కానీ అనంతంగా పెంచినా, అది దాన్ని కలువదు.

→ రసాయన స్వయంపోషకం : రసాయన ప్రక్రియ ద్వారా శక్తిని గ్రహించే ఒక జీవి (బాక్టీరియా లేదా ప్రోటోజోవన్) కిరణజన్య ప్రక్రియ నుంచి కాకుండా, పరిసరంలోని ఎలక్ట్రాన్ ప్రదాత అణువుల ఆక్సీకరణ ద్వారా శక్తిని గ్రహిస్తుంది.

→ మరణరేటు : చావు రేటు లేదా ఒక నిర్దిష్ట సమయంలో ఒక జనాభాలో మరణించిన వ్యక్తుల సంఖ్య.

→ జననరేటు : జననరేటు లేదా ఒక నిర్దిష్ట సమయంలో ఒక జనాభాలో పుట్టిన వ్యక్తుల సంఖ్య.

→ ఆమ్లవర్షాలు : అసాధారణ ఆమ్లయుత వర్షం లేదా ఏదేని అవక్షేప రూపం.

→ శైవల మంజరులు : జల జీవావరణ వ్యవస్థలో శైవలాల వేగవంతమైన వృద్ధి లేదా శైవల జనాభా సంచయనం (multiplication) (సూక్ష్మజీవులు).

→ జీవి (క్షయ) విచ్ఛిన్నం : సూక్ష్మజీవుల చర్య ద్వారా హానికరం కాని పదార్థాలుగా విచ్ఛిన్నం చెందడం.

→ బయలాజికల్ ఆక్సిజన్ డిమాండ్ : ఒక నీటి నమూనాలో, నిర్దిష్ట ఉష్ణోగ్రత, కాలవ్యవధిలో సేంద్రియ పదార్థాలను విచ్ఛిన్నం చేయడానికి వాయుసహిత జీవులకు అవసరమయ్యే కరిగిన ఆక్సిజన్ పరిమాణం.

→ కెమికల్ ఆక్సిజన్ డిమాండ్ : నీటిలో కరిగి ఉన్న రసాయన పదార్థాల విచ్ఛిన్నతను రసాయన వియోగం ఆధారంగా పరీక్షించే ప్రక్రియ.

→ క్లోరోఫ్లోరోకార్బన్లు : కార్బన్, హైడ్రోజన్, క్లోరిన్, ఫ్లోరిన్ ఉన్న వివిధ హేలోకార్బన్లు. ఇవి ఒకప్పుడు రెఫ్రిజిరెంట్లుగా, ఏరోసాల్ ప్రొపెల్లెంట్లుగా విరివిగా వాడబడేవి. ఇవి వాతావరణం లోని ఓజోన్ పొరను క్షీణింపజేస్తాయని విశ్వాసం.

→ అడవుల నరికివేత : అడవులలోని చెట్లను నరికి, ఆ ప్రదేశాన్ని అడవికి సంబంధం లేని పనులకు వినియోగించడం.

→ యూట్రోఫికేషన్ : నీటివనరులయిన సరస్సులు, నదీముఖద్వారాలు లేదా మెల్లగా కదిలే ఝరులలో అధిక పోషకాల చేరికవల్ల మొక్కలు, కలుపు మొక్కలు, శైవలాలు అతిగా అభివృద్ధి చెందడానికి పురికొల్పడం.

→ శిలీంధ్రనాశకాలు : శిలీంధ్ర వినాశక పదార్థాలు- పిచికారులు, పొడులు.

→ గుల్మనాశకం (Herbicide) : కలుపు, అవాంఛనీయ మొక్కల వినాశక రసాయనాలు.

→ భస్మీకరణ యంత్రం : వ్యర్థాలను బూడిదగా మార్చేది.

→ ల్యాండ్ ఫిల్లు : వ్యర్థ పదార్థాలను నింపడానికి ప్రణాళికాబద్ధంగా నేలమీద గుంతలో చేసిన ఏర్పాటు లేదా ఫుట్బాల్ స్టేడియంను తలపించే నేల మీది కట్టడం.

→ కీటకనాశనులు : కీటకాలు, తెగుళ్ల వినాశక రసాయనాలు.

→ కాంతి రసాయన పొగమంచు (smog) : వాహనాల, ఉద్గారాలు (వాయువులు) సూర్యకాంతితో చర్య జరిపి ఓజోన్, ఆల్డీహైడ్లు, పెరాక్సీ అసిటైల్ నైట్రేట్ (PAN) లాంటి హానికారక పదార్థాలుగా మార్పుచెందే ఒక విధమైన వాయు కాలుష్యం

→ పాలీబ్లెండ్ : రెండు; అంతకంటే ఎక్కువ పాలిమర్ల భౌతిక మిశ్రమం. అవి రెండింటి ఉపయుక్త లక్షణాలను కలిగి ఉంటాయి.

→ స్క్రబ్బర్ : పొగ గొట్టాల నుంచి హానికర ధూళి, కాలుష్యాలను రుద్ది, తొలగించే పదార్థాలు. వీటిలో నీరు, రసాయనాలు ఉంటాయి. వాయువుల నుంచి ఏరోసాలు, వాయు కాలుష్యకాలను శోషణ లేదా రసాయన చర్యల ద్వారా తొలగిస్తాయి.

→ మురుగునీరు : అనేక ఘన, ద్రవ (మానవ విసర్జాలతో సహా) పదార్థాలు కలిసిన గృహ వ్యర్థ జలం.

→ మృత్తిక క్రమక్షయం : నీరు, గాలి ప్రవాహాల వల్ల నేల ఉపరితలం కొట్టుకొని పోవడం.

→ ఉష్ణకాలుష్యం :పరిశ్రమల నుంచి, థర్మల్ పవర్ ప్లాంట్ల నుంచి, అగ్నిపర్వతాల నుంచి నీటిలోకి ప్రవహించే ఉష్ణజలం వల్ల కలిగే కాలుష్యం. దీనివల్ల జలజీవులకు ప్రమాదం.

→ అతినీలలోహిత-బి : సూర్యకాంతిలో వచ్చే మూడు రకాల కిరణాలలో ఒకటి (మిగతావి UV-A, UV-C )). UV-C అత్యంత ప్రమాదకారి అయినా అది ఓజోన్ పొర దాటి రాలేదు. ఓజోన్ పొర ఉన్నంతకాలం దీనివల్ల మానవులకు, జంతువులకు లేదా భూమిపై ఉన్న మొక్కల జీవనానికి ప్రమాదం ఉండదు. మిగతా రెండు ఓజోన్ పొరని దాటి భూమిని తాకుతాయి. UV-A వల్ల చర్మం ముడతలు, చర్మ క్యాన్సర్లు కలుగుతాయి. UV-B నేరుగా DNA ని దెబ్బతీస్తుంది, అనేక చర్మ క్యాన్సర్లను కలిగిస్తుంది.

Students can go through AP Inter 1st Year Zoology Notes 7th Lesson పెరిప్లానెటా అమెరికానా (బొద్దింక) will help students in revising the entire concepts quickly.

AP Inter 1st Year Zoology Notes 7th Lesson పెరిప్లానెటా అమెరికానా (బొద్దింక)

→ భారతదేశంలో పెరిప్లానెటా అమెరికానా, బ్లాటా ఓరియంటారీస్ అనే బొద్దింకల జాతులున్నాయి.

→ బొద్దింకను సాధారణ వంటగది చీడపురుగు అంటారు. ఇది నిశాచర జీవి.

→ బొద్దింక సర్వభక్షిణి. అన్ని రకాల పదార్థాలను తింటుంది.

→ దేహం కైటిన్ నిర్మిత ఫలకాలచే కప్పబడి ఉంటుంది. వీటిని స్ట్రీరైట్స్ అంటారు.

→ బొద్దింక శరీరకుడ్యం మూడు స్తరాలతో నిర్మించబడి ఉంటుంది. అవి అవభాసిని, బాహ్యచర్మం, ఆధారత్వచం.

→ బొద్దింక దేహం స్పష్టమైన ఖండీభవనంను కలిగి ఉంటుంది.

→ కీళ్ళుగల కాళ్ళుగల జీవులు కనుక వీటిని ఆర్థోపొడా అంటారు.

→ దేహకుహరం, రక్తకుహరం వివృత రక్తప్రసరణ కనిపిస్తుంది.

→ శ్వాసక్రియలో శ్వాసనాళాలు ఉంటాయి. మాల్ఫీజియన్ నాళాలు జీవిదేహంలోని నీటి నష్టాన్ని నివారిస్తాయి.

→ బొద్దింక దేహం పిండాభివృద్ధిలో 21 ఖండితాలను కలిగి ఉంటుంది. ప్రౌఢ బొద్దింకలో 20 ఖండితాలు మాత్రం ఉంటాయి.

→ బొద్దింక తలలో ఆరు స్ల్కీరైట్స్ ఉంటాయి. దీనిలో జ్ఞానేంద్రియాలు, కొరకడానికి, నమలడానికి ఉపయోగపడే నోటి భాగాలు, సంయుక్త నేత్రాలు, స్పర్శకాలు, స్పర్శశృంగాలు ఉంటాయి.

→ బొద్దింక నోటి భాగాలు క్రిందికి వేలాడుతూ ఉంటాయి. గనుక ఇటువంటి తలను హైపోగ్నాథస్ తల అంటారు.

→ ప్రొనొటమ్ జీవి దేహంలోని అన్ని స్ట్రీరైట్స్ కన్నా పెద్దది.

→ పాయు ఉపాంగాలు మగ బొద్దింకలో మాత్రమే ఉంటాయి.

→ వక్షం పృష్టభాగంలో 3 స్ల్కీరైట్స్ ఉంటాయి. దీనిలో రెండు జతల రెక్కలు 3 జతల కాళ్ళు ఉంటాయి.

→ ఉదరం పది ఖండితాలను కలిగి ఉంటుంది. తొమ్మిది, పది ఖండితాల మధ్య పాయువు ఉంటుంది.

→ ఉదరంలో గోనెపోఫైసిస్ అనే నిర్మాణం ఉంటుంది.

→ బొద్దింక శరీర కుడ్యం, అవభాసిని, బాహ్యచర్మం, ఆధారత్వచం అనే పొరలచే నిర్మించబడి ఉంటుంది.

→ అవభాసిని మూడు స్తరాలలో నిర్మించబడి ఉంటుంది. బాహ్యంగా అధ్వ అవభాసిని, మధ్యలో బాహ్య అవభాసిని, లోపలి కైటిన్చే నిర్మించబడిన అంత్య అవభాసిని.

→ బాహ్య చర్మంలో వివిధ గ్రంథి కణాలుంటాయి.

→ అంతరాస్త్రీ పంజరం అవభాసిని అంతర్వలనం చెందడం వలన ఏర్పడుతుంది. ఇది అంతరంగాలు అతక్కోవడానికి ఉపయోగపడుతుంది.

→ బొద్దింక తల ఆరు పిండదశ ఖండితాల కలయిక వలన ఏర్పడుతుంది.

→ బొద్దింక ఉదర, 5, 6 కండితాల మధ్య దుర్గంద గ్రంథి తెరుచుకుంటుంది. ఇది రక్షణకోసం ఉపయోగపడుతుంది.

→ బొద్దింక చురుకుగా పరిగెత్తే కీటకం. కాని అరుదుగా కొద్ది దూరం ఎగరగలదు.

→ బొద్దింక సర్వభక్షిణి. ఇది తినని వస్తువులేదు. పేపరు, బట్టలు, తోలు, కర్ర మొ||నవి.

→ బొద్దింక ఆహారనాళం మూడు బాగాలుగా గుర్తించబడి ఉంటుంది.

• ఆద్వముఖం,
• మధ్యాంత్రం,
• పాయుపధం.

→ బొద్దింక నోటి భాగాలు చుట్టి ఉన్న ప్రాంతాన్ని సిచేరియమ్ అంటారు. దీని తరువాత భాగాన్ని సెలైవేరియం అంటారు.

→ ఆహారనాళం గ్రసని, ఆహార వాహిక, అన్నాశయం, అంతర జఠరం, మధ్యాంత్రం, శేషాంత్రికం, పెద్దపేగు, పురీషనాళం అనే బాగాలుగా కలిగి ఉంటుంది.

→ బొద్దింకలో మాల్ఫీజియన్ నాళికలుంటాయి. ఇవి విసర్జన క్రియలో పాల్గొంటాయి.

→ పురీషనాళపు చూషకాలు విసర్జక పదార్థంలోని నీటిని పూర్తిగా పునఃశోషణ గావిస్తాయి.

→ బొద్దింకలో ఒక జత లాలాజలగ్రంథులుంటాయి. ఇవి ఎవైలెజ్తో కూడిన లాలాజలాన్ని స్రవిస్తాయి.

→ మధ్యాంత్రపు గోడలలోని గ్రంథి లక్షణాలు మాల్టీస్, ఇన్వర్టేస్, ప్రోటియేజెస్, లైపేజ్ అనే జీర్ణ ఎంజైములు స్రవిస్తాయి.

→ జీర్ణించబడిన ఆహారం మధ్యాంత్రపు చివరి భాగంనుండి శోషించబడుతుంది.

→ జీర్ణంకాని ఆహారపదార్థం చివరికి పురీషనాళంను చేరుతుంది.

→ బొద్దింకలో శ్వాస వ్యవస్థ శ్వాసనాళ వ్యవస్థగా వర్ణించబడినది.

→ బొద్దింక శ్వాసనాళ వ్యవస్థలో 10 జతల రంధ్రాలు పాల్గొంటాయి.

→ ప్రతి రంధ్రాన్ని చుట్టి పెరిట్రీమ్ అనే కైటిన్ నిర్మిత వర్తులాకార ఫలకం ఉంటుంది.

→ శ్వాసరంధ్ర వాయునాళంలోనికి తెరుచుకుంటుంది.

→ వాయు నాళాలు వాయు నాళికలలోకి తెరుచుకుంటాయి.

→ వాయు నాళికలశాఖలో దేహంలోని అవయవాల వరకు వెళ్ళి కణజాలం వరకు విస్తరిస్తాయి.

→ వాయునాళ చివరిభాగ కణాన్ని వాయునాళకణం అంటారు.

→ వాయునాళ లోపలి పొరను ఇంటిమా అంటారు.

→ వాయునాళాల లోపల ఇంటిమా టినీడియా అనే సర్పిలాకార వలయాలను ఏర్పరుస్తుంది.

→ ఉచ్వాసం ప్రక్రియ ఉదర ఆయుతకండరాలు, పృష్టోదరకండరాలు సడలడంవల్ల జరుగుతుంది.

→ నిశ్వాసం ఉదర ఆయుతకండరాలు, పృష్టోద కండరాల సంకోచం వలన జరుగుతుంది.

→ బొద్దింక విచ్చిన వాయు ప్రసారంను జరుపుతుంది.

→ బొద్దింక కేంద్ర నాడీవ్యవస్థలో నాడీవలయం, ద్వంద్వ ఉదరనాడీ దండం ఉంటాయి.

→ నాడీ వలయం ఒక జత అదోనాడీ సంధాయకాలు (మెదడు), ఒక జత అధ్యాహర వాహికా సంధాయకాలు, ఒక జత పర్యాహర వాహికా నాడీ సంధాయకాలచే నిర్మితమవుతుంది.

→ నాడీవ్యవస్థలో అధ్వాహర వాహినాడీ సంధులు లేదా మెదడు జ్ఞాన కేంద్రంగాను, అధో ఆహరవాహికా నాడీ సంధాయకాలు చాలక కేంద్రంగాను పనిచేస్తాయి.

→ ఉదర నాడీదండంలో మొత్తం 9 నాడీ సంధులుంటాయి.

→ ఉదర నాడీదండం ఉదరభాగంలో 7 నాడీ సంధులుంటాయి.

→ ఉదరంలోని 5వ ఖండితంలో నాడీసంధి ఉండదు.

→ స్వయంచోదిత నాడీ వ్యవస్థను అంతరాంగ నాడీవ్యవస్థ అని కూడా అంటారు.

→ స్వయంచోదిత నాడీవ్యవస్థలో నాలుగు నాడీసంధులుంటాయి. అవి లలాటికా నాడీసంధి, అధోమస్తిష్క నాడీ సంధి, అంతరాంగ నాడీసంధి, పూర్వగ్రంథుల జఠరికా నాడీసంధి.

→ స్వయంచోదిత నాడీవ్యవస్థ అంతరంగాలను ప్రదానంగా ఆహారనాళం, గుండెలోని కండరాలను నియంత్రిస్తుంది.

→ అవభాసిని గ్రాహక ప్రమాణాలైన సెన్సిల్లాలు రసాయన గ్రాహకాలు.

→ బొద్దింక జ్ఞాన అవయవాలు సెన్సిల్లాలు, సంయుక్త నేత్రాలు, స్పర్మాంగాలు, ఓష్ఠం మొ||నవి.

→ సంయుక్త నేత్రాలు అనేక క్రియాత్మక నేత్రాంశాలను కలిగిఉంటాయి.

→ స్పర్శశృంగం యొక్క పీఠభాగంలో ఒక సుషిరం ఉంటుంది. ఇది సరళనేత్రం లేదా నేత్ర బిందువును సూచిస్తుంది. ఇవి ప్రతిబింబాలను ఏర్పరచలేవు. కాంతి తీవ్రతలోని మార్పులను గమనించగలవు.

→ బొద్దింక లైంగిక ద్విరూపకతను ప్రదర్శిస్తుంది.

→ విలియం కిర్బీ ఆంగ్లశాస్త్రవేత్త. ఈయన కీటక శాస్త్రంలో ఎనలేని సేవలనందించాడు. అందువల్ల ఈయనను కీటక శాస్త్ర స్థాపకుడు అంటారు.

→ ఉదరం : కీటకంలో మూడో లేదా పర విభాగం (టెగ్మా).

→ స్పర్శశృంగం : జీవి తల నుంచి ఏర్పడే జ్ఞానాంగాలు. వీటికి స్పర్శ, ఘ్రాణ విధులు ఉంటాయి.

→ ఉపాంగం : దేహంలో కదిలే భాగం. నోటి భాగాలు రూపాంతరం చెందిన ఉపాంగాలు.

→ అరోలియం : కీటకాల కాళ్ల నఖాలకు మధ్య ఏర్పడిన మృదువైన రోమాల మెత్త. దీన్ని పల్విల్లస్ అంటారు.

→ ఆర్థ్రోపొడా : కీళ్లు గల కాళ్లు, ఖండీభవనం కలిగిన అకశేరుకాలు.

→ ద్విశాఖాయుత : రెండు శాఖలు కలిగిన; ఉదా : బహిః పాదాంగం, అంతరపాదాంగం.

→ బ్లాస్టులా : సంయుక్త బీజకుహరిక కలిగిన పిండదశ. దీన్ని ప్రాథమిక శరీరకుహరం అంటారు.

→ శిరస్థ : తలకు సంబంధించింది.

→ సెర్విం : మెడ.

→ సంపర్కం : లైంగిక ప్రక్రియ/ఒక జీవిలో శుక్రకణాలను వేరొక సంపర్కజీవిలోకి బదిలీ చేయడానికి అవసరమైన కలయిక.

→ కర్పోరియల్ : వేగంగా పరుగెత్తే జీవి.

→ అవభాసిని : కీటకపు దేహం బాహ్యాస్తిపంజర నిర్మాణం. దీనికి అధ్యావభాసిని, మధ్యావభాసిని, అంత్యావభాసిని ఉంటాయి. ఇది ఒక రకమైన పాలిసాకరైడ్.

→ ఏకలింగజీవులు : డయాస్ట్రిక్ ప్రాంతం : నేత్రాంశం లోపలి భాగం మీద కాంతి కిరణాలను కేంద్రీకరించే భాగం.

→ నిర్మోచనం : దేహ వెలుపలి స్తరం (అవభాసిని) ఉండిపోవడం

→ జర్మేరియం : బొద్దింక ఒవేరియోల్లో సాగిన పూర్వాంతపు పోగు.

→ రక్తకుహరం : ఆర్థ్రోపొడా లేదా మొలస్కా జీవుల శరీరకుహరం రక్తశోషరసంతో నిండి ఉంది. ఇది పిండం సంయుక్త బీజకుహరిక నుంచి ఏర్పడింది. దీన్ని ప్రాథమిక శరీరకుహరం అని కూడా అంటారు.

→ నెర్వ్యూర్లు : బొద్దింక రెక్కల్లోని బోలుగా ఉన్న నాళాకార జాలకం.

→ గుడ్లకోశం : రెండు వరసల్లో గుడ్లు కలిగిన దృఢమైన రూకల సంచి లాంటి నిర్మాణం.

→ ఒవేరియోల్ : బొద్దింకలో అభివృద్ధి చెందుతున్న అండాలు కలిగిన స్త్రీ బీజకోశనాళిక.

→ పారోమెటాబాలిక్ : కొన్ని కీటకాల్లో సరూపశాబక దశల ద్వారా జరిగే క్రమమైన అభివృద్ధి/రూపవిక్రియ.

→ పోడోమియర్ : ఆర్థ్రోపోడ్ కాలు యొక్క ఖండితం.

→ పల్విలస్ : నఖాల మధ్యనున్న మృదువైన రోమాల మెత్త.

→ ఉరఃఫలకం (Sterna) : బొద్దింకలాంటి కీటకాల్లో దేహ ఖండితం ఉదరభాగ స్లీరైట్.

→ టాగ్మా (Plural-Tagmata) : కీటకపు దేహంలోని భాగాలు. దేహం వివిధ భాగాలుగా విభజన చెందడాన్ని టెగ్మాటైజేషన్ అంటారు.

→ టెర్గమ్ (Plural-Terga) : కీటక దేహంలోని ఖండిత పృష్ఠ స్లీరైట్.

Students can go through AP Inter 1st Year Zoology Notes 6th Lesson మానవ సంక్షేమంలో జీవశాస్త్రం will help students in revising the entire concepts quickly.

AP Inter 1st Year Zoology Notes 6th Lesson మానవ సంక్షేమంలో జీవశాస్త్రం

→ రెండు భిన్న జాతులకు చెందిన జీవులకు మధ్య ఏర్పడిన సహవాసంలో

→ ఒక జీవి లాభం పొందుతూ (పరాన్నజీవి), దీని ప్రభావంతో రెండవ జీవి నష్టపోతూ (అతిథేయి) ఉండే సహవాసాన్ని పరాన్నజీవనం అంటారు.

→ పరాన్నజీవనంలో అతిథేయి పరాన్నజీవుల వలన వివిధ వ్యాధుల బారిన పడతాడు.

→ పరాన్నజీవులు పరాన్నజీవనానికి అనుకూలంగా తమ దేహంలో వివిధ అనుకూలనాలను సంతరించుకుంటాయి.

→ Dr. ఎల్లాప్రగడ సుబ్బారావు గారు భారతదేశంలో గర్వించదగిన జీవ రసాయన శాస్త్రవేత్త.

→ Dr. Y.S.Rao కాన్సర్కు వాడే మేథోట్రికేట్స్ మందు, రుమటాయిడ్ ఆర్థరయిటీస్, సోరియాసిస్ మందు, DEC మందు. డై ఈథైన్ కార్బమజొల్ (హెట్రాజిన్) కలరా, ప్లేగు, టైఫస్ జ్వరం, ట్రెంచ్ జ్వరం మొదలగు వాటికి వాడే టెట్రాసైక్లిన్ యాంటిబయోటిక్, ఆరిమోమైసిన్ మరియు ట్యూబర్ క్లోసిస్లలో వినియోగించే ఐసోనికోటినిక్ ఆమ్ల హైడ్రజైడ్లు మొదలైన వాటిని కనుగొనడం జరిగింది.

→ ప్లాస్మోడియం వైవాక్స్ కణాంతస్త పరాన్నజీవి. దీనిని మానవ కాలేయ కణాలలో ఎర్ర రక్తకణాలలో నివశిస్తుంది.

→ ప్లాస్మోడియం వైవాక్స్ మానవునిలో మలేరియా జ్వరాన్ని కలిగిస్తుంది. దీని సంక్రమణను ఇనాక్యులేషన్ అంటారు.

→ మానవుడిలో ప్లాస్మోడియం జరుపుకునే బహుధా విచ్ఛిత్తిని విఖండజననం అంటారు. ఇది మూడు విధాలుగా ఉంటుంది. అవి రక్తకణ పూర్వ, రక్తకణ బాహ్య, రక్తకణ జీవిత చక్రం – గామిటోగాని.

→ ప్లాస్మోడియం జీవితచరిత్ర మానవుడిలో మొదటి భాగం కాలేయ కణాలలో, రెండవ భాగం ఎర్ర రక్తకణాలలో పూర్తి అవుతుంది.

→ రక్తకణ బాహ్య జీవితచక్రంలో స్పోరోజాయిట్లు మానవుడి కాలేయ కణాలలో ప్రవేశించి ట్రోపోజాయిట్గా మారతాయి.

→ సూక్ష్మ మెక్రిప్టో జాయిట్స్ రక్తంలోకి ప్రవేశించి ఎర్ర రక్త కణాలపై దాడి చేస్తుంది.

→ పరాన్నజీవులు RBC లోని హిమోగ్లోబిన్ ఆరగిస్తుంది. దీని వలన హిమాటిన్ హిమోజాయిన్ అనే విష కణికలుగా రూపొందుతుంది.

→ హిమోజాయిన్ మానవులలో మలేరియా జ్వరాన్ని కలిగిస్తుంది.

→ మీ రోజాయిట్స్ RBC లో అభివృద్ధి చెంది రెండు రకాలుగా మారతాయి.

• స్థూల సిద్ధ మాతృకణాలు,
• సూక్ష్మ సిద్ధబీజకణాలు

→ ప్లాస్మోడియం మానవుడిలో ప్రవేశించినది మొదలు తిరిగి రక్తంలో కనిపించే వరకు పట్టే కాలాన్ని ప్రీ పేటెంట్ కాలం అంటారు.

→ పరాన్నజీవులను ఒక వ్యక్తి నుండి మరొక వ్యక్తికి బదిలీ చేయడానికి ఉపయోగపడే జీవులను వాహక జీవులు అంటారు.

→ మానవ దేహంలో కనిపించే ఎటువంటి అస్వస్థతను, అనారోగ్య లక్షణాలను రోగము లేదా వ్యాధి అంటారు.

→ ఎంటమీబా హిస్టోలైటికాను లాంబెల్ కనుగొన్నాడు. ఎంటమీబా కణాంతస్థ పరాన్నజీవి.

→ ఎంటమీబా పోషకజీవి హిస్టోలైసిన్ అనే ఎంజైమును స్రవించి అతిథేయి పేగు, రక్తనాళాల గోడలను నాశనం చేస్తుంది.

→ ఎంటమీబా దేహంలో బండిచక్రాన్ని పోలిన కేంద్రకము, ఎర్ర రక్తకణాలతో కూడిన ఆహార రిక్తికలుంటాయి.

→ ఎంటమీబా ఏకాతిథేయి పరాన్నజీవి. పోషకజీవి అలైంగిక పద్ధతిలో ద్విధావిచ్ఛిత్తి ద్వారా మానవ పెద్ద పేగు మరియు పురీషనాళ గోడలలో అభివృద్ధి చెందుతుంది.

→ ఎంటమీబా దేహంలో ఆహారం గ్లైకోజన్ మరియు క్రొమాటిడ్ దేహాల రూపంలో నిలువ ఉంటాయి. తరువాత ఇది కోశమును ఏర్పరచుకొని దీనిని కోశస్థ దశ అంటారు.

→ మానవ మలంతోబాటు చతుష్కేంద్రక దశలున్న కోశాలు విస్తరించబడతాయి.

→ ఈ కోశాలు పెద్దపేగును చేరిన తరువాత వికోశీకరణ జరిగి పెద్దపేగు గోడలలోని శ్లేష్మస్తరంను చేరి పోషకజీవులుగా అభివృద్ధి చెందుతాయి.

→ ఎంటమీబా అమీబియాసిస్ వ్యాధిని కలుగజేస్తుంది. తీవ్రమైన కడుపునొప్పి, రక్త చారికలతో శ్లేష్మంతో కూడిన విరేచనాలు ఈ వ్యాధి లక్షణాలు.

→ కంగా ఉన్నప్పుడు ఇవి కాలేయం, ఊపిరితిత్తులు, అరుదుగా మెదడు, మూత్రపిండాలలో చేరి అక్కడ గడ్డలను ఏర్పరుస్తాయి.

→ అమీబియాసిస్ వ్యాధిని వ్యక్తిగత పరిశుభ్రతతో నివారించవచ్చును మరియు ఆహారం, నీరు కలుషితం కాకుండా, కీటకాలను చేరకుండా జాగ్రత్త తీసుకోవలెను.

→ ఫలాలను, కూరగాయలను వినియోగానికి ముందు శుభ్రంగా బాగా కడగవలెను.

→ ఆస్కారిస్ లూంబ్రికాయిడిస్ ను సాధారణంగా గుండ్రటి పురుగు అంటారు. ‘

→ రాబ్దిటిఫామ్ లార్వాదశలో ఆస్కారిస్ మానవునికి సంక్రమిస్తుంది.

→ ఆస్కారిస్ వలన ఆస్కారియాసిస్ అనే వ్యాధి సంక్రమిస్తుంది.

→ ఉకరేరియా బాంక్రాఫ్టి మానవ శోషరస నాళాలలో నివాసముండే పరాన్నజీవి.

→ దీనిని సాధారణంగా పైలేరియా పురుగు అంటారు.

→ ఉకరేరియా లైంగిక ద్విరూపకతను ప్రదర్శిస్తుంది. పురుషజీవి స్త్రీ జీవి కంటే చిన్నగా ఉండి పరాంతం వంపు తిరిగి, సంపర్క కంటకాలను కలిగి ఉంటుంది.

→ ఉకరేరియా అండ స్త్రీజీవి పురుషజీవి కంటే పొడవుగా ఉండి తిన్నగా ఉంటుంది. జననరంధ్రం, పాయువు వేరుగా ఉంటాయి. సంపర్క కంటకాలుండవు.

→ ఉకరేరియా అండ శిశూత్పాదక జీవి. తల్లి దేహంలో ఉండగానే గుడ్లలోని పిల్లజీవులు అభివృద్ధి చెందటాన్ని అండ శిశూత్పాదకత అంటారు.

→ స్త్రీ జీవులు మైక్రోఫైలేరియాకు జన్మనిస్తాయి. ఇవి నిశాకాల గమనాన్ని ప్రదర్శిస్తాయి.

→ మైక్రోఫైలేరియా దోమలో నిర్మోచనాలు చెంది మానవునికి సంక్రమణ దశలుగా అభివృద్ధి చెందుతాయి.

→ ఉకరేరియా వలన ఫైలేరియాసిస్, లింఫాయిడెస్ మరియు బోదకాలు వ్యాధిని కలిగిస్తుంది.

→ దోమల వ్యాధిని నివారించడం ద్వారా ఫైలేరియా వ్యాధిని నివారించవచ్చును.

→ దోమలు ఫైలేరియా వ్యాధిగ్రస్తుని రక్తాన్ని పీల్చినపుడు రక్తంతోబాటుగా ఫైలేరియా డింభకం దోమను చేరి నిర్మూకాలు జరుపుకుని మానవునికి సంక్రమణ దశగా అభివృద్ధి చెందుతాయి.

→ టైఫాయిడ్ జ్వరం స్మాల్మొనెల్లా టైఫి బాక్టీరియా వల్ల కలుగుతుంది.

→ టైఫాయిడ్ జ్వరాన్ని వైడాల్ పరీక్ష ద్వారా నిర్థారించవచ్చును.

→ టైఫాయిడ్ జ్వరం కలుషిత ఆహారం, నీటి ద్వారా వ్యాపిస్తుంది.

→ నిమోనియా స్ట్రెప్టోకోకస్ నిమోనియా మరియు హిమోఫిలిస్ ఇన్ఫ్లూయెంజా వలన వస్తుంది.

→ రైనోవైరస్ వలన సాధారణ జలుబులు కలుగుతాయి.

→ రింగ్వామ్ వ్యాధి మైక్రోస్టోరమ్, ట్రైకోఫైటాన్, ఎపిడెర్మోఫైటాన్ అనే ఫంగస్ల వలన వస్తుంది.

→ పొగాకులో ఆరోగ్యానికి ప్రమాదకారి అయిన నికోటిన్ ను కలిగి ఉంటుంది.

→ మార్ఫిన్, హిరాయిక్, గంజాయి మొదలైన మాదక ద్రవ్యాలు నాడీ వ్యవస్థపై ప్రభావాన్ని చూపుతాయి.

→ గడ్డ (abscess) : వాపు (Inflammation) కణజాలం ఆవరించిన చీము గల గాయం.

→ దుర్వినియోగం (abuse) : మితిమీరిన వినియోగం.

→ ఆల్కాలాయిడ్ : మొక్కలలో లభించే నత్రజని కలిగిన క్షారం. ఉదా : క్వినైన్

→ ఊపిరితిత్తుల వాయుకోశాలు : శ్వాసవాయువుల మార్పిడికి తోడ్పడే ఊపిరితిత్తులలోని చిన్న కోశాలు.

→ అనబాలిక్ స్టీరాయిడ్స్ : వీటిని సాంకేతికంగా అనబాలిక్ – ఆండ్రోజన్ స్టీరాయిడ్స్ (AAS) లేదా స్టీరాయిడ్స్ అంటారు. ఇవి టెస్టోస్టిరోన్, డైహైడ్రోటెస్టోసిరోన్ (శరీరంలో ఉన్నవి) ల ప్రభావాన్ని అనుకరిస్తాయి. ఇవి కణాలలో మాంస కృత్తుల సంశ్లేషణాన్ని ఎక్కువ చేయడం వల్ల (ముఖ్యంగా కండరాలలో) నిర్మాణ క్రియ (anabolism) వేగం పెరుగుతుంది.

→ ఎనీమియా : ఈ రక్తంలో హీమోగ్లోబిన్ లేదా ఎర్రరక్తకణాలు తక్కువవడం.

→ అపటైట్ : ఆకలి అనిపించడం.

→ బౌట్ (Bout) : ఏదైనా వ్యాధి లక్షణం (ఉదా : జ్వరం) కొద్ది కాలం మాత్రమే ఉండి హెచ్చుతగ్గులు చూపడం.

→ క్లినికల్ లక్షణాలు : వ్యాధిని గుర్తించే లక్షణాలు

→ అవస్కరం : ఆహార నాళం చివర గల ఆశయం. సకశేరుకాలలో దీనిలోనికి ఆహార నాళం, జనన, మూత్రనాళాలు తెరుచుకొంటాయి. అకశేరుకాలలో ఆహారనాళ, జనననాళాలు మాత్రం దీనిలోకి తెరుచుకుంటాయి.

→ మలబద్దకం : క్రమరహితమైన, అరుదుగా లేదా కష్టంతో కూడిన మల విసర్జనం.

→ కాప్రోఫాగస్ : మలాన్ని ఆహారంగా గ్రహించడం.

→ విశ్వవ్యాప్తి (Cosmopolitan) : ప్రపంచంలోని అన్ని ప్రదేశాల్లో కనిపించేది.

→ ఎమాసియేషన్ : అతిగా బక్క పలచన.

→ ఎపిడమిక్ / మహమ్మారి : ఒక ప్రాంతంలో జీవించే ప్రజలలో సాంక్రమిక వ్యాధులు వ్యాప్తి చెందడం.

→ ఎపిడెమాలజీ (Epidemology) : వ్యాధుల సంక్రమణ, నియంత్రణ గురించి తెలిపే వైద్యశాస్త్ర శాఖ.

→ ఉల్లాసస్థితి (Euphoria) : ఆల్కహాల్, మాదకద్రవ్యాల వినియోగం వల్ల తాత్కాలికంగా కలిగే ఉల్లాసం, గర్వం, సుఖం లాంటి అనుభూతులు (కుంగిన స్థితి లేకపోవడం).

→ మలం (Faeces) : జీర్ణం కాని ఘన పదార్థం. పాయువు ద్వారా బయటికి విసర్జించ బడుతుంది.

→ తంతురూప (Filliform) : దారం వంటిది.

→ జానపద వైద్యం / మందు (Folk medicine) : గ్రామీణ ప్రాంతాలలో ముసలివాళ్ళు చేసే చికిత్స. దీన్ని నాటు వైద్యం

→ తలతిప్పడం (Giddiness) : కింద పడతామా అనే భావన.

→ గజ్జలు (Groin) : జననాంగ భాగం, తొడల మధ్య కూడలి.

→ హాల్లుసినేషన్స్ (Hallucinations) : దీన్ని భ్రమ అంటారు. శారీరక, మానసిక అవలక్షణాల వల్ల నిజంగా మన మధ్యలేనిది ఉన్నట్లు మనస్సులో అనిపించే స్థితి.

→ గొంతువాపు (Hoarseness) : సంక్రమణాల వల్ల గొంతు లోపలి తలం ఉబ్బడం.

→ వాపు (Inflammation) : గాయం లేదా దురదకు దేహంలోని కణజాలాలు చూపే ప్రతిచర్య. ఆ ప్రాంతంలో కణజాలాలు ఎర్రగా మారి, ఉబ్బి చాలా మంటను కలుగజేస్తాయి.

→ సహజాతం (Instinct) : జంతువుల అంతర్జన్య ప్రవర్తన.

→ సిరలోకి (Intravenous) : సూది లేదా సిరంజితో నేరుగా సిరలోకి ద్రవాలను ఎక్కించడం.

→ లీజన్ (Lesion) : జీవ కణజాలానికి ఏర్పడిన గాయం.

→ కాలేయ సైనుసాయిడ్స్ (Liver sinusoids) : కాలేయంలో రక్తంతో నిండిన చిన్న గదులు.

→ పుంశీకరణ (Masculinisation) : పురుష ముఖ కవళికలు ఏర్పడటం.

→ నిర్మోచనం (moultings) : కొన్ని జంతువులు లేదా డింభక దశలు ఒక క్రమ పద్ధతిలో అవభాసిని లేదా చర్మాన్ని విడవటం.

→ నేసల్ కంజెషన్ (nasal congestion) : ముక్కు మూసుకుపోవడం.

→ నాడీ అభివాహకం (Neuro transmitter) : నాడీ ప్రచోదనాలను నాడీ కణసంధి (Synapse) గుండా ప్రసరింప చేయడానికి తోడ్పడే రసాయనం (ఉదా : అసిటైల్ కొలైన్).

→ అండశిశూత్పాదకత (Ovoviviparous) : డింభకాలు లేదా పిల్లజీవులు కలిగిన గుడ్లను పెట్టే లక్షణం.

→ వ్యాధి కారకం (Pathogen) : వ్యాధిని కలిగించే జీవి.

→ తోటివారు/సమతౌల్యులు (Peer) : ఒక సమూహంలోని వ్యక్తి ఇంకొకరితో సరిసమానంగా ఉండటం, స్నేహితులు లేదా సహవిద్యార్థులు.

→ ఫాస్మిడ్స్ : నిమటోడా జీవులలోని పుచ్ఛ జ్ఞానాంగాలు

→ ప్రాక్కేంద్రకం(Pronucleus) : ఫలదీకరణకు ముందు స్త్రీ, పురుష బీజకణాలలో ఉండే కేంద్రకం. రెండు ప్రాక్కేంద్రకాలు కలిసి సంయుక్త కేంద్రకం.

→ క్వాగ్మెర్ (Quagmire) : మృదువైన, దిగువ ప్రాంతంలోని తడినేల. కాలువేయగానే దిగబడుతుంది. దీన్ని ఊబినేల లేదా ఊబి అంటారు.

→ అనుష్టానికమైన(rituals) : మత సంబంధమైన కార్యాలను నిర్వహించడానికి గల ఒక పద్ధతి.

→ సాసేజ్ ఆకారం (sausage shape) : అటూ ఇటూగా పొడవైన నీటి వంకాయ లేదా కీరదోసకాయ ఆకారం.

→ విఖండ జననం(schizogony) : స్పోరోజోవన్ (Sporozoan) లేదా ఎపికాంప్లెక్షన్ (epi complexan) ప్రొటోజోవా జీవులలో అలైంగిక చక్రంలో జరిగే బహుధావిచ్ఛిత్తి విధానం.

→ స్నార్టింగ్ (snorting) : బలవంతంగా మందులను పీల్చుకోవడం.

→ ప్లీహం పెరుగుదల (Splenomegaly) : క్రమరహిత ప్లీహ విస్తరణ.

→ మలం (stool): విసర్జక పదార్థం.

→ సింకారియాన్(Synkaryon) : స్త్రీ, పురుష ప్రాక్కేంద్రకాల వల్ల ఏర్పడిన సంయుక్త కేంద్రకం.

→ జీవించు(thrive) : జీవించు / విపరీతంగా పెరుగు.

→ ట్రాంక్విలైజర్స్ : మనసు స్వచ్ఛత (mental clarity) తగ్గకుండా ఒత్తిడిని (stress/ tension) తగ్గించే మందులు.

→ ఉష్ణ మండల సంబంధ ఆంత్రవ్యాధి (Tropical Sprue) : పిల్లలు మరియు పెద్దవారిలో కలిగే తీవ్ర అనారోగ్యం; పోషకాలు సరిగా శోషణం చెందని స్థితి; దుర్వాసనతో కూడిన డయేరియా, చిక్కిపోవడం (emaciation) వంటి లక్షణాలు కనిపిస్తాయి.

→ వ్రణం / పుండు (Ulcer) : వర్తులాకార శోధి గాయం. ఇది చర్మంపై లేదా శ్లేష్మస్తరంలో ఏర్పడి కణజాలాలను విచ్ఛిన్నం (necrosis) చేస్తుంది.

→ వాక్సీన్ (Vaccine) : బలహీన లేదా చనిపోయిన వ్యాధికారక కణాలు గల ద్రవం. దీన్ని ఇమ్యునోజన్ అంటారు. ఈ ద్రవాన్ని శరీరంలోకి ఎక్కించడం వల్ల అతిథేయి శరీరంలో ప్రేరణతో ప్రతి రక్షకాలు (anti-bodies) ఉత్పత్తి అవుతాయి.

→ వాండలిజం(Vandalism) : ఉద్దేశపూర్వకంగా లేదా తెలియక ప్రజలు లేదా ఇతరుల ఆస్తిని ధ్వంసం చేయడం.

→ వర్మిఫామ్ (Vermiform) : పొడవైన క్రిమి ఆకారం.

→ తిత్తి / ఆశయ కేంద్రకం (vesicular nucleus) : న్యూక్లియోలస్ మరియు అధిక యూక్రొమాటిన్ గల కేంద్రకం.

→ వ్యసన స్వభావ వలయం (vicious circle) : ఒక ఇబ్బంది. ఇంకొకదానికి దారితీసి, రెండోది మొదటి ఇబ్బందిని ఎక్కువ చేయడం.

→ హానిపొందు(vulnerable) : సులువుగా దాడికి గురయ్యే లక్షణం కలిగి ఉండటం.

→ సంక్షేమం(welfare) : తోడ్పాటు (aid) లేదా ప్రోత్సాహాన్ని ఇచ్చేది.

Students can go through AP Inter 1st Year Zoology Notes 5th Lesson గమనం, ప్రత్యుత్పత్తి will help students in revising the entire concepts quickly.

AP Inter 1st Year Zoology Notes 5th Lesson గమనం, ప్రత్యుత్పత్తి

→ ప్రోటోజోవా జీవులు ఆహారసేకరణ, ప్రత్యుత్పత్తులలో వైవిధ్యాన్ని ప్రదర్శిస్తాయి.

→ ఒక మాధ్యమంలో జీవిలో కనపడు కదలికను చలనం అందురు. దీనితో జీవులు ఆహారం, రక్షణ, ప్రత్యుత్పత్తి ఒకస్థానం నుండి మరొక స్థానానికి మారుతాయి.

→ ప్రోటోజోవాలో గమనం 3 రకములు :

• అమీబాయిడ్ గమనం – మిథ్యాపాదాల వల్ల
• ఈదుడు గమనం శైలికలు, కశాభాల వల్ల
• మెటబోలి – కండర తంతువుల వల్ల.

→ మిథ్యాపాదములు నాలుగు రకములు.

→ కశాభాలు సాధారణంగా ఒకటి లేక రెండు ఉంటాయి. కాని శైలికలు అనేకం ఉంటాయి.

→ మాస్టిగోనీముల అమరికను బట్టి కశాభాలు 5 రకాలుగా విభజింపబడినవి.

→ అమీబాయిడ్ గమనమును సాల్-జెల్’ సిద్ధాంతము ద్వారా హైమన్ వివరించెను. పాంటిన్ మరియు మాస్ట్లు దానిని బలపరిచినారు.

→ శైలికలు ఏకకాలిక మరియు బహుకాలిక లయబద్ధ గమనాన్ని చూపుతాయి.

→ కశాభ గమనంలో కశాభం దేహ అక్షానికి లంబకోణంలో నీటిని కొట్టుకొంటుంది.

→ శైలికామయ గమనంలో నీరు కదలిక శైలికలు దేహానికి అతుకున్న తలానికి సమాంతరంగాను, దేహ ఆయత అక్షానికి లంబకోణంలోను ఉంటుంది.

→ గమనానుగతి వల్ల స్నిగ్ధతా ఈడ్చేబలం ఎక్కువ అవుతుంది. ప్రోటోజోవా జీవులు గమనానుగతం పొందలేదు.

→ డైనీన్ భుజాలు డైనీను అనే చాలక ప్రోటీన్ నిర్మితాలు. ఇవి కశాభాలు, శైలికల వంపులో సూక్ష్మనాళికలు జారేటట్లు చేస్తాయి.

→ మిథ్యాపాదాలు ఎల్లప్పుడూ జీవి చలించే దిశలోనే చలిస్తాయి.

→ శైలికామయ ప్రోటోజోవన్ల వంటి జీవులలో నాడీచాలక వ్యవస్థ ఉంటుంది.

→ ప్రత్యుత్పత్తి వల్ల జాతి కొనసాగుతుంది.

→ ప్రోటోజోవన్లలో ప్రత్యుత్పత్తి రెండు రకాలుగా ఉంటుంది.

• అలైంగిక
• లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తులు.

→ అలైంగిక ప్రత్యుత్పత్తిలో పిల్ల జీవులు జన్యురీత్యా తల్లి జీవిని పోలి ఉంటుంది.

→ అలైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి ఎల్లప్పుడు అనుకూల పరిస్థితులలో జరుగుతుంది.

→ లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి ప్రాక్కేంద్రక కలయిక వల్ల జరుగుతుంది.

→ దీనిలో బీజకణాల ప్రాక్కేంద్రకాల కలయిక వల్ల జరిగే లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తిని సంయోగం అని అందురు.

→ సంయోగం చెందే బీజకణాలు సమానమైనవైతే దాన్ని సమసంయోగం అని అందురు.

→ సంయోగం చెందే బీజకణాలు అసమానమైనవైతే దాన్ని అసమసంయోగం అని అందురు.

→ సంయుగ్మం అనేది సంయుగ్మజీవుల ప్రాక్కేంద్రకాలు కలయిక వల్ల జరిగే లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి.

→ ఇవి సాధారణంగా సీలియేట్ జీవులలో జరుగుతుంది.

→ కేంద్రక పునర్వ్యవస్థీకరణ జరిగే ఇతర పద్ధతులు –

• ఆటోగమీ,
• సైటోగమీ,
• ఎండోమిక్సిస్.

→ వర్టిసెల్లా సంయుగ్మంలో పాల్గొనే రెండు సంయుగ్మకాలు స్వరూపరీత్యా, శరీరధర్మరీత్యా భిన్నంగా ఉంటాయి.

→ కాంతి అనువర్తనం (phototropism) : జీవులు కాంతి వైపుగాని లేదా దూరంగా గాని జరగడం అనే ధోరణి.

→ కణాంగం : కణంలో ప్రత్యేక నిర్మాణం, విధి ఉన్న భాగం. ఉదా : మైటోకాండ్రియా, లైసోజోమ్, రైబోజోమ్, గాల్జి సంక్లిష్టం మొదలగునవి.

→ హీలియోపోడియా : ‘సన్ ఏనిమల క్యూల్స్’ లో లాగా దేహమంతటా ఉండే కిరణ పాదాలు లాంటి మిథ్యాపాదాలు. (ఏక్టినోఫ్రిస్, ఏక్టినోస్ఫీరియమ్)

→ ట్యూబ్యులిన్ : ఇది కణాస్తిపంజరం యొక్క సూక్ష్మనాళికలను ఏర్పరిచే ప్రోటీన్.

→ కైనెటోజోమ్ : ఇది మార్పుచెందిన తారావత్కేంద్రం. దీనినుంచి శైలిక, కశాభం ఏర్పడుతుంది.

→ సక్టోరియా : అభివృద్ధి చెందిన సీలియేట్ ప్రోటోజోవన్ల ప్రౌఢజీవుల్లో సక్టోరియల్ స్పర్శకాలు, డింభక దశల్లో శైలికలను కలిగి ఉంటాయి.
ఉదా : ఎసినేటా.

→ సినైల్ : వయస్సు పెరిగిన జీవ సత్తువ కోల్పోవడం.

→ నెక్సిన్ లింకులు : ఏక్సోనీమ్ సవ్యదిశలో ఒక యుగళ సూక్ష్మనాళికలోని A నాళికను మరొక యుగళ సూక్ష్మనాళికలోని B నాళికతో కలిపే ప్రోటీనులను నెక్సిన్ లింకులు అంటారు. అవి రెండు యుగళ సూక్ష్మనాళికలను సమైక్యంగా ఉంచుతాయి.

Students can go through AP Inter 1st Year Zoology Notes 4th Lesson జంతు వైవిధ్యం-II: కార్డేటాల క్లుప్త చరిత్ర will help students in revising the entire concepts quickly.

AP Inter 1st Year Zoology Notes 4th Lesson జంతు వైవిధ్యం-II: కార్డేటాల క్లుప్త చరిత్ర

→ కార్డేట్ లు పృష్ఠవంశంను ప్రదర్శిస్తాయి.

→ కార్డేటా వర్గమును 1880లో బాల్ఫోర్ ప్రతిపాదించెను.

→ ప్రపంచంలో దాదాపు 65,000 జాతుల కార్డేటాలు లభిస్తున్నాయి.

→ కార్డేటా జీవులలో అతి పెద్దది తిమింగలం, బెలనోపిరా మస్కులస్ (35 మీ. పొడవు ఉంటుంది).

→ కార్డేటా జీవులలో పృష్ఠవంశం, పృష్ఠనాళికాయిత నాడీ దండం, గ్రసనీ మొప్ప చీలికలు, పాయు పరపుచ్ఛం అనేవి మౌలిక లక్షణాలు.

→ ఇవి ద్విపార్శ్వ సౌష్ఠవమును ప్రదర్శిస్తాయి.

→ గార్ స్టాంగ్ సిద్ధాంతం ప్రకారం కార్డేట్లు శాబక రూప అరిక్యులేరియా డింభకం నుంచి ఆవిర్భవించినాయి.

→ ఇవి అన్నీ త్రిస్తరిత జీవులు.

→ ఇవి ఎంటిరోసీలిక్ సీలోమ్ను ప్రదర్శిస్తాయి.

→ వీటిలో అంతరాంగాస్థిపంజరం మృదులాస్థితో గాని, అస్థితో గాని నిర్మితమై ఉంటుంది.

→ ఇవి డ్యుటిరోస్టోమియమ్ జంతువులు.

→ గార్ స్టాంగ్ నియోటనీ లార్వా సిద్ధాంతంను ప్రతిపాదించెను. దీని ప్రకారం అరిక్యులేరియా డింభకం నుంచి ఉద్భవించినాయని చెప్పారు.

→ యన్. జె. బెర్రిల్ అసీడియన్ టాడ్పోల్ సిద్ధాంతంను ప్రతిపాదించెను.

→ యూరోకార్డేట్లు సముద్ర జీవులు. వీటి దేహమును కప్పుతూ కంచుకం ఉంటుంది. కనుక వీటిని ట్యూనికేటులు అని అందురు.

→ పృష్ఠవంశం ప్రౌఢజీవిలో ఉండదు. డింభక దశలో తోక ఉంటుంది.

→ లార్వేసియా విభాగంలోని జంతువులు ఏకాంత లేదా సహనివేశ జీవులు, ఇవి శాబకరూపాన్ని ప్రదర్శిస్తాయి. ఉదా : ఆయికోఫ్లూరా.

→ చేపలు మంచినీటిలోను, ఉప్పునీటి కయ్యలలోను, సముద్రపు నీటిలోను జీవిస్తాయి.

→ వీటిలో దాదాపు 40,000 జాతులున్నాయి.

→ ఇవి సైలూరియన్ యుగంలో ఆస్ట్రోకోడెర్మిల నుంచి ఉద్భవించినాయి. డివోనియన్ యుగంను చేపల స్వర్ణయుగంగా పరిగణిస్తారు.

→ సీలకాంతన్ను సజీవ శిలాజంగా వర్ణిస్తారు.

→ అతిచిన్న చేప పీడోసిప్రిస్ ప్రొజెనెటికా (7.9 మి. మీ. పొడవు).

→ ప్రపంచంలోనే అతి పెద్ద చేప రైనోడాన్ టైపస్ (20 మీ. పొడవు).

→ చేపలు మొట్టమొదటి దవడలు గల జంతువులు.

→ ఇవి శీతల రక్త జంతువులు.

→ వీటి శరీరంను కప్పుతూ అస్థిఫలకాలతో నిర్మితమైన పొలుసులు ఉంటాయి.

→ వీటిలో 4 – 7 జతల మొప్పలు ఉంటాయి.

→ పృష్ఠ, ఉదర (పాయువు) పుచ్ఛ వాజాలు మధ్యస్థ లేదా అద్వంద్వ వాజాలు. ఇవి ఈదేటప్పుడు దేహాన్ని స్థిరంగా ఉంచుతాయి. ఉరో, శ్రోణి వాజాలు పార్శ్వ లేదా ద్వంద్వ వాజాలు.

→ కశేరుకాలు ఉభయగర్తి రకానికి చెందినవి. ఉరోమేఖల, శ్రోణిమేఖల ఆయా వాజాలకు ఆధారాన్నిస్తాయి.

→ చేపల హృదయాన్ని సిరా హృదయం అని అందురు. గుండె కండరజనితం, సిరాశయం లయారంభకంగా ఉంటుంది.

→ శరీర పార్శ్వ భాగాలలో పార్శ్వరేఖా జ్ఞానేంద్రియాలు ఉంటాయి. ఇవి నీటిలో సంభవించే మార్పులను గ్రహిస్తాయి.

→ దంతవిన్యాసం బహువార దంద, అగ్రదంత, సమదంత రకానికి చెందినవి.

→ శ్వాసక్రియ ప్రధానంగా మొప్పల ద్వారా జరుగుతుంది. తలకు ఇరువైపులా మొప్ప చాపాలుంటాయి. వీటిపై మొప్ప తంతువులుంటాయి.

→ ఆంఫీబియన్లు నీటిలోను, నేలమీదను జీవించగలవు.

→ కప్పలు, టోడ్లు, సాలమాండర్లు, సిసీలియన్లు, మొదలైనవి ఆంఫీబియాలో ఉంటాయి.

→ సుమారు 2500 జాతులు ఉన్న ఈ తరగతి సకశేరుకాలలో అతి చిన్నది.

→ పురాజీవ శాస్త్రజ్ఞుల ప్రకారం వీటి పూర్వజాలు ఆస్టియోలెపిడ్స్ ఉండవచ్చు.

→ ఇవి శీతల రక్త జంతువులు.

→ వీటి చర్మం నునుపుగా ఉంటుంది. బాహ్యస్థిపంజరం లోపిస్తుంది. (ఎపోడా జీవులు మినహా).

→ ఆన్యురా జీవులలో మధ్య చెవిలో కర్ణస్తంభిక అనే కడ్డీ వంటి నిర్మాణం చేపలలోని హైయోమాండిబులార్గా మార్పు చెందుతుంది.

→ లాలాజల గ్రంధులు ఉండవు.

→ పుర్రెలో రెండు అనుకపాల కందాలుంటాయి. కనుక వీటిని డైకాండైల్ జీవులు అని అంటారు.

→ మూడు గదుల గుండె ఉంటుంది.

→ సిరాశయం లయారంభకంగా ఉంటుంది.

→ రక్తప్రసరణ అసంపూర్ణ ద్వంద్వ ప్రసరణ.

→ ఇవి ఏకలైంగికాలు. లైంగిక ద్విరూపకత ఉండవచ్చు.

→ సంపర్కావయవాలు ఉండవు. (ఎపొడా జీవులు మినహా).

→ బాహ్యఫలదీకరణ జరుగుతుంది. (ఎపొడా జీవులు మినహా).

→ జీవించి ఉన్న ఉభయచర జీవులను మూడు క్రమాలుగా విభజించడం జరిగినది.

• ఎపొడా,
• యూరోడీలా,
• ఏన్యురా.

→ ఎపోడా జీవులలో చరమాంగాలు లోపిస్తాయి. ఇవి బొరియల్లో ఉంటాయి.

→ శరీరం పొడవుగా పాము మాదిరిగా ఉంటుంది.

→ మిసోజోయిక్ యుగమును సరీసృపాల స్వర్ణయుగం అంటారు.

→ సరీసృపాల అధ్యయనాన్ని హెర్పటాలజీ అంటారు.

→ సరీసృపాల పుర్రెలో ఒక అనుకపాలకందం ఉంటుంది. శంఖ ఖాతాలు లేదా కణతిఖాతాలు ఉంటాయి.

→ ఉరోమేఖలలో ‘T’ ఆకారపు అంతరజతృక ఉంటుంది.

→ దవడలకు గల దంతాలు ఎక్రోడాంట్ రకమునకు చెందినవి.

→ నేత్రాలు రంగులను కనిపెట్టగలవు.

→ మగజీవులలో సంపర్క అవయవాలుంటాయి. వీటిని హెమిపెనిస్ అందురు.

→ అభివృద్ధిలో పిండత్వచాలు ఏర్పడతాయి. కొన్ని జీవులు శిశూత్పాదకములు.

→ రెష్ట్రీయాలో 4 క్రమములుంటాయి.

• కిలోనియా,
• రింకోసె ఫాలియా,
• స్క్వామేటా,
• క్రొకడీలియా.

→ అతిపురాతన క్రమము కిలోనియా. ఇందు తాబేళ్ళు చేర్చబడినవి.

→ రింకోసెఫాలియా క్రమంలో జీవించియున్న ఒకే ఒక జీవి స్పీనోడాన్. దీనిని సజీవశిలాజం అందురు.

→ స్క్వామేటా క్రమంలో 2 ఉపక్రమాలున్నాయి.

• లెసర్సీలియా-బల్లులు, తొండలు
• ఒఫీడియా – సర్పాలు.

→ సర్పాలు ప్రపంచంలో మొత్తం 2500 జాతులు. వీటిలో సుమారు 216 జాతులు భారతదేశంలో ఉన్నాయి. సర్పాలు 2 రకాలు.

• విషసర్పాలు
• విషరహిత సర్పాలు.

→ పక్షులు ఈకలు కలిగిన ద్విపాద సకశేరుకాలు.

→ ఇవి అనేక ఉడ్డయిన అనుకూలనాలను చూపే దివ్యమైన సరీసృపాలు.

→ ఇవి థైరాపోడ్ డైనోసార్ల నుంచి జురాసిక్ యుగంలో ఉద్భవించినాయి.

→ ఇవి క్రిటేషియస్ యుగంలో ఆధునీకరణ చెందాయి.

→ టి. హెచ్. హక్స్ లీ వీటిని దివ్యమైన సరీసృపాలుగా అభివర్ణించాడు.

→ జె.జడ్. యంగ్ వీటిని మాస్టర్స్ ఆఫ్ ఎయిర్గా అభివర్ణించాడు.

→ ఇవి దాదాపుగా 9100 పక్షి జాతులు ఉన్నాయి.

→ పూర్వాంగాలు రెక్కలుగా రూపాంతరం చెందినవి.

→ వీటిలో వివిధ రకాలైన ఈకలుంటాయి.

• దేహ పిచ్చాలు,
• రోమ పిచ్చాలు,
• క్విల్ ఈకలు,
• నూగుటీకలు.

→ అతి ప్రాచీన శిలాజము ఆర్కియోప్టెరిక్స్.

→ పక్షులను రెండు ఉపవిభాగాలుగా విభజిస్తారు.

• ఆర్కియోర్నిథెస్,
• నియోరిథెస్.

→ సముద్ర పక్షులను ఒడాంటోనేతే అనే అధిక్రమంలో చేర్చారు. ఇవి విలుప్తమైన పక్షులు.

→ పరిగెత్తే, ఎగరలేని పక్షులను పేలియోనేతే అనే అధిక్రమంలో చేర్చారు.

→ పెంగ్విన్లను ఇంపెన్నే అనే అధిక్రమంలో చేర్చినారు.

→ అధిక్రమం నియోనేతేలో ఎగిరే పక్షులను చేర్చారు. వీటిని 23 క్రమాలుగా విభజించినారు.

→ చర్మంలో ఉండే ఒకే ఒక పెద్ద గ్రంథి తోక ఆధారంలో ఉంటుంది. దీనినే ప్రీస్ గ్రంథి అందురు. పక్షి దీని నుంచి ముక్కుతో తైలాన్ని గ్రహించి ఈకలను శుభ్రం చేసుకుంటుంది.

→ ముక్కుపై ఉండే కొమ్ము స్వభావం గల తొడుగు (రాంఫోథీకా) ఉంటుంది.

→ క్షీరదాలు బాగా అభివృద్ధి చెందిన వెన్నెముక గల జీవులు.

→ ఇవి థైరాప్సిడ్ సరీసృపాల నుంచి ట్రయాసిక్ యుగంలో ఉద్భవించినాయి.

→ ఆధునిక జీవ మహాయుగాన్ని క్షీరదాల యుగం అని అంటారు.

→ రోమర్ చెప్పిన ప్రకారం క్షీరదాలు సరీసృపాల మధ్య ఉన్న ఖాళీని థెరాప్సిడ్ సరీసృపాలు పూర్తిచేసినాయి.

→ లిన్నేయస్ వీటికి క్షీరదాలు అని నామకరణం చేసినాడు.

→ రోమాలు, క్షీరగ్రంథులు, చర్మవసా గ్రంథులు క్షీరదాలలో మాత్రమే ఉంటాయి.

→ సీసోజాయిక్ యుగంను క్షీరదాల యుగం అందురు.

→ వీటిలో దాదాపు 6000 జాతులుంటాయి. వీటిలో ఉపజాతులు దాదాపుగా 12,000 గా ఉన్నాయి.

→ అతి చిన్న క్షీరదం ఎట్రస్కన్ పిగ్మీషూ. (30-40 మి.మీ. 1.5-2. మీ.గ్రా). అతి పెద్ద క్షీరదం నీలి తిమింగలం (బెలనోపిరా మస్కులస్).

→ వీటి శరీరంను కప్పుతూ బాహ్యచర్మం నుంచి ఏర్పడే రోమాలుంటాయి.

→ చర్మం మీద స్వేద గ్రంథులు ఉంటాయి. ఇవి విసర్జనకు, ఉష్ణోగ్రతాక్రమతకు సహాయపడతాయి.

→ ఇవి ఉష్ణరక్త జీవులు.

→ ప్రోటోథీరియాలో తప్ప మిగిలిన వాటిలో క్లోయకా ఉండదు.

→ వృక్క నిర్వాహక వ్యవస్థ ఉండదు.

→ మెటాథీరియన్లను ప్రథమ క్షీరదాలు అందురు.

→ క్షీరదాలలో ఏడు గ్రీవ కశేరుకాలు ఉంటాయి. రెండు కాలి వేళ్ళ స్లాత్లలో ఆరు, మూడు కాలివేళ్ళ స్లాత్లలో తొమ్మిది గ్రీవ కశేరుకాలు ఉంటాయి.

→ వీటిలో దంత విన్యాసం థీకోడాంట్ రకానివి. ఎక్కువగా విషమదంత, ద్వివారదంత రకానికి చెందినవి.

→ కార్టేటా ఏట్రియం : హృదయంలోని గదులలో ఒకటి, చెవిలోని కర్ణభేరి కుహరం; అధిక శాతం ట్యునికేట్లు, సెఫాలో కార్డేటాలలో బాహ్యచర్మం ఆవరించిన విశాలమైన గ్రసనీ వెలుపలి కుహరం.

→ క్రియాటిన్ ఫాస్పేట్ : ఇది అధికశక్తి గల ఫాస్ఫేట్ సమ్మేళనం. ఇది సకశేరుకాలు, కొన్ని అకశేరుకాల కండరాలలో ఉండి ATP పునరుత్పత్తికి ఉపయోగపడుతుంది.

→ అంతరీలితం / ఎండో స్టైల్ : గ్రసని ఉదరకుడ్యంలో శ్లేష్మాన్ని స్రవించే ఆయత శైలికాగాడి ట్యునికేట్స్, సెఫాలో కార్డేట్స్లో, దవడలు లేని చేపల డింభకాలలో ఉంటుంది. ఇది ఆహార పదార్థాలను సేకరించి ఆహారవాహికలోకి తరలించడానికి తోడ్పడుతుంది.

→ గాలన (Filter feeding) భక్షణ : నీటిలో ఉన్న ప్రోటోకార్డేటాలు, ద్వికర్పర జీవులలో శైలికల చర్యలతో ఆహార రేణువులను గాలనం ద్వారా సేకరించి గ్రహిస్తాయి. ఈ విధనమైన భక్షణ విధానాన్ని గాలన భక్షణ అంటారు.

→ మధ్యవృక్కం / మీసోనె : ప్రౌఢ చేపలు, ఉభయచరాలు, ఉల్బధారులు పిండాలలో క్రియాత్మక మూత్రపిండం.

→ నీటిపై తేలియాడే జంతువులు : సముద్రాలు, మహాసముద్రాలలో ఉపరితలంపై జీవించే జంతువులు.

→ నిర్వాహక వ్యవస్థ : పెద్ద సిరల ప్రారంభ, అంత్యాలలో కేశనాళికా ప్లక్షంగా ఉన్న వ్యవస్థ. ఇది సకశేరుకాల కాలేయ, వృక్క నిర్వాహక వ్యవస్థగా ఉంటుంది.

→ తిరోగామి రూపవిక్రియ : అభివృద్ధి చెందిన లక్షణాలు గల డింభకం, రూపవిక్రియలో క్షీణించిన లక్షణాలు గల ప్రౌఢజీవిగా ఏర్పడుతుంది. ఉదా : ఎసిడియన్స్, సాక్యులినా.

→ సొలినో సైట్ : ప్రాధమిక వృక్కంలో గల నాళిక చివరలో గల జ్వాలాకణం లాంటి నిర్మాణం. దీనిలో ఒకటి లేదా ఎక్కువ కశాభాలు ఉంటాయి. ఇవి విసర్జక ద్రవాలను నాళికలోకి తరలిస్తాయి. ఇవి సెఫాలోకార్డేటాలో ఉంటాయి.

→ చేపలు
అగ్రదంతాలు : దవడల అగ్రంలో గర్తాలు లేకుండా అంటుకొని ఉన్న దంతాలు.

→ సంపర్కకంటకాలు : ఇవి మృదులాస్థి మగ చేపల శ్రేణివాజాల పరాంతభాగం నుంచి ఏర్పడతాయి. సంపర్క సమయంలో వీర్యాన్ని (Semen) స్త్రీ జీవి అవస్కరంలోకి ప్రవేశపెట్టడానికి తోడ్పడే అవయవాలు.

→ సీలకాంత్ : రెపిడిస్ట్రియా వర్గానికి చెందిన పురాతన అస్థి చేప. ఇది విలుప్తమైనదని భావించారు. అయితే 1938లో దక్షిణ ఆఫ్రికా సముద్రతీరంలో దీన్ని గుర్తించారు. దీని ప్రజాతి లాటిమీరియాలో రెండు జాతులు ఇప్పటికీ ఉన్నాయి.

→ టీనాయిడ్ పొలుసులు : చేప పొలుసుల అంచులు దువ్వెన దంతాల లాగా పొడుచుకొని ఉంటాయి. ఇవి చాలా టీలియోస్ట్ చేపలలో ఉంటాయి.

→ సైక్లాయిడ్ పొలుసులు : చేప పొలుసులు పలుచగా, ఏకకేంద్రక పెరుగుదల చారలతో ఉంటాయి. పొలుసు అంచులు రంపం లాగా ఉండవు. ఇవి ఊపిరితిత్తుల చేపలు, కొన్ని టీలియోస్ట్ చేపలలో ఉంటాయి.

→ డిప్నాయ్ : ఈ సమూహ చేపలను సాధారణంగా ఊపిరితిత్తులు చేపలు (Lung fishes) అంటారు. వీటి ఊపిరితిత్తులు గాలితిత్తులు మార్పు చెందగా ఏర్పడినవి. ఉదా : ప్రొటాప్టిరస్, నియోసెరాటోడస్, లెపిడోసైరన్.

→ గానాయిడ్ పొలుసులు : కొన్ని ప్రాథమిక అస్థి చేపలలో గల మందమైన అస్థి పొలుసులు. ఉదా : ఎసిపెన్సర్.

→ ఆస్ట్రకోడర్మ్ : విలుప్తమైన, చేపల లాంటి దవడలు లేని పేలియోజాయిక్ సకశేరుకాలు. ఇవి శరీరంపై అధికంగా కవచాలను కలిగి ఉంటాయి. వీటిని దవడల చేపల వంశకర్తలు (పూర్వీకులు) అంటారు.

→ ప్లాకాయిడ్ పొలుసులు : ఈ పొలుసులు మృదులాస్థి చేపలలో కనిపిస్తాయి. డెంటైన్ నిర్మిత ఆధారఫలకం చర్మంలో ఇమిడి ఉంటుంది. ఫలకం నుంచి వెనకకు వంగిన కంటకం, దీని చివర విట్రోడెంటైన్తో ఉంటుంది.

→ బహువార (polyphyodont) దంతాలు : ఈ విధమైన దంత విన్యాసంలో సకశేరుకాలు జీవితకాలంలో దంతాలు సహజంగా అనేకసార్లు ఊడిపోయి మళ్ళీ కొత్తవి ఏర్పడతాయి.
కిరణవాజ చేపలు : ఇవి అధిక వైవిధ్యం గల జలచర సకశేరుకాలు. జీవించి ఉన్న సకశేరుకాల జాతులలో సగం కంటే ఎక్కువ కిరణవాజ చేపలున్నాయి.

→ ఉభయచరాలు
వాయుకోశం (Alveolus) : ఇది ఊపిరితిత్తులలో సూక్ష్మమైన వాయుగోణి. ఇది చిన్న కుహరం లేదా గుంట రూపంలో ఉంటుంది. వాయుకోశ గ్రంథి చివరలో లేదా క్షీరదాలు, మొసళ్ళ దవడల అస్థిగర్తాలలో కూడా కనిపిస్తుంది.

→ సంపర్కం లేదా ఆంప్లెక్సస్ : స్త్రీ, పురుష కప్పలు లేదా గోదురుకప్పలు సంపర్క ఆలింగనంలో వాటి వాటి బీజకణాలను విడుదల చేస్తాయి.

→ కైమ్ : జీర్ణాశయంలో పాక్షికంగా జీర్ణమైన అర్ధద్రవ ఆహారం.

→ కర్ణస్తంభిక : కప్పలు, సరీసృపాలు, పక్షుల మధ్య చెవిలో ఉండే కడ్డి లాంటి ఎముక. ఇది శబ్దాన్ని లోపలి చెవిలోకి చేరవేస్తుంది. ఇది క్షీరదాల స్టేపిస్ / కర్ణాంతరాస్థికి సమజాత నిర్మాణం (చేపలలోని అధోహనువు మార్పు చెందిన రూపం).

→ ధమనీ శంకువు (Conus arteriosus) : ఇది అద్వంద్వ లేదా ఒకటిగా ఉన్న వెడల్పయిన ధమనీ నాళం. ఇది జరఠిక నుంచి వెలువడి ఉదరతలంగా కుడి కర్ణిక ఆట్రియం మీదుగా పయనిస్తుంది. ఉల్బధారులలో ధమనీ శంకువు ఉండదు.

→ వరాశిక (Duramater) : మెదడును, నాడీదండాన్ని ఆవరించి ఉన్న మూడు త్వచాలలో (మెనింజెస్) అత్యధిక తంతుయుత, అత్యంత ధృఢమైన, అన్నిటికన్నా వెలుపల ఉన్న త్వచం.

→ హార్డేరియన్ గ్రంథి : నేత్రంతో సంబంధం ఉన్న గ్రంథి. వివిధ జంతు సమూహాలలో దీని స్రావాలు వైవిధ్యాన్ని ప్రదర్శిస్తాయి. కొన్ని జంతువులలో అశ్రుగ్రంథికి (lacrimal gland) అనుబంధ గ్రంథిగా ఉంటుంది. దీని స్రావకం నిమేషక పటలానికి నేత్రగోళానికి మధ్య కందెనగా తోడ్పడుతుంది.

→ లాబరింథోడాన్షియా : అతికాయ (Heavy bodied) సాలమాండర్స్, మొసళ్ళను పోలిన విలుప్త ఉభయచరాల సమూహం. వీటి శంఖాకార దంతం ఆధారంలో ముడతపడిన ఎనామిల్, డెంటైన్ ను కలిగి ఉంటాయి. ఉదా : ఇరియాప్స్.

→ అశ్రుగ్రంథులు (lacrymal glands) : ప్రతీ నేత్రంలో ఒకటి చొప్పున ఒక జత గ్రంథులు ఉంటాయి. ఇవి లైసోజైమ్ గల నీటి ద్రవాలను (కన్నీరు) స్రవిస్తాయి.

→ పశ్చిమగర్తి కశేరుకాలు (Opisthocoelus vertebra) : వీటిలో కశేరుమధ్యం పూర్వభాగం కుంభాకారంగా, పరాంతం పుటాకారంగా ఉంటుంది. ఇవి యురోడీలా జీవులలో ఉంటాయి.

→ మృధ్వి (Piamater) : మెదడు, నాడీదండాన్ని కప్పిన మృదువైన, లోపలి ప్రసరణ త్వచం. ఇది రక్తపక్షాన్ని ఏర్పరుస్తుంది.

→ సిరాసరణి/సిరాకోశం (Sinus venosus) : మహాసిర, కుడికర్ణిక మధ్య ఉన్న విశాలభాగం, కప్ప హృదయంలో సిరాసరణి లయారంభకంగా పనిచేస్తుంది. (క్షీరద హృదయంలోని సిరాకర్ణికాకణుపు సిరాసరణి పరిణామ క్రమంలోని మిగిలిపోయిన గుర్తు).

→ సరీసృపాలు అళిందం (Allontois):
ఉల్బదారుల నాలుగు పిండ బాహ్యత్వచాలలో ఇది ఒకటి. ఇది సారాప్సిడాలో శ్వాసక్రియ, విసర్జనలో పాల్గొంటుంది. అంతేకాకుండా అనేక థీరియా క్షీరదాల జరాయువు నిర్మాణంలో పాల్గొంటుంది.

→ ఉల్బం (Amnion) : పిండ బాహ్యత్వచాలలో ఇది లోపలి త్వచం. ఇది ఉల్బధారులలో పిండాన్ని కప్పి ఉంచే ద్రవంతో నిండిన సంచి. ఇది రక్షణ కల్పిస్తుంది (కుదుపులు, ఎండిపోకుండా రక్షిస్తుంది).

→ పరాయువు (Chorion) : ఉల్బదారులలో పిండాన్ని కప్పి ఉంచే పిండ బాహ్యత్వచాలలో వెలుపలిది. జరాయు క్షీరదాలలో ఇది అందంతో కలిసి జరాయువును ఏర్పరుస్తుంది.

→ అర్ధమేహనం (Hemipenis) : పురుష స్క్వామాటా జీవులలో (పాములు, బల్లులు) సంపర్కానికి ఉపయోగపడే నిర్మాణం.

→ అంతర్భంజిత (Meroblastic) విదళనం : అధిక పీతక గుడ్లలో పాక్షిక విదళనం జరుగుతుంది. జాంతవధ్రువం వద్ద జీవ పదార్థ చక్రిక వరకు మాత్రమే విదళనం జరుగుతుంది. ఉదా : సారాప్సిడ్లు, మోనోట్రెమ్లు.

→ అంత్యవృక్కం : ప్రౌఢ ఉల్బదారులలో క్రియాత్మక మూత్రపిండం. ఇది అధిక సమర్ధత గల మూత్రపిండం.

→ శంఖ ఖాతాలు (Temporal fossae) : ఇది ఉల్బదారుల సమూహం. ఇందులో విలుప్త, జీవిస్తున్న సరీసృపాలు, పక్షులను చేర్చారు.

→ పక్షులు : అనేక సరీసృపాల పుర్రెలోని శంఖ భాగాలలో గుంతల లాంటి భాగాలు ఉంటాయి. ఇవి కండరాలు ఉండటానికి స్థానం కల్పిస్తాయి.

→ అల్ట్రీషియల్ పక్షిపిల్ల : ఇది ఎగిరే పక్షులలో అప్పుడే పొదగబడిన పిల్ల. పొదిగిన వెంటనే దానంతట అదే కదలలేదు.

→ కేరినేటి పక్షులు : వీటిలో ఉడ్డయన కండరాలు అంటి పెట్టుకోడానికి ద్రోణియుత ఉరోస్థి ఉంటుంది. ఉదా : ఎగిరేపక్షులు.

→ విషమగర్తి(Heterocoelous) కశేరుకాలు : ఈ కశేరుకానికి కశేరుమధ్యం సంధితలాలు గుర్రం జీను ఆకారంలో ఉంటాయి.

→ పెక్టిన్ : ఇది వర్ణక, ప్రసరణయుత దువ్వెన లాంటి కీలితం. ఇది పక్షులు, కొన్ని సరీసృపాలలోని కంటిలోనేత్ర పటలం నుంచి దృక్నడి ప్రవేశం వద్ద కచావత్ తర్పకం లోకి చొచ్చుకొని ఉంటుంది.

→ అకాల పక్వ(Precocral) పక్షిపిల్ల : ఎగరలేని పక్షులు అప్పుడే పొదగబడిన పిల్ల. పొదగబడిన వెంటనే ఇది దానంతట అదే కదులుతుంది.

→ ధీరోపాడ్స్ : ఇది విలుప్త, ద్విపాద, మాంసాహార డైనోసార్లు. జురాసిక్ యుగం ప్రారంభంలో ఇవి పక్షులను ఏర్పరచాయి.

→ కాచవత్ తర్పకం (Vitreoushumor): ఇది మానవులు, ఇతర సకశేరుకాల కనుగుడ్డులోని నేత్రపటలం, కటకం మధ్య స్థలంలోఉండే తేటజిగట పదార్థం.

→ క్షీరదాలు కర్ణావర్తం (Cochlea) : మొసళ్లు, పక్షులు, క్షీరదాలలో లోపల చెవిలో వినికిడికి తోడ్పడే నాళాకార కుహరం, ముఖ్య అవయవాలు ఉంటాయి. యూథీరియన్లలో ‘కొర్టీ అవయవంతో మెలితిరిగి ఉండే ప్రత్యేక శబ్దగ్రాహక ప్రాంతం.

→ ద్వివార దంత (Diphyodont) విన్యాసం : దంతాలు రెండుసార్లు ఏర్పడే దంత విన్యాసం. ఇవి తాత్కాలిక దంతాలు, శాశ్వత దంతాలు. ఒకటి తరువాత మరొకటి ఏర్పడతాయి.

→ విషమ దంత (Heterodont) విన్యాసం : ఈ దంత విన్యాసంలో కొరకడానికి, చీల్చడానికి, విసరడానికి తోడ్పడే విధంగా వైవిధ్యం చెందిన దంతాలు ఉంటాయి.

→ కూటకం (Malleus) : క్షీరదాల మధ్య చెవిలో కర్ణభేరికి అతికి ఉన్న వెలుపలి కర్ణాస్థి (వంశకర్తల ఆర్టిక్యులార్ ఎముక మార్పు చెందిన రూపం).

→ జరాయువు(Placenta) : తల్లి కణజాలం, పిండ కణజాలం నుంచి ఏర్పడిన ప్రసరణయుత నిర్మాణం. దీని ద్వారా పిండం, భ్రూణం గర్భాశయంలో ఉన్నప్పుడు పోషించబడుతుంది.

→ చర్మవసాగ్రంథులు (Sebaceous) : ఇవి క్షీరదాల రోమబాహ్యచర్మ గ్రంథులలో ఒక రకం. ఇవి రోమాలను నునుపుగా నిగనిగలాడించే సెబమ్ను స్రవిస్తాయి.

→ కర్ణాంతరాస్థి (Stapes) : క్షీరదాల మధ్యచెవి లోపలి రికాబు ఆకారపు అస్థి (అధోహనువు రూపాంతరం). క్షీరదాల శరీరంలో అతి చిన్న ఎముక.

→ సుడోరిఫెరస్ గ్రంథులు : చర్మంలోని బాహ్యచర్మగ్రంథులు, వీటి స్రావకాలు (చెమట) విసర్జనకు, ఉష్ణక్రమతకు తోడ్పడతాయి. ఇవి కేవలం క్షీరదాలలోనే ఉంటాయి.

→ థీరాప్సిడా : ఇవి క్షీరదాలు లాంటి విలుప్త సరీసృపాలు. ట్రయాసిక్ యుగంలో ఇవి క్షీరదాలను ఏర్పరచాయి.

→ ఆల్ఫ్రెడ్ షేర్ వుడ్ రోమర్
ఆల్ఫ్రెడ్ షేర్వడ్ రోమర్ ప్రఖ్యాత పురాజీవ శాస్త్రజ్ఞుడు. తులనాత్మక అంతర శరీరనిర్మాణ శాస్త్రజ్ఞుడు. సకశేరుకాల పరిణామ అధ్యయనంలో ప్రత్యేకత కలిగినవాడు.

Students can go through AP Inter 1st Year Zoology Notes 3rd Lesson జంతు వైవిధ్యం-I: అకశేరుక వర్గాలు will help students in revising the entire concepts quickly.

AP Inter 1st Year Zoology Notes 3rd Lesson జంతు వైవిధ్యం-I: అకశేరుక వర్గాలు

→ నిజమైన పిండ జనన స్తరాలు, నిజమైన కణజాలాలు లేని ఏకైక మోటాజోవా జీవులు స్పంజికలు.

→ కుల్యా వ్యవస్థ, ఎక్కువ టోటిపొటెంట్గా ఉండే కణాలు ఉండటం స్పంజికల ప్రత్యేకత.

→ పినకోడర్మ్, కొయనోడర్మ్ అనేవి శరీర కుడ్యంలోని రెండు ఉపకళాకృతి స్తరాలు.

→ ఆర్కియోసైట్లు టోటిపొటెంట్ కణాలు.

→ జీర్ణక్రియ కణాంతస్థంగా జరుగుతుంది.

→ నాడీ కణాలు లేని ఏకైక మోటాజోవన్లు స్పంజికలు.

→ ఎక్కువ స్పంజికలు అనుక్రమ ఉభయలైంగికాలు.

→ ఇవి పుంభాగ ప్రథమోత్పత్తి లేదా స్త్రీ భాగ ప్రథమోత్పత్తిని ప్రదర్శిస్తాయి.

→ ఫలదీకరణ మీసోహైల్లో జరుగుతుంది.

→ స్పంజికలలో పరోక్ష అభివృద్ధి జరుగుతుంది.

→ వీటిలో ఉండే కొయనోసైట్లు ప్రొటిరోస్పాంజియాకు చెందిన కొయనోసైట్లను పోలి ఉంటాయి.

→ వీటిని పేరాజోవా అనే ఉపరాజ్యంలో చేర్చినారు.

→ అంతరాస్థి పంజరంలో కంటకాలు, స్పాంజిన్ తంతువులు ఉంటాయి.

వర్గము : ప్లాటిహెల్మింథిస్

→ ప్లాటిహెల్మింథిస్ జీవులు త్రిస్తరిత, శరీరకుహర రహిత, బైలేటిరియా జీవులు.

→ బల్లపరుపు పురుగులు ద్విపార్శ్వ సౌష్టవం, శీర్షతను ప్రదర్శిస్తాయి.

→ ఇవి అవయవ – వ్యవస్థ స్థాయి వ్యవస్థీకరణను ప్రదర్శిస్తాయి.

→ నోరు అంతర్ద్రహణానికి, మల విసర్జనకు ఉపయోగపడుతుంది.

→ జీర్ణక్రియ కణాంతస్థంగాను, కణబాహ్యంగాను జరుగుతుంది.

→ ప్రాథమిక వృక్కాలు (జ్వాలా కణాలు) ప్రాథమికంగా ద్రవాభిసరణ క్రమతకు, ద్వితీయంగా విసర్జనకు ఉపయోగ పడతాయి.

→ టర్టలేరియన్లలో శైలికాసహిత బాహ్యచర్మం దేహాన్ని కప్పుతుంది. ఇది రాబ్జాయిడ్లు అనే కడ్డీ వంటి ఆకారపు నిర్మాణాలను స్రవిస్తాయి.

→ పెద్దపేగు టరలేరియన్లలో శాఖాయుతంగా ఉండే ఆహారనాళం పోషకాలను దేహంలోని అన్ని భాగాలకు సరఫరా చేస్తుంది.

→ ట్రిమటోడ్లు, సెస్టోడ్లలో సిన్సీషియల్ టెగ్యుమెంట్ అనే పలుచటి పొర దేహాన్ని కప్పుతుంది.

→ సెస్టోడ్లు మిథ్యా ఖండీభవనాన్ని ప్రదర్శిస్తాయి.

→ ప్రస్తుతం డా, సెప్టోడాను నియోడర్మెటా అనే వర్గీకరణ అంతస్థులో చేర్చినారు.

వర్గము : నిమటోడా

→ ఇవి ప్రతి జాతిలో కణాల సంఖ్య లేదా కేంద్రకాల సంఖ్య నిర్దిష్టంగా ఉంటుంది.

→ చలన శైలికలు వీటిలో ఉండవు.

→ వర్తుల కండరాలు వీటి శరీరంలో కన్పించవు.

→ శరీర కుహరం మిధ్యాశరీర కుహరం. ఈ కుహరాన్ని ఆవరిస్తూ మధ్యత్వచజనిత వేష్టనం ఉండదు.

→ జీర్ణక్రియ కణాంతస్థంగా, కణబాహ్యంగా జరుగుతుంది.

→ నాడీ వ్యవస్థ ఉపకళాంతస్థంగా ఆహారనాళంలోనూ బాహ్యచర్మంలోనూ ఉంటుంది.

→ ఆంఫిడ్లు పూర్వభాగంలో ఉంటాయి. ఇవి యాంత్రిక, రసాయనిక గ్రాహకాలు.

→ ఫాస్మిడ్లు పరాంతంలో ఉండే ఏకకణ గ్రంథులు. ఇవి రసాయన గ్రాహకాలుగా లేదా స్రావక సంబంధమైనవిగా లేదా విసర్జన సంబంధమైనవిగా ఉంటాయి.

→ నిమటోడ్లు ఏకలింగ జీవులు. చాలా జీవులు లైంగిక ద్విరూపకాలుగా ఉంటాయి.

→ యూటెలి అనే దృగ్విషయంలో కణ విభజనలు పిండాభివృద్ధి చివరలో స్తంభించిపోతాయి. కనుక కణాల సంఖ్య స్థిరంగా ఉంటుంది.

→ ఫాస్మీడియాలో ఆంఫిడ్లు రంధ్రాలలాగా ఉంటాయి.

→ విసర్జకవ్యవస్థలో విసర్జక గ్రంథులు లేదా “H” ఆకారపు విసర్జక కుల్యలు లేదా రెండూ ఉంటాయి.

వర్గము : అనెలిడా

→ అనెలిడాలు త్రిస్తరిత, ద్విపార్శ్వ సౌష్టవ, విభక్త కుహర ప్రొటోస్టోమ్లు.

→ ఖండీభవనం వల్ల బొరియలు చేసుకోవడం ప్రభావాత్మకంగా జరుగుతుంది.

→ వీటిలో శీర్షత ఎక్కువ ప్రస్ఫుటంగా ఉంటుంది.

→ వీటిలో ఖండీభవనం సమఖండ రకానికి చెందినది.

→ పైజీడియమ్ ముందుండే టీలోబ్లాస్టిక్ పెరుగుదల ప్రాంతం నుంచి కొత్త ఖండితాలు ఏర్పడతాయి.

→ అనేక పాలికీట్లలో పార్శ్వ పాదాలు మొప్పలుగా రూపాంతరం చెందుతాయి.

→ వీటిలో శ్వాసవర్ణకం ప్లాస్మాలో కరిగి ఉంటుంది. రక్తం ఎరుపు రంగులో కన్పిస్తుంది.

→ విసర్జకాంగాలు అంత్య వృక్కాలు, ఇవి వృక్క ముఖం ద్వారా శరీరంలోకి తెరుచుకుంటాయి. వృక్క రంధ్రం ద్వారా బయటకు తెరుచుకుంటాయి.

→ రూపవిక్రియలో డింభకం యొక్క ఎపిస్ఫియర్ ముఖ పూర్వభాగంగా ఏర్పడుతుంది.

→ పాలికీట్లలో నాడీ దండాలు నిచ్నెనలాగా ఉంటాయి.

→ జలగలో నిర్దిష్ట సంఖ్యలో ఖండితాలు ఉపరితలంపై ఆన్యులైను కలిగి ఉంటాయి.

→ జలగ ఖండితాంతర విభాజకాలు, ఆంత్రయోజనులు ఉండవు.

→ జలగలో శూకాలు, పారాపోడియాలు ఉండవు. కాని చూషకాలు ఉండి చలనంలో సహాయపడతాయి.

→ పోషకాలను నిల్వచేసే బాట్రాయిడల్ కణజాలం ఉండటం వల్ల శరీర కుహరం తగ్గించబడి ఉంటుంది.

→ జలగలు మేహనం ద్వారా (సిర్రస్) సంపర్కం జరిపే ఉభయలైంగిక జీవులు.

→ వానపాములు మేహనం లేకుండానే సంపర్కం జరిపే ఉభయలైంగిక జీవులు.

వర్గము : ఆర్థ్రోపొడా

→ ఆర్థ్రోపొడా అతి పెద్ద వర్గము.

→ ఖండీభవనం విషమఖండ రకానికి చెందినది. ఖండితాలు, ఉపాంగాలు వేర్వేరు విధుల కోసం ఉంటాయి.

→ ఆర్థ్రోపొడు టాగ్మాసిస్ ను ప్రదర్శిస్తుంది. తల, ఉరం, ఉదరం అనేవి టాగ్మాసిస్లు.

→ కీళ్ళు కలిగిన ఉపాంగాలు తులాదండాల లాగా పనిచేసే చలనానికి యాంత్రిక ప్రయోజనాన్ని ఇస్తాయి.

→ వీటిలో కైటిన్ అనే అవభాసిని ఉంటుంది. ఇది రక్షణను ఇస్తుంది. దేహం నుంచి నీరు వృధాగా పోకుండా అరికట్టబడుతుంది.

→ ద్రవరూప అస్థిపంజరం ఉంటుంది.

→ సీలోమ్ క్షీణించి బీజకోశాలు, కోశీయ వృక్కాలకు పరిమితమై ఉంటుంది.

→ జలచర ఆర్థ్రోపొడ్ల విసర్జకాంగాలుగా – కోక్సల్ గ్రంథులు, హరిత గ్రంథులు ఉంటాయి.

→ పిండాభివృద్ధిలో ఏర్పడే చిన్న సీలోమిక్ కుహరాలు బ్లాస్టోసీల్తో కలిసిపోయి హీమోసీల్ను ఏర్పరుస్తాయి.

→ భూచర ఆర్థ్రోపొడ్ల విసర్జకాంగాలు – మాల్ఫీజియన్ నాళికలు.

→ అండాల మధ్య పీతక రకానికి చెందినవి. విదళనం అసంపూర్ణభంజిత, ఉపరితల రకానికి చెందినవి.

→ ట్రైలోబైట్ లలో ఒక జత ఆయత అక్షీయ గాడులు శరీరాన్ని మూడు లంబికలుగా విభజిస్తాయి.

→ కలిసిరేట్లలో మొదటి జత ఉపాంగాలు తెలిసిరాలు. స్పర్శశృంగాలు ఉండవు.

→ అనేక మిలియన్ల సంవత్సరాల నుంచి జీవపరిణామ సంబంధమైన మార్పు లేకుండా జీవిస్తోంది. కనుకనే లిమ్యులస్ ను సజీవ శిలాజంగా పరిగణిస్తారు.

→ ఎర్నాడాలో ఉదర ఉపాంగాలు పుస్తకాకార ఊపిరితిత్తులు, స్పిన్నరెట్లలో పెడిపాల్లు, నాలుగు జతల నడిచే కాళ్ళు ఉంటాయి.

వర్గము : మలస్కా

→ గాస్ట్రోపడ్లు ద్వితీయ అసౌష్టవాన్ని ప్రదర్శిస్తాయి.

→ అంతరాంగ సముదాయంను సృష్టంగా కప్పుతూ ప్రావారం అనే చర్మపు పొర ఉంటుంది.

→ ప్రావార కుహరంలో మొప్పలు, ఆస్ట్రేడియం, పాయువు, వృక్క రంధ్రాలు, జనన రంధ్రాలు ఉంటాయి.

→ శరీర కుహరం హృదయం, బీజకోశాలు, మూత్రపిండాల చుట్టూ కుహరాలు ఉంటాయి.

→ ప్రధాన శరీర కుహరం హీమోసీల్, ఇది వివృత రక్త ప్రసరణ వ్యవస్థకు చెందుతుంది.

→ బైవాల్వియా, కొన్ని గాస్ట్రోపొడా జీవుల జీర్ణాశయంలో జీర్ణ ఎంజైములతో ఏర్పడిన స్ఫటిక దండం ఉంటుంది.

→ మలస్కా జీవుల మొప్పలను కంకభాంగాలు అని అందురు.

→ ప్రావార ఉపకళ ముడతలు పడటం వల్ల ద్వితీయ మొప్పలు ఏర్పడతాయి.

→ కొన్ని గాస్ట్రోపడ్లలో ప్రావార కుహరం ఊపిరితిత్తిగా మార్పు చెంది ఉంటుంది.

→ ఆస్ట్రేడియం అనేది నీటి స్వచ్ఛతను పరీక్షించే ఒక రసాయన గ్రాహకం.

→ ఏకోఫోరా జీవులలో పాదం ఉన్నట్లయితే పాద గాడిలో ఉండే ఒక ముడత రూపంలో ఉంటుంది.

→ పాలిప్లోకోఫోరా జీవుల నాడీ వ్యవస్థలో నాడీసంధులు ఉండవు.

→ నియోపిలైనాను సజీవ శిలాజంగా పరిగణిస్తారు.

→ మలస్కాలో అతి పెద్ద, అతి వైవిధ్యమైన విభాగం గాస్ట్రోపొడా.

→ గాస్ట్రోపోడా జీవులలో టార్షన్ ఫలితంగా ప్రావార కుహరం తలకు వెనుకగా, పైన పూర్వ భాగం వైపుకు వస్తుంది.

→ కాష్టాక్యులా ఆహారాన్ని పట్టుకోవడానికి ఉపయోగపడుతుంది.

→ డెంటాలియంలోని జీవులలో మొప్పలు, ఏట్రియమ్లు ఉండవు.

వర్గము : ఇకైనోడర్మేటా

→ఇవి స్వేచ్ఛగా జీవించే సాగర జీవులు.

→ ఇవి ప్రాథమికంగా ద్విపార్శ్వ సౌష్టవ జీవులు.

→ ప్రౌఢ జీవులు పంచభాగ వ్యాసార్థ సౌష్టవాన్ని కలిగి ఉంటాయి.

→ అంతరాస్థి పంజరంలో అంతశ్చర్మంలో ఉండే కాల్కేరియస్ అస్థిఖండాలు ఉంటాయి.

→ ఎకినాయిడియా జీవుల నోటిలో అరిస్టాటిల్ లాంతరు ఉంటుంది.

→ సముద్ర దోసకాయల చర్మం మృదువుగా, తోలులాగా ఉంటుంది.

→ పెడిసిల్లేరియాలు అనేవి ఆత్మరక్షణకు, దేహాన్ని శుభ్రపరచడానికి ఉపయోగపడే సంయుక్త అస్థిఖండాలు. జలప్రసరణ వ్యవస్థ శరీర కుహరం నుంచి ఏర్పడుతుంది. దీనిలో సముద్ర నీటితో నింపిన కుల్యలు ఉంటాయి.

→ నాళికా పాదాలు చలనానికి, ఆహారాన్ని పట్టుకోవడానికి, వాయువుల వినిమయానికి, విసర్జనకు ఉపయోగ పడతాయి.

→ కైనాయిడియా, ఏస్టరాయిడియాలలో అంబులేక్రల్ గాడులు తెరచుకుంటాయి.

→ హోలో దురాయిడియాలో శ్వాసవృక్షాలు ఉంటాయి.

→ ప్రత్యేకంగా విసర్జకావయవాలు ఉండవు. విసర్జక పదార్థాలు శ్వాస ఉపరితలాల ద్వారా బయటికి వ్యాపనం చెందుతాయి.

→ నాడీ వ్యవస్థలో నాడీ దండం లోపిస్తుంది.

→ అది ఆంత్రం యొక్క ద్వితీయ రంధ్రం నోరుగా ఏర్పడుతుంది.

→ కైనాయిడియా, ఏస్టరాయిడియాలలో నాళికా పాదాలు చూషకరహితంగా ఉంటాయి.

→ రక్త ప్రసరణ వ్యవస్థ తక్కువగా అభివృద్ధి చెంది ఉంటుంది.

వర్గము : హెమికార్డేటా

→ ఈ వర్గములో చిన్న సముదాయము కలిగి క్రిముల పురుగులలాంటి సముద్ర జీవులు.

→ శరీరము స్థూపాకారముగా ఉండి, పూర్వాంతంలో తుండం, కాలర్, పొడవైన మొండెం ఉంటాయి.

→ ఒక మధ్య ఆస్య అంధ బాహువు – స్టోమోకార్డ్ ఉండును. ఇది తుండములో విస్తరించి ఉండును.

→ శ్వాసక్రియ జతలు కలిగిన మొప్ప చీలికల ద్వారా జరుగును.

→ పరోక్ష అభివృద్ధి టార్నేరియా డింభకము కలిగి ఉండును.

→ విభాగము ఎంటిరోన్యూస్థానందు ఉన్న జీవులను ఎకార ్వరు అందురు.

→ టోరో బ్రాంకియా విభాగములో సహనివేశ రాజ్ఞోఫ్లూరా జీవులను చేర్చిరి.

→ ఆంఫిడ్లు : నిమటోడ్ నోటి చుట్టూగల పెదవులపై అవభాసిని నిర్మిత పల్లాలను ఆంఫిడ్లు అంటారు. ఇవి స్వేచ్ఛా నిమటోడ్లలో బాగా అభివృద్ధి చెంది, రసాయన గ్రాహకాలు (chemoreceptor) గా పనిచేస్తాయి.

→ ఆత్మచ్ఛేదనం : ఈ ప్రక్రియలో శరీరానికి ఏదైన గాయం అయినప్పుడు, ఆ భాగాన్ని జీవి తనంతట తాను పరిత్యజిస్తుంది (స్వయంవిచ్ఛిత్తి లేదా అవయవచ్ఛేదనం). శత్రువులు, పరాన్నజీవుల నుంచి దేహాన్ని రక్షించుకోవడానికి ఈ యంత్రాంగం ఇకైనోడర్మేటా జీవులలో అభివృద్ధి చెందింది.

→ బోత్రిడియమ్లు : ఆకు లాంటి అవయవాలు. కొన్ని సెస్టోడా జీవుల స్కోలెక్స్పై ఉంటాయి. ఇవి అతిథేయి దేహ భాగాలను అట్టిపెట్టుకోవడానికి ఉపయోగపడతాయి.

→ సర్కేరియా : ఇది లివర్ ఫ్లూక్ జీవితచరిత్రలో ఏర్పడే స్వేచ్ఛగా ఈదే డింభకం. దీని శరీరం అండాకృతిలో ఉండి తోకను కలిగి ఉంటుంది.

→ కొయనో సైట్లు ; ఇవి స్పంజికల దేహంలో ఉండే ప్రత్యేకమైన కశాభయుత కణాలు. వీటిని కాలర్ కణాలు అని కూడా అంటారు. శరీరంలోని నీటి ప్రవాహాన్ని ఇవి క్రమపరుస్తాయి.

→ కైటెల్లమ్ : ఇది అనెలిడా జీవుల దేహంలోని ఒక నిర్ధిష్ట భాగంలో ఏర్పడే మేఖల వంటి గ్రంథి సంబంధిత నిర్మాణం (ఫెరిటిమాలో 14-16 ఖండితాలు). ప్రజనన కాలంలో ఇది గుడ్లతిత్తిని, శ్వేతకాన్ని (పిల్ల జీవులకు ఆహారం సమకూరుస్తుంది) స్రవిస్తుంది. దీనిని సింగులం అని కూడా అంటారు.

→ గుడ్ల తిత్తి : ఇది అనెలిడా జీవులలోని క్లైటెల్లమ్ నుంచి స్రవించబడిన సంచి లాంటి నిర్మాణం. ఇందులో అండాలు, శుక్రకణాలు నిలువ ఉంటాయి. ఫలదీకరణం, పిండాభివృద్ధి గుడ్లతిత్తి లోపల జరుగుతుంది.

→ కంకాకార ఫలకాలు : ఇవి టీనోఫోరా జీవులలో ఉండే శైలికలు కలిగిన ఫలకాలు. ఇవి గమనానికి ఉపయోగపడతాయి.

→ కంకాభాంగాలు : మలస్కా జీవులలో ఇవి శ్వాసాంగాలు. ప్రతి కంకాభాంగం (మొప్ప) మధ్య అక్షాన్ని కలిగి, ఒకటి లేదా రెండు వరసలలో పటలికలు ఉంటాయి.

→ జ్వాలాకణాలు : ఇవి ప్లాటి హెల్మెంథిస్ జీవులలో విసర్జనకు తోడ్పడే ప్రత్యేక కణాలు. ఇవి విసర్జనతోపాటు ద్రవాభిసరణక్రమతను కూడా నిర్వహిస్తాయి. జ్వాలాకణాలు ప్రాథమిక రకానికి చెందిన విసర్జక అవయవాలు (ఆదిమ వృక్కాలు) గా పరిగణిస్తారు.

→ జెమ్యూల్స్ : కొన్ని స్పంజికలలో అలైంగిక ప్రత్యుత్పత్తికి సహాయపడే అంతర్గత మొగ్గలు. ఇవి ప్రతికూల పరిస్థితులను అధిగమించడానికి తోడ్పడతాయి.

→ రంధ్రఫలకం : ఇది అపరిపక్వ పిల్ల రూపం, ప్రౌఢజీవిని అన్ని విధాలా పోలి ఉంటుంది. : ఇకైనోడర్మేటాకు చెందిన చాలా జీవుల శరీరంపై వర్తులాకారంలో ఉన్న జల్లెడలాంటి ఫలకాన్ని రంధ్ర ఫలకం అంటారు. వీటిలోని రంధ్రాల ద్వారా సముద్రపు నీరు జల ప్రసరణవ్యవస్థలోకి ప్రవేశిస్తుంది.

→ ఆంత్రయోజకాలు : ఇవి సీ అనిమోన్లలో జఠర ప్రసరణ కుహరం (Coelenteron) లో నిలువు విభాజకాలు. ఇవి జఠర కుహరాన్ని గదులుగా విభజిస్తాయి. ఇవి అంతశ్చర్మం లోపలికి మడతలు పడటం వల్ల అభివృద్ధి చెందుతాయి. వీటిలో దంశకణాలు ఉంటాయి.

→ మిరాసీడియం : ఇది స్వేచ్ఛగా ఈదే లివరూక్ డింభకం. దీనికి శైలికాసహిత బాహ్యచర్మం, ప్రవేశక గ్రంథులు ఉంటాయి. ఈ డింభకం మంచినీటి నత్త శరీరంలో స్పోరోసిస్ట్గా మారుతుంది. లివరూక్కు నత్త అకశేరుక అతిథేయి.

→ లిబ్బీ హెన్రియోటా హైమన్
అకశేరుక జంతుశాస్త్రంలో ఎల్. హెచ్. హైమనకు చాలా గొప్ప పేరు ఉంది. హైమన్ 6 సంపూటాలుగా వెలువరించిన సిస్టమాటిక్స్ ఆఫ్ ది ఇన్వర్టిబ్రేట్స్ స్మృతిచిహ్నమైన ముద్రణలు – ఇది జంతుశాస్త్ర చరిత్రలో సువర్ణాక్షరాలతో లిఖించ దగిన కృషి.